معماری اسلامی چیست ؟
معماری اسلامی چیست ؟
از زمان اسلام تا به امروز معماری اسلامی در بر گیرنده طیف گسترده ای از سبک های سکولار و مذهبی است که بر روی طراحی و ساخت سازه ها در فرهنگ اسلامی و فراتر از آن تاثیر داشته است. انواع معماری اسلامی عبارت است از: مسجد، آرامگاه،کاخ، قلعه، مدرسه و ساختمان های شهری. این سبک همچنین اصول و واژگان غنی را برای ساختمان های کم اهمیت‌تر ارایه کرده است به طور مثال، حمام های عمومی، فواره ها و معماری مساکن بومی.مسجد که در سال اول هجری اختراع شد برای خدمت به نقش معتبر تهیه سر پناه و پناهگاه برای جامعه مسلمانان است به نحوی که مؤمنان نیازمند جایگاهی برای گرد هم آمدن پنج بار در روز و هر جمعه به صورت هفتگی دارند. عناصر اصلی مسجد عبارت است از قوس، گنبد و ستون ها، خوشنویسی و الگو های هندسی تزئینی که برای خلق حس صلح، برادری و تفکر است.
سبک های معماری اسلامی
معماری اسلامی طیف وسیعی از مساجد، مقبره ها، کاخ ها و قلعه ها را در سراسر جهان در بر گرفته است، به خصوص در کشورهایی که توسط مسلمانان در قرن هفتم تسخیر شدند. این نوع معماری در بر گیرنده سبک های متنوع اسلامی است که از آن جمله اند مکتب سوریه، مکتب مغرب شامل تونس، الجزایر، مراکش و اسپانیا،مکتب ایرانی شامل ایران، عراق،آسیای میانه، افغانستان و بخشی از پاکستان، مکتب عثمانی شامل ترکیه و آناتولی، مکتب هند. در طرح شهرهای اسلامی تاثیر هر دو نوع معماری بیزانسی و ساسانی را مشاهده می کنیم. چنانچه در این شهرها غالبا، کاخ، دارالخلافه یا دارالحکومه و سایر سازمان های اداری چون دیوانخانه و دارالضرب در یک مکان مجتمع است و در کنار هم قرار دارد که به عنوان نمونه می توان از بصره، کوفه، بغداد و غیره نام برد.
بناهای معماری اسلامی ایران
معماری ایرانی را در دوره اسلامی پیش از دوره معاصر به چهار سبک خراسانی، رازی، آذری و اصفهانی تقسیم می کنند. نمونه بناهای معماری اسلامی ایران در شیوه خراسانی عبارت است از مسجد جامع فهرج، مسجد تاریخانه دامغان، مسجد قدیم عزآباد یزد در نزدیکی رکن‌آباد یزد، توران پشت یزد، اصل مسجد جامع اصفهان، مسجد جامع یزد، مسجد جامع ابرقو، مسجد جامع نائین، مسجد جامع میبد، مسجد جامع اردستان، مسجد جامع نیریز. نمونه بناهای معماری اسلامی ایران در شیوه رازی عبارت است از گنبد خواجه نظام‌الملک، گنبد تاج‌الملک،مسجد جامع نائین، مقبره امیر اسماعیل سامانی در بخارا، گنبد قابوس، مسجد جامع اردستان، مسجد جامع گلپایگان.
شاخصه های آثار معماری اسلامی
گنبدهای بزرگ و مناره ها,حیاط های بزرگ که با سالن نمازخانه ی مرکزی ادغام شدند,کاربرد نقوش هندسی: در این نقوش علاقه مندی به تکرار، تعادل، تقارن و تداوم دیده شده است.ترکیب هندسه با تاثیرات بصری و استفاده از رنگ که تعادل در فضاهای مثبت و منفی ایجاد کرده است,نور,نقوش اسلیمی و آرابسک,کاربرد وسیع خوشنویسی عربی به عنوان عنصر تزئینی,تقارن و آب: در آب و هوای گرم شهرهای اسلامی، آب در حیاط خلوت ها و آبنماها نه تنها در خنک کردن فضا نقش اساسی داشته بلکه تاکیدی بر روی محور بصری در معماری اسلامی است,محراب در داخل مسجد برای نشان دادن مکان معبه,استفاده از رنگ های روشن,تمرکز بر فضای داخلی به جای فضای بیرونی.
طراحی معماری اسلامی صفویه
شاهان صفوی با اعلام آیین شیعه به عنوان مذهب رسمی کشور مشوق نوعی راه و رسم مذهبی نظام مندتر بودند. این تغییر را به بهترین شکل می توان در رشد مقبره شیخ صفی دید که آینه ی فضای فرهنگی در ایران در اوایل عهد صفوی محسوب می شود. ترکیب رنگ‌های سماوی آبی و طلایی با شمسه های شعاعی و ستاره، تصویری قدرتمند از آسمان ایجاد می کند، درونمایه ای که بارها در معماری اسلامی صفوی استفاده شده است، مثلا در داخل مسجد شیخ لطف الله در اصفهان و آثار هنری دیگری مثل کتاب آرایی و فرش. در دوران صفوی چندین نمونه عالی کاروانسرا در ایران ساخته شد به طور مثال کاروانسرای مجموعه مدرسه مادر شاه (چهار باغ) اصفهان که همراه با مسیر بازار ساخته شد، نمونه ای از کاروانسراهای شهری صفوی و یکی از آخرین ساختمان های دوره ی صفوی است.
