بزرگان و مفاخر قم
يكشنبه, ۱ مهر ۱۳۹۷، ۰۴:۴۳ ق.ظ
بزرگان و مفاخر قم
بازدید : 1379
نویسنده : مختار اصلانی
صفحات درخشان قم مملو از نام عالمان و محدثان، فقها و مفسرانی است که سرآمد روزگار بودند و تقوا و پاکیشان به همراه خدمات عظیم علمی و تلاش پیرامون حفظ و نشر علوم اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ آن بزرگان هنوز هم در آسمان علم و تمدن و فرهنگ میدرخشند و یاد و آثار آنان هدایتگر انسانها و اندیشه و تفکرشان میباشد که به مقتضای حال اشارهای گذرا به تعدادی از این مشعلهای فروزان که همگی افتخارات شیعهاند مینماییم.
1. زکریا بن آدم
نجاشی رجالی بزگ شیعه وی را چنین میستاید: عالمی سترگ مورد اطمینان و ثقه که منزلتی عالی دارد و نزد امامان خاصه حضرت رضا ـ علیه السّلام ـ موقعیت و جایگاه ویژهای داشت. از عظمت مقام وی همین بس که امام رضا ـ علیه السّلام ـ به او میفرماید: (ای زکریا بن آدم)... از خاندان تو بلا دفع میشود به خاطر تو هم چنان که از اهل بغداد به خاطر امام موسی کاظم ـ علیه السّلام ـ بلایا دفع میشد.[1]
سالی حضرت رضا ـ علیه السّلام ـ از مدینه به حج رفتند که زکریا بن آدم، هم محمل حضرت بود تا به مکه رسیدند.[2] قبر شریف او در مقبره مبارک شیخان قم، نزدیک مرحوم میرزای قمی است.
2. زکریا بن ادریس یا ابوجریر القمی
گفته شده است که او از حضرت صادق و کاظم و رضا ـ علیهم السّلام ـ روایت کرده و کتابی نیز داشته است.[3]
از زکریا به آدم نقل شده که گفته است: «اوّل شب وارد بر محضر امام رضا ـ علیه السّلام ـ شدم، و ابوجریر تازه درگذشته بود که امام برای او طلب رحمت کردند...». قبر شریف او نیز در قبرستان شیخان واقع شده است و سال رحلتش 201 هـ .ق، پس از رحلت حضرت معصومه ـ علیها السّلام ـ گزارش شده است.[4]
3. احمد بن اسحاق بن عبدالله بن سعد اشعری قمی
او از محدثین اهل قم است. از حضرت جواد و امام هادی ـ علیهما السّلام ـ روایت کرده است و از خواص امام حسن عسگری ـ علیه السّلام ـ به شمار میرفته و از ایشان نیز روایت دارد؛ او علاوه بر این که از اصحاب سه امام معصوم ـ علیه السّلام ـ بوده، به عنوان شیخ القمیین نیز اشتهار پیدا کرده است.
طبق نقل شیخ صدوق او به حضور حضرت امام حسن عسگری ـ علیه السّلام ـ تشرف پیدا کرده و با امام زمان (عج) در آن جا دیدار کرده است.[5] جریان دیگری نیز راجع به این مرد بزرگ نقل شده که حکایت از مقام رفیع و شأن والای او دارد.
شیخ صدوق ضمن حدیثی مبسوط نقل میکند: احمد بن اسحاق از امام عسگری ـ علیه السّلام ـ پارچهای به جهت کفن خود خواست. حضرت، سیزده درهم به او داده و فرمود: این را برای مصارف خودت خرج کن و آن چه را که خواستی هم به تو میرسد.
