***.*** ... گنجینه ... فشارکی ... ها ***.***

****.**** کنز الفشا ر کیو ن ************** Fesharkies's Treasure ****.****

***.*** ... گنجینه ... فشارکی ... ها ***.***

****.**** کنز الفشا ر کیو ن ************** Fesharkies's Treasure ****.****

***.*** ... گنجینه ... فشارکی ... ها ***.***

########## بنام خدا ##########
#پایگاه جامع اطلاع رسانی در موضوعات زیر #
..... با سلام و تحیت .. و .. خوشامدگویی .....
*** برای یافتن مطالب مورد نظر : داخل "طبقه بندی موضوعی " یا " کلمات کلیدی"شوید. ویا کلمه موردنظر را در"جستجو" درج کنید.***

طبقه بندی موضوعی
بایگانی
محبوب ترین مطالب

دکتر  سیدجواد  هاشمی فشارکی  

منتشر شده در  ایثار پرس

 

گروه : آخرین اخبار / تاپ / صفحه اول

http://www.isarpress.ir/?p=4671

  • شناسه : 4671
  • 15 فروردین 1400 - 16:41

دراین مقاله استحکامات دفاعی مورد استفاده در برابر تهدیدات رژیم بعثی به منظور کاهش آسیب ها تشریح و نیز اهم اقدامات و عملیات مهندسی در دوران دفاع مقدس تبیین شده است.

 

مهندس عبدالامیر ابراهیمی - دکترسید جواد هاشمی فشارکی

 

تعریف استحکامات

هرگونه حفاظی که در مقابل اصابت مستقیم  ویا غیر مستقیم بمب ، راکت، موشک، توپخانه، خمپاره یا ترکش آن‌ها مقاومت نموده و مانع صدمه رسیدن به نفرات، تجهیزات یا تاسیسات شده  و اثرات ترکش و موج انفجار را به طور نسبی خنثی نماید، استحکامات اطلاق می¬شوند. به عبارت دیگر کلیه کارهایی که جان نفر و وسایل و تجهیزات را از عملیات خصمانه دشمن محفوظ نگه می¬دارد(به جز قدرت آتش) استحکامات نامیده می¬شود و به منظورهای زیر تهیه می¬شود:

1- در مقابل حمله¬ای که از طرف دشمن انتظار می¬رود؛

2- مستحکم کردن یک موضع قبل از شروع یک حمله؛

3- حفاظت علیه حمله متقابله در زمینی که از دشمن گرفته شده است.(جزوه آموزشی ارتش.ص 3)

در تعریف دیگر استحکامات می توان گفت :

به آن دسته از اقدامات مهندسی که موجب حفاظت و ایمنی بیشتر نفرات، تجهیزات، سیستم ها و تأسیسات از اقدامات خصمانه ی دشمن می گردد، استحکامات دفاعی گویند. (پوریرحیم & صادقی, بی تا, ص. 12)

عوارض طبیعی و مصنوعی که به منظور حفظ جان نیروها و تجهیزات و نیز اختفاء و استمرار فعالیت های خودی در مقابل عملیات خصمانه ی دشمن (دید و تیر دشمن) بکار می رود را استحکامات می گویند.

  مختصراً در این مبحث به جای استحکامات دفاعی، از واژه ی  استحکامات استفاده می کنیم.

استحکامات یکی از اساسی ترین اقدامات جنگی در جهت حفظ و حراست از جان نیروها و محافظت از تجهیزات می باشد و از دیرباز نقش مهمی را در سرنوشت جنگ ایفا کرده است و طراحان نظامی همیشه سعی کرده اند از نقش مهم آن در جنگ برای پیروزی نیروهایشان استفاده کامل را ببرند و در اکثر جنگ های کلاسیک پیروزی با طرفی بوده که از استحکامات کافی برخوردار بوده است.

استحکامات  اولیه : در ابتدا، استحکامات همان عوارض طبیعی زمین همانند شیارها، دره ها و تپه های موجود در خط جبهه بود ولی بعدها باتوجه به حجم آتش دشمن و قرار گرفتن امکانات در خدمت جنگ، روز به روز تکامل یافت.(توکلی, 1371, ص. 59)

استحکامات  زمان دفاع مقدس : استحکاماتی که در دوران دفاع مقدس ساخته می شدند، شامل انواع سنگر، قرارگاه، بیمارستان، اورژانس، پناهگاه، پاسگاه، پد هلی کوپتر، سایت موشکی، دال انفجاری، مواضع توپخانه، مواضع تانک، مواضع ضد هوائی و از این قبیل موارد بود که در جبهه مورد نیاز واقع می شد و می بایست احداث شوند. (سرداری کرمانی, بی تا, ص. 31)

کلیه استحکامات اصلی و سنگرهای اجتماعی و مواضع سلاح‌های اجتماعی و همچنین شبکه‌های ارتباطی و راه‌های مواصلاتی نیروهای ارتش در مناطق عملیاتی در دفاع مقدس با استفاده از ماشین آلات سنگین و تجیزات مهندسی توسط یگان‌های مهندسی تابعه لشکرها و تیپ‌های مانوری مربوطه احداث می‌گردید.

