فرزند آیت الله العظمی حائری رحمه الله بنیانگذار حوزة علمیه قم، از پدرش نقل میکند:
توفیقاتی که در زندگی نصیب من شد و
در پرتو آنها توانستم حوزه را تشکیل دهم، همه مرهون خدماتی است که
به استادم، مرحوم سید محمد فشارکی کرده ام.
زمانی ایشان به شدت بیمار شدند و کار بدانجا کشید که من مدت شش ماه، برای قضای حاجت ایشان، تشت، مهیا مینمودم و بدین عمل افتخار میکردم.
ناتوانترین مردم
امام علی علیه السلام:
اَعْجَزُ لناسِ مَنْ عَجَزَ عن اِصْلاحِ نَفْسِهِ؛
ناتوانترین مردمان کسی است که از اصلاح خویشتن عاجز باشد.
غررالحکم
حکیمانه
ناتوانترین مردم
امام علی علیه السلام:
اَعْجَزُ لناسِ مَنْ عَجَزَ عن اِصْلاحِ نَفْسِهِ؛
ناتوانترین مردمان کسی است که از اصلاح خویشتن عاجز باشد.
غررالحکم
حکیمانه
نیرومندترین مردم
امام علی علیه السلام:
اَقْوَی الناسِ اَعْظَمُهم سلطناً عَلی نَفْسِهِ؛
نیرومندترین مردم کسی است که بیش از دیگران بر نفس خویش چیره باشد.
غررالحکم
حکیمانه
خدمت به استاد
فرزند آیت الله العظمی حائری رحمه الله بنیانگذار حوزة علمیه قم، از پدرش نقل میکند:
توفیقاتی که در زندگی نصیب من شد و در پرتو آنها توانستم حوزه را تشکیل دهم، همه مرهون خدماتی است که به استادم، مرحوم سید محمد فشارکی کردهام. زمانی ایشان به شدت بیمار شدند و کار بدانجا کشید که من مدت شش ماه، برای قضای حاجت ایشان، تشت، مهیا مینمودم و بدین عمل افتخار میکردم.
سیمای فرزانگان، ص 268.
حکیمانه
بهای نفس
امام علی علیه السلام:
مَنْ باعَ نَفْسَه بِغیرِ نعیمِ الْجَنَّةِ فَقَدْ ظَلَمها؛
هر کس خویشتن را به چیزی جز نعمتهای بهشتی بفروشد، بیشک بدان ستم کرده است.
غررالحکم
حکیمانه
ادب حضور
از علامه بحرالعلوم رحمه الله حکایت شده است:
و طائفهای از ارباب قلوب، قرآن را نشسته نمیخوانند؛ بلکه آن را به دو دست گرفته، روبهروی قبله میایستند و با نهایت عجز و مسکنت، تلاوت میکنند. همچنین در حضور قرآن، یا نمینشینند یا غایت ادب را رعایت میکنند؛ چنانکه در حضور سلاطین چنین مینمایند. و بعضی برای تعظیم اسماء الله و اسماء شریف رسول، و ائمه علیهم السلام برمیخیزند.
و برخی در نشستن و رفتن و خوردن و سایر حالات، چنان رفتار میکنند که خدای تعالی را در آنجا حاضر میبینند و ادب را ملاحظه میکنند.
ملاحظة ادب در هنگام بیان نیاز و دوری از عباراتِ امر و نهی[در دعا]، از امور لازم است.
رساله سیر و سلوک (منسوب به بحرالعلوم)، ص 155.
حکیمانه
علم و عمل
امام علی علیه السلام:
کُلَّما ازْدادَ عِلْمُ الرَّجُلِ زادَتْ عِنایتُه بِنَفْسِهِ و بَذَلَ فی ریاضَتِها و صَلاحِها جُهْدَه؛
هرچه علم آدمی افزون گردد، توجه و مراقبت او از خویش بیشتر شود و سعی خود را در ریاضت و اصلاح نفس به کار گیرد.