سعد بن عبدالله، راوی خبر میگوید: «چون به سه فرسخی حلوان (سرپل ذهاب) رسیدیم، احمد بن اسحاق، تب کرد و سخت بیمار شد، احمد فرمود: امشب مرا تنها بگذارید، از این رو هر کس به خوابگاه خود رفت، نزد صبح ناگاه کافور (خادم امام عسکری ـ علیه السّلام ـ ) را دیدم که میگوید:خداوند مصیبت شما را با آنچه که محبوب است جبران فرماید و بعد گفت: از غسل و کفن رفیق شما، احمد، فارغ شدم، اکنون برخیزید؛ او را دفن کنید راستی که او عزیزترین شما در نزد آقایتان ـ امام عسگری ـ علیه السّلام ـ ـ است، آن گاه از چشم ما غایب شد.[6]
4. علی بن ابراهیم قمی
او از اجلّة روات امامیه و معاصر با حضرت امام حسن عسگری ـ علیه السّلام ـ بوده است. آثار متعدد علمی و روایتی از آن بزرگوار باقی مانده و نام برده شده است و معروفترین آنها کتاب تفسیر اوست. و چون وسایط بین ایشان و امام معصوم کم است از ارزش بسیار بالایی برخوردار خواهد بود. ضمناً پدر او از اصحاب امام رضا ـ علیه السّلام ـ بوده است. او در قم از دنیا رفت و دارای قبة شریفی در باقیماندة قبرستان شیخان میباشد.[7]
5. علی بن الحسین بن موسوی بن بابویه قمی
آن بزرگوار، معروف به ابن بابویه است و از او به عنوان صدوق اوّل، نامبرده میشود. نجاشی راجع به او میگوید: او با ـ حسین بن روح ـ یکی از نواب امام زمان (عج) ملاقات کرد و طی نامهای از امام ـ علیه السّلام ـ فرزند پسری خواسته بود که امام نوشته بودند به زودی دو پسر به تو عطا خواهد شد. و آن گاه دو پسر یکی ابوجعفر، همان صدوق معروف، و دیگری ابو عبدالله برای او متولد شدند.[8]
در جلالت قدر آن بزرگوار همین بس که امام عسگری ـ علیه السّلام ـ در توقیع شریفی که برای او فرستاده، در خطاب به او مرقوم فرمودند:یا شَیخی و معتَمَدی وَ فقیهی؛ ای شیخ من و محل اعتماد من و فقیه من.
6. محمد بن علی بن الحسین بن بابوبه قمی، معروف به صدوق
او در شهرستان قم، تولد یافت و وجود او به برکت دعای حضرت صاحب الامر ـ علیه السّلام ـ بود.
آن بزرگوار در قم، رشد یافت و به ری مهاجرت کرد.[9] آثار و تألیفات آن مرد بزرگ، بسیار زیاد است و ظاهراً در میان علمای امامیه، کسی مانند ایشان در کثرت تألیف نداریم. در حالات او آمده است که در سال 355 هـ .ق، وارد بغداد شد. شیوخ طایفه، از او استماع حدیث میکردند. در میان قمیین کسی مانند اودر حفظ حدیث و روایت و مطالب و کثرت علم، دیده نشده است.[10] بر اثر شدت اعتماد علماء بر روایات و نقلهایش، اشتهار به صدوق پیدا کرد و او را رئیس المحدثین خواندهاند. خلاصه آن بزرگوار در سال 381 هـ .ق در حالی که عمر شریفش به هفتاد و چند سال رسیده بود از دنیا رفت و قبر شریفش در شهر ری در راه مرقد حضرت عبدالعظیم حسنی زیارتگاه دلدادگان علی و آل علی ـ علیه السّلام ـ میباشد.
7. آخوند ملا محمد طاهر قمی
او از علمای بزگ قم در زمان صفویه بوده است. شیخ حر عاملی او را با عناوین؛ عالم، محقق، مدقّق، ثقه، فقیه، متکلم، محدث جلیل القدر، یاد کرده است. او صاحب تألیفات متعددی از قبیل: شرح تهذیب الحدیث، الاربعین فی فضایل امیر المؤمنین، الفواید الدینیه در ردّ بر حکما و صوفیه، و... . این بزرگوار در پایگاه علمی خود، قم از دنیا رفت و در نزدیکی قبر زکریا بن آدم مدفون گردید.
