شناسایی نقش ، عملکرد و ظرفیت اتوبوسهای تندرو و مترو در تخلیه اضطراری شهر و ارایه راهکارهای مدیریت بحران ( نمونه موردی شهر تهران )

داور :

دکتر سید جواد هاشمی فشارکی

پژوهشگر :

مهندس حامد احمد یوسفی

استاد راهتما :

دکتر فتح الله شمسایی

شناسایی نقش ، عملکرد و ظرفیت اتوبوسهای تندرو و مترو در تخلیه اضطراری شهر و ارایه راهکارهای مدیریت بحران

( نمونه موردی شهر تهران )

جلسه داوری :

شنبه 4 اسفند 1397

چکیده

 

با نگاهی به شرایط نابسامان و شکننده خاورمیانه و با توجه به تهدیدات روزافزون آمریکا و اسرائیل علیه کشورمان و همچنین وقوع سوانح طبیعی ، بیشتر شهرهای در معرض تهدیدات مختلفی قرار دارند برخی از این شهرهای کشور مثل شهر تهران با توجه به ویژگی‌های  خاص (مانند تراکم جمعیتی ،پایتخت و مرکز سیاسی کشور و ...)نسبت به شهرهای دیگِ در معرض تهدیدات و خطرات بیشتری هستند.بنابراین هنگام مواجهه با این تهدیدات، یکی از پاسخ‌های اضطراری و مهم تخلیه امن جمعیت می‌باشد.  و از طرفی هزینه بالای ساخت مکان‌های امن و پناهگاه‌ها در مقابل رشد روزافزون و قدرت تخریب سلاح‌های هوشمند و به‌تبع آن کمتر شدن کارایی این اماکن منجر به توسعه طرح‌های تخلیه جمعیتی شده است. هدف کلی از طرح‌های تخلیه جمعیتی، حفاظت از جان شهروندان و کاهش تلفات نیروی انسانی و به‌تبع آن افزایش پایداری ملی هست. برای تحقق این هدف کارآمد بودن سیستم حمل‌ونقل و برنامه‌ریزی مناسب در طرح‌های تخلیه اضطراری سبب کاهش قابل‌توجه تلفات انسانی و افزایش هزینه‌های دشمن می‌شود. بنابراین یکی از موضوعات مهم در زمان بحران، استفاده از سیستم حمل‌ونقل عمومی هست. به‌محض وقوع بحران‌های بزرگ نیاز به تخلیه و جابجایی مردم آسیب‌دیده ازیک‌طرف و انتقال امدادرسانان به محل حادثه از طرف دیگر به‌شدت افزایش می‌یابند. از بین انواع سیستم حمل‌ونقل عمومی در تهران، مترو و اتوبوس‌های تندرو در سال‌های اخیر پیشرفت، گسترش و تأثیرات زیادی داشته است. بنابراین در این تحقیق ما به دنبال این هستیم که با مطالعات عمیق و ظرفیت‌ها موجود نقش ،عملکرد و ظرفیت‌های مترو و اتوبوس‌های تندرو در تخلیه اضطراری جمعیت در شهر تهران را بررسی کنیم و راهکارهای مدیریت بحران برای تسهیل تخلیه اضطرابی جمعیت در شهر تهران با استفاده مترو و اتوبوس‌های تندرو ارائه کنیم. در این راه دفاع غیرعامل به‌عنوان یک بستر توسعه پایدار و یکی از مؤثرترین و پایدارترین روش‌ها برای مقابله با شرایط اضطراری محسوب شده و اقدامات دفاع غیرعامل حوزه‌ها و عرصه‌های مختلفی ازجمله حوزه مدیریت بحران شهری و مقابله با آن را شامل می‌شود

