****************.....قوانین برنامه توسعه پنج ساله توسعه جمهوری اسلامی¬ایران /// در خصوص معماری و شهرسازی اسلامی.....*****************

دکتر سید جواد هاشمی فشارکی

منتشر شده در پایگاه ایثار پرس :

http://www.isarpress.ir/?p=5126

گروه : آخرین اخبار / صفحه اول / ویژه

• شناسه : 5126
• 23 اردیبهشت 1400 - 6:58
•  

قوانین برنامه توسعه پنج ساله توسعه جمهوری اسلامی¬ایران در خصوص معماری و شهرسازی اسلامی

 

در این نوشتار مصوبات مرتبط با معماری و شهرسازی اسلامی در قوانین برنامه پنج ساله توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران تبیین شده است .
*
دکتر سید جواد هاشمی فشارکی

 

 وجود قوانین برنامه های توسعه از نقاط قوت و ارزشمند نظام حقوقی حمهوری اسلامی ایران است و آثار مهمی در پیشرفت کشور در حوز ه های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بوجود اورده است . قوانین برنامه توسعه پنج ساله توسعه جمهوری اسلامی¬ایران که در ذیل سیاستهای کلی نظام و سایر سیاست های موضوعی تهیه میشود؛ مبای برنامه ریزی دولتها برای برنامه های سالانه میگردد ، فلذا از اهمیت والایی در تعیین وضعیت ۵ ساله کشور برخوردار است . در این نوشتار مقررات مرتبط با معماری و شهرسازی اسلامی در قوانین برنامه پنج ساله توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران استخراج و تبیین شده است  .

 

• قانون برنامه سوم توسعه

در ماده ۱۳۷ از قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران که  مصوب ۱۷/۱/۱۳۷۹ مجلس شورای اسلامی[۱] ( ۱۳۸۰-۱۳۸۴)  می باشد ،  چنین امده است :

ب- به منظور هویت بخشی به سیما و کالبد شهرها و روستاهای کشور و انطباق مشخصات کلیه ساختمانهای مسکونی و غیرمسکونی کشور با ویژگیهای فرهنگ معماری و شهرسازی ایرانی – اسلامی (بومی) و رعایت اصول و ضوابط مربوطه در نماسازی و طراحی شهری و روستائی کشور و جلوگیری از تخریب ساختمانها و نماهای باارزش در شهرها، وزارت مسکن و شهرسازی موظف است به تدریج و حداکثر تا پایان برنامه سوم ضمن انجام مطالعه و تحقیق و با همکاری دستگاهها ومراجع ذیربط، نسبت به تهیه، تدوین و ارائه اصول، ضوابط و مقررات نماسازی در کلیه ساخت و سازهای کشور اقدام و ضوابط مذکور را به کلیه شهرداریها و دستگاههای ذیربط و تشکلهای مهندسی کشور ابلاغ نماید.

 

• ۲– قانون برنامه چهارم توسعه

در ماده ۱۰۹ از فصل نهم توسعه فرهنگی از قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران که  مصوب ۶/۱۱/۱۳۸۳ مجلس شورای اسلامی[۲] ( ۱۳۸۴-۱۳۸۸) می باشد ،  چنین امده است :

دولت موظف است، به منظور حفظ و شناساندن هویت تاریخی ایران و بهره‌گیری از عناصر و مؤلفه‌های هویت ایرانی به ویژه زبان فارسی, اقدامهای ذیل را انجام دهد:

ز: شناسایی اصول و ضوابط شکل‌گیری معماری ایرانی – اسلامی در شهرها و روستاهای کشور به‌منظور معرفی ویژگی‌های هنرهای معماری ایرانی اسلامی، از طریق انجام پژوهشهای مورد نیاز.

