مراکزثقل اثرگذار برحوزه های امور مهندسی کشور
مراکزثقل اثرگذار برحوزه های امور مهندسی کشور
دکتر سید جواد هاشمی فشارکی
آثار معماری وشهرسازی به عنوان نمادهای فرهنگی، سیاسی و اجتماعی یک کشور شناخته می شوند. وبه عنوان تمدن ومعرفه تمدنی ان کشور می باشد و بهمین جهت نیز آثارتاریخی مورد توجه قرارمیگیرند . کشور ایران نیز از سابقه تمدنی هفت هزار ساله برخوردار است ، که پس از ظهور دین مبین اسلام وپذیرش ان توسط ایرانیان ، تاثیر این دین بر شهر ومعماری نیز جلوه گر می گردد. معماری در جهان اسلام یکی از بزرگترین جلوه‌های ظهور یک حقیقت هنری در کالبد مادی به‌شمار می‌رود. از لحاظ تاریخی معماری اولین هنری به‌شمار می‌آید که توانست خود را با مفاهیم اسلامی سازگار نماید و در ایران شاهد اوج هنرنمایی معماران باشیم ولی متاسفانه در دوران قاجار وپهلوی بشدت مورد آسیب قرار گرفت . وپس از انقلاب اسلامی با رویکردی نوین مورد توجه قرار گرفت ولی بدلایل مختلفی در صحنه اجرا ، شاهد تنزل ان بوده ایم . مراکزی که درسطوح مختلف نقش داشته اند بطور اجمال شامل موارد زیر می باشند:
الف ) مراکزثقل اثرگذار در سطح کلان و راهبردی
مراکز زیر نقش راهبردی وتعیین کننده در سطح کلان بر حوزه مهندسی کشور رادارا می باشند:
1) مجمع تشخیص مصلحت نظام سطح اول دارا بودن جایگاه سیاست گذاری کلان در همه حوزه ها از جمله معماری و شهرسازی بوده و همچنین جهت حل اختلاف بین مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان قانون اساسی و مشاوره در اموری که رهبری به آن ارجاع می‌دهد، همچنین حل معضلات نظام براساس اصل ۱۱۲ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تشکیل شده است، مجمع تا کنون سیاستهای کلی درحوزه شهرسازی و مسکن وغیره را مصوب نموده وتوسط مفام معظم رهبری ابلاغ شده است .
2) هیات وزیران بامصوبات خود دارای سطح کلان بر شکل گیری هویت کشور در ابعاد مختلف ، ازجمله وضعیت کالبدی کشور می باشد . هیأت وزیران در جلسه مورخ 1383.8.6 بنا به پیشنهاد شماره 101.134108 مورخ1383.7.25 سازمان‌مدیریت و برنامهریزی کشور و به استناد اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ضوابط‌ملی آمایش سرزمین را جهت‌گیریهای ملی آمایش سرزمین که در راستای تبیین فضایی سند چشم‌انداز جمهوری اسلامی‌ایران و ترسیم الزامات تحقق آن در توسعه بلندمدت کشور و مبتنی بر اصول مصوب آمایش سرزمین تصویب نمود ه است . [1]
3) شورای عالی آمایش سرزمین ، دارا ی جایگاه سیاست گذاری کلان در همه حوزه های توسعه ملی و منطقه ای کشورمی باشد.شورایعالی آمایش سرزمین با مسؤولیت رئیس سازمان مدیریت و برنامهریزی کشور، دارای وظایف ذیل می باشد:
· الف- بررسی، تصویب و نظارت بر اجرای نظام راهبری توسعه سرزمین و تنظیم روابط ارکان و اجزای آن
· ب- بررسی، تصویب، هماهنگی و نظارت مستمر بر تهیه برنامه‌ها و طرحهای توسعه سرزمین در سطوح ملی، منطقه‌ای و استانی
· پ- بررسی و تصویب ضوابط ملی آمایش سرزمین و اسناد آمایش ملی، منطقه‌ای و استانی
· ت- نظارت بر اجرای اصول و ضوابط ملی آمایش سرزمین در سطوح ملی و استانی و ارزیابی عملکرد دستگاههای اجرائی ذیربط
شورایعالی آمایش سرزمین در جلسه مورخ ۲ / ۵ / ۱۳۹۶ به استناد ماده ۳۲ قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه جهت گیری‌های ملی آمایش سرزمین را تصویب نموده است . [2]
4) دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی،بادارا بودن جایگاه سیاست گذاری کلان در همه حوزه های فرهنگی از جمله معماری و شهرسازی، با اهداف کارشناسی هرچه بهتر مصوبات شورای عالی و پشتیبانی علمی، پژوهشی و خدماتی متناسب با وظایف و مسئولیت‌های شورای عالی و بهره‌برداری از اطلاعات و تحقیقات انجام شده به منظور تصمیم‌سازی مناسب زیر نظر دبیر شورا تشکیل می‌شود که علاوه بر نقش اداری و پشتیبانی علمی و پژوهشی؛ نظارت و ارزیابی و هماهنگی و پیگیری اجرایی شدن مصوبات شورا را نیز بر عهده دارد.در سال 1395 نیز سندمعماری اسلامی را مصوب نموده است . رئیس جمهور،رئیس شورا می باشد.
