#########.....نحوه ی تأمین ماشین آلات مهندسی در دوران دفاع مقدس.....#########
دکتر سیدجواد هاشمی فشارکی
منتشر شده در ایثار پرس
گروه : آخرین اخبار / تاپ / صفحه اول
- شناسه : 4733
- 23 فروردین 1400 - 10:02
http://www.isarpress.ir/?p=4733
برخی از ماشین آلات مهندسی نقش زیادی در تامین نیاز های مهندسی رزمی و امور دفاع مقدس داشته است ، که گستره جبهه های دفاع مقدس وانبوه نیازها ، ماشین آلات موجود کفاف لازم را نمیداده است . در این یادداشت نحوه ی تأمین ماشین آلات مهندسی در دوران دفاع مقدس تبیین شده است .
مهندس عبدالامیر ابراهیمی - دکترسید جواد هاشمی فشارکی
«در ابتدای جنگ تعداد تجهیزات مهندسی ارتش از تعداد انگشتان دست در هر گردان تجاوز نمی کرد. دو نوع بولدوزر در آن زمان در تمام ارتش داشتیم. یکی تراکتورهای کابلی قدیمی بود که برمی گشت به آن زمانی که سیستم هیدرولیک مطرح نبود و با استفاده از کابل، بیل بولدوزر بالا و پایین می رفت و بعدها یک بولدوزر 7-10 هیدرولیکی آمد که این هم از محل کمک نظامی مارشال آمریکا و از ویتنام به ما تعلق گرفت. این دو تا بولدوزر اساس کار ما را تشکیل می دادند. حدود 5 یا 6 سال قبل از انقلاب اقداماتی انجام شد برای خرید تجهیزات مهندسی از روس ها.
با شناختی نسبی که از تجهیزات مهندسی روسیه وجود داشت، جهت تامین نیازهای ماشین آلاتی ؛ با خرید ماشین الات روسی چه از لحاظ کمی و چه از لحاظ کیفی از همان اول مخالفت همه محالفت کردند.زیرادر آن زمان به جز یک سری وسایل بی کفایت چیز دیگری نمی ساختند....
بلدوزر : دو نوع بلدوزر از روس ها خریدیم، یکی DOT205 و دیگری T130 بلدوزر نوع اول، بولدوزری بود با وزن 40 تن و کلاً برقی بود. نیروی محرکه اش عبارت بود از موتور 12 سیلندر، ژنراتوری به وزن 6 هزار کیلوگرم را به حرکت در می آورد و این ژنراتور بعد از تولید برق DC ، برق آن بعد از گذر از مدارهای مختلف و فیوزهای مختلف وارد یک الکتروموتوری در انتهای بولدوزر به وزن 5200 کیلو می شد و در نهایت آن باعث گردش نهایی و اسپراگت و شنی ها می شدند. کلاً یک وسیله ی برقی بود. برای اولین بار روس های یکی از این وسایل را در کنار سد کرج مورد آزمایش قرار دادند که بلافاصله بارندگی شد و باران نفوذ کرد و راننده را برق گرفت و راننده به داخل سد سقوط کردند. از این بلدوزرها کماکان تعداد زیادی در واحدهای ارتش بود ولی حتی بیل این ها متناسب با خاک جبهه نبود و همه ی اینها در نهایت از کار افتادند و از بین رفتند. بعد از این بلدوزرها، بلدوزر دیگری از روس ها خریدیم به نام T130 که موتور آن تقریباً اقتباسی بود از موتور آمریکایی ولی ضعیف ساخته شد. این ها را ما سوار قطار کردیم و به اندیمشک بردیم و در بالای اندیمشک همه ی اینها دچار سوخت گیری موتور شدند و همه ی این ها دوباره بدون اینکه کوچکترین فعالیتی داشته باشند از کار افتادند.