8. شیخ غلامرضا قمی معروف به حاج آخوند
آن بزرگوار از اهل قم بوده و اشتهار به حاج آخوند داشته است. مرحوم آقا بزرگ تهرانی از او به «عالم محقق و فقیه متبحر از اعاظم» یاد کرده است.
او از قم برای تکمیل مراتب علمی به نجف میرود و در درس شیخ انصاری و میرزای شیرازی شرکت نموده و آن گاه به قم برگشته و مرجع امور مردم و صاحب آثار متعدد علمی گردید.[11]
9. حاج میرزا محمد ارباب
او در سال 1273 هـ .ق در قم و در یک خانواده کشاورز تولد یافت و پس از تعلم مقدمات و سطح، به عتبات عالیات رفت. از محضر مرحوم میرزا حبیب الله رشتی و آخوند خراسانی استفاده علمی کرد. به قم بازگشت و به جمع مروجین و محققین و مصنفین پیوست. آن بزرگوار طبع لطیفی داشته و اشعار در مدح و مراثی اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ میگفته است. او در ماه جمادی الاول سال 1341 هجری در سن 68 سالگی در گذشت و در قبرستان شیخان قم مدفون گردید.
10. مرحوم شیخ ابوالقاسم قمی
او در سال 1281 هـ .ق در قم متولد شد و بعد از دوره مقدماتی به عتبات عالیات رفت . از دروس بزرگان نجف بهرههای فراوانی برد. از عبارات علامه تهرانی استفاده میشود که او در دوران تحصیل در کمال فقر و تنگدستی بوده که بعدها به مقام والای اجتهاد نایل شده. او در سال 1322 هـ .ق به زادگاه خود مراجعت کرد.
او علاوه بر مراتب عالیة علمی، صاحب مقامات معنوی بالایی بوده و از نهایت تواضع، مخصوصاً در مقابل آیت الله حائری مؤسس حوزه، که از اخلاص عجیبی برخوردار بود. باری، آن بزگوار در سال 1353 هـ .ق دار فانی را وداع گفت و در مسجد بالاسر مدفون گردیده.
11. حاج شیخ مهدی حکمی قمی
او در سال 1280 هـ .ق در شهرستان قم متولد شده و بعد از گذراندن مقدمات، به سامرا رفت و در درس مرحوم میرزای بزرگ شیرازی و پس از رحلت او در درس مرحوم فشارکی حاضر شد و سپس به نجف آمده و از درس مرحوم آخوند خراسانی استفاده نمود و در سال 1322 هـ .ق به قم بازگشت و بر اثر علمیّت بالا و مقامات زهد و تقوای معنوی که داشت در نزد عموم طبقات، از احترام خاصی برخوردار بود و در مسجد جامع قم اقامه جماعت مینمود و عهدهدار قضاو فصل خصومات و منازعات بین مردم بود. تا بالاخره در مسافرت تابستانی که به محلات داشتند در سال 1360 هـ .ق از دنیا رفتند و پیکر پاکش بعد از حمل به قم در رواق حرم نزدیکی قبر مرحوم حائری مدفون گردید.[12]
12. حاج میرزا محمد فیض قمی
او در سال 1293 هـ .ق در قم به دنیا آمد و بعد از مقدمات در سال 1317 به نجف مشرف گردید و بعد از کسب علوم مختلف به زادگاه خود، قم مراجعت کرد و سرگرم تدریس و تربیت طلاب و ارشاد مردم گردید. و در سال 1370 هـ .ق در موقع ادای فریضه و در حالی که در قنوت جملة «الهنا عاملنا بفضلک» میخواند، دار فانی را وداع گفت و آیت الله بروجردی بر او نماز خواند و در کنار صحن حضرت معصومه ـ سلام الله علیها ـ مدفون گردید.