5) سازمان برنامه و بودجه، دارای جایگاه کلان اثر گذاری با صدور ابلاغیه ها و دستورالعمل هابوده و دارای وظایف زیر می باشد:
- راهبری و رصد توسعه کشور
- انجام مطالعات و بررسی‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور
- انجام مطالعات و بررسی‌های علمی برای بهبود نظام‌های برنامهریزی و بودجه‌ریزی
- تهیه و تنظیم راهبردهای توسعه و برنامه‌های کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت
- ارائه پیشنهاد خط‌مشی‌ها و سیاستهای مربوط به بودجه کل کشور به مراجع ذیربط
- تهیه و تنظیم بودجه سنواتی و ارائه آن به مراجع ذیربط
6) کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی ، دارای نقش اصلی در تهیه طرح یا اظهار نظر در خصوص لوایح پیشنهادی از خارج مجلس در حوزه های مختلف معماری و شهرسازی می باشد. کمیسیون عمران مجلس یکی از کمیسیون‌های تخصصی مجلس شورای اسلامی است و برای انجام وظایف محوله در محدوده راه و ترابری، مسکن، عمران شهری و عمران روستایی تشکیل می‌گردد. وشامل رییس ، دبیر ، سخنگو واعضای ان میباشد.
7) وزارت راه و شهرسازی، دارای جایگاه سیاست گذاری و اجرایی در حوزه معماری و شهرسازیوهمچنین دارای وظایف اصلی سیاست گذاری، ضابطه گذاری و تهیه و اجرای طرح های کلان در دو حوزه راه و ترابری و شهرسازی می باشد.
8) شورای عالی معماری و شهرسازی ایران،با دارا بودن جایگاه عالی در تهیه ضوابط معماری و شهرسازی و تصویب طرح های شهری بوده ومتشکل از نمایندگان وزارت خانه های مختلف جهت هماهنگ کردن برنامه های شهرسازی به منظور ایجاد محیط زیست بهتر برای مردم، همچنین اعتلای هنر معماری ایران و رعایت سبک‌های مختلف معماری سنتی و ملی و ارائة ضوابط و جنبه های اصیل آن با در نظر گرفتن روشهای نوین علمی و فنی میباشد
ب ) مراکزثقل اثرگذار در سطح میانی
مراکز زیر با تصمیمات واقدامات خود نقش تعیین کننده ای درسطح میانی بر حوزه مهندسی کشور رادارا می باشند:
1) کمیسیون هنر و معماری شورای عالی انقلاب فرهنگی،سطح دوم اثرگذاری از لحاظ جایگاه سیاست گذاری کلان در حوزه هنر، معماری و شهرسازی از جمله سند معماری اسلامی را دارد .کمیسیون تخصصی متشکل از اساتید و خبرگان حوزه هنر و معماری تشکیل شده است .
2) کارگروه هنر و معماری شورای تحول و ارتقاء علوم انسانی سطح دوم دارا بودن جایگاه عالی در تغییر رشته ها و سرفصل دروس در حوزه هنر، معماری و شهرسازی را دارا می باشد .کارگروه تخصصی متشکل از اساتید حوزه هنر و معماری می باشد.
