*********....سطوح مدیریت مهندسی رزمی در دوران دفاع مقدس....*********

منتشر شده در ایثار پرس و حماسه 27 

دکتر سید جواد هاشمی فشارکی

منشتر شده در ایثار پرس :

http://www.isarpress.ir/?p=6127

حماسه 27 :

https://hamaseh27.ir/%d8%b3%d8%b

گروه : صفحه اول / ویژه

پ

• شناسه : 6127
• 29 تیر 1400 - 

 

سطوح مدیریت مهندسی رزمی در دوران دفاع مقدس

در این نوشتار خلاصه ای از تعاریف مهندسی رزمی و پنج سطح مدیریت مهندسی رزمی در زمان جنگ تحمیلی برای نخستین بار تبیین شده است .

دکتر سید جواد هاشمی فشارکی

برای انجام عملیات نظامی و دستیابی به اهداف و پیروزی در برابر دشمن بعثی ؛ فرماندهان نظامی سپاه با طراحی‌های عملیاتی و برنامه‌های مدون، بهترین نوع حمله و ضربه زدن به دشمن را برمبنای پشتیبانی ارتش تدوین و طراحی نمودند ؛ لکن برای عبور از موانع طبیعی همچون رودخانه‌ها، دره‌ها، کوه‌ها و... وعوامل و موانع دفاعی دشمن، نیاز به اقدامات مهندسی رزمی داشت . رزمندگان مهندسی با بکار گیری منابع مادی و انسانی در مراحل برنامه‌ریزی و طرحریزی و ابتکارات و خلاقیتهای بی نظیر به کمک عملیاتهای رزمندگان آمده و عملیاتها را سهل و میسر ساختند .

در طول تاریخ جنگ ها از یگان های مهندسی به عنوان یک عنصر حساس و کارآمد یاد شده و نتایج به دست آمده ازعملیات های گذشته نشان داده است که کاربرد اصولی مهندسی تا چه حد در موفقیت رزم و انجام مأموریت موثر بوده است. تجارب حاصله از دوران دفاع مقدس و بررسی جنگ های نوین، بار دیگر نقش کارساز یگان های مهندسی را تأیید نموده و حتی بعضی از صاحب نظران بر این باورند که چنانچه از این یگان ها به گونه ای صحیح و عملی بهره برداری گردد، قادرند چون بازویی توانمند، رزم را پشتیبانی نموده ومتحول کنند. که در مقاله ای مجزا بدان پرداخته شده است .

• مهندسی رزمی : مهندسی رزمی شاخه‌ای از مهندسی که به امور مهندسی دفاعی و مسائل مرتبط به آنها فعالیت می‌کند.و به تمهیدات مهندسی برای پشتیبانی از نیروهای زمینی ازجمله ساخت وساز و تعمیر و بازسازی پل ها و ساختن سنگرها و استحکامات صحرایی و ساخت یا دفع موانع گفته میشود.
• مدیریت مهندسی رزمی  :  شکل خاصی از مدیریت در امور مهندسی در صحنه های رزمی ودفاعی می‌باشد.
• مدیریت مهندسی در دوران دفاع مقدس : شامل دو بخش : در امور ثابت و پدافندی ودیگر  در امور عملیاتی ( عملیاتهای رزمندگان اسلام) می باشد .

• الف- مدیریت مهندسی رزمی در امور ثابت و پدافندی : مدیریت اقدامات مهندسی رزمی خطوط پدافندی و راههای مواصلاتی و مقرهای پشتیبانی انها را شامل می شده است .
• ب- مدیریت مهندسی رزمی در عملیاتها : مدیریت اقدامات مهندسی رزمی شامل سه مرحله بوده است : ( اقدامات قبل از شروع عملیات برای امادگی درعملیات – اقدامات حین عملیات – اقدامات بعد از عملیات ، برای تثبت مواضع جدید)

• نظام مهندسی رزمی : عبارت است از مجموع اصول، روشها، مقررات و ضوابط فنی حاکم بر تهیه، اجراء، بهره‌برداری و ارزیابی‌برنامه‌های مهندسی رزمی و چگونگی انتخاب و به کارگیری عوامل دست‌اندرکار اجرای آن. ‌ فرآیند برنامه‌ریزی مهندسی رزمی که مشتمل بر چهار مرحله:

• 1 - تصمیم‌گیریهای رزمی امنیتی
• 2 - تعیین اولویت‌های مهندسی رزمی و تخصیص منابع
• 3 - روش اجراء طرحهای مهندسی رزمی
• 4 - کنترل و ارزیابی طرحها

‌می‌باشد، نظام مهندسی رزمی به عنوان ارائه دهنده اصول، روشها، معیارها، مقررات و ضوابط مهندسی رزمی حضور خود را از مرحله دوم مطرح و نقش عمده و‌اساسی را در مراحل سوم و چهارم ایفا می‌نماید. ( با استنباط و استخراج از مصوبه هیات وزیران در خصوص نظام فنی اجرایی کشور)

• اقدامات مهندسی رزمی : امور برنامه ریزی جهت موارد  امکان سنجی ، مکان یابی ، مطالعات ،  طراحی ، اجرا ، تعمیر ونگهداری مستحدثات و ماشین الات مهندسی
• طرح ریزی مهندسی رزمی : کلیه امور مهندسی در حوزه رزمی در فرایند مطالعاتی و طراحی از نیاز تا اجرا  
• مدیریت مهندسی رزمی از دانش وتجربه فرایند به‌کارگیری کارا و اثربخش منابع مادی و انسانی امور مهندسی رزمی و مسائل مرتبط به آنها ، برمبنای اصولی چون برنامه‌ریزی، سازماندهی، بسیج منابع انسانی ومادی و امکانات، هدایت وکنترل و نظارت در راستای اهداف عالیه سازمان فعالیت میکند .

 

• مدیریت مهندسی رزمی در دوران دفاع مقدس  درپنج سطح مدیریتی زیر بوده است :

1. مدیریت سطح عالی مهندسی رزمی: وزارت خانه های وزارت سپاه ، دفاع ، مسکن ، راه ،بازرگانی و صنایع که مصوبات کلانی را درخصوص پشتیبانی از طرحهای دفاعی انجام دادند . و مهندسی قرارگاه مرکزی خاتم الانبیاء (ص) [1] نیز مدیریت طرحهای کلان مهندسی جنگ را دنبال میکرد  . مدتی پس از جنگ، با توجه به لزوم حمایت گسترده تر دولت در جنگ، هیأت دولت به منظور پشتیبانی فعال تر از جنگ، طبق مصوبه‌ای، وزارت سپاه را مأمور تأسیس قرارگاهی بنام صراط الستقیم کرد . تا از توان وزارتخانه‌ها درامر جنگ به نحو مطلوب تری استفاده کند. مسئولیت این قرارگاه با حکم وزیر وقت سپاه، به شهید صفوی محول گردید. قرارگاه صراط الستقیم تمام پروژه‌های مهندسی وزارتخانه‌های مختلف را زیر پوشش خود قرار داد و علاوه بر پشتیبانی آنها نسبت به حسن اجرای پروژه‌های فوق نیز نظارت فنی می‌کرد. 

• مدیریت راهبردی ( استراتژیک ) مهندسی رزمی : عبارت است از برنامه‌ریزی، پایش، تجزیه تحلیل و ارزیابی مستمر تمام الزاماتی که سازمان‌ مهندسی رزمی باید برای تحقق اهداف و مقاصدش رعایت کنند. تغییر در محیط‌های کاری و رزمی، سازمان‌های وابسته را ملزم کرده تا همواره راهبرد خود برای رسیدن به موفقیت را ارزیابی کنند. فرایند مدیریت راهبردی رزمی به سازمان‌ کمک می‌کند تا شرایط کنونی‌شان را درنظر بگیرند، راهبرد ها را مشخص و استفاده کنند و کارایی راهبردهای مدیریتی اجرا شده را، بررسی کنند.

