دکتر سید جواد هاشمی فشارکی 

منتشرشده در خبرگزاری قرانی ایگنا

منبع خبر:

https://qazvin.iqna.ir/fa/news/3911352

 

کد خبر: ۳۹۱۱۳۵۲

تاریخ انتشار: ۲۹ تیر ۱۳۹۹ - ۱۴:۳۸

صفحه اصلی » شعب استانی » قزوین » سیاست و اقتصاد

۲ توافق‌نامه‌ مهم ایران در بیانات رهبران انقلاب اسلامی

۲۹ تیر سالگرد قبول قطعنامه ۵۹۸ در سال ۱۳۶۷ توسط امام خمینی (ره) و پایان جنگ تحمیلی هشت ساله است و چند روز پیش آن نیز پنجمین سالگرد توافق هسته‌ای بود. این دو اتفاق شباهت‌ها و تفاوت‌هایی دارند. در مقایسه این دو «قطعنامه» و «برجام» مطالبی گفته و نوشته شده که در این نوشتار مقایسه تطبیقی بین بازخوانی بیانات امام خمینی (ره) و رهبر انقلاب (مدظله) تبیین شده است.

 

قطعنامه ۵۹۸ یکی از قطعنامه‌های شورای امنیت است که در ۲۷ تیر ۱۳۶۶، برای پایان دادن به جنگ ایران و عراق صادر شد. در ۲۹ تیر ۱۳۶۷ امام خمینی طی پیامی «با نوشیدن جام زهر» آن را پذیرفتند. ولی عراق به حملات خود ادامه داد و مجدداً داخل خاک ایران شد تا نقاط مهمی از جمله خرمشهر را به دست بیاورد تا با وضع بهتری در مذاکرات حضور داشته باشد، و منافقین تجهیز شده نیز به غرب کشور یورش بردند. اما موفقیتی به دست نیاوردند و نهایتاً جنگ در ۲۹ مرداد ۱۳۶۷ پایان یافت.

از سوی شورای امنیت سازمان ملل متحد، در طول هشت سال جنگ ایران و عراق، قطعنامه‌های ۴۷۹، ۵۱۴، ۵۲۲ ۵۴۰، ۵۸۲، ۵۸۸ صادر شد ولی تمام این قطعنامه‌ها از سوی ایران رد شدند و ازآنجایی‌که خواسته‌های بر حقّ ایران در آن‌ها لحاظ نمی‌شد و تحت نفوذ برخی اعضای دائم شورای امنیت، به‌خصوص امریکا، یک‌جانبه و به نفع عراق صادر می‌شدند، ایران از پذیرش آن‌ها خودداری می‌کرد. در قطعنامه ۵۹۸، اگرچه جمهوری اسلامی ایران ایراداتی به آن داشت و جابه‌جایی‌هایی را در بندهای آن پیشنهاد کرده بود، اما هرگز به شکل رسمی آن را رد نکرد. این قطعنامه برخلاف اسلاف خود، راه حلی عملی برای حل مسئله پیشنهاد کرده و تضمین‌هایی برای آینده و جلوگیری از تکرار تجاوز (هرچند ناحق و ناکافی) ارائه داده بود؛ از دیگر عناصر مثبت این قطعنامه، می‌توان به مواردی چون درخواست آتش‌بس فوری، بازگشت به مرزهای تعیین‌شده بین‌المللی، استرداد اسرا، کمک به بازسازی مناطق جنگی اشاره کرد.

برجام برنامه جامع اقدام مشترک یا برجام در راستای توافق جامع بر سر برنامه هسته‌ای ایران و به دنبال تفاهم هسته‌ای لوزان، در سه‌شنبه ۲۳ تیر ۱۳۹۴ (۱۴ ژوئیه ۲۰۱۵) در وین اتریش بین ایران، اتحادیه اروپا و گروه ۱+۵ (شامل چین، فرانسه، روسیه، انگلستان، ایالات متحده آمریکا و آلمان) منعقد شد.

بر اساس این توافق، ایران ذخایر اورانیم غنی شده متوسط خودش را پاکسازی خواهد کرد و ذخیره‌سازی اورانیوم با غنای کم را تا ۹۸ درصد قطع می‌کند، تعداد سانتریفیوژها را حدود دوسوم و حداقل به مدت ۱۵ سال کاهش می‌دهد. ۱۵ سال بعد، ایران موافقت کرده است که اورانیوم را بیش از ۳٫۶۷ درصد غنی‌سازی نکند یا تأسیسات غنی‌سازی اورانیوم جدید یا رآکتور آب‌سنگین جدیدی را نسازد. فعالیت‌های غنی‌سازی اورانیوم به مدت ۱۰ سال به یک تک ساختمان که از سانتریفیوژهای نسل اول استفاده می‌کند محدود خواهد بود. دیگر تأسیسات نیز طبق پروتکل الحاقی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای اجتناب از خطرهای تکثیر سلاح‌های اتمی تبدیل خواهند شد. برای نظارت و تأیید اجرای توافق‌نامه توسط ایران، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تمام تأسیسات اتمی ایران دسترسی منظم خواهد داشت. در نتیجه این توافقنامه که تأییدیه پایدار متعهدین آن را به همراه دارد، ایران از تحریم‌های علیه ایران شورای امنیت ملل متحد، اتحادیه اروپا و ایالات متحده (تحریم‌های ثانویه) بیرون خواهد آمد. در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ خورشیدی، دونالد ترامپ رئیس‌جمهور ایالات متحدهٔ آمریکا رسماً از برجام خارج و بازگشت تحریم‌ها به صورت گذشته را اعلام کرد و در ۱۵ دی ۱۳۹۸، دولت ایران نیز پس از چهار مرحله کاهش تعهدات خود، طی بیانیه‌ای گام پنجم و نهایی کاهش تعهدات ایران در برجام را اعلام کرد. مطابق این بیانیه، جمهوری اسلامی ایران دیگر با هیچ محدودیتی در حوزه عملیاتی (شامل ظرفیت غنی سازی، درصد غنی سازی، میزان مواد غنی شده، و تحقیق و توسعه) مواجه نیست.

سؤال در خصوص دو توافق‌نامه مهم:

الف- قطعنامه ۵۹۸: هر جنگی یک شروع و پایانی دارد، پرسشی که مطرح است نحوه پایان جنگ است. امامی که با خطابه‌های عاشورایی، دفاع و جهاد را ترغیب و دفع تجاوز و محکومیت متجاوز را بیان می‌کردند، چه عواملی باعث شد که سه ماه پس از خطابه «امروز عاشوراست، حسینیان آماده باشید و...» ناگهان امام جام زهر را می‌نوشند؟ و جنگ تحمیلی به‌صورت نامناسبی پایان می‌پذیرد.

ب - برجام: در شرایطی که سازمان‌های بین‌المللی در سیطره امریکا و غربی‌هاست و پس از انقلاب نیز انواع فتنه و تحریم‌ها را علیه کشور داشته و دارند و به‌صراحت بیان داشته‌اند که به دنبال خشکاندن ریشه ملت ایران هستند، آیا در حین مذاکرات بایستی با آن‌ها مانند دوست و دلسوز کشور مواجه بود؟ و یا باید نهایت هوشیاری و حساسیت به خرج می‌دادند. علی‌رغم اینکه کشور ما در یک جنگ تمام‌عیار با دشمن قرار داشته و دارد و سابقه‌ای چهار دهه‌ای دارد- متأسفانه تیم مذاکره‌کننده، آرایش دیگری گرفته و چرا به‌گونه‌ای عمل کردند، که بدون هیچ دستاوردی خسارات سنگینی بر کشور بر جای گذاشته است؟

