روستای فشارک(اصفهان)
روستای فشارک(اصفهان)
ثبت وبلاگ و سایت روستاهای اصفهان
روستای فشارک(اصفهان)
سرگرمی ها
شرح بازی : این بازی معمولا 2 نفره برگزار می شد 2 طرف در بازی تعدادی معین بادام(پسته-گردو) همراه خود می آوردند یکی از بازیکنان به صورت مخفی 1 یا 2 بادام را در مشت خود قرار می داد وسپس مشت بسته خود را به طرف بازیکن دیگر می گرفت و از وی سوال می کرد طاقس یا جفت و وی یک پاسخ را انتخاب می کرد طاق به معنی یکی و جفت به معنی 2 تا بودن حال اگر فرد گزینه درست را انتخاب می کرد بادام های داخل مشت بازیکن اول از آن او می شد و در غیر این صورت می بایست یکی از بادام هایی که با خود آورده را به بازیکن مقابل دهد این بازی تا تمام شدن بادام های یک طرف ادامه پیدا می کرد
زبان مردم
زبان رسمی مردم فشارک فارسی است اما کشاورزان علاوه بر زبان فارسی به زبان محلی که زبان پهلوی قدیم است و مشهور به زبان ولاتی میباشد با لهجه ای شبیه لهجه ی مردم یزد و نائین صحبت می نمایند و در فارسی معمولی آنها نیز لغات و اصطلاحات شیرینی مانند کلمات ذیل بکار می رود:
آلاچو= مترسک
اَلِه= کج
اَلُّ= باز شکاری
اَبشا= طویله بزرگ
اَنَخبری= ناگهانی
اُرمو= نوعی گلابی
بینه= ایوان
بالاپوش= پیراهن
بُولونی= ویزی بزرگ گلی
بَدنِمِش= زشت
تُورک= واکسن
تُخُلی= بَرّه
تنگی= کوزه
پچلی= آشغال
پایه= رعد و برق
جُل= پارچه
جُل هم وَرسی= دم فرشی
جِرجِرون= قاشق زنی
چُلِه= پنبه
چنا= چربی
چندری= پوست
جنجولی= تاب بازی
چوپالی= شاخه های کوچک درخت
چزه= دنبه سرخ کرده گوسفند
چوچووِه= دارکوب
حِسن= چاق
حقه= قوطی
خَرَند= ایوان
خوش وا= نان روغنی
دَمِه جا= رشوه
دِوه= جرمی که از کره بدست می آید
رونه= ساعت آبی
ریقمز= جرزن
سُچُرّی= نوعی خار
سَزِّه= نوعی خار
سَخَنواری= اتاق پذیرایی
سولدونی= اتاق تاریک
شاکی= سیلی
شکمبه= سیراب
فِلّه= آغوز
فِکّا= شبیه
قادمه= نخ
کُوره= بچه
کَپه= خواب
کُورمیلی= قندیل
کُرپه= کوچک
کُجی= دگمه
کاچی لپی= گونه بزرگ
کُچه= جوانه
کُوکُومه= جغد
گوندولی= گرد
گالش= کفش
گُندی سره= جوجه تیغی
گوریدن= بهم ریختن
لَته= کرت
لَخشیدن= سُرخوردن
لَندِهور= بزرگ
لنج= لب
لیویر= دهان
مالمالی= مارمولک
مُل= گردن
مژه= سکوت
مواجب= مستمری
مَزَنه= مثل اینکه
ناچاق= بیمار
ورمالید= فرار کرد
هَندو= روی هم ریختن چیزی
هتفتی= نان کلفت
هلرمه= بزرگ
هولوند خورد= کج شد
هورم= بخار
همبونی= کیسه چرمی
هالی= نوزاد
شماره لغات = معانی
1 ُشتا = کانال های سر پوشیده ¦nbsp;
2 اَ لّو = باز (پرنده ی شکاری)
3 ابشا = محل نگهداری حیوانات
4 اجسی = ناگهانی
5 ازره = بی خود (azare)
6 اکبیر = بلا
7 الو گرفت = آتش گرفت
8 امپسا.این پسا = اینبار.این دفعه
9 انغفری = (anaghferi) زمانی که انتظار کاری وجود ندارد
10 انگولی = انگشت ِ کوچک
11 اوراده برو = برو آن طرف
12 اوشکنده = به اغلی که در دل کوه ساخته میشود