 

  • الف _  سنگرسازی

برای سنگر سازی می بایست چند مرحله اجرا شود که به ترتیب عبارتند از :

  1. پیش از اینکه سنگر احداث شود می بایست محل کف سنگر صاف شده، سپس با غلطک کوبیده شود تا سنگر نشست نکند، زیرا نشست سنگر، استحکام آن را کم کرده و محل را برای اسکان نیروها نامناسب می گرداند. لذا ماشین آلاتی همچون بولدوزر و غلطک برای این مرحله از احداث سنگر لازم می شد.
  2. مرحله ی بعدی در سنگرسازی، عموماً نصب قطعات پیش ساخته می باشد که در این مرحله نیز باتوجه به اینکه با گذشت زمان و طولانی شدن جنگ، روز به روز سنگرها پیشرفته تر و مستحکم تر می شدند، و کمتر از کیسه های شن استفاده می شد، لذا سنگرها از قطعاتی که قبلاً در پشت جبهه ساخته می شدند و بعد به جبهه انتقال داده شده و در محل مناسب نصب می گشتند، ساخته می شدند. در این مرحله برای حمل این قطعات نیاز با کمپرسی و برای نصب این قطعان نیز نیاز به لیفتراک بود.
  3. پوشاندن سنگر با ریختن خاک بر روی آن که در این مرحله نیز نیاز به ماشین آلاتی همچون لودر برای عملیات خاکریزی روی سنگر بود. (توکلی, 1371, ص. 12-13)
  4. در احداث بعضی از انواع سنگرها، نیاز به مصالح ساختمانی برای احداث سنگر بود که جهت حمل و نقل این مصالح نیاز به کمپرسی بود.

 نمونه ی عملیاتی

    • در اوایل جنگ که بعثی ها وارد خاک ایران شدند، مسئول سپاه پاسداران هویزه؛ شهید علم الهدی نامه ای به جهاد سازندگی استان خوزستان می نویسند که در این نامه، جهت حفر خندق، پناهگاه سازی و سنگرکنی در هویزه، درخواست یک نفر راننده بلدوزر، یک عدد بیل مکانیکی و یک دستگاه کمرشکن می کنند.

 

  • ب- احداث کانال

 

تعریف کانال:  کانال شکافی است که با مقاطع و ابعاد مختلف در یک امتداد، به منظورهای مختلف در سطح زمین حفر می شد و از نگاه مهندسی رزمی عارضه ای بود که توسط ماشین آلات مهندسی و یا تجهیزات انفرادی توسط افراد بر روی زمین احداث می شد و از آن جهت حفظ جان افراد و تجهیزات هنگام مواجهه با دشمن یا عبور در مقابل دید دشمن و یا در هنگام پدافند یا آفند دشمن استفاده می گشت. (پوریرحیم & صادقی, بی تا, ص. 9) از نگاه مهندسی رزمی، کانال عارضه‌ای است که توسط ماشین‌آلات مهندسی و یا تجهیزات تخصصی مناسب بر روی زمین و گاهاً بر روی دژها احداث می‌شود و کاربرد های مختلفی دارد همچون کانال انتقال آب، کانال موانع.

کانال ها بسته به نوع کاربری آنها و شرایط زمین، انواع مختلفی داشتند و در احداث هر یک از انواع آنها نیز، نوع ماشین آلات بکار گرفته شده برای آن کمی متفاوت بود.

 

روش احداث کانال های نفر رو در زمین های متفاوت با هم فرق می کرد. در زمین های سست، پس از احداث کانال توسط می بایست دو دیواره ی کانال، بوسیله ی بلوک چیده شوند که نیاز به کمپرسی برای حمل مصالح بود و در کانال هایی که روی سطح زمین احداث می شد(بدلیل اینکه حفر زمین، ممکن نبود) بوسیله ی لودر و یا بولدوزر دو خاکریز به موازات هم و به فاصله ی 5/1 متر در طول مسیر مشخص شده، احداث می گردید. (توکلی, 1371, ص. 61-63)

هنگامی که باتوجه به شرایط زمین، حفر کانال مقدور نبود و می بایست از  طریق احداث دو دژ به موازات هم، کانالی برای عبور آب ایجاد گردد، نیز نقش ماشین آلات در احداث دژ نقشی اساسی بود.