سخن رهبری وقت، پیش از پذیرش

الف - قطعنامه ۵۹۸: «ای آزادگان و احرار بپاخیزید. قدرت‌های بزرگ شرق و غرب می‌خواهند شما را در زیر چکمه‌ها و چنگال‌های کثیف و خونین خود خرد کنند که حتی آخ هم نگویید. امروز روز مقاومت است. چنان بر صدام و امریکا و استکبار غرب سیلی زنید که برق آن چشمان استکبار شرق را کور کند. امروز روز درنگ نیست. امروز روز صیقل انسانیت انسان‌هاست. روز جنگ است. روز احقاق حق است. و حق را باید گرفت. و انتظار آنکه جهان خواران ما را یاری کنند بی‌حاصل است. امروز روز حضور در حجله جهاد و شهادت و میدان نبرد است. روز نشاط عاشقان خداست. روز جشن و سرور عارفان الهی است. امروز روز نغمه‌سرایی فرشتگان در ستایش انسان‌های مجاهد ماست. درنگ امروز فردای اسارت‌باری را به دنبال دارد. امروز باید لباس محبت دنیا را از تن بیرون نمود، و زره جهاد و مقاومت پوشید، و در افق طلیعه فجر تا ظهور شمس به پیش تاخت و ضامن بقای خون شهیدان بود.» ۱۱ فروردین ۶۷

ب- برجام: رهبر انقلاب در روز انرژی هسته‌ای در سال ۹۴ تأکید کردند: «باوجوداینکه من خوش‌بین نبودم به مذاکره با آمریکا، با این مذاکرات موردی، مخالفت نکردم، موافقت کردم؛ از مذاکره‌کنندگان هم با همه وجود حمایت کردم، الان هم حمایت می‌کنم. از رسیدن به یک توافقی که منافع ملّت ایران را تأمین کند و عزّت ملّت ایران را حفظ کند، صددرصد من حمایت می‌کنم و استقبال می‌کنم؛ این را همه بدانند. اگر کسی بگوید که ما مثلاً با توافق یا با رسیدن به یک نقطه مخالفیم، نه، خلاف حق و خلاف واقع گفته است. اگر یک توافقی انجام بگیرد که این توافق توافقی باشد که منافع ملّت را، منافع کشور را تأمین بکند، بنده کاملاً با آن موافقت خواهم کرد»

«در این جزئیات مذاکرات – که خیلی هم این چند ماه آینده مهم است – اتّفاقی که باید بیفتد این است که تحریم‌ها به‌طور کامل و یکجا بایستی لغو بشود. اینکه یکی از آن‌ها می‌گوید تحریم‌ها شش ماه دیگر لغو می‌شود، یکی می‌گوید نه ممکن است یک سال هم طول بکشد، یکی دیگر می‌گوید ممکن است از یک سال هم بیشتر بشود، این‌ها بازی‌های متعارف معمول این‌ها است؛ این‌ها هیچ قابل اعتناء و قابل قبول نیست؛ تحریم‌ها بایستی ــ اگر چنانچه حالا خدای متعال مقدّر فرموده بود و توانستند به یک توافقی برسند ــ در همان روز توافق به‌طور کامل لغو بشود؛ این باید اتّفاق بیفتد. اگر قرار باشد که لغو تحریم‌ها باز متوقف بشود بر یک فرایند دیگری، پس چرا ما اصلاً مذاکره کردیم؟ اصلاً مذاکره و نشستن پشت میز مذاکره و بحث کردن و بگومگو کردن برای چه بود؟ برای همین بود که تحریم‌ها برداشته بشود؛ این را باز بخواهند متوقف کنند به یک چیز دیگری، اصلاً قابل‌قبول نیست». (۱۳۹۴/۰۱/۲۰)

«بنده در جزئیات مذاکره دخالتی نکردم، بازهم نمی‌کنم؛ من مسائل کلان، خطوط اصلی، چهارچوب‌های مهم و خطّ قرمزها را به مسئولین کشور همواره گفته‌ام؛ عمدتاً به رئیس‌جمهور محترم که ما با ایشان جلسات مرتّب داریم، و موارد معدودی هم به وزیر محترم خارجه؛ خطوط اصلی و کلی. جزئیات کار، خصوصیّات کوچک که تأثیری در تأمین آن خطوط کلان ندارد، مورد توجّه نیست؛ این‌ها در اختیار آن‌ها است، می‌توانند بروند کار کنند. اینکه حالا گفته بشود که جزئیات این مذاکرات تحت نظر رهبری است، این حرف دقیقی نیست». ۲۰ فروردین ۱۳۹۴

«محصول مذاکرات که در قالب برجام شکل گرفته است، دچار نقاط ابهام و ضعف‌های ساختاری و موارد متعدّدی است که در صورت فقدان مراقبت دقیق و لحظه‌به‌لحظه،‌ می‌تواند به خسارت‌های بزرگی برای حال و آینده کشور منتهی شود».

«از آنجا که پذیرش مذاکرات از سوی ایران اساساً با هدف لغو تحریم‌های ظالمانه اقتصادی و مالی صورت گرفته است و اجرائی شدن آن در برجام به بعد از اقدام‌های ایران موکول گردیده، لازم است تضمین‌های قوی و کافی برای جلوگیری از تخلّف طرف‌های مقابل، تدارک شود، که ازجمله آن اعلام کتبی رئیس‌جمهور آمریکا و اتّحادیه اروپا مبنی بر لغو تحریم‌ها است. در اعلام اتحادیه اروپا و رئیس‌جمهور آمریکا، باید تصریح شود که این تحریم‌ها به‌کلی برداشته شده است. هرگونه اظهاری مبنی بر این‌که ساختار تحریم‌ها باقی خواهد ماند، به‌منزله نقض برجام است».

سخن رهبری وقت در هنگام پذیرش

الف - قطعنامه ۵۹۸: .... «شما عزیزان از هر کس بهتر می‌دانید که این تصمیم برای من چون زهر کشنده‌است ولی راضی به رضای خداوند متعال هستم و برای صیانت از دین او و حفاظت از جمهوری اسلامی ایران اگر آبرویی داشته باشم خرج می‌کنم، خداوندا ما برای دین تو قیام کردیم و برای دین تو جنگیدیم و برای حفظ دین تو آتش‌بس را قبول می‌کنیم»

ب- برجام: حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در نامه‌ای به آقای روحانی رئیس‌جمهور و رئیس شورای عالی امنیت ملی، با اشاره به بررسی‌های دقیق و مسئولانهٔ برجام در مجلس شورای اسلامی و شورای عالی امنیت ملی و عبور این موافقتنامه از مجاری قانونی، دستورات مهمی را درخصوص رعایت و حفظ منافع ملی و مصالح عالیهٔ کشور صادر و با برشمردن تأکیدات و الزامات ۹ گانه در اجرای برجام، مصوبهٔ جلسهٔ ۶۳۴ مورخ ۹۴/۵/۱۹ شورای عالی امنیت ملی را با رعایت این موارد و الزامات تأیید کردند. ۲۹ مهرماه ۹۴

سخن رهبری وقت، پس از پذیرش

الف -قطعنامه ۵۹۸: «اما در مورد قبول قطعنامه که حقیقتاً مسئله بسیار تلخ و ناگواری برای همه و خصوصاً برای من بود، این است که من تا چند روز قبل معتقد به همان شیوه دفاع و مواضع اعلام شده در جنگ بودم و مصلحت نظام و کشور و انقلاب را در اجرای آن می‌دیدم؛ ولی به‌واسطه حوادث و عواملی که از ذکر آن فعلاً خودداری می‌کنم، و به امید خداوند در آینده روشن خواهد شد و ...، با قبول قطعنامه و آتش‌بس موافقت نمودم… خوشا به حال شما ملت! ... جانبازان و اسرا و مفقودین و خانواده‌های معظم شهدا! و بدا به حال من که هنوز مانده‌ام و جام زهرآلود قبول قطعنامه را سر کشیده‌ام، و در برابر عظمت و فداکاری این ملت بزرگ احساس شرمساری می‌کنم…» ۲۹ تیر ۱۳۶۷