13. حاج آقا حسین قمی
او در قم متولد شده و پس از گذراندن دوره مقدمات به نجف رفته و بعد از طی دورههای مختلف فقه و اصول و درایه و...، در سال 1331 به مشهد مهاجرت کرده و بیست و چند سال به تدریس و وظایف مقرّره سرگرم بود و در زمان رضاخان به کربلا تبعید شده و ده سال در آن جا اقامت کرد.
[1] . توسی، محمد، اختیار المعرفة الرجال، ص 595.
[2] . اردبیلی، محمد، جامع الرواة،ج 1، ص 330.
[3] . رجال کشی، ص 173.
[4] . فیض، عباس، گنجینه آثار قم، ج 1، ص 223.
[5] . صدوق، محمد، کمال الدین، ص 384.
[6] . صدوق،محمد، کمال الدین، ص 264.
[7] . رجال نجاشی، ص 260.
[8] . همان، ص 261.
[9] . مقدمة معانی الاخبار، ص 18.
[10] . مقدمة معانی الاخبار، ص 10.
[11] . آقا بزرگ تهرانی، نقباء البشر، ج 4، ص 1657.
[12] . سید محمود مرعشی نجفی، ج 2، ص 344.
@#@ ایشان با آن همه علم و نفوذ مردمی زندگی بیآلایش و سراسر صداقت داشتند.
14. محدث قمی
محدث بزرگوار، مرحوم حاج شیخ عباس قمی، از ارکان علم حدیث و روایت در اعصار اخیر، بلکه خود رکن اصلی در این موضوع به شمار میرود. او در سال 1294 هـ .ق در شهر قم به دنیا آمد و بعد از طی مراحل مقدماتی به نجف اشرف رفت و از محضر بزرگان حوزه نجف بهره گرفت و بعد در سال 1332 به مشهد مقدس رفت. او در زندگی خود دارای استقامت و پشت کار عظیمی بود و در طول عمر 65 ساله خود علاوه بر تربیت نفوس بسیار، 33 جلد کتاب ارزشمند و منتشر شده دارد. و او در مرتبه عالی یقین و اخلاص قرار داشت و برای علما و کتب آنها احترام خاصی قائل بود. او در اواخر عمر به قصد عتبات عازم نجف اشرف در عراق شد و در شب 23 ذی الحجه سال 1359 هـ .ق از دنیا رفت و در کنار استادش حاجی نوری در یکی از ایوانهای جنوبی قبلی صحن نجف اشرف دفن گردید.
1. زکریا بن آدم
نجاشی رجالی بزگ شیعه وی را چنین میستاید: عالمی سترگ مورد اطمینان و ثقه که منزلتی عالی دارد و نزد امامان خاصه حضرت رضا ـ علیه السّلام ـ موقعیت و جایگاه ویژهای داشت. از عظمت مقام وی همین بس که امام رضا ـ علیه السّلام ـ به او میفرماید: (ای زکریا بن آدم)... از خاندان تو بلا دفع میشود به خاطر تو هم چنان که از اهل بغداد به خاطر امام موسی کاظم ـ علیه السّلام ـ بلایا دفع میشد.[1]
سالی حضرت رضا ـ علیه السّلام ـ از مدینه به حج رفتند که زکریا بن آدم، هم محمل حضرت بود تا به مکه رسیدند.[2] قبر شریف او در مقبره مبارک شیخان قم، نزدیک مرحوم میرزای قمی است.
2. زکریا بن ادریس یا ابوجریر القمی
گفته شده است که او از حضرت صادق و کاظم و رضا ـ علیهم السّلام ـ روایت کرده و کتابی نیز داشته است.[3]
از زکریا به آدم نقل شده که گفته است: «اوّل شب وارد بر محضر امام رضا ـ علیه السّلام ـ شدم، و ابوجریر تازه درگذشته بود که امام برای او طلب رحمت کردند...». قبر شریف او نیز در قبرستان شیخان واقع شده است و سال رحلتش 201 هـ .ق، پس از رحلت حضرت معصومه ـ علیها السّلام ـ گزارش شده است.[4]
3. احمد بن اسحاق بن عبدالله بن سعد اشعری قمی
او از محدثین اهل قم است. از حضرت جواد و امام هادی ـ علیهما السّلام ـ روایت کرده است و از خواص امام حسن عسگری ـ علیه السّلام ـ به شمار میرفته و از ایشان نیز روایت دارد؛ او علاوه بر این که از اصحاب سه امام معصوم ـ علیه السّلام ـ بوده، به عنوان شیخ القمیین نیز اشتهار پیدا کرده است.