تحقیق پیش رو در زمره­ی تحقیقات کاربردی (نوع توسعه­ای) به شمار رفته و در مسیر دست­یابی به اهداف آن، و در مرحله شناسایی تهدیدات پیش روی شهرها و نیز جهت ارائه راهکارها مدیریت بحران در جهت تسهیل تخلیه اضطراری در شبکه حمل‌ونقل مترو و سامانه‌های تندرو، از روش­های کتابخانه­ای، مصاحبه و مشاهده (روش­های کیفی)، و در بخش آسیب شناسی شهر تهران و ارزیابی نقش، عملکرد و ظرفیت اتوبوس‌های تندرو و مترو در تخلیه اضطراری شهر تهران و عوامل مؤثر دران از روش پرسشنامه (روش کمی)، جهت گردآوری اطلاعات استفاده گردید. ازاین‌رو روش تحقیقِ حاضر، روش توصیفی (تحلیل محتوا - مطالعه موردی) می‌باشد. جهت تجزیه‌وتحلیل داده‌ها نیز روش تحلیل محتوا (کیفی) و روش آمار توصیفی (کمی) انتخاب، و نرم‌افزارهای SPSS,GIS و Expert Choice به‌عنوان ابزار پردازش اطلاعات انتخاب گردید.

بر اساس یافته‌های تخصصی پرسش‌نامه کارشناسان در بخش نقش شبکه حمل‌ونقل: نقش اتوبوس‌های تندرو در معیار خطوط، خط نه با 55.6 درصد بیشترین نقش را نسبت به سایر خطوط اتوبوس‌های تندرو، در معیار تقاطع، تقاطع پایانه آزادی با 55.6 درصد مهم‌ترین تقاطع و در معیار ایستگاه‌های مهم، پایانه‌های آزادی و خاوران با بیش از 50 درصد مهم‌ترین ایستگاه‌های مهم در تسهیل تخلیه اضطراری جمعیت در مواقع بحران می‌باشند. همچنین نقش مترو در معیار خطوط، خط یک با 44.9 درصد بیشترین نقش را نسبت به سایر خطوط مترو. در معیار تقاطع، تقاطع ارم سبز با 55.5 درصد مهم‌ترین تقاطع نسبت به سایر تقاطع‌های مترو و در معیار ایستگاه‌های مهم، مهم‌ترین ایستگاه مهم مترو در تسهیل تخلیه اضطراری جمعیت در مواقع بحرانی را ایستگاه صادقیه با 44.5 درصد نسبت به سایر ایستگاه‌های مهم مترو بر عهده دارد.

عوامل مؤثر در تخلیه اضطراری جمعیت در شبکه حمل‌ونقل توسط مترو و اتوبوس‌های تندرو شامل تقاطع، ایستگاه مهم، جمعیت، زمان تخلیه، ظرفیت و وضعیت راه است و همچنین"راهکارهای مدیریت بحران برای تسهیل تخلیه اضطراری جمعیت در شهر تهران با استفاده مترو و اتوبوس‌های تندرو بر اساس یافته‌ها و شامل: اصلاح شرایط ترافیکی، تجهیزات کمکی خطوط BRTو خطوط مترو، تهیه نقشه نقاط پرخطر، مدیریت منسجم و واحد، آموزش نیروها، مشخص نمودن مکان‌های امن، اطلاع‌رسانی، ایجاد بانک اطلاعاتی، اصلاح زمان توقف، آموزش شهروندان و استفاده افزایش ظرفیت خطوط و ایستگاه ها می‌باشند که می‌توان گفت که مهم‌ترین راهکارها شامل اصلاح شرایط ترافیکی، تجهیزات کمکی خطوط BRT و خطوط مترو و اصلاح زمان توقف می‌باشند.

 

کلیدواژه‌ها: مدیریت بحران، تخلیه اضطراری،، سامانه مترو، سامانه اتوبوس‌های تندرو، راهکارهای تسهیل تخلیه.

کلیدواژه‌ها: مدیریت بحران، تخلیه اضطراری،، سامانه مترو، سامانه اتوبوس‌های تندرو، راهکارهای تسهیل تخلیه.