ضیاءالدین علی بن ملا محمد عراقی معروف به آقاضیاءِ عِراقی؛
و در مجلس درس آقاسید محمد فشارکی حاضر شد.
آقا ضیاء عراقی
|
آقا ضیاء عراقی | |
|---|---|
 | |
| زادروز | ۱۲۷۸ق |
| زادگاه | - اراک |
| درگذشت | ۲۸ ذی القعده ۱۳۶۱ق |
| آرامگاه | نجف ضلع غربی صحن حرم امیر المؤمنین |
| محل زندگی | اصفهان، نجف |
| ملیت | ایران |
| تحصیلات | اجتهاد |
| استادان | میرزاحسین خلیلی، آخوند ملأ محمدکاظم خراسانی، سید محمدکاظم یزدی و شیخ الشریعه اصفهانی |
| شاگردان | سید محمد تقی خوانساری، سیدابوالقاسم خویی، میرزا هاشم آملی، سید محسن حکیم و شاگردان دیگر |
| شناخته‌شده برای | اصول، فقه |
| نقش‌های برجسته | فقیه و اصولی |
ضیاءالدین علی بن ملا محمد عراقی معروف به آقاضیاءِ عِراقی؛ (۱۲۷۸-۱۳۶۱ق) فقیه و اصولی امامی قرن چهاردهم قمری. وی نزد اساتیدی چون سید محمد فشارکی، آخوند خراسانی و سید محمدکاظم یزدی تحصیل کرد. آقاضیاء را از استادان مشهور اصول فقه و از احیاکنندگان این علم به شمار آورده‌اند. سید محمد تقی خوانساری، سیدابوالقاسم خویی، سید محسن حکیم و میرزا هاشم آملی برخی از شاگردان اویند.
محتویات
[نهفتن]تولد و درگذشت
ضیاء عراقی در سال ۱۲۷۸ق در سلطان‌آباد اراک به دنیا آمد. پدرش آخوند ملّا محمّدکبیر عراقی (اراکی) بود.وی در شب دوشنبه ۲۸ ذی القعده ۱۳۶۱ق در نجف اشرف درگذشت. و در ضلع غربی صحن حرم امیر المؤمنین در حجره دوم سمت چپ ورودی باب غربی معروف به باب العماره به خاک سپرده شد.[۱]
تحصیلات و اساتید
آقاضیاء مقدمات علوم دینی را در زادگاهش، نزد پدر و چند تن دیگر از فضلای آن دیار فرا گرفت. سپس ابتدا به اصفهان و سرانجام به نجف رفت و در مجلس درس آقاسید محمد فشارکی حاضر شد. پس از وی نزدمیرزاحسین خلیلی، آخوند ملأ محمدکاظم خراسانی، سید محمدکاظم یزدی و شیخ الشریعه اصفهانی درس خواند. آقاضیاء از آغاز تحصیل به هوشمندی و نبوغ شناخته شد و به زودی به وسعت اطلاعات و عمق نظریات شهرت یافت و بدین جهات مورد احترام استادان خود گشت. وی از شاگردان ممتاز آخوند ملامحمدکاظم شناخته می‌شد و در میان مدرسان «سطح» در دوران خویش مقامی والا داشت.
کرسی درس
به گفته‌ی شاگردش میرزا هاشم آملی ۶۰ سال متصدی تدریس سطوح عالی و خارج بود و بیش از ۳۰ سال بعد از وفات استادش آخوند خراسانی(۱۳۲۹ق) در کرسی عالی درس خارج حوزه‌ی نجف به تربیت طلاب پرداخت و به عنوان استاد مسلم اصول و از مجدّدان این علم به شمار آمد. بسیاری از شاگردان آخوند در مجلس درس وی حضور می‌یافتند. آقاضیاء در همین دوران به مقام مرجعیت رسید.[۲]
اصول را چندین بار تدریس کرد و تقریباً یک دوره‌ی کامل فقه را تدریس کرد. کمتر فقیهی این امکان را به دست می‌آورد که یک دوره کامل فقه تدریس کند.
متعهد بود که هر آن‌چه را درس می‌دهد بنویسد. حتی اگر یک مبحث را چندین بار تدریس می‌کرد، در هر بار باز به نگارش آن همت داشت. چنان‌چه کتاب مکاسب را چندین بار نوشته است و دوبار کتاب رضاع را تحریر کرده است.