3) شورای اسلامی شهر،دارای نقش اصلی در نظارت بر فعالی های شهرداری و تصویب طرح های شهریبوده و وظایف و اختیارات شورای اسلامی شهرموارد زیر می باشد:
4) انتخاب شهردار برای مدت چهار سال،
5) بررسی و شناخت کمبودها، نیازها و نارساییهای اجتماعی، فرهنگی، آموزشی ، بهداشتی ، اقتصادی و رفاهی حوزه انتخابیه و تهیه طرحها و پیشنهادهای اصلاحی،
6) نظارت بر حسن اجرای مصوبات شورا و طرحهای مصوب در امور شهرداری
7) معاونت عمران و توسعه امور شهری و روستایی وزارت کشور،دارای نقش اصلی اجرایی در عمران شهری و روستایی،تلاش در راستای پویائی هر چه بیشتر شهرداری ها و تقویت مدیریت شهری و پیگیری لوایح تقدیمی به دولت تا مرحله اخذ مصوبات قانونی ذیربط به ویژه در حوزه های مدیریت شهری، ساختارهای سازمانی و نیروی انسانی ، انضباط مالی و درآمدهای پایدار و همچنین بهبود عملکرد و نوسازی ، توسعه و تقویت ناوگان حمل و نقل عمومی شهرها و سامانه های حمل و نقل ریلی و .... می باشد.
د)مراکز ثقل اثر گذار درسطح اموزش و فرهنگ سازی
مراکز زیر نقش تعیین کننده ای دراموزش وفرهنگ سازی وتنسیق امورمهندسی کشور رادارا می باشند:
1) دفتر برنامه ریزی آموزش عالی، دارای نقش اصلی در سیاست گذاری و برنامه ریزی آموزشی و برنامه درسی دانشگاه هادرذیل وزارت علوم بوده و دارای وظایف زیر می باشد: بررسی و بازنگری در نظام ها و روشهای آموزشی و ارائه پیشنهاد برای بهبود نظام ها و روشها، بررسی روند تحولات نظام آموزش عالی کشور، بررسی و بازنگری در شیوه های اجرایی و برنامه ریزی آموزشی و درسی، تهیه و تصویب آیین نامه واگذاری اختیارات برنامه ریزی درسی به دانشگاه ها، بررسی و بازنگری در آیین نامه ها و مقررات دوره های تحصیلات تکمیلی و ...
2) سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی،دارای نقش خاص در تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها،تدوین کتب مبنایی در زمینه علوم انسانی ـ به‌ویژه از نظر پیوند آنها با مسائل اسلامی می باشد.
3) سازمان نظام مهندسی ساختمان سطح دوم دارای نقش و وظیفه اصلی در حوزه آموزش مهندسان و نظارت بر ساخت و ساز و ...بوده ودارای اهدافی چون: تقویت و توسعه فرهنگ و ارزشهای اسلامی در معماری و شهرسازی.، تنسیق امور مربوط به مشاغل و حرفه های فنی و مهندسی در بخشهای ساختمان و شهرسازی، تأمین موجبات رشد و اعتلای مهندسی در کشور، ترویج اصول معماری و شهرسازی و رشد آگاهی عمومی نسبت به آن و مقررات ملّی ساختمان و افزایش بهره وری و ....
4) مرکز استاندارد ملی ایران
5) مرکز تحقیقات ساختمان ومسکن
مراکز اثرگذار در سطح اجرایی
1) بنیاد مسکن انقلاب اسلامی،دارای نقش اصلی در تامین مسکن محرومان و تهیه طرح های روستاییومطالعه و بررسی در زمینه تشخیص و تعیین نیازمندی‌های مسکن محرومان اعم از روستایی و شهری و فراهم آوردن موجبات اجرای آن با مشارکت، همکاری و خودیاری مردم و دستگاههای مختلف و تهیه طرح های هادی روستایی و ... می باشد
2) کمیسیون ماده 100 شهرداری سطح دوم دارای نقش اصلی در جلوگیری از تخلفات در ساختمان سازی در شهرها می باشد. رسیدگی به تخلفات مربوط به ماده 100 قانون شهرداری با حضور نمایندگان وزارت کشور، دادگستری، شورای شهر و شهرداری تشکیل می گردد.
3) معاونتهای مهندسی دستگاهها وسازمانها
4) مجری طرحهای عمرانی کشور
5) شرکتهای انبوه ساز
6) شرکتهای پیمانکار ومجری
7) شرکتهای مشاور مهندسی
8) مهندسان طراح
9) مهندسان ناظر ومجری