«من در اینجا از مادران و پدران و خواهران و برادران و همسران و فرزندان شهدا و جانبازان به خاطر تحلیل‌های غلط این روزها رسماً معذرت می‌خواهم و از خداوند می‌خواهم مرا در کنار شهدای جنگ تحمیلی بپذیرد. ما در جنگ برای یک‌لحظه هم نادم و پشیمان از عملکرد خود نیستیم. راستی مگر فراموش کرده‌ایم که ما برای ادای تکلیف جنگیده‌ایم و نتیجه فرع آن بوده است. ملت ما تا آن روز که احساس کرد که توان و تکلیف جنگ دارد به وظیفه خود عمل نمود. و خوشا به حال آنان که تا لحظه آخر هم تردید ننمودند، آن ساعتی هم که مصلحت بقای انقلاب را در قبول قطعنامه دید و گردن نهاد، باز به وظیفه خود عمل کرده است، آیا از اینکه به وظیفه خود عمل کرده است نگران باشد؟ نباید برای رضایت چند لیبرال خودفروخته در اظهارنظرها و ابراز عقیده‌ها به‌گونه‌ای غلط عمل کنیم که حزب‌الله عزیز احساس کند جمهوری اسلامی دارد از مواضع اصولی‌اش عدول می‌کند». سوم اسفند ۱۳۶۷

ب - برجام: «چندین بار درخصوص برجام به مقامات تذکر داده بودم. آن‌طور که برجام عمل شد، من خیلی اعتقادی نداشتم و بارها هم به رئیس‌جمهور و وزیر خارجه گفتیم و تذکر دادیم».
مقام معظم رهبری مدظله‌العالی در نامه‌ای که در ۱۳۹۴/۷/۲۹ به رئیس‌جمهور: «بااین‌حال محصول مذاکرات که در قالب برجام شکل‌گرفته است دچار نقاط ابهام و ضعف‌های ساختاری و موارد متعددی است که در صورت فقدان مراقبت دقیق و لحظه‌به‌لحظه، می‌تواند به خسارت‌های بزرگی برای حال و آینده کشور منتهی شود».

رهبر معظم انقلاب اسلامی در بیانات ابتدای سال ۹۵ در حرم مطهر رضوی (ع) وضعیت برجام و ایران و آمریکا را این‌گونه توصیف کردند: «در همین توافقی هم که ما با آمریکایی‌ها در قضیه پنج بعلاوه یک و مسئله هسته‌ای کردیم، آمریکایی‌ها به آنچه وعده داده بودند عمل نکردند و کاری را که باید می‌کردند انجام ندادند. بله، به تعبیر وزیر خارجه محترم ما، روی کاغذ کارهایی را انجام دادند اما از راه‌های انحرافی متعدد، جلوی تحقق مقاصد جمهوری اسلامی را گرفتند... کسانی که امید می‌بندند به اینکه بنشینیم با آمریکا در فلان مسئله مذاکره کنیم و به یک نقطه توافقی برسیم- یعنی ما یک تعهدی بکنیم، طرف مقابل هم یک تعهدی بکند- از این غفلت می‌کنند که ما ناگزیر باید به همه تعهدهای خود عمل کنیم [اما] طرف مقابل با طرق مختلف، با شیوه‌های مختلف، با خدعه، با تقلب سر باز می‌زند و به تعهدهایی که کرده است عمل نمی‌کند. این چیزی است که ما امروز در مقابل چشم خودمان داریم می‌بینیم؛ یعنی خسارت محض».

«معایب همان چیزی است که همیشه از آن بیمناک بودیم و تکرار می‌کردیم و می‌گفتیم؛ می‌گفتیم: آقا، این‌ها بدعهدند، بدذاتند، دبّه‌دربیار هستند، زیر قولشان می‌زنند، عمل نمی‌کنند؛ معایب هم این‌ها است. خلل‌وفُرَجی وجود دارد در برجام که این معایب می‌توانند خودشان را نشان بدهند و اگر این خلل‌وفُرَج بسته می‌شد، البتّه معایب کمتر می‌شد یا منتفی می‌شد. امّا در مورد خود برجام؛ خود سند همان‌طور که عرض کردم یک خلل‌وفُرَجی دارد، یک زوایای پر ابهامی دارد که این‌ها موجب شده است که دشمن بتواند سوءاستفاده کند، طرف مقابل بتواند از آن‌ها سوءاستفاده کند». اواخر سال ۱۳۹۵

«ما مذاکره کردیم که تحریم برطرف بشود؛ شــروع مذاکره برای این بود، ادامه مذاکره برای این بود؛ و این باید تأمین بشود؛ اگر این تأمین نشد، بقیه چیزهایی که حاصل شده ارزش زیادی را نخواهد داشت». ۹۷/۳/۲

«اگر آن‌ها برجام را پاره کنند ما آن را آتش می‌زنیم و تصریح کردند که این هم نکته قرآنی است. چون قرآن می‌فرماید با پیمان‌شکنان مقابله و برخورد کنید و اگر آن‌ها پیمان‌شکنی کردند شما کوتاه نیامده و سازش نکنید».

«من به برجام به آن صورتی که عمل و محقق شد، خیلی اعتقادی نداشتم و بارها نیز به خود مسئولان این کار از جمله به آقای رئیس‌جمهور و وزیر محترم امور خارجه این مطلب را گفتیم و موارد زیادی را به آن‌ها تذکر دادیم».

«در قضیّهٔ برجام، بنده اشتباه کردم اجازه دادم که وزیر خارجهٔ ما با آن‌ها صحبت کند؛ ضرر کردیم.» ۲۲ مرداد ۹۷

«یکی از دوستان گفتند تصویب برجام را به رهبری نسبت داده‌اند، خب بله اما شما که چشم دارید، ماشاء الله هوش دارید، همه چیز را می‌فهمید! آن نامه‌ای را که من نوشتم نگاه کنید، ببینید تصویب چه جوری است؛ شرایطی ذکر شده که در این صورت این {توافق} تصویب می‌شود. البته اگر چنانچه این شرایط و این خصوصیات اجرا نشد، اِعمال نشد، وظیفه رهبری این نیست که بیاید وسط و بگوید برجام نباید اجرا بشود. {البته} خود این، یک مقوله‌ای است که وظیفه رهبری در این جور مواقع اجرائی چیست. عقیده ما این است که در زمینه‌های اجرائی رهبری نباید وارد میدان بشود و یک کاری را اجرا کند یا جلوی اجرای یک کاری را بگیرد، مگر آنجایی که به حرکت کلی انقلاب ارتباط پیدا می‌کند، آنجا چرا وارد می‌شویم اما در موارد دیگر نه». ۹۸/۳/۱

پس چرا رهبری موافقت کردند:

الف - قطع‌نامه ۵۹۸: «اما در مورد قبول قطعنامه که حقیقتاً مسئله بسیار تلخ و ناگواری برای همه و خصوصاً برای من بود، این است که من تا چند روز قبل معتقد به همان شیوه دفاع و مواضع اعلام شده در جنگ بودم و مصلحت نظام و کشور و انقلاب را در اجرای آن می‌دیدم؛ ولی به‌واسطه حوادث و عواملی که از ذکر آن فعلاً خودداری می‌کنم، و به امید خداوند در آینده روشن خواهد شد و با توجه به نظر تمامی کارشناسان سیاسی و نظامی سطح بالای کشور، که من به تعهد و دلسوزی و صداقت آنان اعتماد دارم، با قبول قطعنامه و آتش‌بس موافقت نمودم؛...» (صحیفه امام، ج ۲۱: ص ۹۲(