 

 

    • ج- پمپاژ آب

عمل پمپاژ آب به منطقه یا به درون کانال، در جنگ های آب مطرح بود، که با استفاده از عملیات پمپاژ و هدایت آب و غرقاب سازی، دشمن در منطقه ی مورد نظر زمین گیر می شد و امکان پیشروی از دشمن سلب می گشت.  البته امکان داشت غیر از آب، موارد دیگری همانند نفت را نیز بسته به نوع عملیات، پمپاژ می کردند. عمل پمپاژ توسط پمپ هایی با ظرفیت های گوناگون، بنا به نیاز عملیات مورد نظر انجام می گرفت.(تصاویر شماره 25و26)

    • نمونه ی عملیاتی پمپاژ آب

یکی از عوامل مهم نجات اهواز، مهندسی آب بود؛شیب زمین باتوجه به جریان آب رودخانه کارون از شمال به جنوب اهواز به طرف خرمشهر و خلیج فارس و با توجه به جریان رودخانه ی کرخه از شرق به غرب به طرف هورالعظیم بود. فلش حرکت دشمن نیز از جنوب به شمال در ایستگاه حسینیه به طرف اهواز و از غرب به شرق از بستان به طرف سوسنگرد، حمیدیه و اهواز بود. به این علت هرکجا آب رودخانه ها به وسیله ی پمپاژ و یا سدهای خاکی و تنظیمی بر روی زمین ها سوار می شد، درجهت مقابل فلش حرکت دشمن، حرکت می کرد و زمین ها را زیر آب می برد. باتوجه به این که دشمن منطقه ی جلوی نیروهای زرهی خود را با بمباران هوایی، توپخانه و تیر مستقیم تانک زیر آتش می گرفت، پمپ های آب مستقر بر روی رودخانه ها که زمین های زیردست رودخانه ها را آبیاری می کردند، بعضاً در وضعیت روشن رها شدند و پمپاژ آب ادامه پیدا کرد و باعث به زیر آب رفتن زمین ها و به گل نشستن تانک ها شد. (سرداری کرمانی, بی تا, ص. 35-36) 

    • نمونه ی عملیاتی پمپاژ نفت

فرمانده قرارگاه دریایی نوح در گزارش خود به فرمانده کل سپاه می گوید: « یک تیم از برادران با پمپ هایی که آورده بودند، نفت عراق را از اینجا(فاو) به داخل لوله ها پمپاژ کردند و با فشاری که بر روی دریچه لوله های اسلکه البکر وارد آمد، نفت ها بیرون ریخت که بعد با توپخانه 155 میلی متری روی آنجا آتش ریختیم که اسکله آتش گرفت و نصف اسکله البکر سوخت و تجهیزات آن از بین رفت». (سرداری کرمانی, بی تا, ص. 149)

 

    • د- لایروبی

از آنجا که عمق آب سواحل معمولاً کم بود، به منظور پهلو گرفتن شناورها، بسته به میزان آبخور آن، لازم بود ساحل را لایروبی نمود که برای لایروبی های سطحی از بیل مکانیکی و برای لایروبی های عمیق و طول بیشتر از «دراگلاین» معمولا استفاده می شد.

از دستگاه آمفی درچ (نهرکن آبی) که درون آب، نهرکنی می کرد نیز جهت لایروبی و افزایش عرض و عمق کانال ها استفاده می شد.

- نمونه ی عملیاتی

    • در لایروبی خورعبدالله، با گرفتن لایروب از سازمان آب خوزستان در منطقه فاو که دامنه لجن به حدود 3 کیلومتر هنگام جذر می‌رسید لایروبی برای عبور قایق ها انجام شد.(سرداری کرمانی, بی تا, ص. 143)
    • جهت احداث پل 22 بهمن بر روی رودخانه ی کارون، یکی از اقداماتی که صورت گرفت، عملیات لایروبی بستر رودخانه، در مقطع پل بود که با دستگاه لایروبی که از صنایع فولاد گرفته شد، عملیات لایروبی انجام گردید.

 

    • ه- پل و عبور از آب

تعریف پل: پل، قطعه ای از راه است که بر روی یک بریدگی واقع می شود. این بریدگی ممکن است یک تقاطع همسطح، رودخانه، شیار و دره یا ... باشد.