گریدر : بعد از این بلدوزرها به سراغ گریدر رفتیم ، برای اولین بار گریدری با مدل DZ98A از روسها خریداری کردیم. و به اندازه ی یک ساختمان دو طبقه و سه طبقه ارتفاع داشت. ولی اولین بیلش را که به زمین گذاشت که زمین سختی را بتراشد، کلاچ آن سوخت و برای همیشه از کار افتاد. دلیلش هم این بود که در تمام گریدرهای دنیا فقط چرخ های عقب دارای نیرو است و چرخ های جلو فاقد نیرو است ولی این گریدر برخلاف همه هر 6 تا چرخش دارای نیرو بود لاستیک های جلو همه یخ شکن بود به علت شرایط آب و هوایی شوروی. و وقتی تحویل ما شد، این بلدوزر به محض اینکه با یک زمین سفت برخورد می کرد بکس باد می کرد ولی کشش چرخ های جلو و کشش دیفرانسیل جلو باعث می شد که این گریدر بکس باد نکند و در نهایت برایند این نیروها به سیستم کلاچ این گریدر که از نوع خشک بود فشار وارد می کرد و می سوخت و از کار می افتاد که حتی اینها ده متر جاده را هم اصلاح نکردند و همه از کار افتادند و در داخل پادگان ها ماندند. به علت اینکه خرید آنها هم توسط بخش خصوص به سادگی انجام پذیر می شد، همه ی این ها بلاتکلیف رها شدند.
لودر : بعد از آن نوبت به خرید تعدادی لودر شد. لودرهای روسی که خریداری شد، به اندازه ای ظرفیت اینها محدود بود که وقتی چند تا سرباز داخل بیل این ها قرار می گرفتند، انتهای لودر به حرکت در می آمد. یکی از اینها به بروجرد انتقال یافت و مسئولیت آموزش آن به عهده ی اینجانب بود. همین که شما وسیله را روشن نگه می داشتید و برای استراحتی می رفتید و می آمدید، دو سه مرتبه پیش آمد که لودر به علت نقص موجود در گیربکس حرکت کرده و ساختمانی را خراب کرد. این هم لودر بود که مطلقاً وارد جبهه شد و نه ... بعد از آن کمپرسورهای روسی خریداری شد. کمپرسورهای بادی خریداری شد ولی مطلقاً ابزار بادی به همراه نداشتند و هر قدر هم که در آن زمان مکاتبه کردیم، ابزار بادی آن را ندادند و این ها کماکان در پادگان ها بلاتکلیف رها شد.
جرثقیل : تعدادی جرثقیل به نام K162 روسی بود که خریداری شد و متأسفانه این جرثقیل ها هم اکثرا برقی بود و اصلا ًبا فرهنگ راننده ی ما تجانس نداشت و بعد از مدتی آن هم از کار افتاد و یک بار ما نتوانستیم با این جرثقیل های 15 تن، عملا 5 تن بار را بلند کنیم. یا فیوز آن می سوخت و یا ....
این ها همه قبل از جنگ انجام شد. خریده بودند که گردان های مهندسی را با آن تجهیز کنند.
کمپرسی : تعداد زیادی کمپرسی روسی خریداری شد که اینها بیشتر از 500 کیلو و 1 تن بار که داخل اطاقشان بود، چکش قادر نبود برود بالا. درواقع اینها را برای تخلیه ی آشغال های پادگان ها ساخته بودند. ولی هدف این بود که یگان های مهندسی تقویت بشوند. و سایر وسایل روسی که 10 تا 12 نوع ما خریدیم، مطلقا این ها هیچ تأثیری در تقویت یگان های مهندسی نداشتند.... این وسایل روسی نه تنها هیچ گونه نقشی در تقویت یگان های مهندسی نداشتند بلکه بسیاری از نیروهای فیزیکی ما را هم عملاً به خودشان اختصاص می دادند. توان زیادی از نیروهای انسانی گردان مهندسی صرف نگهداری بی دلیل از این ها می شد. بالاخره این ها یک راننده می خواستند و ...