طبق نقل شیخ صدوق او به حضور حضرت امام حسن عسگری ـ علیه السّلام ـ تشرف پیدا کرده و با امام زمان (عج) در آن جا دیدار کرده است.[5] جریان دیگری نیز راجع به این مرد بزرگ نقل شده که حکایت از مقام رفیع و شأن والای او دارد.
شیخ صدوق ضمن حدیثی مبسوط نقل میکند: احمد بن اسحاق از امام عسگری ـ علیه السّلام ـ پارچهای به جهت کفن خود خواست. حضرت، سیزده درهم به او داده و فرمود: این را برای مصارف خودت خرج کن و آن چه را که خواستی هم به تو میرسد.
سعد بن عبدالله، راوی خبر میگوید: «چون به سه فرسخی حلوان (سرپل ذهاب) رسیدیم، احمد بن اسحاق، تب کرد و سخت بیمار شد، احمد فرمود: امشب مرا تنها بگذارید، از این رو هر کس به خوابگاه خود رفت، نزد صبح ناگاه کافور (خادم امام عسکری ـ علیه السّلام ـ ) را دیدم که میگوید:خداوند مصیبت شما را با آنچه که محبوب است جبران فرماید و بعد گفت: از غسل و کفن رفیق شما، احمد، فارغ شدم، اکنون برخیزید؛ او را دفن کنید راستی که او عزیزترین شما در نزد آقایتان ـ امام عسگری ـ علیه السّلام ـ ـ است، آن گاه از چشم ما غایب شد.[6]
4. علی بن ابراهیم قمی
او از اجلّة روات امامیه و معاصر با حضرت امام حسن عسگری ـ علیه السّلام ـ بوده است. آثار متعدد علمی و روایتی از آن بزرگوار باقی مانده و نام برده شده است و معروفترین آنها کتاب تفسیر اوست. و چون وسایط بین ایشان و امام معصوم کم است از ارزش بسیار بالایی برخوردار خواهد بود. ضمناً پدر او از اصحاب امام رضا ـ علیه السّلام ـ بوده است. او در قم از دنیا رفت و دارای قبة شریفی در باقیماندة قبرستان شیخان میباشد.[7]
5. علی بن الحسین بن موسوی بن بابویه قمی
آن بزرگوار، معروف به ابن بابویه است و از او به عنوان صدوق اوّل، نامبرده میشود. نجاشی راجع به او میگوید: او با ـ حسین بن روح ـ یکی از نواب امام زمان (عج) ملاقات کرد و طی نامهای از امام ـ علیه السّلام ـ فرزند پسری خواسته بود که امام نوشته بودند به زودی دو پسر به تو عطا خواهد شد. و آن گاه دو پسر یکی ابوجعفر، همان صدوق معروف، و دیگری ابو عبدالله برای او متولد شدند.[8]
در جلالت قدر آن بزرگوار همین بس که امام عسگری ـ علیه السّلام ـ در توقیع شریفی که برای او فرستاده، در خطاب به او مرقوم فرمودند:یا شَیخی و معتَمَدی وَ فقیهی؛ ای شیخ من و محل اعتماد من و فقیه من.
6. محمد بن علی بن الحسین بن بابوبه قمی، معروف به صدوق
او در شهرستان قم، تولد یافت و وجود او به برکت دعای حضرت صاحب الامر ـ علیه السّلام ـ بود.
