شهدای مدافع حرم مهندسی رزمی ، سنگرسازان بی سنگر سوریه
شهیدان مهندسی رزمی جبهه مقاومت درکشور مظلوم سوریه
v شهید حسین اقا دادی
v شهید محسن جمالی
v شهید مصطفی نبی لو
v شهیدمنصور عباسی
v شهیدحبیب ریاضی پور
* شهید سید .....
v شهید حسین اقا دادی
حسین آقا دادی رفته و برگشته. رفته و در 43 سالگی شهید شده و برگشته ؛ رفته و دو دختر نوجوان و تنها پسرش را که سه ساله است، سپرده به خدا و برای کمک به بچه هایی جانش را داده که مدتهاست زیر آتش گلوله هستند؛ او شهادت را خواسته و برای رسیدن به این آرزو تلاش کرده ؛ آنقدر که برادربزرگترش اصغر با همان لهجه اصفهانی به ما بگوید :« روزی که حسین می خواست برود گفتم : دادا می روی شهید می شوی؟ گفت من اینجا نمی مانم در بستر بیماری از دنیا بروم. من افتخارم این است که شهید بشوم. »
v شهید محسن جمالی
شهید محسن جمالی،متولد۱۳۵۴،اهل شهرستان کازرون، کوهمره نودان، روستای موردک، زندگینامه برادرم بسیار شنیدنی و عرفانی است چرا که برادرم هیچ زمانی برای دنیا طلبی و دنیا دوستی نگذاشته است و زندگی خود را همواره در جهت کمک به نیارمندان و مستمندان جامعه صرف نموده است. همچنین فرمودند یک شهید برای فدا شدن در راه میهن نیاز دارد که از تعلقات مادی دنیا به دور باشد چیزی که شهید محسن جمالی آن را درک کرده بود.
از همان سنین نوجوانی،تنها چیزی که اصلا برایش مهم نبود مال دنیا و زرق وبرق دنیا بود،او در سن ۱۷سالگی در دبی داخل یک مغازه لوازم یدکی قایق می فروخت، بعداز دوسال هم که به ایران آمد،همه کارهای فنی و رانندگی بولدوزر و…آشنایی کامل داشت وبه من که برادرش بودم بسیار بسیار نزدیک بود،و همه اسرار و رازهای دل خود را به من میگفت،او زمینه شهادت را از بیست سال پیش داشت،چرا که بیست سال پیش که در یک شرکت راهسازی کار میکرد،و یک روز که شرکت به خاطر بارش برف زیاد در ده بید فارس تعطیل میشود.
او تنها در یک کانکس،به مدت چهل شبانه روز مشغول عبادت میشود،و شب چهلم،خواب حضرت خدیجه را درحالی که حضرت فاطمه(س)را بردامنش بوده میبیند، وبه شهید جمالی میگوید شفاعت تو را دخترم فاطمه میکند، و این خواب واقعا در طول بقیه عمر پر برکت ای شهید والا مقام واقعا تاثیر بسزایی گذاشت،همیشه یار مظلوم و دشمن ظالمان بود.
شجاعت و دلیری شهید جمالی واقعا مثال زدنی بود،و ارادت خاصی به بی بی زینب(س) داشت، همیشه کارهاش برای رضای خدا بود،و اصلا هیچ چیز مانع از اهداف او نمی شد ودر این زمینه کاری به حرف مردم نداشت،و همیشه به این تعبیر قشنگ حضرت امیرالمومنین علی (ع) که نسبت این دنیا به جهان آخرت همانند رحم مادر به این دنیاست،و اون جنینی که در رحم مادر است از آمدنش به این دنیا ناراحت وفکر میکند تمام هستی همان رحم مادر است،و بعضی انسانها هم فکر میکنند، همه چیز همین دنیاست و ….
و همیشه میگفت،مال دنیا و زرق وبرق دنیا انسان را از بعد عرفانی و معنویات جدا میکند و هرچقدر حریصتر باشیم این فاصله بیشتر وبیشتر میشود.
