چشمه امام علی ( عین علی ) در جنوب شرق شهر المیادین سوریه

بازدید از چشمه علی 

مهندس یونس رضوان دوست - دکترسید جوادهاشمی فشارکی

مهر 1398

چشمه امام علی ( عین علی ) در جنوب شرق شهر المیادین سوریه واقع است .

این چشمه توسط گروهک وابسته داعش کاملا تخریب و حتی در داخل چشمه بتن ریخته تا هیچ آثاری باقی نماند

.لکن بعد از آزادسازی شهر المیادین توسط مدافعان ؛ بازسازی شده و بعنوان زیارت گاه و تفریح گاه عمومی مورد استفاده قرار میگیرد

و بجهت ایجاد امنیت توسط دفاع محلی حراست میشود 
تاریخ بازدید ۲۳ شهریور ۱۳۹۸ 
بعد از یک سال ونیم آزادسازی

 

 

 

 

منابع خبری در ماه سپتامبر (شهریور) گذشته، از تخریب چندین زیارتگاه به دست گروه تروریستی «داعش» در مناطق تحت تصرف آن در سوریه خبر داده‌اند. در فهرست این زیارتگاه‌ها، اسامی سه زیارتگاه تاریخی و کهن در اطراف شهر «میادین» در استان دیرالزور سوریه، شامل: شیخ انس، شیخ شبلی و زیارتگاه چشمه امام علی (ع) (معروف به «عین علی») به چشم می‌خورد. در صورت درستی این اخبار، تخریب این زیارتگاه‌ها را باید فاجعه و جنایت نابخشودنی جدیدی در حق میراث اسلامی در سوریه به شمار آورد.

نگارنده این سطور در راستای اطلاع‌رسانی مستمر خود نسبت به تخریب زیارتگاه‌های اسلامی در عراق و سوریه، در این نوشتار به معرفی و بیان تاریخچه و اهمیت زیارتگاه چشمه علی (ع) می‌پردازد. توصیف زیارتگاه بر اساس مشاهدات شخصی نگارنده، طی دو بازدیدی که در سال‌های ۱۳۸۴ و ۱۳۸۵ شمسی از این محل داشته، صورت گرفته است.

* * *

میادین شهر جدید و کوچکی است واقع در ساحل راست رود فرات و در فاصله ۴۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر «دیرالزور» (مرکز استان دیرالزور) در شرق سوریه. شهر میادین نزدیک ویرانه‌های شهر تاریخی «رَحبه» قرار دارد که از شهرهای مهم قرون اولیه اسلامی به شمار می‌آمده و به اعتبار اینکه آن را «مالک بن طوق تغلبی» در زمان هارون الرشید بنا کرد^[۱]، در منابع تاریخی از آن با نام «رحبة مالک بن طوق» یاد شده است. امروزه از شهر «رحبه» تنها بقایای قلعه آن باقی مانده است که از آثار دوره ایوبی به شمار می‌آید.

گفتنی است «ظهیرالملک»، از رجال ایرانی دوره قاجار که در سفر حج خود در سال ۱۳۰۶ق از میادین عبور کرده، اشاره می‌کند که بر اساس باورهای اهالی منطقه، امیرالمؤمنین (ع) فاتح قلعه رحبه بوده است. سخن او در این باره چنین است: «… در زمانی که قلعه مسکون بوده اهل آن کفّار بوده‌اند، حضرت امیر البررة و قاتل الکفرة علی ابن ابی‌طالب ـ علیه من الصلوة ازکیها ـ به قهر و غلبه قلعه را مفتوح فرموده و خراب ساخته‌اند.»^[۲] به باور نگارنده این سطور، مبنای پیدایش چنین باوری، بی‌ارتباط با وجود چشمه مقدس منسوب به آن حضرت (ع) در چند کیلومتری جنوب این قلعه نیست.

* * *

در برخی منابع تاریخی، به وجود زیارتگاهی منسوب به امام علی (ع) به نام «مشهد البوق» در شهر رحبه اشاره شده است. علی بن ابی‌بکر هروی (درگذشته ۶۱۱ق) درباره این زیارتگاه می‌نویسد: «در خارج از رحبه مشهد البوق قرار دارد، و آن موضعی است که علی بن ابی‌طالب، زمانی که به قصد جنگ با معاویه می‌رفت، آنجا توقف کرد.»^[۳]

 بر ‌اساس برخی منابع شیعه، زیارتگاهِ موسوم به «مشهد البوق» در محل وقوع معجزه‌ای از امام (ع) در زمان عزیمت ایشان به صفین بنا شده است. ابن شهرآشوب (درگذشته ۵۸۸ق)، در بیان معجزات امام علی (ع)، به این زیارتگاه اشاره کرده و گفته است: «اصل مشهد ‌البوق در رحبه شام آن است که علی (ع) [در آن محل] خبر داد که اکنون معاویه و لشکر او از دمشق خارج شدند و بوق‌ها به صدا درآمد. او صدای بوق‌ها را از مسافت هجده روز شنید و این یک خرق عادت است.»^[۴]

