بررسی مفهومی مصداقی هوای نفس و اثار تبعیت از ان از منظر ایات و روایات- پایان نامه کارشناسی ارشد
استاد مشاور: ذکتر محمدعلی لسانی فشارکی
https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/07057df2faa99d58a6158e819310cf6a
بررسی مفهومی مصداقی هوای نفس و اثار تبعیت از ان از منظر ایات و روایات
پارسای داخل کشور
کارشناسی ارشد
1397
رشته: الهیات و معارف اسلامی - علوم قرآن و حدیث ـ علوم حدیث
پدیدآور: لیلی پوراقبالی استاد راهنما: مژگان سخی مطلق استاد مشاور: محمدعلی لسانی فشارکی
دانشکده اصول الدین
https://ganj.irandoc.ac.ir/viewer/07057df2faa99d58a6158e819310cf6a?sample=1
هدف از خلقت انسان رسیدن وی به کمال است.برای گام برداشتن به سوی این هدف انسان باید خود رابشناسد و سرمایه ها و توانایی هاو استعدادهای درونی خود را درک کند و همچنین موانع حرکت بسوی این هدف مهم را نیز بشناسد. به همین دلیل است که خود شناسی ازسودمند ترین دانش ها شمرده شده است . یکی از این موانع حرکت که بار ها قرآن آن را عامل سقوط و گناه و دور ماندن از این هدف معرفی کرده ، تبعیت از هوای نفس است .مفهوم هوای نفس وآثار پیروی از آن درحوزه های مختلفی همچون حوزه های اعتقادی و اخلاقی و....... قابل بررسی است. این عامل یک عامل درونی است که انسانها را برای رسیدن به لذت های زودگذر دنیایی و گناه، دعوت می کند و از پیروی ازعقل و وجدان باز می دارد . نفس انسان دارای گرایشهای مختلفی است اگر شهوات حیوانی بر انسان حاکم شود و زمام انسان را در دست بگیرد او را به ورطه هلاکت می افکند. هوای نفس مجموعه ی شهوات حیوانی و خواهشهای نفس اماره است که در درون هر کسی وجود دارد و او را به تبعیت بی چون و چرا فرمان می دهد . بنا به فرموده امامان معصوم (ع) دشمن ترین دشمن انسان، همان نفسی است که درون او وجود دارد. تبعیت و پیروی از هوای نفس ، انسان را از جایگاه انسانی به عالم حیوانی تنزل داده و مانع از تعقل وادراک صحیح حقایق می گردد. مهمترین آثار تبعیت از هوای نفس عبارتند از : اعراض از یاد خدا، انذارناپذیری ، شقاوت و بدبختی ،بت پرستی و قتل پیامبران الهی . نیز آیات و روایات به مقابله با تبعیت از هوای نفس سفارش نموده و از مسلمانان می خواهد تا با تقویت قوای عقلانی خود نسبت به مهار هوای نفس توجه ویژه داشته باشند .مهمترین راهکار های مقابله با هوای نفس عبارتند از: یاد خدا ،یاد مرگ،محاسبه و مداوا ی نفس وجهاد با نفس .
شهوت / bad lust and bad spirit
همرسانی