بر رسالهٔ شیخ عبدالله مازندرانی تعلیقه نگاشته بود. این تعلیقهٔ عملیه به عنوان رسالهٔ عملیه به منظور رجوع مقلدین به چاپ رسید. اما وی از زعامت و مرجعیت دوری می‌جست و ترجیح می‌داد که تنها به علم و تحقیق بپردازد. وی تا آخر عمر بر کرسی تدریس باقی ماند. در اواخر عمر که بدنش به ضعف گرائید، درسش را تعطیل نکرد و از خانه تا مجلس درس را که در مسجد شیخ طوسی نجف برگزار می‌شد، سواره می‌پیمود که در آن روزگار امری غریب بود.[۳]
مجلس درس
وی به سعه صدر معروف بود و مجلس درس او، نه فقط به علت گستردگی و عمق دانش بلکه به سبب امکان بحث و اظهارنظر آزاد در آن، شهرت بسیار داشت به‌ویژه از آن‌رو که مدرّسان بزرگ معاصر وی کمتر مجال بحث و مناقشه به شاگردان خویش می‌دادند.
شاگردان
آقاضیاء متجاوز از ۳۰ سال مجلس درس پرجمعیتی را با گشاده‌رویی اداره کرد و محبوبیت بسیار به دست آورد. صدها نفر از طلّاب فاضل در محضر وی دانش آموختند و به درجه اجتهاد رسیدند. شاگردان مشهور وی عبارت‌اند از:
- سید محسن حکیم
- سید محمد تقی خوانساری
- سید احمد خوانساری
- سید ابوالقاسم خوئی
- سید عبدالاعلی سبزواری
- سید محمود شاهرودی
- سید عبدالله شیرازی
- سید عبدالهادی شیرازی
- سید محمدرضا گلپایگانی
- سید محمد هادی میلانی
- سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی
- سید علی یثربی کاشانی
- مهدی مهدوی لاهیجی
- محمد تقی بهجت
- میرزا هاشم آملی
- محمد تقی بروجردی
- علی مشکات
- علی غروی علیاری
- سید آقا موسوی خلخالی
- میرزا رحیم سامت
- سید ابوالحسن شمس‌آبادی
- سید یحیی مدرسی یزدی
- سید جعفر شاهرودی
- محمدحسین خیابانی سبحانی
- محمدعلی قدسی محلاتی
- محمدعلی اشرفی شاهرودی
- سید صدرالدین صدر
- سید عبدالحسین طیب
- سید ابوالقاسم کاشانی
- محمد غروی کاشانی
- میرزا محمد باقر آشتیانی
- محمدحسن سه چاری اصفهانی
- محمدرضا مظفر
- بهاء‌الدین محلاتی
- محمدحسین نجفی
- ابوالحسن شیرازی
- سید حسام‌الدین فال اسیری شیرازی
- میرزا حسن موسوی بجنوردی
- شیخ علی محمد بروجردی
- سید حبیب الله برهانی
عده‌ای از شاگردانش تقریرات درس اصول او را نوشته‌اند. از آن جمله‌اند: میرزا هاشم آملی و شیخ‌محمدتقی بروجردی که نوشته‌های آنان در نجف چاپ شده است.
تالیفات
از آقاضیاء آثاری به زبان عربی باقی مانده که مهم‌ترین آن‌ها به قرار زیر است:
- مقالات الاصول
- الحاشیة علی بیع‌المکاسب
- الحاشیة علی‌العروة‌الوثقی
- رسالة فی استصحاب‌العدم‌الازلی
- رسالة فی‌اللباس‌المشکوک
- روائع‌الامالی فی بیان مدارک فروع‌العلم‌الاجمالی
- شرح تبصرة العلامه(کتاب‌البیع)
- شرح تبصرة المتعلّمین(در معاملات)
پانویس
منابع
- آستان قدس، فهرست، ج۵، صص۵۸۰-۵۸۲، ۵۸۸، ج۶، ص۱۴۷.
- آقابزرگ، طبقات اعلام الشیعه فی القرن الرابع عشر، مشهد، دارالمرتضی، ۱۴۰۴ق، صص۹۵۶-۹۵۹.
- آیت الله مرعشی، فهرست خطی، ج۸، ص۳۸۳.
- امین، محسن، اعیان الشیعه، بیروت، دارالتعارف، ۱۹۸۳م، ج۷، ص۳۹۲.
- حرزالدین، محمدحسین، معارف الرجال، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۳۸۶.
- خیابانی تبریزی، ملّاعلی، علمای معاصرین، تهران، مطبعه اسلامیه، ۱۳۶۶ق، صص۱۸۹-۱۹۰.
- شورای ملی (سابق) فهرست خطی، ۱۰ (۲) ۹۱۲.
- قمی، عباس، فوائدالرّضویه، تهران، ۱۳۲۷ش، ص۲۱۷.
- مدرس، محمدعلی، ریحانه الادب، تبریز، ۱۳۴۶ش،ج۱، ص۱۲۵.
- مشار، خانبابا، فهرست چاپی عربی، صص۱۲۰، ۸۸۵، ۹۷۲.