 

• ۳- قانون برنامه پنجم توسعه

در ماده ۱۶۹  و ماده ۱۹۴ از قانون برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران که  مصوب ۱۵/۱۰/۱۳۸۹ مجلس شورای اسلامی با اصلاحات و الحاقات بعدی[۳] (۱۳۹۰-۱۳۹۵)   می باشد ،  چنین امده است :

ماده ۱۶۹ـ شورای عالی شهرسازی و معماری موظف است به منظور تدوین و ترویج الگوهای معماری و شهرسازی اسلامی ـ ایرانی:

الف ـ با تشکیل کارگروهی ‌مرکب از نمایندگان دستگاه‌های ذی‌ربط و صاحبنظران و متخصصان رشته‌های معماری، شهرسازی و حوزوی ‌نسبت به انجام پژوهش‌های کاربردی، سیاستگذاری، تدوین ضوابط و مقررات و ترویج الگوهای موردنظر اقدام نماید. ب ـ طرح‌های مناسب‌سازی ساختمان ها و فضاهای شهری و روستایی برای معلولین جسمی و حرکتی را بررسی، تهیه و تدوین نماید.

شهرداری ها و دهیاری ها موظفند بر اساس ضوابط و طرح‌های موضوع این بند نسبت به ‌مناسب‌سازی معابر و فضاهای عمومی شهری و روستایی اقدام نمایند.

تبصره ۱ـ مصوبات شورای فوق برای کلیه دستگاه‌های اجرائی، شوراهای اسلامی شهر و روستا و کلیه مالکان و سازندگان لازم‌الاجراء است.

تبصره ۲ـ وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و سایر دستگاه‌های آموزشی بر اساس توصیه‌های شورای ‌عالی شهرسازی و معماری نسبت ‌به بازنگری ‌سرفصل ها و محتوای دروس مربوطه اقدام نمایند.

ماده ۱۹۴ـ دولت مکلف است به منظور بهبود وضعیت روستاها در زمینه سیاستگذاری، برنامه‌ریزی، راهبری، نظارت و هماهنگی بین دستگاه‌های اجرائی، ارتقاء سطح درآمد و کیفیت زندگی روستائیان و کشاورزان و کاهش نابرابری‌های موجود بین جامعه روستایی، عشایری و جامعه شهری، حمایت لازم را از اقدامات زیر به‌عمل آورد:

هـ ـ بهسازی، نوسازی، بازسازی و ایمن‌سازی ساختار کالبدی محیط و مسکن روسـتایی مبتـنی بر الگوی معماری اسـلامی ـ ایرانی با مـشارکت مـردم، دولـت و نهادهای عمومی

 

• ۴– قانون برنامه ششم ایران

قانون برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی [۴]که  مصوب   ۱۴/۱۲/۱۳۹۵ مجلس شورای اسلامی  می باشد ، علیرغم  ابلاغ سیاستهای کلی تنظیم برنامه ششم   که در بند ۴۸  آن  به تصریح    آمده است :  “هویت بخشی به سیمای شهر و روستا و بازآفرینی و روزآمد سازی معماری اسلامی – ایرانی. “ ، لکن متاسفانه  با تلاش اقای اخوندی وزیر وقت راه وشهرسازی این ابلاغیه مورد بی توجهی قرارگرفت .و هیچ موادی از قانون برنامه ششم مورد معماری و شهرسازی اسلامی و هویت اسلامی در زیر ساختهای کشور در این قانون وجود ندارد.ودربرابرش موضوع ایران شهری را دنبال می کرد.

 

• ۵- قانون احکام دائمی توسعه کشور

قانون مذکور[۵]  که  مصوب ۱۰/۱۱/۱۳۹۵ مجلس شورای اسلامی (ودر تاریخ ۱۳۹۵/۱۱/۲۷ به تأیید شورای نگهبان رسیده )  می باشد ،  در ماده ۳۷  و ۴۹ آن  که بخشی از امور زیر ساختهای آن مربوط به معماری و شهرسازی می شود، چنین امده است :

 

درماده۳۷٫قانون احکام دائمی توسعه کشورچنین آمده است : 

پ . دولت موظف است سند جامع سبک زندگی اسلامی . ایرانی را با لحاظ شاخصهای کمّی و کیفی نظیر الگوی مصرف، ترویج روحیه مشارکت و فرهنگ تعاون و رقابت سالم بین مردم، قناعت و صرفه‌جویی و احترام به کسب و کار حلال، احترام به قانون، تفریحات و اوقات فراغت سالم، ترویج سخت‌کوشی و ساده‌زیستی متناسب با آموزه‌های اسلامی تدوین و با رعایت موارد زیر اجراء نماید:

۱. حمایت، پشتیبانی و تأمین اعتبار و ایجاد سازوکار لازم در اجرای سند

۲. گفتمان‌سازی و ترویج فرهنگ سبک زندگی اسلامی . ایرانی و اجرای آن در تعامل با رسانه‌های دیداری، شنیداری و مکتوب

۳. پایش مستمر وضعیت سبک زندگی اسلامی . ایرانی براساس شاخصهای مصوب و ارائه گزارش سالانه به هیأت وزیران

 

همچنین درماده۴۹.قانون احکام دائمی توسعه کشورچنین آمده است :

به‌منظور تعمیق ارزشها، باورها و فرهنگ مبتنی بر هویت اسلامی و ترویج سیره و سنت اهل‌بیت(ع) و استفاده  بهینه از ظرفیت معنوی شهرهای مقدس قم، مشهد و شیراز و شناسایی دقیق نیازها و مشکلات زائران، برنامه‌ریزی و تدوین سازوکارهای لازم جهت ساماندهی امور زائران و تأمین زیرساخت‌های لازم از طریق حمایت از شهرداری‌ها و بخشهای غیردولتی و توسعه امکانات، فعالیت‌های فرهنگی و خدمات زیارتی در این سه شهر مذهبی و فراهم نمودن زمینه زیارت مطلوب و اجرای پروژه‌های زیربنایی، دولت مجاز است اعتبار مورد نیاز را در قالب بودجه‌های سنواتی پیش‌بینی نماید.

 

• سخن پایانی

• درحالیکه در اسناد پیش از انقلاب چنین رویکردی اساسا وجود نداشته است ، لکن به نعت انقلاب اسلامی در قوانین مختلف ، ازجمله قوانین برنامه های پنج ساله از جایگاه خوبی برخوردار بوده است .
• متاسفانه درمقام اجرا این قوانین با ضعف های زیادی مواجه بوده است و فراگیر نشده و تاثیرات عینی و محسوس خود را بروز نداده است .
• برخی از علل عدم اجرای قوانین مصوبه، عدم تهیه ایین نامه اجرایی توسط سازمانهای مربوطه بوده که سبب شده ، مدیران ناکارآمد انرا اجرا نکنند.
• یکی از اشکالات نیز نبود نهاد ناظر در خصوص بررسی و اعلام تذکرات قانونی و ضعف در مراکز آموزشی می باشد.
• با توجه به اهمیت موضوع بستر و زیرساختها شهری و معماری در شکل گیری سبک زندگی اسلامی ایرانی ، در خصوص هویت اسلامی درمعماری و شهرسازی بایستی در برنامه هفتم توجه ویژه شده و بصورت الزام آور منظور گردد.

 

دکتر سید جواد هاشمی فشارکی ، استاد دانشگاه و مولف کتاب معماری و شهرسازی در آیینه قوانین و مقررات

منابع :

[۱] برای ملاحظه تمام متن قانون رک به: http://rc.majlis.ir/fa/law/show/93301

[۲] برای ملاحظه تمام متن قانون رک به: http://rc.majlis.ir/fa/law/show/94202

[۳] برای ملاحظه تمام متن قانون رک به: http://rc.majlis.ir/fa/law/show/790196

[۴] برای ملاحظه تمام متن قانون رک به: https://www.tasnimnews.com/fa/news

[۵] برای ملاحظه تمام متن قانون رک به: http://www.rrk.ir/Laws/ShowLaw.aspx?Code=13134

•  
• لینک کوتاه :

http://www.isarpress.ir/?p=5126

 

http://www.isarpress.ir/?p=5126

 

http://www.isarpress.ir/1400/02/23/%d9%82%d9%88%d8%a7%d9%86%db%8c%d9%86-%d8%a8%d8%b1%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d8%aa%d9%88%d8%b3%d8%b9%d9%87-%d9%be%d9%86%d8%ac-%d8%b3%d8%a7%d9%84%d9%87-%d8%aa%d9%88%d8%b3%d8%b9%d9%87-%d8%ac%d9%85%d9%87/