شهید محسن جمالی دو سال پیش یعنی اواسط سال ۹۴، تصمیم به اعزام شدن به سوریه را میگیرد،و از طریق تیپ تکاور امام سجاد(ع) بعد از گذراندن آموزشهای رزمی تاکتیکی لازم،به سوریه اعزام میشود،ودلاوریها ورشادتهای ایشان در آزادسازی شهرهای نبل و الزهرا واقعا مثال زدنی بوده است ودر عملیاتهای جنگ شهری شجاعت خاصی داشته تقریبا ۸۰ روز بعد از حضور در جبهه جنگ علیه تکفیریهای داعش وجبهه النصره،به ایران برگشت،و زمانی که مرخصی بود مدام بی تابی رفتن میکرد،وچون تیپ تکاور امام سجاد(ع) اعزام نداشت واو نیز بی تاب برای رفتن،با پیگیری و تلاش زیاد اعزامهای بعدی از طریق قرار گاه امام حسین،لشکر ۱۹فجر شیراز رفت،ودر زمان رفتن به سوریه با وجود اینکه خیلی از رزمندگان بعد از ۴۵روز برگشتند،ولی او سه ماه و حتی در اعزام آخر خود چهار ماه ماند،و جالب اینکه در اعزام آخر خود میدانست که شهید میشود،چراکه در اعزامهای قبلی،خود میگفت من هنوز پاک نشده ام برمیگردم،اما در اعزام آخر روز خداحافظی حال عجیبی داشت و مادر رادر بغل گرفته و گریه میکرد که مادر حلالم کن،واگر انشاالله شهید شدم بگو فرزندم فدایی بی بی زینب(س) شد،او راه خود را شناخته بود وبه عزیزانش نیز این راه را پیشنهاد میکرد،چرا که من که برادرش بودم و اینقدر به هم علاقمند بودیم،سه روز قبل از شهادتش به من زنگ زد،ودر حالی که بغضی سنگین در گلو داشت به من گفت که بهترین دوستم شهید شده و حتما در تشییع این شهید عزیز شرکت کن،و وقتی از او زمان برگشتش را پرسیدم گریه کرد و گفت من بر نمی گردم،گفتم داداش اگه نیای منم کارهای اعزامم درست میکنم و میام(آخه من خودم هم نظامی هستم)،ودر جواب من گفت راه خیلی خوبیه،اگه واقعا لیاقتش داری بیا……..
v شهید مصطفی نبی لو
شهید مصطفی نبی‌لو متولد سال 1345 و از رزمندگان دوران دفاع مقدس بود که در چهارمین اعزام به سوریه توسط تک‌تیراندازان تکفیری در لاذقیه به شهادت رسید. شهید مصطفی نبی‌لو از ساکنان شهرک پردیسان قم و دایی شهید مدافع حرم مسعود عسکری بود که به‌عنوان مستشار نظامی، مسئولیت محور مهندسی رزمی در بخشی از جبهه سوریه را به‌عهده داشت. او پیش از این در جبهه سوریه در سال 95 از ناحیه شکم مجروح شده و در شمار جانبازان مدافع حرم نیز جای گرفته بود. از این شهید والامقام سه فرزند به‌یادگار مانده است.
میثم نبی‌لو، فرزند شهید مدافع حرم مصطفی نبی‌لو یکی از مداحان اهل بیت(ع) است. او در گفتگو با خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، پدرش را توصیف کرده و میگوید: حتی یک نفر را نمی‌توانید پیدا کنید که در طول عمر پدرم از او آزاری دیده باشد. در خانواده هم همین‌طور بود. هم خانواده و هم فامیل او را دوست داشتند و در مهمانی‌ها و دورهمی‌ها همه فامیل همیشه می‌گفتند "ای‌کاش در فلان مراسم عمو مصطفی هم باشد". در جمع خانواده صمیمی‌تر می‌شد و با بچه‌ها شوخی میکرد. خدا را شکر میکنم که پدری دارم که هم فامیل و هم یک کشور به او افتخار می‌کردند.
v شهیدمنصور عباسی
شهیدمنصور عباسی هفشجانی یکی دیگر از رزمندگان افتخارآفرین مدافع حرم حضرت زینب کبری (س) و حضرت رقیه (س) از استان چهارمحال و بختیاری، به فیض عظیم شهادتنائل آمد.این رزمنده والامقام در منطقه البوکمال سوریه و به دست تک‌تیراندازان تروریست تکفیری داعش به شهادت رسید.
v شهیدحبیب ریاضی پور
شهید مدافع حرم حبیب ریاضی‌پور، فرزند غلام در اول تیرماه ۱۳۵۲ در شهرستان لامرد دیده به جهان گشود.