ب - برجام: رهبر انقلاب اگرچه به سرانجام مذاکرات خوش‌بین نبودند اما به انجام آن من‌باب کسب و افزایش تجربه مردم ایران موافقت کردند؛ «یک تجربه‌ای در اختیار ملت ایران است، این تجربه ظرفیت فکری ملت ما را بالا خواهد برد؛ مثل تجربه‌ای که در ســال ۸۲ و ۸۳ در زمینه تعلیق غنی‌سازی انجام گرفت. خب ما دو سال عقب افتادیم، لکن به نفع ما تمام شد. چرا؟ چون فهمیدیم که با تعلیق غنی‌سازی، امید همکاری از طرف شرکای غربی مطلقاً وجود ندارد. اگر ما آن تعلیق اختیاری را آن روز قبول نکرده بودیم، ممکن بود کســانی بگویند خب یک ذره شــما عقب‌نشینی می‌کردید، همه مشــکلات حل می‌شد... آن تعلیق غنی‌سازی این فایده را برای ما داشت که معلوم شد با عقب‌نشینی مشکل حل نمی‌شود. بنابراین از مذاکراتی هم که امروز در جریان است، ما ضرری نخواهیم کرد. البته بنده همچنان که گفتم خوش‌بین نیســتم؛ من فکر نمی‌کنم از این مذاکرات آن نتیجه‌ای که ملت ایران انتظار دارد، به دســت بیاید، لکن تجربه‌ای است و پشتوانه تجربی ملت ایران را افزایش خواهد داد و تقویت خواهد کرد؛ ایرادی ندارد اما لازم است ملت بیدار باشد.» ۱۲/۸/۹۲

آیا طرف مقابل به تعهدات عمل کرد:

الف - قطعنامه ۵۹۸: برخی از مفاد آن ازجمله تعیین و پرداخت خسارات عملی نشد.
ب - برجام: به روایت رهبر انقلاب، وزیر خارجه به ایشان گفتند که برخی از خط قرمزها را نتوانستند حفظ کنند؛ «در همین توافق اخیر هسته‌ای هم اگرچه این توافق را ما تأیید کردیم و برگزارکنندگان این توافق را مورد قبول اعلام کردیم و قبول داریم آن‌ها را، لکن اینجا هم همینجور بود؛ وزیر خارجه محترم ما در مواردی به بنده گفت که ما {مثال } اینجا را یا این خط قرمز را دیگر نتوانستیم حفظ کنیم.» ۱/۱/۹۵
دولت موظف بود تا ۲۸ شرط ابلاغی از سوی رهبر معظم انقلاب، شورای عالی امنیت ملی و مجلس شورای اسلامی را در اجرای برجام رعایت کند. اما در اجرای این شروط دچار قصور و تقصیرهای فراوان شد و خسارت محض برجام نیز به همین دلیل رخ داد.

سخن پایانی

درمجموع می‌توان چنین بیان کرد که اشتراک هردو در پذیرش آن در سطح عالی کشور از سر مصلحت و نه علاقه و مطلوبیت بوده است؛ چراکه امام خمینی از تعبیر «نوشیدن جام زهر» استفاده کردند و رهبر تیزبین و هوشیار انقلاب هم ضمن بیان شروط پذیرش، منوط به مصوبهٔ شورای عالی امنیت ملی، پذیرش برجام را امضا کردند. در هر دو توافق، ایستادگی و مقاومت مردم و رهبری سبب نیاز دشمنان به توافق بوده است. تحمل ۸ سال جنگ تحمیلی و خسته نشدن از مقاومت در آن سال‌های خون و مبازره و ایستادگی ۱۲ ساله ملت ایران در مقابل شدیدترین تحریم‌ها، واقعیت مهم و انکارناپذیری است. این ایستادگی و مقاومت بزرگ‌ترین پشتوانه برای مذاکره‌کنندگان در مذاکرات و دیپلماسی بود. درحالی‌که در قطعنامه ۵۹۸ دشمن (به‌جز حمله روزهای اول پذیرش) از تکرار جنگ به‌شدت پرهیز کرد و حتی تاکنون هیچ کشوری جرئت تهدید مستقیم ایران به‌صورت جدی را نداشته است ولی در برجام علاوه بر بازگشت تحریم‌ها، بر آن نیز افزوده‌اند. این تفاوت نشان می‌دهد که رزمندگان در جنگ تحمیلی ضعفی از خود نشان ندادند و دشمن نسبت به ادامه آن نا امید شده بود ولی در برجام دیپلمات‌های مردم توجه نکردند، که آنچه دارند بر سر آن مذاکره می‌کنند با چه بهایی به‌دست‌آمده و دشمن دنبال ربودن آن از دست ماست و نبایستی به‌راحتی آن را از کف داد. همچنین موضع‌گیری‌ها و سخنرانی‌های برخی مسئولین و نوشتارهای جریانات داخلی به‌گونه‌ای بود که این تصور دشمن را تقویت که ایران از سرضعف و نیاز به برجام را می‌کرد و لذا امریکا پس از کشیدن شیرازه تأسیسات صلح‌آمیز هسته‌ای، از آن خارج شد و تحریم‌ها را باز گرداندند. و غربی‌ها هم فقط وقت‌کشی کردند.

در اجرای قطعنامه ۵۹۸ به‌گونه‌ای عمل شد که جای هرگونه سوءاستفاده از دشمن گرفته شد و حتی پس از پذیرش قطعنامه صدام با تقویت و حرکت نیروها به سمت مرزهای ایران ایستادگی ما را محک زده و با پاسخ کوبنده درهم شکستن تجاوز درباره بعث و نیز منافقین در عملیات مرصاد مواجه شد و پس‌ازآنکه دید ملت و مسئولین ایران از جنگ خسته نشده‌اند، تابع اجرای قطع‌نامه ۵۹۸ شد. حتی در مبادله اسرا نیز مرحله‌ای کار انجام شد و ضمانت لازم برای عمل به تعهدات از دشمن گرفته شد ولی در اجرای برجام دولت ایران علی‌رغم دستور صریح و شفاف رهبری برای گرفتن ضمانت کافی در عمل به تعهدات، بسیاری از اقدامات بدون گرفتن ضمانت لازم اجرا شد و طرف غربی نیز مسرور از این اتفاق به بهانه‌های مختلف از اجرای تعهدات خود سر باز زد.

در قطعنامه ۵۹۸، دیپلمات‌های ایران هرگز به قول یا وعده‌های شفاهی و حتی مکتوب بدون ضمانت دشمن اعتماد نشد ولی در برجام دیپلمات‌های ما به قول شفاهی و لبخندهای دشمن هم اعتماد کردند و نتیجه این اقدام این است که امروز دیپلمات‌های ما به‌صراحت می‌گویند علاوه بر روح برجام، جسم برجام نیز نقض شده است. لذا لازم است، به جهت عدم سو استفاده مجدد دشمن ونیز از تکرار آن در آینده شورای امنیت ملی کشورمان چاره‌اندیشی کند و هم راه اصلاح و جبران آن را پیش‌بینی کند.

یادداشت از دکترسیدجواد هاشمی فشارکی، مؤلف کتاب «فرهنگ موضوعی گام دوم انقلاب»

انتهای پیام

گزارش خطا

برچسب ها: قطعنامه ۵۹۸ ، برجام ، جنگ تحمیلی ، امام خمینی ،آیت الله خامنه‌ای

https://qazvin.iqna.ir/fa/news/3911352/2-%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%81%D9%82%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C-%D9%85%D9%87%D9%85-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA-%D8%B1%D9%87%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C

&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&

 

متن اولیه 

&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&

بیانات امامین انقلاب درخصوص قطع نامه ۵۹۸ و برجام

بمناسبت 27 تیر سالروز پذیرش قطع نامه 598

 دکترسیدجواد هاشمی فشارکی ، مولف کتاب فرهنگ موضوعی گام دوم انقلاب

 

27 تیرماه سالگرد قبول قطعنامه ۵۹۸ در سال ۱۳۶۷ و پایان جنگ تحمیلی هشت ساله است و چند روز پیش آن نیز پنجمین سالگرد توافق هسته‌ای بود. این دو شباهت‌ها و تفاوت هایی دارند. درمقایسه این دو «قطعنامه» و «برجام» مطالبی گفته و نوشته شده که در این نوشتار مقایسه تطبیقی دوبدو صورت گرفته ، بازخوانی بیانات امام خمینی و رهبرانقلاب تبیین شده است . [1]

1. چکیده ای از «قطعنامه» و «برجام»

• قطع نامه 598 :یکی از قطعنامه‌های شورای امنیت است که در ٢٧ تیر ۱۳۶۶، برای پایان دادن به جنگ ایران و عراق صادر شد. در ۲۹ تیر ۱۳۶۷ امام خمینی طی پیامی "با نوشیدن جام زهر" آنراپذیرفتند. ولی عراق به حملات خود ادامه داد و مجدداً داخل خاک ایران شد تا نقاط مهمی از جمله خرمشهر را به دست بیاورد تا با وضع بهتری در مذاکرات حضور داشته باشد، ومنافقین تجهیز شده نیزبه غرب کشور یورش بردند. اما موفقیتی بدست نیاوردند و نهایتاً جنگ در ۲۹ مرداد ۱۳۶۷ پایان یافت.

