کتاب : مبانی ،کارکردها و ویژگیهای مساجد - حجه الاسلام محمد مهدوی عارف دکتر سیدجوادهاشمی فشارکی
مبانی ،کارکردها
و
ویژگیهای مساجد
حجه الاسلام محمد مهدوی عارف
دکتر سیدجوادهاشمی فشارکی
بهار 1395
امام خمینی بیش از 580 مورد در رابطه با مسجد سخن فرمودند و عبارات حضرت امام هشداردهنده است که فرمود:
«ما از توپ و تانک نمیترسیم اما از خلوت شدن مساجد میترسیم.»
« مسجد محلى است که از مسجد باید امور اداره بشود. این مساجد بود که این پیروزى را براى ملت ما درست کرد. پیروزى ما براى اداره مسجد است. مراکزى که مراکز بسط حقیقت اسلام است، بسط فقه اسلام است و آن مساجد است،
اینها را خالى نگذارید.»[1]
تقدیم به شهدای مسجد جامع جعفریه
آنانکه اهل مسجد بودند و برای دفاع ازاسلام جانفشانی کردند
مقدمه مؤلفین
بنام صاحب مسجد
مسجد به عنوان محل تجمع و عبادت نقش خاصی را در عصر نبوی به عهده داشت و علاوه بر مرکزیت اداری سیاسی، محل علم و آموزش و به منزله محلی برای وعظ و ارشاد و حل و فصل اختلافات مسلمین و نخستین مرکز تعلیم به شمار میرفت. در سال‌های آغاز قرن دوم هجری تحولی جدید در آن به وجود آمد و نقش عمده‌ای در زمینه آموزشی و علمی به عهده گرفت که نتیجه آن بعد از عصر فتوحات اسلام بود. شکوفایی مساجد تا پایان سده سوم هجری ادامه داشت ولی بایستی یادآوری نمود که در همه مساجد به امر آموزش پرداخته نمی‌شد و این امر منحصر و محدود به دسته‌ای ازمساجد بود که به خاطر شرایط محلی، فرهنگی و مذهبی و برخی عوامل دیگر بر سایر مساجد برتری داشتند و نقش نوعی دانشگاه عمومی را عهده‌دار بودند. نخستین مرکز رسمی جهت گسترش علوم و فنون، بیت الحکمه نام داشت که در بغداد عصر عباسی تاسیس شد. اساس آن از کتابخانه‌ای کوچک پایه‌ریزی شده بود و در زمان مأمون توسعه یافت.
با بررسی تاریخ گذشته انقلاب شکوهمند اسلامی جدا از اینکه مساجد محل عبادت ،تربیت وآموزش بوده است، مساجد مکان امنی برای تصمیمگیری و برنامهریزی در بسیاری از موارد نیز محسوب میشده است، جلسههای وعظ و خطابه و سخنرانیهای روشنگرایانه اهل علم و دین در مسجد، نقش مؤثری در بیداری و آگاهی مردم داشته و دارد. در نتیجه، مسجد، پایگاه خیزش انقلابیان و مبارزان دینداری است که با کژ رویها و کژ رفتاریهای جامعه به مقابله برمیخیزند و حرکتهای انقلابی را سازماندهی میکنند.
مقام معظم رهبری، با اشاره به نقش انقلابی مسجد و احیای مساجد کشورهای اسلامی پس از انقلاب اسلامی ایران میفرماید:«تا قبل از انقلاب اسلامی، کسی جرأت نمیکرد دم از اسلام بزند. در این کشورهای اسلامی که امروز مسجدها رونق پیدا میکنند و کانون تحرک میشوند، تا دیروز مسجدها متعلق به یک مشت پیرمرد از کار افتاده بود. امروز آن مسجدها جای جوانان و کانون جنبشهاست».
مؤمنان هشیار و آگاه، مبارزه با حکومت ستمگر پهلوی را از مسجد آغاز کردند و آن را مرکز فعالیتهای مبارزاتی خود قرار دادند. رژیم پهلوی میکوشید مساجد را به انزوا بکشاند و جوانان را از آنجا دور نگه دارد و فعالیتهای مذهبی و سیاسی مساجد را کنترل کند. به همین دلیل، به کنترل واعظان و جلسههای سخنرانی و فعالیتهای فرهنگی مردم در مساجد میپرداخت. نقش مسجد در انقلاب اسلامی به قدری گسترده بود که رژیم، درب برخی از مساجد را بست. البته حکومت پهلوی نتوانست مانع کارآیی مساجد شود و مساجد، به پایگاه انقلاب و مرکز نشر آموزههای اسلامی و محل وحدت نیروهای انقلابی تبدیل شد. مساجد، مرکز تبادل اطلاعات و جلسههای مشاوره میان مبارزان بود و پخش اعلامیه در بیشتر مساجد ایران صورت میگرفت.