2. مدیریت عالی مهندسی رزمی سطح ب: تصمیم گیری امورات مهندسی در سطح کلان جنگ تحمیلی در حیطه سازمان مطبوع و نظارت وراهبری آنها ( شامل : ، مهندسی وزارت سپاه ؛ مهندسی وزارت دفاع ، مهندسی سپاه وجهاد سازندگی)
3. مدیریت میانی مهندسی رزمی سطح الف : اجرای ابلاغیات سطح فوق و تصمیم گیری امورات مهندسی در سطح زیر مجموعه لشکر ویا یگان خود و نظارت و کنترل آنها ( شامل : مهندسی ارتش ، مسئول مهندسی لشکرها و گروههای مهندسی سپاه )
4. مدیریت  میانی مهندسی رزمی سطح ب : اجرای ابلاغیات سطح فوق و  تصمیم گیری امورات مهندسی در سطح زیر مجموعه گردان خود و نظارت و کنترل آنها ( شامل : مسئول مهندسی تیپ های مهندسی سپاه ؛ جهاد و ارتش )
5. مدیریت عملیاتی مهندسی رزمی: اجرای ابلاغیات سطح فوق و  تصمیم گیری امورات مهندسی در سطح زیر مجموعه گردان خود و نظارت و کنترل آنها ( شامل : مسئول گردانهای مهندسی سپاه ؛ جهاد و ارتش )

• سطح زیرین کارشناسان بخشها و نیروهای اجرایی مهندسی رزمی : امور کار شناسی و یا اجرای آنها ( شامل : رانندگان ماشین الات مهندسی ، جوشکاران و ....  )

• مثال موردی : تقسیم بندی کار در ساخت پل خیبر  :  با توجه به وضعیت کشور در زمان ساخت پل عظیم خیبر از جمله محاصره اقتصادی بخصوص در مورد کالاهای نظامی، بمباران هوایی تاسیسات نفتی و نیروگاه ها، به حداقل رسیدن میزان صادرات نفت(کمبود نقدینگی)، وابستگی غالب مصالح فلزی و شیمیایی مورد نیاز ساخت پل و سری بودن موضوع عملیات آتی در منطقه هور به ناچار می بایست از تمامی توان اجرایی کشور استفاده گردد.

بدین منظور جلسه ای جهت اجرای طرح با حضور وزرای ذیربط تشکیل گردید و مقرر شد که هریک از وزراء نماینده ای معرفی و کمیسیونی مرکب از این نمایندگان و نمایندگان جهاد سازندگی و سپاه پاسداران تشکیل گردد.

اولین جلسه این کمیسیون در تاریخ ۲/۱۱/۶۲ با حضور نمایندگان فوق تشکیل و موارد زیر به تصویب رسید.

• وزارت صنایع سنگین: متعهد ساخت قسمت فلزی تهیه قوطی ۸۰*۴۰ و همکاری در امور دیگر گردید.
• وزارت بازرگانی: مسئولیت تهیه کلیه امکانات طرح را بعهده دارد.
• وزارت صنایع: مسئول ساخت قسمت شناور گردید.
• سپاه پاسداران انقلاب اسلامی: تامین کننده بودجه و پیگیری اجرا و همچنین حمل و نقل بعهده این نهاد می باشد.
• جهاد سازندگی : طرح و نظارت فنی و پیگیری اجرا بعهده این نهاد انقلابی می باشد.

پس از آن پل ابداعی رزمندگان اسلام به طول 14 کیلومتر ، طراحی ، تولید ، انتقال ، و توسط بخشهای مختلف مهندسی رزمی برروی هور نصب و مورد بهره برداری قرارگرفت .

 

5. سخن پایانی :

• مهندسی رزمی نقش محوری درشکل گیری خطوط دفاعی در دشت و ارتفاعات و ساحل ، پشتیبانی در عملیات و حین و بعد از عملیاتهای رزمندگان و نیز مناطق پدافندی و نقاط استقراری یگانها وراههای مواصلاتی داشته و تاثیر زیادی در سهولت امر دفاع و نیز ارتقا امنیت جانی و خسارات مادی دارا بوده است . عمده این فعالیتها توسط واحدهای مهندسی سپاه و جهاد صورت گرفته وبه مرور زمان و متناسب با شرایط و نیاز جبهه ها ساختارهای یگانها ارتقا و مدیریتها تقویت شده است .
• مدیریت مهندسی رزمی در طراحی و ساخت استحکامات دفاعی و عملیات مهندسی در دوران دفاع مقدس که حاصل انگیزه اسلامی ، تجارب و ابتکارات و خلاقیتهای رزمندگان مهندسی رزمی کشورمان با امکانات محدود بوده است. که برخی موارد مشابه خارجی در جنگهای طول تاریخ نداشته یا بسیار کم بوده است.
• لازم است این تجارب مهندسی رزمی مدون و بهمراه مسایل به روز شده به نیروهای مهندسی رزمی محور مقاومت آموزش داده شود.
• لازم است مهندسان رشته های مختلف تجارب مدیریت مهندسی رزمی مذکور را بهمراه اطلاعات مهندسی روز،آموزش دیده و برای شرایط اضطراری از امادگی لازم برخوردار گردند.
• پس از پایان جنگ تحمیلی ، فقط از توان اجرایی ماشین الات و تجهیزات مهندسی وبخشی از نیروها در سازندگی کشور بکار گرفته شد. درحالیکه اگر از فکر و روحیه جهادی و قوه ابتکار و برنامه ریزی درکشور استفاده میشد؛ همانند دوران مقدس ، شاهد تحولات بسیار عظیمی در حوزه فنی ومهندسی میشدیم و کیفیت امورمهندسی ، بسیار فراتر از شرایط امروزی میشد . و بسیاری از معضلات حرفه مهندسی یا اساسا بوجود نمی آمد و کمتر می بود . ولازم است این تحول در گام دوم انقلاب اسلامی محقق گردد.