ازسوی شورای امنیت سازمان ملل متحد، در طول هشت سال جنگ ایران و عراق، قطعنامه‌های 479، 514 ، 522 540، 582، 588 صادر شد ولی تمام این قطعنامه‌ها از سوی ایران رد شدند و از آنجایی که خواسته‌های برحقّ ایران در آنها لحاظ نمی‌شد و تحت نفوذ برخی اعضای دائم شورای امنیت، بخصوص امریکا، یکجانبه و به نفع عراق صادر می‌شدند، ایران از پذیرش آنها خودداری می‌کرد.در قطعنامه 598 ،اگرچه جمهوری اسلامی ایران ایراداتی به آن داشت و جابه‌جایی‌هایی را در بندهای آن پیشنهاد کرده بود، اما هرگز به شکل رسمی آن را رد نکرد. این قطعنامه برخلاف اسلاف خود، راه حلی عملی برای حل مسأله پیشنهاد کرده و تضمینهایی برای آینده و جلوگیری از تکرار تجاوز (هرچند ناحق و ناکافی) ارائه داده بود [از دیگر عناصر مثبت این قطعنامه، می‌توان به مواردی چون: درخواست آتش‌بس فوری، بازگشت به مرزهای تعیین‌شده بین‌المللی، استرداد اسرا، کمک به بازسازی مناطق جنگی و… اشاره نمود.

 برجام: برنامه جامع اقدام مشترک یا برجام[2] در راستای توافق جامع بر سر برنامه هسته‌ای ایران و به دنبال تفاهم هسته‌ای لوزان، در سه‌شنبه ۲۳ تیر ۱۳۹۴ (۱۴ ژوئیه ۲۰۱۵) در وین اتریش بین ایران، اتحادیه اروپا و گروه ۱+۵ (شامل چین، فرانسه، روسیه، انگلستان، ایالات متحده آمریکا و آلمان) منعقد شد.

بر اساس این توافق، ایران ذخایر اورانیم غنی شده متوسط خودش را پاکسازی خواهد کرد و ذخیره‌سازی اورانیوم با غنای کم را تا ۹۸ درصد قطع می‌کند، تعداد سانتریفیوژها را حدود دوسوم و حداقل به مدت ۱۵ سال کاهش می‌دهد. ۱۵ سال بعد، ایران موافقت کرده‌است که اورانیوم را بیش از ۳٫۶۷درصد غنی‌سازی نکند یا تأسیسات غنی‌سازی اورانیوم جدید یا رآکتور آب‌سنگین جدیدی را نسازد. فعالیت‌های غنی‌سازی اورانیوم به مدت ۱۰ سال به یک تک ساختمان که از سانتریفیوژهای نسل اول استفاده می‌کند محدود خواهد بود. دیگر تأسیسات نیز طبق پروتکل الحاقی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای اجتناب از خطرهای تکثیر سلاح‌های اتمی تبدیل خواهند شد. برای نظارت و تأیید اجرای توافق‌نامه توسط ایران، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی [3] به تمام تأسیسات اتمی ایران دسترسی منظم خواهد داشت. در نتیجه این توافقنامه که تاییدیه پایدار متعهدین آن را به همراه دارد، ایران از تحریم‌های علیه ایران شورای امنیت ملل متحد، اتحادیه اروپا و ایالات متحده (تحریم‌های ثانویه) بیرون خواهد آمد.در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ خورشیدی، دونالد ترامپ رئیس‌جمهور ایالات متحدهٔ آمریکا رسماً از برجام خارج و بازگشت تحریم‌ها به صورت گذشته را اعلام کرد.  ودر ۱۵ دی ۱۳۹۸، دولت ایران نیز پس از چهار مرحله کاهش تعهدات خود، طی بیانیه ای گام پنجم و نهایی کاهش تعهدات ایران در برجام را اعلام کرد. مطابق این بیانیه، جمهوری اسلامی ایران دیگر با هیچ محدودیتی در حوزه عملیاتی (شامل ظرفیت غنی سازی، درصد غنی سازی، میزان مواد غنی شده، و تحقیق و توسعه) مواجه نیست .

2. سوال درخصوص دو توافق نامه مهم :

• الف- قطع نامه 598  : هرجنگی یک شروع وپایانی دارد، پرسشی که مطرح است نحوه پایان جنگ است.امامی که با خطابه های عاشورایی ، دفاع وجهاد را ترغیب ودفع تجاوز ومحکومیت متجاوز را بیان میکردند، چه عواملی باعث شدکه سه ماه پس ازخطابه "امروز عاشوراست ، حسینیان آماده باشید و..."ناگهان امام جام زهررا می نوشند؟ وجنگ تحمیلی بصورت نامناسبی پایان می پذیرد.
• ب - برجام : درشرایطی که سازمانهای بین المللی در سیطره امریکا وغربیهاست و پس از انقلاب نیز انواع فتنه و تحریمها را علیه کشور داشته ودارندو به صراحت بیان داشته اند که بدنبال خشکاندن ریشه ملت ایران می باشند، آیا درحین مذاکرات بایستی با آنها مانند دوست و دلسوز کشور مواجه بود؟ ویا باید نهایت هوشیاری و حساسیت بخرج میدادند.علی‌رغم اینکه کشور ما در یک جنگ تمام‌عیار با دشمن قرار داشته ودارد و سابقه‌ای چهار دهه ای دارد- متأسفانه تیم مذاکره کننده ، آرایش دیگری گرفته وچرابه گونه ای عمل کردند، که بدون هیچ دستاوردی خسارات سنگینی برکشوربرجای گذاشته است؟