این شهید بزرگوار از رزمندگان ۸ سال دفاع مقدس بود که در مناطق عملیاتی کردستان در جبهه های حق علیه باطل حضور مستمر داشت و پس از دفاع مقدس در جبهه سازندگی قرارگاه خاتم الانبیا(ص) مشغول خدمت به میهن اسلامی عزیزمان شد.
با توجه به روحیات و توانایی و انگیزه‌های بالای ایشان جهت دفاع از حرم عقیله بنی‌هاشم (ص) به عنوان بسیجی در گردان امام حسین (ع) و ناحیه مقاومت بسیج شهرستان جهرم حضور یافت و پس از چهار بار حضور با صلابت در منطقه‌ی مأموریتی سوریه، شهد شیرین شهادت را نوشید.
از این شهید بزرگوار یک فرزند پسر و یک دختر به یادگار مانده است.
رزمندگان مقاومت طی هفته های اخیر مناطق وسیعی را در استان دیرالزور در شرق سوریه از لوث تروریست های داعشی پاکسازی کردند.
نگاهی بر راهبرد مهندسی دفاع مقدس و نقش آن در عقب راندن دشمن
حاصل تلاش دلیرمردان رزمندگان دفاع مقدس درحوزه های مختلف بود که سد دفاعی و خط شکن را رزمندگان پیاده بسیجی تشکیل می داد و برای موفقیت عملیات بخش های دیگر نقش های مهمی را به عهده داشت (بخشهای اطلاعات عملیات، اداوات و توپخانه، تخریب و مهندسی) که نقش مهندسی ویژه بود زیرا اغلب بخش های دیگر به آن وابسته بود.
به گزارش فرهنگ سدید، بیست و هفتمین گردهمایی مجمع مهندسی دفاع مقدس 26 فروردین 97 با حضور پیشکسوتان مهندسی و تخریب دفاع مقدس با میزبانی مهندسی ناجا در مجتمع امام علی (ع) برگزار شد. در ادامه مصاحبه با دکتر سید جواد هاشمی فشارکی رزمنده مهندسی شرکت کننده در مراسم فوق پرداخته می شود:
نقش واهمیت مهندسی در دفاع مقدس را بیان کنید
دفاع مقدس هشت ساله ، حاصل تلاش دلیرمردان رزمندگان دفاع مقدس درحوزه های مختلف بود، که برایند آن منتج به پیروزی های چشمگیر و بی نظیری بود. سد دفاعی و خط شکن را رزمندگان پیاده بسیجی تشکیل می داد و برای موفقیت عملیات بخش های دیگر نقش های مهمی را به عهده داشت (بخشهای اطلاعات عملیات، اداوات و توپخانه، تخریب و مهندسی) که نقش مهندسی ویژه بود زیرا اغلب بخش های دیگر به آن وابسته بود.
مهندسی باید پیش از عملیات تسهیلاتی را فراهم می کرد، حین عمیلات نیز خاکریز وجاده و... را فراهم می کرد و بعد از آن نسبت به ایجاد استحکامات اقدام می نمود. که چناچه چنین اقداماتی انجام نمی شد، تثبیت مواضع رزمندگان میسر نمی گشت.
ماموریت مهندسی در دفاع مقدس چه بوده است؟
ماموریت مهندسی در دوران دفاع مقدس، متناسب با مراحل تهاجمات دشمن به میهن اسلامی شکل گرفت و در مقابل متناسب با نیاز های مقاطع زمانی مختلف، در حوزه های زیر ایفای نقش کرد:
نخست مهندسی سدی در برابر دشمن بود؛ مهندسی در مرحله اولیه تهاجم غافلگیر کننده دشمن در روزهای آغازین جنگ تحمیلی به کمک نیرو های مدافع سرزمین آمد و با برخی از اقدامات، مانع پیشروی دشمن شد. عملیات انتقال آب به دشت خوزستان توسط طرح سد سید شریف، کانال شهید چمران، کانال غدیر و... سبب زمین گیر شدن لشکر زرهی دشمن شد؛ به گونه ای که ادامه تحرک از دشمن سلب گردید و دشمن مجبور به توقف در پیشروی های خود شد که این طرح ها در ممانعت از پیشرفت دشمن بسیار اثر گذار بود و به عبارتی می توان گفت دشمن در تصرف اهداف اولیه اعلامی خود با شکست مواجه شد.