 

 

---

[1]  قرارگاه مهندسی خاتم الانبیاء(ص) در سال ۱۳۶۳ تشکیل شد و پس از آن، ارتش، سپاه، جهاد، وزارت دفاع و سایر وزارتخانه ها، همچون نیرو، راه، کشاورزی، مسکن، مخابرات، نفت، صنایع و معادن و مراکز جهاد دانشگاهی در دانشگاه ها به صورت متمرکز  فعالیت های مهندسی را زیر نظر قرارگاه مهندسی انجام می دادند. یگان های مهندسی سپاه براثر نیاز عملیاتی و نیاز منطقه یگان های خود را مانند یگان پل، یگان راه و یگان استحکامات گسترش می دادند. این گسترش باتوجه به شرایط مکانی و زمانی متغیر بود و یگان های مهندسی سپاه تبدیل به لشکرهای مهندسی سپاه شد و علاوه بر همکاری با قرارگاه مهندسی خاتم الانبیاء(ص)، همچنان به وظایف خود در عملیات نیز ادامه می دادند. جهاد نیز با قرارگاه های مختلف مانند کربلا، نجف، حمزه و نوح در اختیار قرارگاه بودند. سازمان های تخریب، چه در لشکرهای مهندسی سپاه و چه در قرارگاههای عملیاتی کربلا و نجف و نوح مستقلاً، کار بازکردن معابر را برعهده داشتند. 

 

 

http://www.isarpress.ir/?p=6127

 

https://hamaseh27.ir/%d8%b3%d8%b7%d9%88%d8%ad-%d9%85%d8%af%db%8c%d8%b1%db%8c%d8%aa-%d9%85%d9%87%d9%86%d8%af%d8%b3%db%8c-%d8%b1%d8%b2%d9%85%db%8c-%d8%af%d8%b1-%d8%af%d9%88%d8%b1%d8%a7%d9%86-%d8%af%d9%81%d8%a7%d8%b9-%d9%85/

 

http://www.isarpress.ir/1400/04/29/%d8%b3%d8%b7%d9%88%d8%ad-%d9%85%d8%af%db%8c%d8%b1%db%8c%d8%aa-%d9%85%d9%87%d9%86%d8%af%d8%b3%db%8c-%d8%b1%d8%b2%d9%85%db%8c-%d8%af%d8%b1-%d8%af%d9%88%d8%b1%d8%a7%d9%86-%d8%af%d9%81%d8%a7%d8%b9-%d9%85/

 

http://javadfesharaki.blog.ir/1400/04/29/%D8%B3%D8%B7%D9%88%D8%AD-%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA-%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%DB%8C-%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9-%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3

 

برچسبها : دکتر سید جواد هاشمی فشارکی /  مهندس سید جواد هاشمی فشارکی /  دکتر هاشمی فشارکی / دکتر فشارکی / مهندس معمار/ آرشیتکت / طراح / استاد فشارکی / آیت الله فشارکی / حجت الاسلام فشارکی / پزشک / مطب / سیدجواد هاشمی کارگردان ، بازیگر هنرپیشه سینما و تلویزیون صدا و سیما و تاتر / کتاب / پدافند / دانشجو / دانشگاه /

Dr. Seyed Javad Hashemi Fesharaki / Dr Hashemi Fesharaki / Dr Fesharaki / Architect