پل ها نقش بسیار مهمی را در عملیات ها داشتند و در طول جنگ، انواع مختلفی از پل ها احداث گردید که برخی از ماشین آلات مهندسی در آنها نقش اساسی داشتند. از جمله ی این ماشین آلات، تریلی، جرثقیل، لودر و کامیون بود که به منظور حمل قطعات پل، نصب پل، حمل مصالح مورد نیاز و عملیاتهای خاکبرداری و ... بکار گرفته می شدند.

 

    • و- منحرف کردن آب رودخانه

گاهاً در عملیات های گوناگون لازم می شد تا مسیر آب رودخانه را منحرف نمود. لذا برای این کار ابتدا کانال مورد نظر که می بایست آب رودخانه به داخل آن منحرف شود، توسط ماشین آلات مخصوص این کار احداث می شد. ابتدا کپه های خاک در کنار آن مقطع از رودخانه که می بایست منحرف شود، انباشته می شد سپس برای هدایت آب به داخل کانال، یک بولدوزر به منظور شیب دادن محل ارتباط آب رودخانه و کانال(به منظور هدایت آب رودخانه به درون کانال) شروع به گود کردن آن سوی رودخانه می کرد و در لحظه ی مشخصی 3 عدد بولدوزر همزمان شروع به دپو کردن خاک های انباشته شده در اینطرف رودخانه کرده و جلوی آب را سد کرده و مسیر آب، به درون کانال تغییر می یافت.

- نمونه ی عملیاتی منحرف کردن آب رودخانه

  • رودخانه ای وحشی به نام زیمکان در شرایط جوی بارانی که وارد فصل زمستان شده بود. در دورترین نقطه اگر ابری بود، 2 تا 3 ساعت بعد، سیل آن می آمد پیش ما. در چنین شرایطی و با این رودخانه وحشی، ما می خواهیم مسیر آن را تغییر دهیم. ما کانال خیلی عمیقی را با عرضی متناسب با حجم آب رودخانه و حتی بیشتر، احداث کردیم. آن هم در شب این کار را کردیم زیرا جایی را که می خواستیم رودخانه را به آنجا منتقل کنیم در دید مستقیم دشمن بود. ما می خواستیم جاده را بیاندازیم جای رودخانه و رودخانه را بیاندازیم در دید دشمن. چندین شب طول کشید تا کانالی را زدیم . حالا می خواهیم آب را بیاندازیم در کانال. با توجه به اینکه می بایست آب را توسط دپو کردن خاک منحرف کنیم. کمی کار سخت می شد. من قبلاً در کشاورزی این کار را با بیل می کردم و تجربه در این زمینه داشتم. من دو شب قبل، فکر کردم در این رابطه و تصمیم گرفتم خاک های زیادی را در کنارِ جایی که می خواستیم آب را منحرف کنیم از تپه های کناری، دپو کردیم و روی هم انباشته کردیم. این انحراف کردن می بایست در شب انجام شود، زیرا در دید دشمن بود آن نقطه، از طرفی هم وقتی هوا تاریک بود نمی شد، انجام داد. لذا هنگامی که هوا گرگ و میش بود که حدود 20 دقیقه چنین وضعیتی را داشتیم، می بایست ظرف این مدت، کار را تمام می کردیم. از طرفی هم با توجه به فشار آب می بایست حجم خاکی که می ریختیم ،خیلی زیاد می بود که آب آن را نبرد و زحمات ما هدر رود. من یک بلدوزر را آن طرف رودخانه گذاشتم که زمین را گود کند تا آب تمایل پیدا کند به آن طرف. سه بلدوزر را هم این طرف رودخانه قرار دادم که خاک را دپو کنند و در داخل رودخانه بریزند. این کار را شروع کردیم و تا اواسط رودخانه مشکلی نداشتیم ولی هرچه مسیر رودخانه تنگ تر می شد، سطح آب می آمد بالا و فشار آب روی خاک زیادتر می گشت و می دیدیم، میزان آبی را که می ریزیم، به نسبت آبی که خاک را می شوید، شستن آب، بیشتر شده بود. راننده بلدوزرها هم خیلی ماهر بودند. و مرتب و با فشار شدید به دستگاه و با سرعت خیلی بالایی کار می کردند. و تند تند، خاک می ریختند که بتوانند بر آب غلبه کنند. کم کم، راننده بلدوزر پایین دست رودخانه، خاک کم آورد و با توجه به اینکه ما هم هرچه جلوتر می رفتیم فشار آب شدیدتر می شد، عملاً آن مقدار آبی را هم که می آورد بریزد، شسته می شد و می رفت، در همین هنگام دیدیم ، این راننده، تیغه بلدوزر خود را مستقیم قرار داد روبروی آب، در همین هنگام آب آمد روی بلدوزر و با توجه به عمق رودخانه، آب تا زانوی راننده آمد بالا. ولی همین کار این راننده، باعث شد که جلوی شدت جریان آب گرفته شود و با خاک هایی که دوتا بلدوزر دیگر می ریختند توانستیم جلوی این مسیر را ببندیم و آن بلدوزر هم برگردد عقب. البته در دو جای دیگر هم به چنین نحوی، مسیر آب را منحرف کردیم. این کار که پایان پذیرفت.