13 ای ما = یک نوع صوت افسوس مانند اخه
14 ایراده بیا = بیا این طرف
15 ایکو وه = سگ
16 بادیه = کاسه بزرگ
17 بخرته = (bekharte) بخور
18 برم آب تر کنم = آب به زمین بدم
19 بو چیویلی میاد = بوی بد میاد
20 بولونی = تُنگ
21 به-دا = نوعی تعریف کردن
22 بی نِمِش = زشت
23 پٍُره = پسر
24 پَچَل = کثیف
25 پَندره = احتمالا ، فکر می‌کنم
26 پُشتا = کانال‌های سر پوشیده
27 پاچه گندیده = نا مرتب
28 پاچه نداره = شلاخته
29 پالون = لباس الاغ‌ها
30 پوریچی = ریز ریز
31 پیاله = کاسه کوچک
32 پیلی = وسیله که با آن موی بز را می ریسند و قادمه درست می کنند¦nbsp;
33 تَعَّ = بتّرکی
34 تَمباته = گوجه‌فرنگی
35 تُنگی = کوزه
36 تپه = نر (nar)
37 تسبیح = واحد شمارش خود روستا
38 تنبون = شلوار
39 تنور ماله = پارچهای که تنور را با ان تمیز میکردند
40 تنوره = چاهی که اب آسیاب در آن جمع میشود
41 توره = شغال
42 تیریشنه = ریشه های چوب¦nbsp;
43 تیز دونه = ریزه میزه
44 تیغ داره = جوجه تیغی واتوری -غذای آبکی
45 جُل = پارچه کهنه
46 جُل ورسی = نوعی زیر انداز که با پارچه‌های کهنه می‌دوزند
47 جغتابلا = جخ تازه
48 چَپه زدن = دست زدن ، کف زدن
49 چُوله = کج
50 چپه = دست زدن¦nbsp;
51 چراغ تیریک = چراغ زنبوری ، چراغ توری
52 چشم پِلشتی کردن = نگاه و نظر بد کردن، هیزی و چشم‌چرانی کردن
53 چکو چوله = کج
54 چمچمال = مریض احوال¦nbsp;، ناخوش
55 چنجولی = (chanjoli)تاب
56 چندری = چیز بیخود
57 چنگولی = تاب ِ بازی
58 چوآلی = هیزم
59 چوال = (javal):نوعی کیسه با ظرفیت زیاد که با قادمه درست می شود ¦nbsp;
60 چوری = جوجه
61 چوریچی = جوجه کوچک¦nbsp;
62 چووالی = چوب نازک¦nbsp;
63 چووه = چوب بلندی که جلوگیری میکند از آب سرخ (توپی)
64 حَسوم شدن = تعطیل شدن
65 حُقه = قوطی
66 حالم هم ور شد = استفراغ کردن
67 حرف پوسیده = حرف چرت و پرت
68 حرف های کَلا پَتره = حرف های بی ربط¦nbsp;
69 خَلا = توالت
70 خُلی، ظالمی، چنبری و شمری = نامی برای سگ‌ها
71 خِشم کردن = قهر کردن
72 خرناسه = (khornase)خور و پوف¦nbsp;
73 خل خلی = (khol kholi) طوفان , گردباد
74 خود گیر = به طرف خود بکش
75 دُته = دختر
76 دُشو ِل = غُدّه
77 دالوکی = نوعی گون
78 دایزه = خاله
79 دلم اُراق شد = حالم ازت به هم می‌خورد
80 دما = هوا کش تنور نانوایی
81 دیفال = منظور همان دیوار است
82 رفه = (rafah)طاقچه های طولانی در اطاق
83 رونکی = قسمت تحتانی الاغ را می‌پوشاند
84 ریق مز = بی مزه بازی
85 زُمخت = کلفت
86 زادو رود = به تسلهای یک خانواده میگویند
87 زلو = (zeloo):هم به زالو گفته می شود و هم نوعی زیر انداز سنتی است ¦nbsp;
88 زیر جومه = زیر شلواری
89 سَرخ = استخر (محل جمع شدن آب قنات)
90 سُک = چوب
91 سُم تِری = لاغر و نحیف¦nbsp;
92 سامون = سنگ چینهای بین مزارع - اختلاف ارتفاع بین مزرعه‌ها
93 ستاره کوره = ستاره کم نور¦nbsp;