دومین ماموریت مهندسی، ساختن استحکامات کمر بند دفاعی بود؛ پس از توقف پیشروی دشمن، رزمندگان مهندسی با وجود محدودیت ماشین آلات مهندسی و تجهیزات با عملیات اجرای خاکریزهای تعجیلی، کانال، دژ، راه های دسترسی، سنگرهای گوناگون و مواضع دفاعی نیرو های خودی را ایجاد کردند. همچنین مقر های عقبه یگان های رزم، اردوگاه ها، مقر فوریت های پزشکی و بنه های پشتیبانی، توسط آنها طراحی واحداث شد، تا امکان پیشتیبانی از زمندگان سهل و ایمن شود .
ماموریت سوم ، پشتیبانی مهندسی در باز پس گیری مناطق اشغالی بود؛ پس از عزل بنی صدر ، رییس جمهور ( که مدعی روش اشکانی بود که راهبرد بسیار خسارت باری بود ومانع همکاری ارتش با سپاه و بسیج بود) و رفع موانع ایجاد شده از سوی وی برای مقابله با دشمن، رزمندگان اسلام در یک سلسله عملیات بی نظیر، موفق به باز پس گیری مناطق اشغال شده از دست دشمن شدند. در این عملیات های بزرگ، توانمندی مهندسی، یک رکن اساسی بود؛ به گونه ای که باید بستر ارتباط زمینی جهت ایجاد پشتیبانی از پیشروی رزمندگان تأمین می شد و این امر مهّم با طراحی و احداث پل های سریع النصب، راه سازی، عملیات فریب دشمن، اجرای تونل در زیر رودخانه اروند و... صورت گرفت و مهندسی با اقدامات خود، در باز پس گیری مناطق اشغالی، نقش مهمی را ایفا کردکه اگر نبود این این اقدامات مهندسی، یا اساسا عمیلیات ها موفق نمی شد و یا اگر موفق هم می شد نمی توانست تثیت و حفظ شود .
چهارم مساله پشتیبانی مهندسی از عملیاهای نظامی بود ،پشتیبانی مهندسی در مراحل تنبیه متجاوزدرمناطق اشغالی ونیز تنبیه متجاوز در فراسوی مرزها و ایجاد حریم ایمنی برای کشور بود که رزمندگان مهندسی با قوه ابتکار و خلاقیت بی نظیر خود، صحنه های بی بدیلی در طول جنگ های دنیا خلق کردند. ساخت و نصب پل شناور خیبر به طول 14 کیلومتر بر روی دریاچه هور درعملیات خیبر و احداث جاده خاکی بر روی دریاچه هور برای اتصال به جزائر مجنون و نیز ساخت و نصب پل شناور و متحرک و نیز پل عظیم لوله ای والفجر 8 بر روی بستر رودخانه خروشان اروند رود ایجاد بیمارستان های امن و مستحکم و مجهز صحرایی، مانند بیمارستان فاطمه الزهرا، علی ابن ابیطالب و...، نمونه ای از این اقدامات بوده است.
پنجمین ماموریت مهندسی رزمی ، مقابله با خرابی های دشمن بود ؛ دشمن متجاوز در طول 8 سال جنگ تحمیلی، به وسیله بمباران و موشک باران، زیر ساخت های کشور، از جمله پل های مهم راه آهن، نیروگاه ها، پالایشگاه ها، فرودگاه ها، بنادر و... را تخریب کرد و یا خسارت فراوانی به آنها وارد کرد؛ اما مهندسین کشور با اقدامات خود، در مرحله نخست در جهت مهار خسارات تلاش کردند؛ سپس به باز سازی بخش های مهم آنها پرداختند. که این اقدامات سبب شد که اولا شرایط کشور بحرانی نشود و ثانیا نیازهای اساسی مردم تحت فشارمضاعفی که دشمن دنبال میکرد واقع نشود.
ششمین ماموریت مهندسی دفاع مقدس ،در خدمت ایمنی شهروندان بود ؛ از انجا که شهرهای مختلف کشور نیز از حمله متجاوزان در امان نماندند و خسارات و تلفات فراوانی را متحمل شدند. از این رو، مهندسین کشور در جهت تأمین امنیت جانی و روانی مردم، نسبت به آماده سازی فضا های امن برای استقرار مردم و نیز ایجاد پناهگاه های عمومی و اختصاصی، در حدمقدورات کشور اقدامات لازم را به عمل آوردند. وتا حدود زیادی سبب کاهش تلفات جانی و نیز امنیت روانی جامعه گردد.