 

  • ز- احداث سد خاکی

ایجاد سد بر روی رودخانه و بالا آوردن سطح آب رودخانه به منظور انتقال آب به درون کانال و هدایت آن به منطقه ی از پیش تعیین شده، یکی از شیوه های جنگ آبی بود که برای زمین گیر کردن دشمن استفاده می شد. سدها انواع مختلفی داشتند که در همه ی انواع این سدها ماشین آلاتی همچون بولدوزر، لودر، کمپرسی، بیل مکانیکی مهمترین نقش را در احداث آنها ایفا می کردند.

- نمونه ی عملیاتی

  • در منطقه ی جنوب اهواز، استفاده از کانال های آب و ایجاد سد خاکی بر روی رودخانه ی کرخه در ده سیدشریف و در ده کوهه و هدایت آب کرخه و همچنین احداث ایستگاه پمپاژ کنار رودخانه ی کارون و احداث کانال و هدایت آب کارون به کمک آب کرخه به دب حردان باعث توقف و عقب نشینی دشمن شد.( محور دب حردان، یکی از محورهای اصلی هجوم عراق به اهواز بود.) (سرداری کرمانی, بی تا, ص. 36-37)

 

  • ح - ساحل سازی و احداث اسکله

تعریف: ساحل سازی عبارت است از آماده کردن ساحل از لحاظ ارتفاع و یکنواختی سطح و نیز عمق آب ساحلی، به منظور تسهیل در بارگیری و تخلیه شناورها .

 

  • جمع بندی
  • ابتدای ورود به دفاع ، سپاه نیز نونهال بوده و نیروهای بسیجی نیز عاشقانه ولی بدون تجربه و با حداقل تجهیزات وارد امور مهندسی رزمی دفاع مقدس شدند ولی با انگیزه دینی و پشتکار عملی و آموزشهای خودجوش به مرور از توان بسیار بالایی برخودار شده و کارهای گسترده و خارق العاده ای صورت گرفت .
  • استحکامات دفاعی و عملیات مهندسی در دوران دفاع مقدس که حاصل انگیزه اسلامی ، تجارب و ابتکارات و خلاقیتهای رزمندگان مهندسی رزمی کشورمان با امکانات محدود بوده است. که برخی موارد مشابه خارجی در جنگهای طول تاریخ نداشته یا بسیار کم بوده است.
  • لازم است این تجارب مدون و بهمراه مسایل به روز شده به نیروهای مهندسی رزمی محور مقاومت آموزش داده شود.
  • پس از پایان جنگ تحمیلی ، فقط از توان اجرایی ماشین الات و تجهیزات مهندسی وبخشی از نیروها در سازندگی کشور بکار گرفته شد. درحالیکه اگر از فکر و روحیه جهادی و قوه ابتکار و برنامه ریزی درکشور استفاده میشد؛ همانند دوران مقدس ، شاهد تحولات بسیار عظیمی در حوزه فنی ومهندسی میشدیم و کیفیت امورمهندسی ، بسیار فراتر از شرایط امروزی میشد . و بسیاری از معضلات حرفه مهندسی یا اساسا بوجود نمی آمد و کمتر می بود . ولازم است این تحول در گام دوم انقلاب اسلامی محقق گردد.

 

http://www.isarpress.ir/1400/01/15/%d8%a7%d8%b3%d8%aa%d8%ad%da%a9%d8%a7%d9%85%d8%a7%d8%aa-%d8%af%d9%81%d8%a7%d8%b9%db%8c-%d9%88-%d8%b9%d9%85%d9%84%db%8c%d8%a7%d8%aa-%d9%85%d9%87%d9%86%d8%af%d8%b3%db%8c-%d8%af%d8%b1-%d8%af%d9%88%d8%b1/