94 سرنی = آبشار
95 سزه = نوعی بوته در فشارک
96 سورنی = ابشارهای بزرگ
97 سونبولی = بوی سوختن
98 سیبیل موش = نام تپه ای در فشارک
99 شُلِینا = آدم ِ شل و ول
100 شالّا = ای کاش
101 عزاره = بچه ننه
102 غاز = واحد شمارش اب مزارع فشارک
103 فاتحه بندازیم = فاتحه بخونیم
104 قُمه = محل خروج آب سَرخ
105 قادمه = (ghadmeh):نوعی نخ که از موی بز درست می شود ¦nbsp;
106 قال کردن = سر و صدا کردن
107 قر قشوم = یخبندان
108 قراب = مغرور
109 قلوه حال آوردن = لذت بردن
110 قوش = عقاب
111 کِویج = زالزالک
112 کپه = (kope) تپه
113 کپه ارمنی = بیماری سالک ¦nbsp;
114 کلکی = چوب بلند و سرکجی که به کمک آن شاخه های بالای درخت را پایین می آورند
115 کلوخ کوب = چاق و خپل¦nbsp;
116 کوجی = دگمه
117 کوچی پیش = خیط کردن
118 کودره = بچه ،¦nbsp;توله
119 کوفت = زهرمار ، مرگ
120 کوفتی = ایکبیری
121 کول ِ مرجون = گوشه گیر و کِسل، افسرده¦nbsp;
122 کومه = محل خروج آب آسیاب
123 کاچی بی بی سه شنبه = نوعی غذا که از ارد گندم تهیه می شود و با مربا خورده می شود بیشتر برای دختر های دم بخت پخته می شود
124 کاچی لوپی = ادم چاق
125 کوپچی کرا = نام یک تپه بلند در کنار کار خانه فشارک
126 کورمولی = قندیل
127 کوکو معو = جغد
128 گاتوری = کسی که گتره ای کار میکند¦nbsp;
129 گاگار = نادان ،خر
130 گاهاس = شاید
131 گراته = ادم بی منطق
132 گلاره = جایی که درخت به چند شاخه تقسیم میشود
133 گلازنه = بندال یاآویزون
134 گلنگه باقر = خر منهای فشارک
135 گندالی = بزرگ شدن¦nbsp;
136 گو بیچی = قد کوتاه
137 گودالی = چاله
138 گوزتوره بازی = جرزنی، تقلب
139 گوندی سره = جوجه تیغی
140 لا = درّه
141 لا رفتن = از بین رفتن
142 لاچه = یکی از محلهای فشارک
143 لاخلی = مخفی کاری
144 لب نمتی.دوگاله.رزگاله = نامهای از دشتهای فشارک
145 لته = مزرعه
146 لونجوره = صورت نشسته
147 مِزقون = ساز
148 ما نداری = یعنی بمیرم برات
149 مدخون = محل زندگی چو پانان
150 مطبخ(مدبخ) = آشپزخانه
151 مقبول = قشنگ
152 موردوله = موریانه
153 مول = گردن
154 میلی = گربه
155 نَپَندره = اینطور فکر نمی‌کنم، نه اینطور نیست
156 نِمِشم نمی‌ره = اکراه دارم، رغبت نمی‌کن
157 ناغافلی = ناگهان
158 واز = نوعی چنگک جهت هموار کردن زمین کشاورزی
159 واسرای = یعنی توروکسی ایستادن .زبان درازی کردن¦nbsp; مثلااین پسره واسه من واس رای می یاد.جملاتی که پدران می تونن واسه پسرشون درموقعه زبان درازی وجواب سوالی کردن اونابه کارببرن (vasrae)
160 ور کِلاشیده = ژولیده و نامرتب¦nbsp;
161 ور کشیدن = بالا کشیدن
162 ور مالیدن = فرار کردن
163 ورجه کردن = پریدن
164 ورگلی حنا = مدخل حنا
165 هورنی = ابشار کوچک
نیم نگاهی به اسامی بعضی از اماکن قدیمی
1- آسیاب های مخروبه کالیوز، مه آباد و دشت فشارک که مربوط به دوران قبل از ویرانی فشارک بوده است
