پیوند تدبر با ترتیل
[1] محمد على، لسانى فشارکى، طرح پژوهشى آموزش زبان قرآن، ص 159 - 160 و 400.
پیوند تدبر با ترتیل
کیفیت اقرا و قرائت قرآن (کیفیت آموزش) با دریافت درست و درک و فهم آن (کیفیت یادگیری) و پیشرفت قرآن آموز در امر یادگیری، رابطه ای محکم و
مستقیم دارد؛ به نحوی که بدون یک قرائت مطلوب، فراگیری و فهم و درک آیات به خوبی میسر نمی شود و اصولی و پایدار نخواهد بود.
درک و فهم آیات و سوره ها (واحدهای یادگیری) نقش مهمی در جلوگیری از فراموشی آن ها و استحکام بخشیدن و نظم دادن به آن ها در قلب و ذهن قرآن آموز
دارد. از این رو نظام آموزشی قرآن با بهره گیری از روش ها و شیوه هایی راه تقویت اندیشیدن و درک و فهم آیات و سوره های قرآن را می گشاید و
کلید آن را تدبر می داند تا قرآن آموزان به صورت خودآموز در مسیر کشف معنا و مراد آیات و کاوش محور موضوعی سوره های قرآن قرار گیرند،
زیرا شناخت و دریافت معنا و مفاهیم قرآن به صورت خودآموز و به شیوه یادگیری اکتشافی، انگیزه قرآن آموز را در ارتقای میزان یادگیری و پیشرفت
و استقامت در راه آن افزایش می دهد و یادگیری را برای او معنادار و لذت بخش می سازد و او را به فردی فعال و خلاق در صحنه آموزش و محیط یادگیری
تبدیل می کند؛ به طوری که آیات و سوره های قرآن برای او تکراری و کهنه به نظر نمی آید، بلکه هر بار اقراء و قرائت قرآن، فعال و مؤثر و زنده بودن
قرآن را به او نشان می دهد و همواره در زندگی فردی و اجتماعی، خود را به آن نیازمند و آن را پاسخ گو و برآورنده نیازها و مایه رسیدن به کمال و سعادت
خود و اجتماع خویش می یابد.
بنابراین آموزش تدریجی قرآن به روش اقراء و قرائت قرآن به شیوه ترتیل، راه تدبر در آیات و سوره های قرآن را از آغاز یادگیری، پیش روی قرآن آموز
می گشاید تا فرآیند یادگیری، حمل و تثبیت قرآن در قلب و راه شناخت معانی و مقاصد و دریافت آثار و برکات و کارآیی و کمال قرآن برای قرآن آموز میسر،
ماندگار و دلپذیر باشد.
از این رو تدبر یک کار و تکلیف اضافی بر عهده قرآن آموز نیست، بلکه حالت و محصولی است که کاملاً با روش صحیح آموزش قرآن و فرآیند درست یادگیری
و انس و مجالست با آن در ارتباط است؛ یعنی همین که قرآن به روش اقراء و به شیوه ترتیل، در جایگاه اصلی خود (قلب قرآن آموز) قرار می گیرد و در
آن جا حمل می شود و ذکر و زمزمه او می گردد، تدبر نیز خود به خود از اعماق قلب او خواهد جوشید و او را متذکر می کند و در مسیر تزکیه و فرهنگ
قرآن قرار می دهد[1].
بنابراین قلب قرآن آموز جایگاه و کارگاه اصلی تدبر و تکرار قرائت به شیوه ترتیل و استماع قرآن، ابزار بالندگی و پرورش اوست [2]؛ زیرا قرائت،
بدون اسماع شخص قاری به خودش و استماع تحقق نمی یابد: ما قرأ من لا یسمع نفسه و به فرموده امام علی (علیه السلام) خیر و برکتی در این گونه
قرائت ها نیست: لا خیر فی عبادة لا علم فیها، و لا علم لا فهم فیه، و لا قراءة لا تدبر فیها[3]؛ ألا لا خیر فی قراءة لیس فیها تدبر[4].
گروهی از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) پرسیدند: چرا وقتی ما قرآن را از شما می شنویم، چیزهایی را درک می کنیم که هنگام قرائت خودمان
آن ها را نمی بینیم؟! آن حضرت فرمود:
أجل، أنا أقرأه لبطن و أنتم تقرؤونه لظهر، قالوا: یا رسول الله! ما البطن؟ قال: أقرأ أتدبره، و أعمل بما فیه، و تقرؤونه أنتم هکذا و أشار بیده فأمرها[5]؛
بله، من قرآن را با توجه به بطن آن و با تدبر می خوانم و به آن عمل می کنم، ولی شما فقط ظاهر آن را می خوانید و از آن عبور می کنید.
از این رو فیض کاشانی (د1091 ق) فلسفه تشریع ترتیل را مربوط به تدبر می داند: والمقصود من القراءة، التدبر، و لذلک سن فیه الترتیل؛ لأن الترتیل
فی الظاهر یمکن من التدبر فی الباطن [6]. پی نوشت:
https://hawzah.net/fa/goharenab/View/53856/پیوند-تدبر-با-ترتیل/?SearchText=فشارکی