شماره صفحه چکیده۱ فصل اول : کلیات و مفاهیم ۱.۱ کلیات۴ ۱.۱.۱ معرفی مسئله۴ ۲.۱.۱پیشینه تحقیق۴ ۱.۱.۲.۱کتاب ها ۴ ۱.۱.۲.۲ مقالات۶ ۳.۲.۱.۱پایان نامه ها۷ ۱.۱.۳سوالات تحقیق۸ ۱.۱.۴فرضیه های پژوهش ۸ ۱.۱.۵روش تحقیق۸ ۱۰۲ مفاهیم۹ ۱.۲.۱. واژه هوی۹ ۱.۲.۱.۱ هوی در لغت ۹ ۱.۲.۱.۲ هوی در اصطلاح۱۰ ۱.۲.۲ نفس۱۴ ۱.۲.۲.۱ نفس در لغت۱۴ ۱.۲.۲.۲ واژه نفس در اصطلاح۱۵ ۱.۲.۳ نفس اماره۱۹ ۱.۲.۴ هوای نفس۲۰ ۱.۲.۵شهوت۲۱ فصل دوم : مصادیق هوای نفس از نظر قرآن و احادیث درآمد۲۵ ۲.۱شهوت حسی۲۶ ۲.۱.۱شهوت طعا م وشکم۲۶ ۲.۱.۲شهوت جنسی۲۷ ۳.۱.۲شهوت کلام۳۰ ۲.۲شهوت غیر حسی۳۱ ۱.۲.۲شهوت مقام۳۲ ۲.۲.۲شهوت ثروت۳۶ ۲.۲.۳ شهوت کثرت اولاد۳۹ فصل سوم: آثار پیروی ازهوای نفس از دیدگاه قرآن و احادیث در آمد۴۳ ۳.۱ انحراف از حق۴۴ ۳.۲ از کار افتادن ابزار های شناخت۴۸ ۳.۳ تکذیب پیامبران۵۱ ۳.۴ کفر و بی ایمانی۵۱ ۳.۵ عدم تحقق عدالت۵۲ ۳.۶ شقاوت و بد فرجامی ۵۴ ۳.۷ قطع الطاف الهی ۵۶ ۳.۸ مهر زدن بر دل ۵۷ ۳.۹ افراط و تفریط در اعمال و رفتار۵۷ ۳.۱۰ممانعت از رشد و تعالی ۵۸ ۳.۱۱ اعراض از یاد خدا۵۸ ۳.۱۲ انذار ناپذیری ۵۹ ۳.۱۳ معبود ساختن هوای نفس ۶۰ ۳.۱۴ فساد و تباهی نظام هستی۶۱ ۳.۱۵عدم اجابت سخن پیامبر۶۱ ۳.۱۶محرومیت از ولایت و نصرت حقّ۶۲ ۳.۱۷ اعراض از معجزات و تکذیب انبیا۶۳ ۳.۱۸ غفلت وبی خبری۶۳ ۳.۱۹تقلید کورکورانه۶۴ ۳.۲۰ظن و گمان بی اساس۶۵ ۳.۲۱خالی بودن از فهم وتدبّر۶۵ فصل چهارم : راهکارهای مقابله با هوای نفس از منظر قرآن و احادیث در آمد۶۸ ۴.۱ تعقل۶۹ ۴.۲ رعایت تقوی۷۳ ۴.۲.۱ اهمیت تقوی۷۴ ۴.۳.صبر ۷۷ ۴.۴پرهیز از دنیا گرایی۷۷ ۴.۴.۱دنیا مایه فریب۷۹ ۴.۴.۲دنیا کالای ناچیز۸۰ ۴.۴.۳ دنیا سرگرمی وبازیچه۸۰ ۴.۵جهاد با نفس۸۱ ۴.۵.۱همیّت جهاد با نَفْس از نظر آیات وروایات۸۳ ۴.۶ درک عظمت الهی۸۵ ۴.۷ خوف و خشیت از خداوند۸۸ ۴.۸ قناعت۹۰ ۴.۹پذیرش موعظه ۹۰ ۴.۱۰ حلم و برد باری ۹۱ ۴.۱۱ ترک عادات نا پسند ۹۲ ۴.۱۲ زهدورزی۹۳ ۴.۱۲.۱ زهد در آیات قرآن۹۳ ۴.۱۲.۲ معیار زهد۹۴ ۴.۱۳ توجه به جایگاه و حقیقت خود۹۴ ۴.۱۴ توسل ۹۶ ۴.۱۵ دعا۹۷ ۴.۱۶ توبه و مداوای نفس۹۸ ۴.۱۷عدم تبعیت از شیطان۱۰۰ ۴.۱۸ ترک محیط آلوده و گزینش محیط سالم۱۰۲ ۴۰۱۹عزم وتصمیم۱۰۴ ۴.۲۰ یاد مرگ۱۰۵ ۴.۲۱ مقدم داشتن اولیای الهی بر خود۱۰۶ ۴.۲۲تهجد و شب زنده داری۱۰۷ ۴.۲۳ محاسبه۱۰۸ نتیجه گیری ۱۱۱ پیشنهادات۱۱۲ منابع و مآخذ۱۱۳ مقالات مورد استفاده ۱۱۸ نرم افزارهای مورد استفاده ۱۱۹ چکیده انگلیسی ۱۲۰
همرسانی
کتب: قرآن کریم، ترجمه آیت الله مکارم شیرازی ، تهران ،مرکز طبع و نشر قرآن جمهوری اسلامی ، ۱۳۸۷ ش. نهج البلاغه،ترجمه: دشتی ،محمد، ،قم ، پارسایان،۱۳۷۹ش. صحیفه سجادیه / شرح فیض الإسلام، علینقی ،خطاط طاهر خوشنویس، تهران، ۱۳۷۶ق. ۱-ابن‌فارس، ابوالحسین احمد. معجم مقاییس اللّغه، قم ، مکتب مرکز انتشارات اسلامی ، ۱۴۰۴ق. ۲- احسان بخش، صادق، آثار الصادقین ، قم ،موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت (ع) ، ۱۳۶۷ش. ۳- ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب،دار الفکر للطباعه و النشر و التوزیع ،بیروت۱۳۸۹ق. ۴- امینی، ابراهیم، خود سازی یا تزکیه و تهذیب نفس، قم، انتشارات شفق، ۱۳۶۸ ش. ۵-ابن شعبه حرّانی، حسن بن علی، تحف العقول عن آل رسول (ص)، تهران، اسلامیه، ۱۳۶۳ ش. ۶ -امام خمینی (ره) ،روح الله،چهل حدیث، تهران ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، ۱۳۷۸ش. ۷ -همو، جهاد اکبر، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، ۱۳۷۲ش. ۸-بحرانی،کمال الدین میثم،شرح نهج البلاغه ابن میثم،محمد مقدم،قربانعلی، مشهد، آستان قدس رضوی،۱۳۷۵. ۹-تمیمی آمدی،عبدالواحد،غررالحکم و دررالکلم،قم،دارالکتب الاسلامیه،۱۳۸۸. ۱۰- ثقفی تهرانی، محمد، تفسیر روان جاوید، تهران، برهان، ۱۳۹۸ ق. ۱۱- جعفری،محمد تقی،ترجمه و تفسیر نهج البلاغه،قم،دفترنشر فرهنگ اسلامی،۱۳۷۴. ۱۲- حرّعاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه إلی تَحْصیلِ مَسائلِ الشَّریعَه ،( جهاد با نفس ) مترجم: صحت،علی،قم،دفتر نشر فرهنگ اهل بیت علیهم السلام، ۱۴۱۵ه.ق. ۱۳- همو ، الجواهر السنیه فی الأحادیث القدسیه (کلیات حدیث قدسى) تهران، دهقا‌ن ، ۱۳۷۵ ش. ۱۴- حسینی شاه عبدالعظیمی ،حسین ، تفسیر اثنی عشری، تهران، میقات، ۱۳۶۳ ش. ۱۵- حکیمی، محمدرضا ،الحیاه، (ترجمه احمد آرام) تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۱ ۱۶- راغب اصفهانی،حسین بن محمد،مفردات الفاظ قرآن کریم،مترجم :خداپرست ،قم،دفتر نشر نوید اسلام، ۱۳۸۷ش. ۱۷- سبحانی‌نیا، محمدتقی، حدیث تندرستی، قم، همای غدیر، ۱۳۸۶ش ۱۸ - شعرانی، میرزا ابوالحسن ، نثر طوبی ( دایره القرآن لغات قرآن مجید ) تهران ، اسلامیه ، ۱۳۹۴ش. ۱۹- شبّر،عبدالله،اخلاق،جباران،محمدرضا،قم، حجر،۱۳۸۰ش. ۲۰- صبحی صالح، شرح نهج البلاغه، بیروت، انتشارات هجرت، ۱۳۹۵ ق. ۲۱-طب‍اطب‍ایی، م‍ح‍م‍دح‍س‍ی‍ن، تفسیر المیزان ، ت‍رج‍م‍هٔ م‍وس‍وی‌ه‍م‍دان‍ی، سید م‍ح‍م‍دب‍اق‍ر ، قم، اسلامی، ۱۳۸۲ش. ۲۲-طوسی، محمد بن حسن، الامالی، قم، داوری، ۱۳۸۵ ش. ۲۳- طریحی ،فخرالدین ، مجمع البحرین و مطلع النیرین، مرتضوی، تهران ،۱۳۷۵ ش. ۲۴-طیب، سید عبدالحسین ، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، ، تهران، اسلام، ۱۳۷۸ ش. ۲۵-طبرسی،فضل ابن حسن،جوامع الجامع فی تفسیر القرآن المجید ، بیروت، دار الا ضواء ، ۱۴۱۲ق. ۲۶-همو ،مشکاه الأنوار ، ترجمه عطاردى، تهران، عطارد، ۱۳۷۴ش. ۲۷-همو،مجمع البیان لعلوم القرآن ،تهران، ناصر خسرو ، ۱۴۱۶ ق . ۲۸-صدوق، ابن بابویه،محمدبن علی ، الخصال، تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم، جامعه مدرسین،۱۳۷۲ش. ۲۹-همو ،من لایحضره الفقیه، بلاغی،صدرالدین ،تهران،دارالکتب الاسلامیه،۱۳۸۵ش. ۳۰-همو، معانی الاخبار ،مترجم محمدی شاهرودی ،تهران، دارالکتب الاسلامیه۱۳۷۷ش. ۳۱-همو، الامالی، تهران، ارمغان طوبی ، ۱۳۹۴ق. ۳۲-فیض کاشانی ، محمدبن مرتضی ، المحجهالبیضاءفی تهذیب الاحیاء (راه روشن)، ترجمه شده (عبدالعلی صاحبی، سید محمدصادق عارف و محمدرضا عطایی)، مشهد ، بنیاد پژوهشهای آستان قدس رضوی ،۱۳۸۳ش. ۳۳-فیروز آبادی،محمد بن یعقوب ،القاموس