2- گورستان دامنه کوه شِدِه که مربوط به زردشتیان و متعلق به دوران قبل از اسلام در ایران بوده است
3- آسیاب فعلی فشارک
4- حمام کوچکه فشارک
5- گلخن
6- حمام بزرگه فشارک
7- ساختمان قدیمی حضرت احمد بن موسی (ع) که کاملاً تخریب و تجدید بنا گردیده است
8- ساختمان مسجد پائین که کاملاً تخریب و مجدداً تجدید بنا گردیده
9- ساختمان قدیمی حسینیه که کاملاً تخریب و تجدید بنا گردیده
10- خانه وقف که کاملاً تخریب گردیده
11- منزل میر علینقی اول
12- قنات فشارک
13- سنگ مقابر گورستان دامنه کوه لافرخه 14
- قنوات مزارع فشارک
15- شبستان مسجد جامع
16- آسیاب حنا
17- اشکنده ها
18- بازارچه
19- آب انبار
20- قلعه ها
21- برج ها.
نیم نگاهی به جمعیت کنونی
قرنها از عمر فشارک می گذرد و هر روز بر جمعیت این شهر زیبا افزوده می شود بگونه ای که جوانان و کودکان طوایف، همدیگر را نمی شناسند و نسبت به یکدیگر غریبه شده اند. جمعیت کنونی فشارک به دو دسته بزرگ تقسیم می شوند[1].
الف: طایفه فارسی گو که عبارتند از: 1- فرزندان اسماعیل خان شهر آبی 2- ساداتی که از نسل امیر مشرف الدین طباطبائی زواره ای می باشند 3- سادات حسینی که از کهنگ و کوهپایه آمده اند و از نسل سید قربان حسینی کهنگی هستند.
ب: طایفه ولاتی گو: که از شهرهای مختلف آمده اند و جمعیت متحد و یک شکلی را تشکیل داده اند و عبارتند از:
1- طایفه علیشاه و صنع الهی ها که جد آنها اسماعیل از لاسیب جهت راه اندازی آسیاب به فشارک می آید و پس از راه اندازی آسیاب در فشارک ماندگار می شود ایشان اولین گروه از طایفه ولاتی گو می باشد که به فشارک مهاجرت نموده اند.
2- اولاد مطلب و اولاد قدیر که از سسنا و گشگان به فشارک آمده اند.
3- اولاد مهدی باقر و اولاد سبزه که از کردآباد به فشارک آمده اند.
4- اولاد حاج علی اکبر و محمد (حمامی ها) و حاج عبدالوهاب که از حبیب آباد به فشارک مهاجرت کرده اند.
5- اولاد عبدالله بندی و علی بندی و حسین علی باقر که از گشگان به فشارک آمده اند و اولادبندی افراد متمولی بوده اند.
6- اولاد عقدائی و رحیم که پس از قحطه سالی به همراه اسماعیل خان قهی به فشارک می آیند اسماعیل خان قهی از ایل قشقائی و اهل شیراز بوده است ایشان بهنگام قحطه سالی بعضی از املاک فشارک را خریداری می کند و گوسفندانش را جهت چرا به فشارک می آورد.
7- کرم: وی مالیات بگیر میرزا آقا بوده و از کوهپایه به فشارک می آید و در فشارک مسکن می گزیند.
8- علی فرزند یعقوب ایشان اهل کوهپایه بوده و سپس به فشارک می آید.
9- عباس کوپائی پدر بزرگ حاج سلمان و حاج اباذر که به درخواست میرزارضا فرزند میرزا حسین بعنوان قصاب و مجری مراسم سوگواری ائمه (ع) راهی فشارک می گردد.
10- اولاد عزیز که از سبزوار به فشارک می آیند و جد آنها حسن محمد رضا است.
[1]. بعضی طوایف مانند اولاد حاج علی عسگر که از تودشک چو به کیریچی و از کریچی به فشارک آمده اند مستقل می باشند.