آموزش : آموزش این ها در بروجرد نیز کماکان داده می شد ولی هیچ کدام از این ها هیچ نقشی نداشتند و وقتی ما وارد جبهه شدیم صرفاً وسایلی که داشتیم همان دو نوع بولدوزر بود که در اوایل جنگ یک تعداد از شرکت های مصادره شده مثل شرکت فیاتالیست و ... به گردانهای مهندسی داده شد.... گردان های مهندسی واقعاً با یک فقر مطلق تجهیزاتی به جبهه ها اعزام شدند. هیچ چیز نداشتند و ما در جبهه دیدیدم که واقعا این تجهیزات با این امکانات و این سازمان و این ساختار سیاسی، به هیچ وجه قادر به رفع نیازهای یک لشگر مطبوعه نبود.... بولدوزر DOT250 صراحتاً در آئین نامه اش قید شده که در هر ساعت 15 لیتر روغن از اگزوز آن بیرون می رود. از لحاظ بعد اقتصادی محکوم بود. همه ی وسایل روسی اینطور بودند.
آن هایی که بنزینی بودند می بایست یک پمپ بنزین به دنبالشان راه می افتاد. با آن مصرف های آنچنانی که در هر 100 کیلومتر 30 لیتر 40 لیتر ...
اینها در آن شرایط آب و هوایی ساخته شده بودند و اصلاً با شرایط آب و هوایی ما سازگاری نداشت.
در همان زمان اقدام به خرید تعداد زیادی برف روب شد. اینها را بین واحدها تقسیم کردیم که در مواقع بحرانی لااقل برای کمک به مردم بتوانند برف روبی کنند. به محض اینکه بیل آن با 10 سانت برف روبرو می شد، فیوز گردون آنها می برید و می ایستاد عملاً این ها حتی قادر نبودند یک متر برف روبی کنند. که بعد از انقلاب این ها را به صورت توافقی به شهرداری تهران دادند و شهرداری تهران مطلقا نتوانست از آنها استفاده کند و انداخت به کنار و فرسوده شدند و ...
در سال 62 که بعد از اینکه ما تمام کشورها را محک زدیم، دیدیم که وسایل کوماتسو جانشین خوبی برای وسایل کاترپیلار می خواهد شود، ما اقدام کردیم به خرید حدود 600 تا 700 دستگاه مهندسی در سال 62 و از آن زمان بود که نقطه ی عطفی بود در تجهیزات مهندسی و تقویت یگان های مهندسی.»
- نحوه تأمین ماشین آلات مورد نیاز جبهه ها
ماشین آلات مورد نیاز جبهه، از راه های مختلفی تأمین می گردید که عبارت بودند از:
کمک های مردمی در داخل و خارج از کشور ، خریداری از شرکت های داخلی و خارجی،ماشین آلات ادارات استان ها ؛ که در ادامه بیان شده است :
- الف -کمک های مردمی در داخل و خارج از کشور
در اوایل جنگ، ماشین آلات مهندسی مورد نیاز جبهه به شدت کم بود و برای رفع نیاز جنگ، گروهی از پشتیبانی و مهندسی جنگ جهاد سازندگی به نقاط مختلف کشور رفته و ماشین آلات مورد نیاز جبهه را از مردمی که این ماشین ها را به جبهه اهدا می کردند. یکی دیگر از منابع تأمین ماشین آلات مهندسی، کمک های مردمی در خارج از کشور بود که آمار دقیقی از این کمک ها در دست نیست.
در این رابطه یکی از مسئولین ماشین آلات پشتیبانی و مهندسی جنگ جهاد سازندگی می گویند: "مردم دبی مقدار زیادی لوازم مجانی برای ما تهیه کردند و فرستادند همانند لاستیک، لوازم یدکی موتوری و ... بچه های زیادی بودند در آنجا که برای ایران کار می کردند و به طور مجانی قطعات می فرستادند، بارها شده بود که یک لنج را پر کرده بودم از لوازم یدکی و ماشین و می آوردم در ایران تخلیه می کردم.... به ما گفتند که مقداری کمک های مردمی در کویت جمع شده و حدود 70 کمپرسی شد که فرستادند به دبی و ما هم در دبی تحویل گرفتیم و آوردیم."