آن بزرگوار در قم، رشد یافت و به ری مهاجرت کرد.[9] آثار و تألیفات آن مرد بزرگ، بسیار زیاد است و ظاهراً در میان علمای امامیه، کسی مانند ایشان در کثرت تألیف نداریم. در حالات او آمده است که در سال 355 هـ .ق، وارد بغداد شد. شیوخ طایفه، از او استماع حدیث میکردند. در میان قمیین کسی مانند اودر حفظ حدیث و روایت و مطالب و کثرت علم، دیده نشده است.[10] بر اثر شدت اعتماد علماء بر روایات و نقلهایش، اشتهار به صدوق پیدا کرد و او را رئیس المحدثین خواندهاند. خلاصه آن بزرگوار در سال 381 هـ .ق در حالی که عمر شریفش به هفتاد و چند سال رسیده بود از دنیا رفت و قبر شریفش در شهر ری در راه مرقد حضرت عبدالعظیم حسنی زیارتگاه دلدادگان علی و آل علی ـ علیه السّلام ـ میباشد.
7. آخوند ملا محمد طاهر قمی
او از علمای بزگ قم در زمان صفویه بوده است. شیخ حر عاملی او را با عناوین؛ عالم، محقق، مدقّق، ثقه، فقیه، متکلم، محدث جلیل القدر، یاد کرده است. او صاحب تألیفات متعددی از قبیل: شرح تهذیب الحدیث، الاربعین فی فضایل امیر المؤمنین، الفواید الدینیه در ردّ بر حکما و صوفیه، و... . این بزرگوار در پایگاه علمی خود، قم از دنیا رفت و در نزدیکی قبر زکریا بن آدم مدفون گردید.
8. شیخ غلامرضا قمی معروف به حاج آخوند
آن بزرگوار از اهل قم بوده و اشتهار به حاج آخوند داشته است. مرحوم آقا بزرگ تهرانی از او به «عالم محقق و فقیه متبحر از اعاظم» یاد کرده است.
او از قم برای تکمیل مراتب علمی به نجف میرود و در درس شیخ انصاری و میرزای شیرازی شرکت نموده و آن گاه به قم برگشته و مرجع امور مردم و صاحب آثار متعدد علمی گردید.[11]
9. حاج میرزا محمد ارباب
او در سال 1273 هـ .ق در قم و در یک خانواده کشاورز تولد یافت و پس از تعلم مقدمات و سطح، به عتبات عالیات رفت. از محضر مرحوم میرزا حبیب الله رشتی و آخوند خراسانی استفاده علمی کرد. به قم بازگشت و به جمع مروجین و محققین و مصنفین پیوست. آن بزرگوار طبع لطیفی داشته و اشعار در مدح و مراثی اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ میگفته است. او در ماه جمادی الاول سال 1341 هجری در سن 68 سالگی در گذشت و در قبرستان شیخان قم مدفون گردید.
10. مرحوم شیخ ابوالقاسم قمی
او در سال 1281 هـ .ق در قم متولد شد و بعد از دوره مقدماتی به عتبات عالیات رفت . از دروس بزرگان نجف بهرههای فراوانی برد. از عبارات علامه تهرانی استفاده میشود که او در دوران تحصیل در کمال فقر و تنگدستی بوده که بعدها به مقام والای اجتهاد نایل شده. او در سال 1322 هـ .ق به زادگاه خود مراجعت کرد.
او علاوه بر مراتب عالیة علمی، صاحب مقامات معنوی بالایی بوده و از نهایت تواضع، مخصوصاً در مقابل آیت الله حائری مؤسس حوزه، که از اخلاص عجیبی برخوردار بود. باری، آن بزگوار در سال 1353 هـ .ق دار فانی را وداع گفت و در مسجد بالاسر مدفون گردیده.
