ضوابط و مقررات مکانیابی مساجد در طرحهای توسعه شهری

 

مصوبة شورایعالی شهرسازی و معماری ایران

 

مصوبة شورایعالی شهرسازی و معماری ایران

 

در راستای تحقق وظایف محوله براساس بندهای الف و ب  از "ماده 107 قانون برنامه چهارم توسعه اقتصاد ی، اجتماعی و فرهنگی" 

و بنا به پیشنهاد معاونت شهرساز ی و معماری وزارت مسکن و شهرسازی ، شورایعالی شهرسازی و معماری در جلسه 

مورخ 7/5/87 ضوابط و مقررات مکانیابی مساجد در طرحهای توسعه شهری را به شرح زیر تصویب نمود:

 

1. مکانیابی مساجد در بخش های توسعه شهری :

با توجه به اینکه توسعه شهری دارای ساختا ر محله ، کلان محله (ناحیه شهری) و منطقه شهری می باشند، دستگاه 

تهیه کننده طرحهای توسعه شهری مکلف است در ساختار هر یک از مراکز محلات یک مسجد محله ای در کنار سایر کاربر یها 

و خدمات محله ای پیش بینی شده ، مکانیابی و منظور نمایند.

بدیهی است در چنین ساختاری مرکز محله ارتباط مستقیم با ساختار کلان محله (ناحیه شهری) خواهد داشت.

-برای مراکز کلان  محله ها (ناحیه های شهری ) و مراکز مناطق نیز دستگاه تهیه کننده طرحهای توسعه شهری مکلف به

  پیش بینی مکان احداث مساجد کلان محله ای (ناحیه شهری) و منطقه ای، متناسب با ساختار سلسله مراتبی شهری 

خواهند بود.

تبصره 1 : در شهرهایی که مساحت مسجد جامع شهر موجود پاسخگوی نیاز نمازگزاران جمعه ، اعیاد و مناسبتها نیستند،

 احداث مسجد جامع جدید (مصلا ی) شهر در ارتباط با ساختار شهری از تکالیف دستگاه تهیه کننده در هنگام تهیه طرح های 

توسعه شهری می باشد.

تبصره 2 : اولویت در مکانیابی مساجد احداثی در اراضی دارای مالکیت دولتی و با موقوفات مردمی جهت احداث مسجد است .

 در صورتی که اراضی دارای مالکیت دولتی یا موقوفات مردمی در محل مورد نظر موجود نباشد، پیش بینی محدوده ای از

 بافت توسعه شهری که در صورت تملک بخشی از اراضی آ ن امکان احداث مسجد را داشته باشد، ضروری خواهد بود.

تبصره 3 : مساحت اراضی مساجد محله ای حدود 500 متر  مربع و مساحت اراضی مساجد کلان محله ای حدود 1000 متر مربع 

 پیشنهاد می گردد.

تبصره 4 : از این پس پیش بینی و مکانیابی مساجد در طرحهای توسعه شهری الزاماً متمایز از کاربریهای فرهنگی خواهد بود.

 

2. مکانیابی مساجد در شهرهای جدید :

دستگاه تهیه کننده طرحهای جامع و تفصیلی شهرهای جدید مکلف به مکانیابی مسجد جامع شهر در اراضی با مالکیت

 دولتی و یا موقوفات مسجد و متناسب با سرانه مورد نیاز جمعیت افق طر ح و در مرکز ساختار اصلی شهر است . ضمن 

آنکه مکانیابی مساجد محله ای، کلان محله ای (ناحیه شهری )،

نیز تکلیف دستگاه تهیه کننده طرح جامع و تفصیلی شهر جدید همانند مو ارد مذکور در بند یک این مصوبه (مکانیابی مسجد 

در بخش های توسعه شهری) می باشد.

 

 3. مکانیابی مساجد در شهرکهای مسکونی:

در تهیه طرحهای مربوط به شهرکهای مسکونی ، نهاد ، دستگاه و یا سازمان تهیه کننده طرح مکلف است متناسب با 

جمعیت پذیری شهرک در سال افق طرح و مطابقت طرح با سطوح شهری ( محله، ناحیه، کلان محله ، شهرک) حداقل 

یک مسجد در مرکز شهرک و مرتبط با ساختار اصلی در مجاورت سایر خدمات عمومی پیش بینی نمایند . بدیهی است 

 که چنانچه جمعیت پذیری شهرک بیش از سه محله شهری باشد،نیاز به پیش بینی یک مسجد برای کل شهرک و نیز

 پیش بینی مساجد محله ای برای هر یک از محلات جز تکلیف طراحان و مجریان شهرک خواهد بود.

 

4. محوریت مسجد در تهیه طرحهای جامع و تفصیلی :

در بخشهای موجود شهرها و به هنگام تهیه طرحهای جامع و تفصیلی دستگاه تهیه کننده ، مکلف است ساختار فضایی

 شهر مورد نظر را به گونه ای تنظیم نمایند تا مساجد موجود و جدیدالاحداث با توجه به موقعیت و ایفای نقش شهری ،

 مساحت و بعد مکان به عنوان مساجد محلات ، مساجد کلان محله (ناحیه های شهری ) و شهری منظور شوند .