3. سخن رهبری وقت ، در پیش از پذیرش

• الف - قطع نامه 598  : "قصه امام حسن و قضیه صلح، این هم صلح تحمیلی بود؛ برای اینکه امام حسن، دوستان خودش، یعنی آن اشخاص خائنی که دور او جمع شده بودند، او را جوری کردند که نتوانست خلافش بکند، صلح کرد؛ صلح تحمیلی بود. این صلحی هم که حالا به ما می‌ خواهند بگویند، این‌ است. بعد از اینکه صلح کردند، به حسب روایت، به حسب نقل، معاویه به منبر رفت و گفت که تمام حرفهایی که گفتم، من قرار دادم، زیر پایم؛ مثل پاره کردن این مردیکه آن قراردادها را. آن صلح تحمیلی که در عصر امام حسن واقع شد، آن حکمیت تحمیلی که در زمان امیر المؤمنین واقع شد و هر دویش به دست اشخاص حیله‌ گر درست شد، این ما را هدایت می‌ کند به اینکه نه زیر بار صلح تحمیلی برویم و نه زیر بار حکمیت تحمیلی"‌. دوم شهریور 1365(صحیفه امام، ج‌20، ص: 118 و 119)
• "ای آزادگان و احرار بپاخیزید. قدرتهای بزرگ شرق و غرب می خواهند شما را درزیر چکمه ها و چنگالهای کثیف و خونین خود خرد کنند که حتی آخ هم نگویید. امروزروز مقاومت است . چنان بر صدام و امریکا و استکبار غرب سیلی زنید که برق آن چشمان استکبار شرق را کور کند. امروز روز درنگ نیست . امروز روز صیقل انسانیت انسانهاست . روز جنگ است . روز احقاق حق است . و حق را باید گرفت . و انتظارآنکه جهانخواران ما را یاری کنند بیحاصل است . امروز روز حضور در حجله جهاد وشهادت و میدان نبرد است . روز نشاط عاشقان خداست . روز جشن و سرور عارفان الهی است . امروز روز نغمه سرایی فرشتگان در ستایش انسانهای مجاهد ماست . درنگ امروزفردای اسارتباری را به دنبال دارد. امروز باید لباس محبت دنیا را از تن بیرون نمود، و زره جهاد و مقاومت پوشید، و در افق طلیعه فجر تا ظهور شمس به پیش تاخت و ضامن بقای خون شهیدان بود." 11 فروردین ۶۷
• بر دشمن زبون بتازند و با همت خود افتخار نصرت و پیروزی را به ارمغان آورند که سرنوشت جنگ در جبهه‌ها رقم می‌خورد، نه در میدان مذاکره‌ها. و به یاری خداوند و دعای خیر حضرت بقیة الله - ارواحنا فداه - حرف آخرمان را با صدامیان و جهانخواران در صحنه حماسه جهاد و شهادت می‌زنیم. صحیفه امام خمینی ، جلد 21، صفحات 53
• ب- برجام : رهبرانقلاب در روز انرژی هسته‌ای در سال 94 تاکید کردند:" با وجود اینکه من خوش‌بین نبودم به مذاکره‌‌ با آمریکا، با این مذاکرات موردی، مخالفت نکردم، موافقت کردم؛ از مذاکره‌کنندگان هم با همه‌‌ وجود حمایت کردم، الان هم حمایت می‌کنم. از رسیدن به یک توافقی که منافع ملّت ایران را تأمین کند و عزّت ملّت ایران را حفظ کند، صددرصد من حمایت می‌کنم و استقبال می‌کنم؛ این را همه بدانند. اگر کسی بگوید که ما مثلاً با توافق یا با رسیدن به یک نقطه مخالفیم، نه، خلاف حق و خلاف واقع گفته است. اگر یک توافقی انجام بگیرد که این توافق توافقی باشد که منافع ملّت را، منافع کشور را تأمین بکند، بنده کاملاً با آن موافقت خواهم کرد."
• «‌در این جزئیّات مذاکرات – که خیلی هم این چند ماه آینده مهم است – اتّفاقی که باید بیفتد این است که تحریمها به طور کامل و یکجا بایستی لغو بشود. اینکه یکی از آنها می‌گوید تحریمها شش ماه دیگر لغو می‌شود، یکی می‌گوید نه ممکن است یک سال هم طول بکشد، یکی دیگر می‌گوید ممکن است از یک سال هم بیشتر بشود، اینها بازیهای متعارف معمول اینها است؛ اینها هیچ قابل اعتناء و قابل قبول نیست؛ تحریم‌ها بایستی ــ اگر چنانچه حالا خدای متعال مقدّر فرموده بود و توانستند به یک توافقی برسند ــ در همان روز توافق به ‌طور کامل لغو بشود؛ این باید اتّفاق بیفتد. اگر قرار باشد که لغو تحریم‌ها باز متوقّف بشود بر یک فرایند دیگری، پس چرا ما اصلاً مذاکره کردیم؟ اصلاً مذاکره و نشستن پشت میز مذاکره و بحث کردن و بگومگو کردن برای چه بود؟ برای همین بود که تحریم‌ها برداشته بشود؛ این را باز بخواهند متوقّف کنند به یک چیز دیگری، اصلاً قابل قبول نیست.»(20/۰۱/1394)
• "بنده در جزئیّات مذاکره دخالتی نکردم، بازهم نمی‌کنم؛ من مسائل کلان، خطوط اصلی، چهارچوب‌های مهم و خطّ قرمزها را به مسئولین کشور همواره گفته‌ام؛ عمدتاً به رئیس‌جمهور محترم که ما با ایشان جلسات مرتّب داریم، و موارد معدودی هم به وزیر محترم خارجه؛ خطوط اصلی و کلّی. جزئیّات کار، خصوصیّات کوچک که تأثیری در تأمین آن خطوط کلان ندارد، مورد توجّه نیست؛ اینها در اختیار آنها است، می‌توانند بروند کار کنند. اینکه حالا گفته بشود که جزئیّات این مذاکرات تحت نظر رهبری است، این حرف دقیقی نیست.  " 20 فروردین 1394
• "محصول مذاکرات که در قالب برجام شکل گرفته است، دچار نقاط ابهام و ضعف‌های ساختاری و موارد متعدّدی است که در صورت فقدان مراقبت دقیق و لحظه‌به‌لحظه،‌ می‌تواند به خسارت‌های بزرگی برای حال و آینده‌  کشور منتهی شود."
• "از آنجا که پذیرش مذاکرات از سوی ایران اساساً با هدف لغو تحریم‌های ظالمانه‌‌ اقتصادی و مالی صورت گرفته است و اجرائی شدن آن در برجام به بعد از اقدام‌های ایران موکول گردیده، لازم است تضمین‌های قوی و کافی برای جلوگیری از تخلّف طرفهای مقابل، تدارک شود، که از جمله‌ آن اعلام کتبی رئیس‌جمهور آمریکا و اتّحادیه‌ اروپا مبنی بر لغو تحریم‌ها است. در اعلام اتّحادیه‌‌ اروپا و رئیس‌جمهور آمریکا، باید تصریح شود که این تحریم‌ها به‌کلّی برداشته شده است. هرگونه اظهاری مبنی بر این‌که ساختار تحریمها باقی خواهد ماند، به‌منزله‌‌ نقض برجام است."
• ”معامله‌‌ اورانیوم غنی‌‌شده‌ موجود در برابر کیک زرد با دولت خارجی در صورتی آغاز خواهد شد که قرارداد مطمئن  دراین‌‌باره همراه با تضمین کافی منعقد شده باشد. معامله و تبادل مزبور، باید به‌تدریج و در دفعات متعدّد باشد."

 

 

 

4. سخن رهبری وقت در هنگام پذیرش

• الف - قطع نامه 598  : ...." شما عزیزان از هر کس بهتر می‌دانید که این تصمیم برای من چون زهر کشنده‌است ولی راضی به رضای خداوند متعال هستم و برای صیانت از دین او و حفاظت از جمهوری اسلامی ایران اگر آبرویی داشته باشم خرج می‌کنم، خداوندا ما برای دین تو قیام کردیم و برای دین تو جنگیدیم و برای حفظ دین تو آتش‌بس را قبول می‌کنیم…"
•  
  ب- برجام : حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در نامه‌ای به آقای روحانی رئیس‌جمهور و رئیس شورای عالی امنیت ملی، با اشاره به بررسی‌های دقیق و مسئولانه‌ی برجام در مجلس شورای اسلامی و شورای عالی امنیت ملی و عبور این موافقتنامه از مجاری قانونی، دستورات مهمی را درخصوص رعایت و حفظ منافع ملی و مصالح عالیه‌ی کشور صادر و با برشمردن تأکیدات و الزامات ۹ گانه در اجرای برجام، مصوبه‌ی جلسه‌ی ۶۳۴ مورخ ۹۴/۵/۱۹ شورای عالی امنیت ملی را با رعایت این موارد و الزامات تأیید کردند. ۲۹ مهرماه ۹۴

 

 

 

 