لازم به ذکر است که ارگان های دیگری غیر از جهاد نیز در جمع آوری کمک های مردمی نقش داشتند.
- ب- خریداری از شرکت های داخلی و خارجی
باتوجه به اینکه نیاز جبهه بیش از این بود که با ماشین آلات اهدایی مردم، تأمین شود، لذا از شرکت هایی که در واقع نمایندگان شرکت های خارجی در ایران بودند، ماشین آلات مهندسی رزمی و قطعات آن خریداری می شد.
پس از چندی تصمیم بر این شد که ماشین آلات مهندسی و قطعات مورد نیاز آن، به جای اینکه از شرکتهای نمایندگی آنها در ایران خریداری شود، مستقیماً از شرکتها در خارج از کشور خریداری شود. دلایل این اقدام عبارت بودند از:
- قیمت بالای ماشین آلات و قطعات خریداری شده در داخل که این تفاوت قیمت بین 40 تا 60 درصد بود.
- ضعیف عمل کردن برخی از اینگونه شرکت ها
لذا نمایندگانی از ایران به کشورهایی همچون ژاپن، دبی، کویت، لهستان، آلمان و... ارسال می شد و ماشین آلات و قطعات مورد نیاز، با قیمت مناسب خریداری می گشت که این کار تا آخر جنگ ادامه داشت.
البته پس از چندی واحدهای سازمانی مستقلی در جهاد، سپاه و ارتش بوجود آمد که مسئولیت خرید ماشین آلات و قطعات مهندسی را برعهده داشتند.
نمایندگان ایران از طریق ارگان های مختلفی همچون پشتیبانی و مهندسی جنگ جهاد سازندگی، سپاه، ارتش ارسال شده و سعی می نمودند تا مستقیماً از شرکت سازنده ی ماشین یا قطعه ی مورد نظر خریداری کنند.
به عنوان مثال اگر قطعه ی بوش یا پیستون توسط کارخانه ی ایزومی ساخته می شد و پس از ساخت، برای نصب در ماشین آلات مهندسی، به شرکت کوماتسو در ژاپن انتقال داده می شد، هنگام خرید ماشین آلات مهندسی از شرکت کوماتسو، قطعات مورد نیاز، دیگر از این شرکت خریداری نمی شد؛ بلکه از شرکت ایزومی که سازنده ی این قطعات بود، تهیه می شد تا قیمت و هزینه پایین تر بیاید.
شرکتهایی که عموماً ماشین آلات مهندسی از آنها خریداری می شد، عبارت بودند از:
- شرکت کوماتسو در ژاپن
- شرکت میتسوبیشی در ژاپن
- شرکت کاترپیلار در ژاپن(تحت لیسانس آمریکا)
- شرکت ایزومی در ژاپن(قطعات ماشین آلات مهندسی را تولید می کرد)
- شرکت بنز در آلمان
- شرکت اینترناش در لهستان
- شرکت بنز خاور در ایران(برخی از ماشین آلات، همچون کامیون مایلر و 911 تا آخر جنگ، اغلب از شرکت خاور در ایران که نماینده ی آلمان بود، خریداری می شد)
- شرکت گواه در ایران ( قطعات بنز مایلر از این شرکت خریداری می شد)
- شرکت خیبر در ایران(نماینده ی رسمی کوماتسو بود ولی آنقدر ضعیف عمل کرده بود که شرکت کوماتسو مستقیماً به عنوان نماینده آن را قبول نداشت)
از محدودیت هایی که در این زمینه وجود داشت و باید به آن اشاره شود، تحریم هایی بود که ایران در آن قرار داشت و بعضاً نمی توانست مستقیماً از شرکت سازنده در آن کشور خرید کند و می بایست از نمایندگی هایی که در کشورهای دیگر وجود داشت خرید نماید که باعث بالا رفتن قیمت دستگاه می شد.