11. حاج شیخ مهدی حکمی قمی
او در سال 1280 هـ .ق در شهرستان قم متولد شده و بعد از گذراندن مقدمات، به سامرا رفت و در درس مرحوم میرزای بزرگ شیرازی و پس از رحلت او در درس مرحوم فشارکی حاضر شد و سپس به نجف آمده و از درس مرحوم آخوند خراسانی استفاده نمود و در سال 1322 هـ .ق به قم بازگشت و بر اثر علمیّت بالا و مقامات زهد و تقوای معنوی که داشت در نزد عموم طبقات، از احترام خاصی برخوردار بود و در مسجد جامع قم اقامه جماعت مینمود و عهدهدار قضاو فصل خصومات و منازعات بین مردم بود. تا بالاخره در مسافرت تابستانی که به محلات داشتند در سال 1360 هـ .ق از دنیا رفتند و پیکر پاکش بعد از حمل به قم در رواق حرم نزدیکی قبر مرحوم حائری مدفون گردید.[12]
12. حاج میرزا محمد فیض قمی
او در سال 1293 هـ .ق در قم به دنیا آمد و بعد از مقدمات در سال 1317 به نجف مشرف گردید و بعد از کسب علوم مختلف به زادگاه خود، قم مراجعت کرد و سرگرم تدریس و تربیت طلاب و ارشاد مردم گردید. و در سال 1370 هـ .ق در موقع ادای فریضه و در حالی که در قنوت جملة «الهنا عاملنا بفضلک» میخواند، دار فانی را وداع گفت و آیت الله بروجردی بر او نماز خواند و در کنار صحن حضرت معصومه ـ سلام الله علیها ـ مدفون گردید.
13. حاج آقا حسین قمی
او در قم متولد شده و پس از گذراندن دوره مقدمات به نجف رفته و بعد از طی دورههای مختلف فقه و اصول و درایه و...، در سال 1331 به مشهد مهاجرت کرده و بیست و چند سال به تدریس و وظایف مقرّره سرگرم بود و در زمان رضاخان به کربلا تبعید شده و ده سال در آن جا اقامت کرد.
[1] . توسی، محمد، اختیار المعرفة الرجال، ص 595.
[2] . اردبیلی، محمد، جامع الرواة،ج 1، ص 330.
[3] . رجال کشی، ص 173.
[4] . فیض، عباس، گنجینه آثار قم، ج 1، ص 223.
[5] . صدوق، محمد، کمال الدین، ص 384.
[6] . صدوق،محمد، کمال الدین، ص 264.
[7] . رجال نجاشی، ص 260.
[8] . همان، ص 261.
[9] . مقدمة معانی الاخبار، ص 18.
[10] . مقدمة معانی الاخبار، ص 10.
[11] . آقا بزرگ تهرانی، نقباء البشر، ج 4، ص 1657.
[12] . سید محمود مرعشی نجفی، ج 2، ص 344.
@#@ ایشان با آن همه علم و نفوذ مردمی زندگی بیآلایش و سراسر صداقت داشتند.
14. محدث قمی
محدث بزرگوار، مرحوم حاج شیخ عباس قمی، از ارکان علم حدیث و روایت در اعصار اخیر، بلکه خود رکن اصلی در این موضوع به شمار میرود. او در سال 1294 هـ .ق در شهر قم به دنیا آمد و بعد از طی مراحل مقدماتی به نجف اشرف رفت و از محضر بزرگان حوزه نجف بهره گرفت و بعد در سال 1332 به مشهد مقدس رفت. او در زندگی خود دارای استقامت و پشت کار عظیمی بود و در طول عمر 65 ساله خود علاوه بر تربیت نفوس بسیار، 33 جلد کتاب ارزشمند و منتشر شده دارد. و او در مرتبه عالی یقین و اخلاص قرار داشت و برای علما و کتب آنها احترام خاصی قائل بود. او در اواخر عمر به قصد عتبات عازم نجف اشرف در عراق شد و در شب 23 ذی الحجه سال 1359 هـ .ق از دنیا رفت و در کنار استادش حاجی نوری در یکی از ایوانهای جنوبی قبلی صحن نجف اشرف دفن گردید.
http://andisheqom.com/fa/Article/View/2475/بزرگان-و-مفاخر-قم/?SearchText=فشارکی&LPhrase=