مساجد عمده‌ترین ابزار روحانیت برای ارتباط با اقشار مختلف جامعه بودند که از این طریق ایدئولوژی انقلاب و پیام روحانیت به گوش مردم می‌رسید. همچنین عامل اصلی بسیج تجار و بازاریان، مساجد بودند که به دلیل پیوند تاریخی مسجد و بازار در قیام‌ها و اعتراضات مردمی، مسجد مرکز تشکل و سازماندهی بازاریان بود. بنابراین در انقلاب اسلامی، مساجد به عنوان یکی از ارکان عمده انقلاب یعنی سازمان و پایگاه اجتماعی گروه‌های مخالف رژیم در کنار دو رکن دیگر یعنی رهبری و ایدئولوژی به نقش آفرینی پرداختند و به عنوان یک نهاد مدنی بومی با ارائه کارکردهای گوناگون توانستند در مقایسه با سازمان‌ها و نهادهای نوین، نقش بسیار مهمی در جامعه ایفا کنند و قابلیت مذهب و نهادهای مذهبی را به نمایش بگذارند[2]
در جریان جنگ تحمیلی، رزمندگان هشت سال دفاع مقدس در مساجد آمادگیهای لازم سیاسی و عقیدتی( ونیز پشتیبانی) را پیدا میکردند و خود را آماده برای نبرد دشمن میکردند و پایگاههای بسیج مساجد که امروزه نیز وجود دارند شرایط مناسبی را برای تربیت نسل جوان در ابعاد مختلف فراهم مینمودند. مساجد مکان مناسب إرایه ارزشهای دینی و اعتقادی و مفاهیم فرهنگی بودهاند، نشستن پای سخنرانیهای مذهبی و سیاسی، و شرکت در برنامه مذهبی ولادت و مصیبت اهل بیت: از موارد دیگری بوده است که نقش مساجد را در تقویت مبانی ارزشی معرفی مینماید.
لذا ازانجاکه مساجد در طول تاریخ علاوه بر کارکرد عبادى، کارکردهاى دیگرى هم در زمینههاى سیاسى، اجتماعى، فرهنگى و نظامى داشته است. تعیین جایگاه واقعى مساجد، موجب افزایش کارآیى آن در تقویت و تثبیت و بسط زیرساختهاى فرهنگ اصیل اسلامی وجامعه مسلمین خواهد شد.براین اساس مطالب زیر درساختاراین کتاب بدان پرداخته شده است :
· درفصل اول :مفهوم مسجد درآیات و کلام وسیره ایمه (س) ارایه شده است
· فصل دوم :آثار و فواید حضور در مسجد تشریح شده است
· درفصل سوم :سیر تاریخی مساجد اسلام (پیشینه مسجد در دورانهای مختلف) معرفی شده است
· فصل چهارم : مسجدوپیشینه کارکردهای آن تدوین شده است
· درفصل پنجم :چالشها ومشکلات مساجد بیان شده است
· و درفصل ششم :راهکارها وراهبردهای تقویت مساجد ارایه گردیده است
| سرشناسه | : | مهدوی عارف، محمد، ۱۳۴۸ - |
| عنوان و نام پدیدآور | : | مبانی، کارکردها و ویژگیهای مساجد/ تدوین و تالیف محمد مهدوی‌عارف، سیدجواد هاشمی‌فشارکی. |
| مشخصات نشر | : | تهران : وانیا، ۱۳۹۵. |
| مشخصات ظاهری | : | ۴۱۲ ص. |
| شابک | : | 978-600-6564-96-8 |
| وضعیت فهرست نویسی | : | فیپا |
| یادداشت | : | کتابنامه: ص. [۴۰۳] - ۴۱۲؛ همچنین به صورت زیرنویس. |
| موضوع | : | مسجدها |
| موضوع | : | Mosques |
| شناسه افزوده | : | هاشمی فشارکی، سیدجواد، ۱۳۴۰ - |
| رده بندی کنگره | : | BP۲۶۱/م۸۴م۲ ۱۳۹۵ |
| رده بندی دیویی | : | ۲۹۷/۷۵ |
| شماره کتابشناسی ملی | : | ۴۲۶۲۹۴۳ |
[2] جعفر ساسان؛ نقش مساجد در انقلاب اسلامی مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
نمایه شده در :
https://www.adinehbook.com/gp/product/6006564963
http://mehrabanshop.ir/home/8445-کتاب-مبانی-کارکردها-و-ویژگی-های-مساجد.html
https://elmnet.ir/article/30841688-52132/مبانی،-کارکردها-و-ویژگیهای-مساجد
paydarymelli.ir/files/fa/news/1396/3/10/70579_310.docx
http://javadfesharaki.blog.ir/1397/01/08/masjed
http://masjedjamejafariyeh.blogfa.com/post/8
مبانی ،کارکردها و
ویژگیهای مساجد
| سرشناسه | : | مهدوی عارف، محمد، ۱۳۴۸ - |
| عنوان و نام پدیدآور | : | مبانی، کارکردها و ویژگیهای مساجد/ تدوین و تالیف محمد مهدوی‌عارف، سیدجواد هاشمی‌فشارکی. |
| مشخصات نشر | : | تهران : وانیا، ۱۳۹۵. |
| مشخصات ظاهری | : | ۴۱۲ ص. |
| شابک | : | 978-600-6564-96-8 |
| وضعیت فهرست نویسی | : | فیپا |
| یادداشت | : | کتابنامه: ص. [۴۰۳] - ۴۱۲؛ همچنین به صورت زیرنویس. |
| موضوع | : | مسجدها |
| موضوع | : | Mosques |
| شناسه افزوده | : | هاشمی فشارکی، سیدجواد، ۱۳۴۰ - |
| رده بندی کنگره | : | BP۲۶۱/م۸۴م۲ ۱۳۹۵ |
| رده بندی دیویی | : | ۲۹۷/۷۵ |
| شماره کتابشناسی ملی | : | ۴۲۶۲۹۴۳ |
[1] - صحیفه امام، ج13، ص 15.
[2] جعفر ساسان؛ نقش مساجد در انقلاب اسلامی مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
http://news.masjed.ir/fa/newsagency/34753/Masjed
http://shabestan.ir/detail/News/788566
Seyed Javad Hashemi Fesharaki