تاریخچه معماری اسلامی جهان
میراث معماری اسلامی با تمامی غنا، زیبایی و تنوع شاهدی بر عظمت تمدن اسلامی است. تمدن اسلامی و دستاوردهای معماری، به اوجش بین قرن های هفتم و سیزدهم در برخی از مکان ها رسید از آن جمله اند ترکیه ی مدرن و هندوستان مسلمان که به شکوه خود در دوره ی شکوفایی تمدن اسلام رسیدند. با ظهور بنی امیه، اولین سلسله ی اسلام، در سال ۶۶۱، جهان مسلمان از بخش هایی از آسیای مرکزی تا لیبی مدرن امروزی و تمامی منطقه ای که خاورمیانه است گسترش یافت. از جمله بناهای اسلامی این دوره عبارت است از مسجد دمشق و گنبد بیت المقدس در اورشلیم.
ویژگی معماری اسلامی نوین
معماری اسلامی به طور همزمان بایستی مدرن باشد.
از این رو که از مصالح مدرن، روش ساخت و سامانه ی نوین استفاده کند.
به نحوی که مصالح سنتی و سامانه های قدیم به روشی خلاق و نوین به کار روند.
تا با اصولی نظیر« فرم از عملکرد پیروی می کند» تطبیق یابد و از تفریط و آشفتگی بپرهیزد.
و سازگار با اصولی نظیر «پیچیدگی در نهایت سادگی» باشد.
تا بهینه بودن را در ارتباط با سازه، خدمات و اهداف عملکردی به حداکثر برساند.
طراحی این سبک نوین و مدرن با پیشرفت فنآوری و جامعه ی اسلامی مدرن رشد خواهد کرد.
و معماران مسلمان بایستی ساختمان هایی را بسازنند.
که متناسب با زمان و درک صحیحی از تاریخ، فرهنگ و بافت محیطی باشد.
رابطه فرهنگ و هنر با معماری اسلامی
هنر اسلامی از اشکال بدن انسان و حیوانات در معماری اسلامی ساختمان ها در سراسر جهان اسلام استفاده نکرده است.
و فرهنگ اسلامی نشات گرفته از ترکیب سنت های عربی با فرهنگ ایرانی و بیزانسی است.
و هنرهای تمدن اسلامی از آن جمله اند خوشنویسی، آرابسک و معماری.
تمدن اسلامی به طور سنتی از تصاویر انسانی و حیوانی در هنر بصری اجتناب ورزید.
و نقاشان اسلامی تلاش خویش را بر روی خوشنویسی متمرکز کردند.
نقوش اسلامی اغلب آرایه های گلدار هستند.
و خوشنویسی حکاکی های برجسته و آیه هایی از قرآن است.
سرامیک نقاشی شده ، موزاییک های رنگی ، پارچه های زربفت و آذین توری همچنین از جمله هنر اسلامی است.
ضوابط معماری اسلامی
تزیینات معماری اسلامی همچنین نشانگر تکثیر، نظم، هندسه، قرینگی الگو ها و اشکال اسلیمی است که متعلق به دنیای استعاره و سمبل است و تاکید بر چیزی همانند الله یا وحدت است.باغ های اسلامی استعاره هایی از قرآن است و عناصر اصلی عبارتند از آب و سایه که همچنین توسط چهارباغ شاخص شده و الگویی چهارتایی در پیرامون استخر مرکزی یا آبنماست. اهمیت نقشه و طراحی باغ های اسلامی از آن جمله اند هندسه، لندسکیپ سخت، عناصر معماری و لندسکیپ نرم که شامل درختان، بوته ها و گل هایی است که سبب خنک شدن اقلیم گرم شهرهای اسلامی شده است.مسجد در فرم های متعدد از بناهای اصلی این سبک است. سبک، نقشه و تزیینات مسجد وابسته به دوره و مکان ساخت بناست. ویژگی های شاخص مسجد عبارت است از حیاط مرکزی(صحن)، محراب، شبستان، مناره، گنبد، خوشنویسی برجسته بر روی کتیبه که آیه هایی از قرآن است.
تاثیر معماری اسلامی بر غرب
برخی از تاثیرات معماری اسلامی بر غرب عبارت است از:قوس ها:نظریه ای به این نکته اشاره دارد که قوس های نوک تیز معماری گوتیک از قوس های اسلامی تاثیر پذیرفته است.گنبدها:گنبدها به نحوی که امروز شناخته شدند در معماری اسلامی قرن هفتم ظهور یافتند و اولین گنبد در این سبک در اورشلیم است و احتمال دارد که جهان غرب از روش ساخت چنین گنبدی تاثیر پذیرفته باشد.تزیینات و هنرهای بصری: وفور استفاده از موزاییک های رنگی و طلایی، کاشی های ستاره ای هشت پر و شش پر و نوارهای رنگی بر روی قوس ها و دیوارها در مساجد اسلامی نیز می تواند الهام بخش بناهای رنسانسی باشد.