نیم نگاهی به تاریخچه روستا قبل از ویرانی
مدتها است که فکر تحقیقی عمیق و بدور از شائبه در زمینه تاریخ فشارک ذهنم را بخود مشغول نموده و مرغ دل هر روز در اوج آسمان آبی فشارک به پرواز درمی آید و از بلندای کوه مارشینان متفکرانه ردپای سبز گذشتگان را می نگرد و از افسون آنهمه زیبائی که بجای گذارده اند تا پاسی از شب در معابر و مقابر بدنبال اسرار ناگشوده روان است اما افسوس که با گشایش هر گره هزاران هزار مجهول دیگر بر سر راهم قرار می گیرد. امروز 25/12/70 اندیشه ی حیرانم مرا به کُنجی فرا می خواند تا از گنج گفتار گذشتگان دیناری زنگار گرفته به من ایثار کند، پس از کلنجاری کوتاه سرانجام قلم مبهم و کم رنگ خویش را بر سینه ورق لرزان برقص وامیدارم و حاصل آن سطوری است ناتمام بنام نیم نگاهی به تاریخ فشارک اما چه سود نیم نگاهی است از پشت چشمان تاریکی که فقط عشق دیدن دارد و این کار نرگسان تیزبینی را می طلبد که به اندک غمزه ای غوغائی در دل شیفتگان تاریخ گذشته قوم ما بیفکند و به اشارت اندیشه زلال آنها تشنگان بی قرارِ غرق در سراب تردیدها را منوّر و سیراب گرداند لذا بدینوسیله دست طلب به سوی سروران عزیزم از تمام اقوام و طوائف دراز می کنم و با بستن پل خضوع آن عزیزان را اغنیائی سخی می پندارم که اطلاعات ناقص و ناقض مرا در زمینۀ موقعیت طبیعی و جغرافیایی فشارک، محصولات، مزارع، کوهها، گیاهان، قنوات، صنایع، معادن، حیوانات، جمعیت، نژاد، زبان، مقابر، آداب، سنن، خاطرات و آثار گذشتگان کامل نمایند تا انشاءالله به کمک و مساعدت یکدیگر تاریخ پرباری را به رشته تحریر درآوریم اما بعد، سیری کوتاه در تاریخ فشارک قبل از ویرانی: از آثار به جای مانده از گذشتگان و قبور کشف شده اینگونه استنباط می گردد که ساکنین اولیه این دشت دل انگیز گبرنشین و اهل تمدن بوده اند هر چند که با ظهور دین مبین اسلام و نشر آن در ایران به اسلام متمایل می شوند بگونه ای که قبرستان آباء و اجدادی خویش که در دامنۀ کوه شِدِه واقع شده است را رها می نمایند و گورستانی نو به سبک گورستان مسلمانان در دامنۀ کوه لافَرَخِه ایجاد می کنند، سنگ قبر هفتصد سالۀ بدست آمده نشانگر آنست که سالیان طولانی ندای اذان مؤذن در این دشت طنین افکن بوده است همچنین ویرانه های بجای مانده از کارگاههای ذوب سنگ آهن در اطراف پاوازا و کارگاههای شیره کشی واقع در تپه های مورزه آباد و مخروبه های جالب و دیدنی کوره های آجرپزی و آسیابهای خراب کالیوز و ماه آباد[1] حکایت از تمدنی کهن با مردمی سخت کوش دارد که سالیان سال زمستانهای سرد و طولانی را پشت سر نهاده اند و با آغاز فصل بهار و وزش نسیم بهاری از دل کوه سر به فلک کشیده مارشینان، با شقایقهای روئیده بر بستر صحرا همنشین شده اند و در شُوری شورانگیز زندگی مرفّه و پرجاذبه ای را پی ریزی می نموده اند. تا اینکه در یک روز غم انگیز سیلی ویرانگر طومار زندگی آنها را درهم می پیچد بطوریکه در بعضی از جاهای پست، گل و لای به جای مانده از این سیل عظیم به بیش از پانزده متر میرسد و پس از حفر پانزده متر به آثار حیات برمی خوریم البته اماکن بلند و مرتفع مانند دامنۀ کوهِ شِدِه تا حدودی از این ویرانی در امان مانده است.