 بدیهی است در صورتیکه مطالعات طرح نشانگر کمبود سطح سرانه مساجد در هر یک از تقسیمات شهری (محله،

کلان محله ، ناحیه) باشد، دستگاه تهیه کننده طرح جامع و تفصیلی مکلف به مکانیابی مساجد در اراضی با مالکیت 

دولتی و یا موقوفات مسجد متناسب با نیاز ساکنین و با اولویت توسعه فضاهای موجود در آینده است.

تبصره 1 – در تهیه طرحهای جامع و تفصیلی و هادی توجه به محوریت مساجد ا ز نظر کالبدی و ساختاری ضروری است.

تبصره 2 – در مساجد جدیدالا حداث پیش فضا بعنوان تجمع افراد (جدا از مساحت مفید مسجد ) و توسعه آتی پیش بینی

 شود.

تبصره 3- در مناطقی که از حسینیه ها زیاد استفاده می کنند، توصیه می شود که مساجد به صورت ترکیب ی از مسجد 

و حسینیه پیش بینی شود.

 

5. روستاها :

در طرحهای هادی روستایی نهاد تهیه کننده طرحها مکلف است متناسب با ویژگیهای فرهنگی ، قومی و میزان جمعیت 

روستا، اراضی مورد نیاز برای احداث حداقل یک مسجد در اراضی دولتی در ساختار اصلی روستا را مکانیابی نماید و

 چنانچه جمعیت یک روستا مقیاس بیش از جمعیت سه محله مسکونی به نزدیکترین شهر مرکز آن شهرستان باشد 

 علاوه بر مسجد اصلی روستا ، مسجد در مقیاس محله ای برای هر یک از محلات نیز پیش بینی و در طرح هادی منظور 

نماید.

بدیهی است در بخش های توسعه کالبدی روستا، چنانچه این بخشها مشمول پیش بینی جمعیت پذیری بیش از یک 

محله باشد، پیش بینی مسجد یا مساجد متناسب با جمعیت افقمحله، از تکالیف نهاد تهیه کننده طرح خواهد بود. چنانچه 

در روستایی که ساکنین آن مسلمان می باشند ، مسجد وجود نداشته باشد ؛ در طرحهای هادی روستایی نهاد تهیه کنندة

 طرحها مکلف است متناسب با ویژگیهای فرهنگی، قومی و میزان جمعیت روستا، نسبت به ارائه پیشنهاد احداث یک

مسجد در ساختار اصلی روستا اقدام نماید . پیشنهاد مذکور بایستی در اراضی دولتی و یا موقوفات اهالی برای احداث 

 مسجد جانمایی شود . چنانچه در محلات روستا ، مساجد محلهای موجود است در طرح توسعه روستا نیز به تناسب 

جمعیت افق محلات جدید مکانیابی مساجد محله ای در اراضی دارای مالکیت دولتی و یا موقوفات مسجد الزامی است.

 

6. الزامات عمومی :

6-1-به منظور ، اشاعه و توسعه علوم و فنون مرتبط با معماری مساجد نظیر کاشیکار ی ، گره چینی، مقرنس کاری و... 

استفاده از این مصالح در مساجد الزامی است.

6-2- وزارت مسکن و شهرسازی موظف است ظرف مدت 4 سال نسبت به تدوین استانداردهای فضایی مساجد برای

 پهنه های اقلیمی پنج گانه ایران (اقلیم گرم و خشک، گرم و مرطوب، گرم و نیمه مرطو ب ، معتدل و سر د ) اقدام و 

مراتب را به تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری ایران برساند.

 

7.الزامات شهرسازی :

7-1- تقویت محورهای دید (کریدورهای بصری ) به مساجد در مکانیابی آنها مورد توجه قرار گیرد.

2-7 ارتفاع ابنیه اطراف مساجد (حداقل تا سه پلاک ) بایستی کمتر و یا هم ارتفاع مساجد پیش بینی شده باشد.

3-7 کاربری اراضی اطراف مساجد حتی الامکان از میان کاربریهای هم خانواده با کاربری مساجد (فرهنگی، آموزشی و....)

 انتخاب شود.

 

8. الزامات معماری مساجد:

-1-8 در مساجد جدیدالاحداث رعایت مقررات ملی ساختمان ایران الزامی است.

-2-8 در طراحی مساجد جدید استفاده از الگوهای معماری تاریخی و فرهنگی کشور الزامی است.

-3-8 مساجد بایستی با استفاده از مصالح بومی احداث شوند.

-4-8 در احداث مساجد پی ش بینی پارکینگ به میزان یک پارکینگ به ازای هر 5 نفر از گنجایش شبستان اصلی الزامی

 است.

8-5- چنانچه جز برگزاری نماز و مراسم مذهبی از فضای مسجد برای انجام فعالیت های دیگر استفاده می شود 

رعایت عدم تداخل این عملکردها با نقش عبادی مسجد و انجام فرایض مذهبی ضروری بوده و پیش بینی فضاهای

 مورد نیاز این کاربریها الزامی است.

-6-8 احجام مربوط به بنای مساجد و نسبت فضای پر و خالی آنها بایستی متناسب با نمونه های مشابه آنها در 

با فت های فرهنگی و تاریخی شهر باشد.

-7-8 ریخت کلی (مرفولوژی) مساجد بایستی از ریخت مساجد موجود در بافتهای تاریخی و فرهنگی شهر تبعیت کند.

 

9. بازنگری :

در صورت لزوم این مصوبه هر پنج سال یک بار قابل تجدید نظر، اصلاح و تکمیل خواهد بود.