غررالحکم
حکیمانه
همّت برای حضور قلب
آیت الله میرزا جوادآقا ملکی تبریزی رحمه الله:
سبب پیدایش حضور قلب، همت آدمی است؛ زیرا قلب، تابع همت و اراده است. اگر همت تو نماز باشد، قلبت هم در نماز، حاضر خواهد بود؛ ولی اگر همتت در پی چیز دیگری باشد، قلبت هم از نماز غافل و نزد همان چیز خواهد بود. خداوند برای هیچ کس دو قلب قرار نداده است. برای احضار قلب در نماز، راهی جز اینکه همتت را متوجه نماز سازی، نیست؛ زیرا همواره همت انسان متوجه امری میشود که خیری از آن، گمان داشته باشد و آن را مایه سعادت خود بداند؛ لذا حضور قلب هنگام نماز، تابع ایمان انسان به حقیقت نماز و برتری آن نسبت به همه اعمال و عبادات است.
اسرار الصلوة، ص 301.
حکیمانه
محاسبه نفس
امام علی علیه السلام:
ثَمَرةُ المُحاسَبَةِ صَلاحُ النَفْسِ؛
میوه و ثمره محاسبة نفس، صلاح آن است.
غررالحکم
حکیمانه
مراقبه در وقت
حضرت امام خمینی قدس سره:
از اموری که انسان را بر تحصیل حضور قلب بسیار کمک میکند، مراقبه از وقت است که عهد معهود و میعاد موعود حق است. شخص سالک الی الله و مجاهد فی سبیل الله اگر نتوانست تمام اوقات خود را به حق دهد، لا اقل این پنج وقت را که حق تعالی به او وقت داده و برای ملاقات دعوت فرموده، باید مراقبت کند و از حق تعالی با جان و دل تشکر کند که به او اجازه ورود به مناجات داده و بار خدمت در مجلس انس و محفل قدس داده است. پس، از آن غفلت نکند و از وعدهگاه حق تخلف نورزد. شاید مواظبت بر اوقات و مراقبت از میعاد ملاقات که در اول امر، بیمغز و صوری است، به توفیق حق و دستگیری آن ذات مقدس -جل شأنه- حقیقت پیدا کند و با مغز شود.
سرالصلوة، امام خمینی، ص 64.
حکیمانه
بدترین فقر
امام علی علیه السلام:
شَرُّ الْفَقْرِ فَقْرُ النَّفْس؛
سختترین و بدترین فقر، فقر نفس است.
غررالحکم
حکیمانه
دستورالعمل میرزای بزرگ
آیت الله حسنزاده از علامه طباطبایی رحمه الله نقل میکند:
آن مرحوم [آیت الله قاضی] اساتید بسیار دیده است -و چند نفر را نام برده است- تا اینکه فرمودند: پدر او، مرحوم حاج میرزا حسین قاضی... از شاگردان مرحوم میرزای شیرازی بود و چون از نزد میرزا خواست خداحافظی کند و به تبریز برود، مرحوم میرزا به او گفت: «حالا که میروی، شب و روزی یک ساعت به خود بپرداز».
بعد از چندی که مرحوم میرزا از دیگران دربارة مرحوم حاج میرزا حسین قاضی حال پرسید، در جواب گفتند: «آقا! آن یک ساعت، تبدیل به 24 ساعت شد». او همواره در مراقبت و حضور و عزلت بود؛ اما عزلتی اینچنین:
هرگز میان حاضر و غائب نشنیدهای
من در میان جمع و دلم جای دیگر است
یادنامه علامه طباطبایی، چاپ شفق، ص 93.
حکیمانه
عیبهای خود و دیگران
امام علی علیه السلام:
عَجِبْتُ لِمَنْ ینْکِرُ عُیوبَ الناسِ و نفسُهُ اَکْثَرُ شَیئٍ مَعاباً وَ لایبْصِرُها؛
در شگفتم از کسی که عیبهای دیگران را بد میشمارد، در حالی که خودش عیوب بیشتری دارد ولی نمیبیند.
غررالحکم.
حکیمانه
گذشتن از نفس اماره
...برای گذشتن از نفس اماره و خواهشهای مادی و طبعی و شهوی و غضبی که غالباً از کینه و حرص و شهوت و غضب و زیاده روی در تلذّذات بر میخیزد، [مرحوم آیت الله سید علیآقا قاضی] روایت عُنوان بَصْری را دستور میدادند به شاگردان و تلامذه و مریدان سیر و سلوک الی الله، تا آن را بنویسند و بدان عمل کنند؛ یعنی یک دستور اساسی و مهم، عمل طبق مضمون این روایت بود و علاوه بر این، میفرمودند: «باید آن را در جیب خود داشته باشند و هفتهای یکی دوبار آن را مطالعه نمایند... ».