قطب راوندی (درگذشته ۵۷۳ق) نیز از وقوع همین معجزه و بنای مشهد البوق در محل آن سخن گفته، اما به اینکه این زیارتگاه در رحبه قرار داشته، اشاره‌ای نکرده است. به نوشته وی: «زمانی که امیر مؤمنان (ع) به سمت صفین حرکت کرد، در صحرایی توقف نمود که میان آن و دمشق صد فرسخ یا بیشتر فاصله بود، و در آنجا نمازی به‌جا آورد. پس از پایان نماز، سر از سجده شکر برآورد و گفت: «[صدای] بوق خروج معاویه از دمشق را می‌شنوم». تاریخ آن روز را یادداشت کردند، دیدند خروج معاویه در همان تاریخی بود که حضرت گفته بود. [بعداً] در آنجا مشهدی به نام مشهد البوق بنا شد.»^[۵]

همچنین ابوالعباس احمد ‌بن ابراهیم ضُبّی (درگذشته ۳۹۸ ق)، وزیر فخرالدوله دیلمی، در این باره سروده است:^[۶]

وحیال رحبة مالک أصغى إلى * نعرات بوق فی دمشق یقعقع

فاهتز من طرب و قال لصحبه * هذا ابن هند للرحیل لمزمع

این اشعار، نشان‌دهنده شهرت این معجزه نزد شیعیان، لااقل از قرن چهارم هجری است.

چشمه منسوب به امام علی (ع)، که نزد مردم به نام «عین علی» شناخته می‌شود، در فاصله حدود پانزده کیلومتری جنوب شهر میادین قرار دارد. اهالی منطقه آن را بسیار مقدس می‌دانند و بر این باورند که این چشمه، با ضربه سم اسب امیرالمؤمنین (ع) بر زمین یا نشستن شتر ایشان‌ (ع) در این محل به وجود آمده است.

در فاصله چند ده متری از چشمه، بر روی یک بلندی در امتداد دیواره صخره‌ای مشرف به جلگه مجاور رود فرات، بقایای مناره‌ای تاریخی به‌چشم می‌خورد که تنها بخشِ باقی‌مانده از یک مسجد یا زیارتگاه تاریخیِ ویران شده است. این مناره هشت ضلعی و به ارتفاع سیزده متر بوده و از آجر و قلوه‌سنگ بنا شده است. در برخی اضلاع مناره، بقایای تزئیناتی از قبیل محرابچه‌های آجری به‌چشم می‌خورد.

به نظر می‌رسد زیارتگاهی که در منابع تاریخی با نام «مشهد البوق» از آن یاد شده، منطبق بر همین مسجد و زیارتگاه ویرانه‌ای است که تنها مناره آن باقی مانده است؛ چرا که در دوره مملوکی در این محل، روستایی به نام «مشهد» وجود داشته است.^[۷]

با این وصف، مناره باقی مانده از «مشهد البوق»، به عنوان یک اثر معماری ارزشمند اسلامی و یک بنای یادمانی کهن و مرتبط با حضور امام علی (ع) در این محل، از ارزش و اهمیت تاریخی منحصر به‌فردی برخوردار است.

 

---

 

[1] معجم البلدان، ج ۳، ص ۳۴؛ المعجم الجغرافی للقطر العربی السوری، ج ۵، ص ۳۷۶٫

[۲] «سفرنامه مکه»، محمدرضا ظهیرالملک، سفرنامه‌های حجّ قاجاری، به کوشش: رسول جعفریان، ج ۵، ص ۶۵۵٫

[۳] الاشارات الی معرفة الزیارات، ص ۶۷٫

[۴] مناقب آل ابی‌طالب، ج ۲، ص ۳۳۴٫

[۵] الخرائج والجرائح، ج ۲، ص ۹۱۶٫

[۶] مناقب آل ابی‌طالب، ج ۲، ص ۳۳۴٫

[۷] تاریخ دیرالزور، احمد شوحان، ص ۳۸٫

---

نمای چشمه علی میادین و مناره باقی مانده از زیارتگاه نزدیک آن (زاویه دید از سمت شرق)

نمای چشمه و منطقه پیرامون آن از بالای مناره (زاویه دید از سمت غرب)

چشمه منسوب به امام علی (ع)

مناره باقی مانده از مسجد یا زیارتگاه «مشهد البوق» (زاویه دید از سمت غرب)

تصویر دیگری از مناره (زاویه دید از شمال شرق)

(تصاویر از مؤلف در تاریخ ۱-۷-۱۳۸۵)

 

 

http://islamicshrines.net/?p=271

 

داعش مخفف (الدّولة الاسلامیة فی العراق والشّام) گروه تکفیری منشعب از القاعده، که ابتدا به القاعده عراق مشهور بود و سپس با تغییر نام و کمک برخی قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای ( امریکا ، اسراییل وعربستان سعودی ) ، بخش‌هایی از عراق و سوریه را به اشغال خود در آورد و خسارات انسانی، اقتصادی و فرهنگی چشمگیری به بار آورد

The Islamic State of Iraq and Syria