عوامل موثردر موفقیت مهندسی در زمان دفاع مقدس چه بوده است ؟
عوامل مختلفی در موفقیت مهندسی در دوران دفاع مقدس وجود داشت، که برخی انگیزشی، برخی اجرایی و برخی مدیریتی بود که اهم ان موارد زیر بوده است :
نخستین ومهمترین انها ایمان وتوکل به خداوند وغرور وغیرت دینی بعنوان موتورمولد ومحرکه مهندسی با ان وضعیت اندک اغاز جنگ بوده است .
دومین عامل راهبری کلان و فرماندهی یک رهبر الهی و شعار بلند حضرت امام که" ما می توانیم " باعث روحیه و جسارت جوانان انقلابی شد و به دنبال آن ، مدیریت انقلابی و در صحنه مهندسی و پشتیبانی وهمچنین قدرت تصمیم‌گیری و آزادی عمل منطقی و مؤثر نیروهای مهندسی در صحنه عمل بود .
سومین عامل، در آن شرایط محاصره اقتصادی و تحریم نظامی ما که حتی از دادن سیم خاردار هم به ما جلوگیری می شد، نگاه به داخل بود و عدم چشم داشت به کشورهای خارجی در یاری رسانی ، چه انکه خودشان مسبب و یار دشمن بودند. اعتقاد و خودباوری و خود اتکایی و استفاده از امکانات ملی اصل بود.
دیگر اینکه ، استفاده فراوان دشمن از مهندسی زمین، آب، مین، آتش و برتری هوایی و ... وضرورت تسلط ومقابله با آن بود.
یکی دیگر از عوامل ، روحیه ریسک وخطرپذیری مهندسی و مهندسان رزمنده و ایثارگرو حفظ روحیه خطرپذیری و جسارت نیروهای مهندسی بوده است .
دیگر اینکه سازماندهی مناسب امکانات مهندسی رزمی. سازماندهی متناسب با رزمی فاقد آمادگی و تجربه وارتقای تخصص و مهارت در نیروهای مهندسی بود.
یک عامل مهم نیز برخورداری از تفکر خلاق و پویا بود ؛ خلاقیت در مهندسی باپویایی و بهره‌گیری از روش‌ها وتاکتیک‌های بدیع مهندسی به منظور فراهم آوردن محیط‌های جغرافیایی و عملیاتی غیر قابل تصور برای دشمن بسیار مجهز و رفع محدودیت های موجود از مقدورات نیروهای خودی بوده است . این خلاقیت به عواملی مربوط میگشت که بخشهایی از ان در بالا اشاره شد.
مهندسی دفاع مقدس نقشهایی داشته ویا دارای چه بخشهایی بوده است ؟
مهندسی در دوران دفاع مقدس به اقدامات زیر می پرداخته است که هر کدام از نظر کیفیت وکمیت بسیار بی نظیر بوده است :
• راه سازی یا جاده سازی ( جاده های عملیاتی وپشتیبانی و...). مثل جاده سیدالشهد(س)
• پل سازی (پل وعبور)، شامل پل های دایمی و پلهای موقت در دودسته پلهای سبک وسنگین .مثل پل بی نظیرخیبر بطول 13 کیلومتر بر روی هورالعظیم و پل متحیر العقول والفجر 8 برروی رودخانه خروشان ارود
• مواضع واستحکامات، شامل خاکریز( انواع خاکریزبصورت تعجیلی – یک جداره – دوجداره - سنگرجهت نیروهای پیاده – توپخانه – زرهی – بهداری و.... – کانال به صورت خشک نفررو – کانال انتقال آب-–زاغه –احداث انواع قرارگاه عملیاتی ( مشترک ، تاکتیکی ، یگانی ) – انواع اردوگاه با کاربریهای مختلف رزمی (ستادی ، ییاده ، بنه و....) ، ساحل سازی ، اسکله و.......
• اقدامات ساختمانی، شامل مرمت ویا احداث ساختمانهای پادگان عقبه - حمام بصورت حمام ثابت وسیار- سرویس های بهداشتی بصورت ثابت ویا سیار- و.....