5. سخن رهبری وقت ، پس از پذیرش

• الف -قطع نامه 598 :" اما در مورد قبول قطعنامه که حقیقتاً مسئله بسیار تلخ و ناگواری برای همه و خصوصاً برای من بود، این است که من تا چند روز قبل معتقد به همان شیوه دفاع و مواضع اعلام شده در جنگ بودم و مصلحت نظام و کشور و انقلاب را در اجرای آن می‌دیدم؛ ولی به واسطه حوادث و عواملی که از ذکر آن فعلًا خودداری می‌کنم، و به امید خداوند در آینده روشن خواهد شد و ...، با قبول قطعنامه و آتش‌بس موافقت نمودم… خوشا به حال شما ملت! ... جانبازان و اسرا و مفقودین و خانواده‌های معظم شهدا! و بدا به حال من که هنوز مانده‌ام و جام زهرآلود قبول قطعنامه را سر کشیده‌ام، و در برابر عظمت و فداکاری این ملت بزرگ احساس شرمساری می‌کنم…" ۲۹ تیر ۱۳۶۷
• " من در اینجا از مادران و پدران و خواهران و برادران و همسران و فرزندان شهدا و جانبازان به خاطر تحلیلهای غلط این روزها رسماً معذرت می‌خواهم و از خداوند می‌خواهم مرا در کنار شهدای جنگ تحمیلی بپذیرد. ما در جنگ برای یک لحظه هم نادم و پشیمان از عملکرد خود نیستیم. راستی مگر فراموش کرده‌ایم که ما برای ادای تکلیف جنگیده‌ایم و نتیجه فرع آن بوده است. ملت ما تا آن روز که احساس کرد که توان و تکلیف جنگ دارد به وظیفه خود عمل نمود. و خوشا به حال آنان که تا لحظه آخر هم تردید ننمودند، آن ساعتی هم که مصلحت بقای انقلاب را در قبول قطعنامه دید و گردن نهاد، باز به وظیفه خود عمل کرده است، آیا از اینکه به وظیفه خود عمل کرده است نگران باشد؟ نباید برای رضایت چند لیبرال خود فروخته در اظهار نظرها و ابراز عقیده‌ها به گونه‌ای غلط عمل کنیم که حزب الله عزیز احساس کند جمهوری اسلامی دارد از مواضع اصولی‌اش عدول می‌کند." سوم اسفند1367
• حاج عیسی(خادم امام خمینی) می‌گفت که امام تا دو روز بعد از پذیرش قطعنامه چیزی نخوردند و وقتی بعد از دو روز وارد اتاق شدم امام من را در بغل گرفت و یک ساعت گریه کرد و گفت:" حاج عیسی! شهدا به مقامی که بخواهند می‌رسند، جانبازان اجرشان را می‌گیرند، اسرا هم برمی‌گردند. اما من چه کار کنم؟"
• مرحوم حجت الاسلام محمدرضا توسلی از مسئولان دفتر امام خمینی نیز در این رابطه می‌گوید: «بعد از آنکه امام(ره) قطعنامه را پذیرفتند و گفتند جام زهر را نوشیدم من دیگر خنده بر لب ایشان ندیدم.»
• ب - برجام  : "چندین بار درخصوص برجام به مقامات تذکر داده بودم. آن‌طور که برجام عمل شد، من خیلی اعتقادی نداشتم و بارها هم به رئیس‌جمهور و وزیر خارجه گفتیم و تذکر دادیم".
• مقام معظم رهبری مدظله العالی در نامه ای که در 29/7/1394 به رییس جمهور: «با این حال محصول مذاکرات که در قالب برجام شکل گرفته است دچار نقاط ابهام و ضعف های ساختاری و موارد متعددی است که در صورت فقدان مراقبت دقیق و لحظه به لحظه، می تواند به خسارت های بزرگی برای حال و آینده کشور منتهی شود.»
•  رهبر معظم انقلاب اسلامی در بیانات ابتدای سال ۹۵ در حرم مطهر رضوی(ع) وضعیت برجام و ایران و آمریکا را اینگونه توصیف کردند: «در همین توافقی هم که ما با آمریکایی ها در قضیه پنج بعلاوه یک و مسئله هسته ای کردیم، آمریکایی ها به آنچه وعده داده بودند عمل نکردند و کاری را که باید می کردند انجام ندادند. بله، به تعبیر وزیر خارجه محترم ما، روی کاغذ کارهایی را انجام دادند اما از راه های انحرافی متعدد، جلوی تحقق مقاصد جمهوری اسلامی را گرفتند... کسانی که امید می بندند به اینکه بنشینیم با آمریکا در فلان مسئله مذاکره کنیم و به یک نقطه توافقی برسیم- یعنی ما یک تعهدی بکنیم، طرف مقابل هم یک تعهدی بکند- از این غفلت می کنند که ما ناگزیر باید به همه تعهدهای خود عمل کنیم [اما] طرف مقابل با طرق مختلف، با شیوه های مختلف، با خدعه، با تقلب سر باز می زند و به تعهدهایی که کرده است عمل نمی کند. این چیزی است که ما امروز در مقابل چشم خودمان داریم می بینیم؛ یعنی خسارت محض.»
• "معایب همان چیزی است که همیشه از آن بیمناک بودیم و تکرار می‌کردیم و می‌گفتیم؛ می‌گفتیم: آقا، اینها بدعهدند، بدذاتند، دبّه‌دربیار هستند، زیر قولشان می‌زنند، عمل نمی‌کنند؛ معایب هم اینها است. خلل‌وفُرَجی وجود دارد در برجام که این معایب می‌توانند خودشان را نشان بدهند و اگر این خلل‌وفُرَج بسته می‌شد، البتّه معایب کمتر می‌شد یا منتفی می‌شد. امّا در مورد خود برجام؛ خود سند همان‌طور که عرض کردم یک خلل‌وفُرَجی دارد، یک زوایای پرابهامی دارد که اینها موجب شده است که دشمن بتواند سوءاستفاده کند، طرف مقابل بتواند از آنها سوءاستفاده کند". در اواخر سال ۱۳۹۵
• "ما مذاکره کردیم که تحریم برطرف بشود؛ شــروع مذاکره برای این بود، ادامه مذاکره برای این بود؛ و این باید تأمین بشود؛ اگر این تأمین نشد، بقیه چیزهایی که حاصل شده ارزش زیادی را نخواهد داشت." ۹۷/۳/۲ 
• "اگر آن‌ها برجام را پاره کنند ما آن را آتش می‌زنیم و تصریح کردند که این هم نکته قرآنی است. چون قرآن می‌فرماید با پیمان شکنان مقابله و برخورد کنید و اگر آن‌ها پیمان شکنی کردند شما کوتاه نیامده و سازش نکنید."
• "من به برجام به آن صورتی که عمل و محقق شد، خیلی اعتقادی نداشتم و بارها نیز به خود مسئولان این کار از جمله به آقای رئیس‌جمهور و وزیر محترم امور خارجه این مطلب را گفتیم و موارد زیادی را به آنها تذکر دادیم."
• «در قضیّه‌ی برجام، بنده اشتباه کردم اجازه دادم که وزیر خارجه‌‌ی ما با آنها صحبت کند؛ ضرر کردیم.» ۲۲ مرداد ۹۷
• "یکی از دوستان گفتند تصویب برجام را به رهبری نسبت داده اند، خب بله اما شما که چشم دارید، ماشاء الله هوش دارید، همه چیز را می‌فهمید! آن نامه ای را که من نوشتم نگاه کنید، ببینید تصویب چه جوری است؛ شرایطی ذکر شده که در این صورت این {توافق} تصویب می شود. البته اگر چنانچه این شرایط و این خصوصیات اجرا نشد، اِعمال نشد، وظیفه رهبری این نیست که بیاید وسط و بگوید برجام نباید اجرا بشود. {البته} خود این، یک مقوله ای است که وظیفه  رهبری در این جور مواقع اجرائی چیست. عقیده  ما این است که در زمینه های اجرائی رهبری نباید وارد میدان بشود و یک کاری را اجرا کند یا جلوی اجرای یک کاری را بگیرد، مگر آنجایی که به حرکت کلی انقلاب ارتباط پیدا می کند، آنجا چرا وارد می شویم اما در موارد دیگر نه."۹۸/۳/۱