از آنجا که خرید هایی که توسط نمایندگان صورت می گرفت، تنها از یک ارگان و زیرنظر یک واحد مدیریت نمی شد، بعضا وزارت بازرگانی با اختلافاتی از نظر قیمتی مواجه می گشت که در پی آن، نمایندگانی را که ماشین آلات را گران تر خریداری کرده بودند، مجبور می کرد تا از شرکت هایی که ماشین آلات را با قیمت مناسب تر می فروختند، خریداری نمایند.
لازم به ذکر است که در زمینه ی خرید ماشین آلات مهندسی برای جبهه در داخل و خارج از کشور، سپاه و ارتش نیز همانند جهاد، واحدهای مستقلی برای این کار داشتند.
- ج- ماشین آلات ادارات استان ها
نحوه ی دیگر تأمین ماشین آلات مهندسی جبهه، به این شکل بود که ماشین آلات ادارات استان، بر اساس بخشنامه ی دولت که باید 5% از امکانات ادارات در جبهه حضور داشته باشند، وپس از هماهنگی به جبهه ها ارسال می شدند.
- طرحی در خصوص وابستگی کمتر به واردات ماشین آلات مهندسی
یکی از طرح هایی که در زمان جنگ مطرح بود، طرحی بود که براساس آن، دستگاه های دولتی به منطقه اعزام شده و به جای آنها از ماشین آلات مردمی برای آن اداره استفاده شود.
- جمع بندی
- ابتدای ورود به دفاع ، سپاه نیز نونهال بوده و نیروهای بسیجی نیز عاشقانه ولی بدون تجربه و با حداقل ماشین الات مهندسی وارد امور مهندسی رزمی دفاع مقدس شدند ولی با به غنیمتی های عراق و خریدهای محدود ونیز آموزشهای خودجوش به مرور از توان بسیار بالایی برخودار شده و توسط همین ماشین آلات محدود،کارهای گسترده و خارق العاده ای صورت گرفت .
- اقدامات و عملیات مهندسی رزمی که حاصل انگیزه اسلامی ، تجارب و ابتکارات و خلاقیتهای رزمندگان مهندسی رزمی کشورمان در دوران دفاع مقدس با همین ماشین الات محدود بوده است. که تقریبا مشابه خارجی در جنگهای طول تاریخ نداشته یا بسیار کم بوده است.
- پس از پایان جنگ تحمیلی ، فقط از توان اجرایی ماشین الات و تجهیزات مهندسی وبخشی از نیروها در سازندگی کشور بکار گرفته شد. درحالیکه اگر از فکر و روحیه جهادی و قوه ابتکار و برنامه ریزی درکشور استفاده میشد؛ همانند دوران مقدس ، شاهد تحولات بسیار عظیمی در حوزه فنی ومهندسی میشدیم و کیفیت امورمهندسی ، بسیار فراتر از شرایط امروزی میشد . و بسیاری از معضلات حرفه مهندسی یا اساسا بوجود نمی آمد و کمتر می بود . ولازم است این تحول در گام دوم انقلاب اسلامی محقق گردد.
http://www.isarpress.ir/?p=4733
http://www.isarpress.ir/1400/01/23/%d9%86%d8%ad%d9%88%d9%87-%db%8c-%d8%aa%d8%a3%d9%85%db%8c%d9%86-%d9%85%d8%a7%d8%b4%db%8c%d9%86-%d8%a2%d9%84%d8%a7%d8%aa-%d9%85%d9%87%d9%86%d8%af%d8%b3%db%8c-%d8%af%d8%b1-%d8%af%d9%88%d8%b1%d8%a7%d9%86/