• اقدامات ویژه ، شامل احداث انواع بیمارستان صحرانی –حمام شیمیایی - اورژانس صحرایی - زاغه و پناهگاه
• بخش تخریب وانفجارات ( چک وخنثی سازی ) در مراحل حین عملیات و یا پس از عملیات رزمندگان دفاع مقدس
ازمصادیق نوآوری و خلاقیت در عرصه مهندسی رزمی نام ببرید.بفرمایید خلاقیتهای مهندسی دفاع مقدس چه چیزهایی بوده است ؟
مدیریت جهادی واقعی در دوران دفاع مقدس شکل گرفت که به دنبال آن خلاقیت در تمامی عرصه های دفاع مقدس و بخصوص در حوزه مهندسی روز به روز پدیدارتر گشت.
• احداث خاکریزهای تعجیلی توسط بسیجیان وجهادگران سنگر ساز بی سنگر در شرایط سخت آتش دشمن
• نوآوری و خلاقیت در ساخت پلهای شناور ، بخصوص شناور بشکه ای در دارخوین
• نوآوری و خلاقیت در ساخت پل بی نظیر خیبر بطول 13 کیلومتر
• احداث کانال سلمان برای جلوگیری از حرکت تانک های دشمن دردشت جنوب ، که سبب گیرافتادن دشمن در باتلاق شد
• احداث سنگر بتنی پشی ساخته و قابل حمل و سریع الاحداث قرارگاهها و سنگرهای اجتماعی در پشت جبهه
• احداث سد خاکی بر روی بهمن شیر پس از بمباران پل های روی رودخانه و فراهم سازی عبور خودورها از روی آن
• احداث پل بعثت لوله ای روی رودخانه خروشان اروند رود
• ساخت شنی برای وانت لندکروز وتبدیل آن خودرو شنی دار، برای عبور از زمینهای رملی
• نوآوری در ساخت قایق های چوبی برای عبور در مرداب ها و هور و نیزارها
• ساخت بالنی بنام ابابیل برای مناطق تنگه ای جهت برخورد با هواپیماهای عبوری دشمن
چه درسهایی از تجارب مهندسی دفاع مقدس میتوان گرفت ؟
دفاع مقدس هشت ساله دارای انبوهی از تجارب شیرین و تلخ است که به عنوان یک گنج پربها باید مورد کاوش قرار گیرد. بخشی از آن بعنوان حفظ هویت تاریخ پرافتخار کشور و بخشی نیز به عنوان کاربست ان برای اینده استخراج شود. اگر چه ممکن است که جنگی مشابه با بعث عراق را نداشته باشیم اما با تطابق با شرایط حال و اینده قابل بهره برداری خواهد بود. چه این که بسیاری از اقدامات بعداز جنگ با روحیه "ما میتوانیم" دفاع مقدس شکل گرفت بسیاری از نوآوری های دوران دفاع مقدس ، بخصوص در بخش مهندسی کشور مقدمه پیشرفت های بعداز جنگ شد و سبب افتخارات دیگری برای کشور گردید.
تجربه دیگر اینکه ، بخش های مهندسی کشور در زمان شروع جنگ تحمیلی بدلیل عدم امادگی وپیش بینی های لازم ، سبب شد تا خسارات زیادی در مقابله با تجاوز دشمن حاصل شود و مدتی زمان برد تا به مرور مهندسی با قوه خلاقانه خود را باشرایط جنگی کشور آماده کند. بنابراین در شرایط فعلی که فرصت هست بایستی تمهیدات لازم جهت امادگیهای لازم در بخشهای مهندسی دستگاههای دولتی و شهرداریها و..... صورت گیرد تا و از امادگی لازم برای مواجهه با بحران های احتمالی برخوردار شوند
تجربه دیگر این است که در طراحی و اجرای پروژه های ملی دربخشهای حیاتی و حساس ، تمهیدات لازم صورت گیرد تا حداقل اسیب پذیری را داشته باشد و درصورت مواجه با خطر بتوانند به سرعت بر آن فایق بیایند.
تجربه دیگر اینکه درجنگ به صورت تجربی اقدامات را بکار بستیم، لکن در شرایط فعلی بایستی مهندسان و شرکتهای مهندسی از اموزشهای لازم برخوردار شوند و درطراحی های یشان تمهیدات لازم را برای شرایط بحرانهای احتمالی پیش بینی کنند.
توجه مسولین ومدیران به اهمیت موضوع و بکاربستن تمهیدات لازم در تصمیمات خود ترجبه دیگر است که قطعا با توجه به تجارب فوق، آینده ای امن و سربلند برای کشور تضمین خواهد کرد.
منبع: پایگاه اطلاع رسانی پدافند غیرعامل