روح مجرد، ص 176.
حکیمانه
انسان زیرک
امام علی علیه السلام:
کَفی بالْمرءِ کیساً اَنْ یقِفَ علی معایبه و یقْتَصِدُ فی مطالِبِه؛
در زیرکی انسان همین بس که به عیوب خویش آگاهی یابد و در خواستههایش میانهروی پیشه کند.
غررالحکم
حکیمانه
حفظ اسرار
یکی از شاگردان آیت الله سید علی آقا قاضی رحمه الله نقل میکند که آن مرحوم روزی به من گفت: «سرّ را فاش مکن که گرفتار میشوی. روزی میرسد که از اطراف و اکناف بیایند و عَتَبة [= درگاه] درت را ببوسند». میفرمود: «من در تمام مدت عمر، یک بار، آن هم در حقیقت به واسطة محذور و حیا، سرّی را فاش کردم و تا به حال که دهها سال است از آن میگذرد، گرفتار آنم».
روح مجرد، ص 462.
حکیمانه
ارزش انسان
امام علی علیه السلام:
من عَرَف قدرَه لَمْ یضَحْ بَینَ الناسِ؛
هر کس ارزش و قیمت خود را بشناسد، در بین مردم کوچک و خوار نگردد.
غررالحکم
حکیمانه
راه محبت الهی
عالم ربّانی ملا حسینقلی همدانی رحمه الله برای سالکان الی الله و طالبان محبت و قرب خدای تعالی در مورد لزوم توبه چنین میفرماید:
... باید مقدم بدارد شرع شریف را و اهتمام نماید هر چه در شرع شریف اهتمام به آن شده است. و آنچه این ضعیف از عقل و نقل استفاده نمودهام، این است که مهمترین چیز برای طالب قرب، جدّ و سعی تمام در ترک معصیت است.
تا این خدمت را انجام ندهی، نه ذکرت و نه فکرت به حال قلبت فایدهای نخواهد بخشید؛ چرا که پیشکش و خدمت کردن کسی که با سلطان در مقام عصیان و انکار است، بی فایده خواهد بود.
تذکرة المتقین، ص 192.
حکیمانه
کرامت نفس
امام علی علیه السلام:
مَنْ کَرُمَتْ نَفْسَه لَمْ یهِنْها بِالْمَعْصِیةِ؛
هر کس بزرگوار باشد و برای خویشتن ارزش قائل شود، هیچگاه جان خود را با گناه پست نسازد.
غررالحکم
حکیمانه
تبدیل به گناه کبیره
مرحوم آیتالله محمدتقی آملی رحمه الله:
شش امر موجب میشود که گناه صغیره به گناه کبیره تبدیل شود:
1. اصرار بر معصیت؛ 2. کوچک شمردن گناه؛ 3. مسرور شدن بر معصیت صغیره؛ 4. اظهار معصیت؛ 5. مقتدای مردم شدن در گناه کردن؛ 6. با نظر حقارت و سهولت به گناه پنهان شدة خود نگاه کردن.
در جستجوی استاد، ص 127.
حکیمانه
بیداری
امام علی علیه السلام:
مَنْ کان لَهُ مِنْ نَفْسِهِ یقََظَةٌ کانَ علیه مِنَ اللهِ حَفَظةٌ؛
هر کس از درون خویش هشیار و بیدار باشد، از جانب خداوند برایش نگاهبانانی قرار داده میشود.
غررالحکم
حکیمانه
سبب موفقیت
از آیت الله وحید بهبهانی رحمه الله پرسیدند:
«چگونه به این مقام علمی و عزّت و شرف و مقبولیت رسیدهای؟». آن مرحوم در جواب نوشت:
هیچگاه خود را چیزی نمیدانم و در ردیف علمای موجود به شمار نمیآورم، و آنچه ممکن است مرا به این مقام رسانده باشد، این است که هیچ گاه از تعظیم و بزرگداشت علما و نام آنان را به نیکی بردن خودداری ننمودم، و هیچ وقت اشتغال به تحصیل را تا آنجا که مقدورم بود، ترک نکردم و همیشه آن را بر تمام کارها مقدم میداشتم».
وحید بهبهانی، ص 136 (به نقل از: سیمای فرزانگان، ص 253).
https://hawzah.net/fa/Magazine/View/6433/7973/104483/حکیمانه/?SearchText=فشارکی