6. پس چرا رهبری موافقت کردند:

• الف - قطع نامه 598 : « اما در مورد قبول قطعنامه که حقیقتاً مسئله بسیار تلخ و ناگواری برای همه و خصوصاً برای من بود، این است که من تا چند روز قبل معتقد به همان شیوه دفاع و مواضع اعلام شده در جنگ بودم و مصلحت نظام و کشور و انقلاب را در اجرای آن می دیدم؛ ولی به واسطه حوادث و عواملی که از ذکر آن فعلًا خودداری می کنم، و به امید خداوند در آینده روشن خواهد شد و با توجه به نظر تمامی کارشناسان سیاسی و نظامی سطح بالای کشور، که من به تعهد و دلسوزی و صداقت آنان اعتماد دارم، با قبول قطعنامه و آتش بس موافقت نمودم؛...» (صحیفه امام، ج 21: ص 92)
• ب -برجام: رهبر انقلاب اگرچه به سرانجام مذاکرات خوشبین نبودند اما به انجام آن من باب کسب و افزایش تجربه مردم ایران موافقت کردند؛ "یک تجربه ای در اختیار ملت ایران است، این تجربه ظرفیت فکری ملت ما را بالا خواهد برد؛ مثل تجربه ای که در ســال ۸۲ و ۸۳ در زمینه تعلیق غنی سازی انجام گرفت. خب ما دو ســال عقب افتادیم، لکن به نفع ما تمام شد. چرا؟ چون فهمیدیم که با تعلیق غنی سازی، امید همکاری از طرف شرکای غربی مطلقا وجود ندارد. اگر ما آن تعلیق اختیاری را آن روز قبول نکرده بودیم، ممکن بود کســانی بگویند خب یک ذره شــما عقب نشینی می کردید، همه مشــکلات حل میشد... آن تعلیق غنی سازی این فایده را برای ما داشت که معلوم شد با عقب نشینی مشکل حل نمی شــود. بنابراین از مذاکراتی هم که امروز در جریان است، ما ضرری نخواهیم کرد . البته بنده همچنان که گفتم خوشبین نیســتم؛ من فکر نمیکنم از این مذاکرات آن نتیجه ای که ملت ایران انتظار دارد، به دســت بیاید، لکن تجربه ای است و پشتوانه تجربی ملت ایران را افزایش خواهد داد و تقویت خواهد کرد؛ ایرادی ندارد اما لازم است ملت بیدار باشد." ۹۲/۸/۱۲

 

7. آیا طرف مقابل به تعهدات عمل کرد :

• الف - قطع نامه 598: برخی از مفاد آن از جمله تعیین و پرداخت خسارات عملی نشد.
• ب - برجام : به روایت رهبر انقلاب، وزیر خارجه به ایشان گفتند که برخی از خط قرمزها را نتوانستند حفظ کنند؛ "در همین توافق اخیر هسته ای هم اگرچه این توافق را ما تأیید کردیم و برگزارکنندگان این توافق را مورد قبول اعلام کردیم و قبول داریم آنها را، لکن اینجا هم همینجور بود؛ وزیر خارجه محترم ما در مواردی به بنده گفت که ما {مثال } اینجا را یا این خط قرمز را دیگر نتوانستیم حفظ کنیم." ۹۵/۱/۱
• دولت موظف بود تا 28 شرط ابلاغی از سوی رهبر معظم انقلاب، شورای عالی امنیت ملی و مجلس شورای اسلامی را در اجرای برجام رعایت کند. اما در اجرای این شروط دچار قصور و تقصیرهای فراوان شد و خسارت محض برجام نیز به همین دلیل رخ داد.

8. سخن پایانی

درمجموع می توان چنین بیان کرد که اشتراک هردو در پذیرش آن در سطح عالی کشور از سر مصلحت و نه علاقه ومطلوبیت بوده است ؛ چرا که امام خمینی از تعبیر «نوشیدن جام زهر» استفاده کردند و رهبرتیزبین وهوشیار انقلاب هم ضمن بیان شروط پذیرش ،منوط به مصوبۀ شورای عالی امنیت ملی ، پذیرش برجام را امضا کردند. در هر دو توافق، ایستادگی و مقاومت مردم ورهبری سبب نیازدشمنان به توافق بوده است. تحمل 8 سال جنگ تحمیلی و خسته نشدن از مقاومت در آن سالهای خون ومبازره وایستادگی 12 ساله ملت ایران در مقابل شدیدترین تحریمها، واقعیت مهم وانکار ناپذیریست . این ایستادگی و مقاومت بزرگترین پشتوانه برای مذاکره کنندگان در مذاکرات و دیپلماسی بود.در حالی که در قطعنامه 598 دشمن ( بجز حمله روزهای اول پذیرش) از تکرار جنگ به شدت پرهیزکرد و حتی تا کنون هیچ کشوری جرأت تهدید مستقیم ایران به صورت جدی را نداشته است ولی در برجام علاوه بربازگشت تحریم ها ، برآن نیز افزوده اند. این تفاوت نشان می دهد که رزمندگان در جنگ تحمیلی ضعفی از خود نشان ندادند و دشمن نسبت به ادامه آن نا امید شده بود ولی در برجام دیپلملتهای مردم توجه نکردند ، که آنچه دارند برسر آن مذاکره می کنند با چه بهایی بدست آمده و دشمن دنبال ربودن آن از دست ماست و نبایستی به راحتی آنرا از کف داد.همچنین موضع گیریها و سخنرانی های برخی مسئولین و نوشتارهای جریانات داخلی به گونه ای بود که این تصور دشمن را تقویت که ایران از سرضعف و نیازبه برجام را می کرد و لذا امریکا پس ازکشیدن شیرازه تاسیسات صلح آمیز هسته ای ، از آن خارج شد و تحریمها را باز گرداندند.وغربیها هم فقط وقت کشی کردند .

در اجرای قطعنامه 598 به گونه ای عمل شد که جای هرگونه سوء استفاده از دشمن گرفته شد و حتی پس از پذیرش قطعنامه صدام با تقویت و حرکت نیروها به سمت مرزهای ایران ایستادگی ما را محک زده وبا پاسخ کوبنده درهم شکستن تجاوز دباره بعث و نیز منافقین در عملیات مرصاد مواجه شد و پس از آنکه دید ملت و مسئولین ایران از جنگ خسته نشده اند ،تابع اجرای قطع نامه 598 شد. حتی در مبادله اسرا نیز مرحله ای کار انجام شد و ضمانت لازم برای عمل به تعهدات از دشمن گرفته شد ولی در اجرای برجام دولت ایران علی رغم دستور صریح و شفاف رهبری برای گرفتن ضمانت کافی در عمل به تعهدات، بسیاری از اقدامات بدون گرفتن ضمانت لازم اجرا شد و طرف غربی نیز مسرور از این اتفاق به بهانه های مختلف از اجرای تعهدات خود سر باز زد.

 در قطعنامه 598، دیپلمات های ایران هرگز به قول یا وعده های شفاهی  و حتی مکتوب بدون ضمانت دشمن اعتماد نشد ولی در برجام دیپلمات های ما به قول شفاهی ولبخندهای دشمن هم اعتماد کردند و نتیجه این اقدام این است که امروز  دیپلمات های ما به صراحت می گویند علاوه بر روح برجام، جسم برجام نیز نقض شده است. لذا لازم است ، به جهت عدم سو استفاده مجدد دشمن ونیز از تکرار آن درآینده شورای امنیت ملی کشورمان چاره اندیشی کند و هم راه اصلاح وجبران آن را پیش بینی کند .

 

---

[1] از پایگاهها ومراجعی  که تکه مطالبی از انها به عاریت گرفته شده ، تشکر میگردد.

[2] Joint Comprehensive Plan of Action

[3] IAEA