المحیط، ، بیروت، لبنان ، دار الکتب العلمیه، منشورات محمد علی بیضون . ۳۴-فراهیدی ، خلیل ابن احمد، العین ، قم ، موسسه دار الهجره، ۱۴۰۹ق. ۳۵-فواد افرام البستانی، المنجد الابجدى ،( فرهنگ ابجدی عربی- فارسی ) مترجم: رضا مهیار ، تهران ،موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت(ع) ، ۱۳۵۶ش. ۳۶-قرضاوی،یوسف. سیمای صابران در قرآن. ترجمه و تحقیق محمّدعلی لسانی فشارکی، قم مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۸ش. ۳۷- قرشی،علی اکبر،قاموس قرآن،تهران،دارالکتب الاسلامیه،۱۳۷۸. ۳۸-قرائتی،محسن،تفسیر نور،،تهران،مرکز فرهنگی درس هایی ازقرآن،۱۳۸۲ش. ۳۹-قمی ،عباس، منتخب مفاتیح الجنان، ترجمه الهی قمشه ای،مهدی،قم،نشر اکرام،۱۳۸۶ش. ۴۰-همو، مفاتیح الجنان، قم، مشعر ، ۱۳۸۷ش. ۴۱- کلینی،محمدبن یعقوب،الکافی، مترجم حسن زاده،صادق،قم، قائم آل محمد(ص)،۱۳۸۲ش. ۴۲-محمدی ری شهری، محمد، العلم والحکمه فی الکتاب والسنه، قم، دارالحدیث،۱۳۷۶ش. ۴۳-همو ،منتخب میزان الحکمه، ترجمه حمیدرضا شیخی، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۶ش. ۴۴- محدث ارموی، جلال الدین، فهرست موضوعی شرح غررالحکم، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۶۱ ش. ۴۵- مهدوی کنی، محمد رضا، نقطه های آغاز در اخلاق اسلامی، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۱ ش. ۴۶-ـمطهّری، مرتضی، گفتارهای معنوی، تهران، صدرا (۱۳۶۴)ش. ۴۷-همو، انسان در قرآن، تهران، صدرا،۱۳۷۳ش. ۴۸-مصباح یزدی، محمّدتقی، راهیان کوی دوست. قم، مؤسّسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) ۱۳۷۶ش. ۴۹-همو ،اخلاق درقرآن،قم، آموزشی وپرورشی امام خمینی (ره) ،۱۳۷۹ش. ۵۰-همو ،خودشناسی برای خودسازی، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) ،۱۳۹۲ش. ۵۱-همو، سجاده های سلوک شرح مناجات‌های حضرت سجاد (ع)قم ، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) ۱۳۹۰ش. ۵۲ -همو، پندهای امام صادق به رهپویان صادق، قم، مؤسسه امام خمینی ، سال۱۳۸۰ش. ۵۳-متقی هندی، علی بن حسام الدین،کنزالعمال فی سنن الاقوال و الافعال ،بیروت، دارالکتب العلمیه،۱۴۱۹ م. ۵۴-مکارم شیرازی، ناصر ،تفسیر نمونه ، تهران، دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش. ۵۵-همو،ناصر ،اخلاق درقرآن ،قم،مدرسه الام علی بن ابی طالب(ع)،۱۳۷۹ش. ۵۶-مجلسی، محمّدباقر، بحارالأنوارالجامعه لدرراخبار الائمه الاطهار(ع) تهران،مکتبه الإسلامیّه،۱۳۸۶ق. ۵۷-مظاهری، حسین، جهاد با نفس، قم، انجمن اسلامی معلمان ،۱۳۶۹ش. ۵۸-نورى، حسین بن محمد تقى، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم، مؤسسه آل البیت(علیهم السلام ) ۱۴۰۸ ق . ۵۹-نراقی، ملا مهدی ، جامع السعادات، ، ترجمه سیدجلال الدین مجتبوی ،تهران، قائم آل محمد، ۱۳۷۷ش. ۶۰- نراقی،احمد،معراج السعاده،تهران،انتشارات راه علم،۱۳۸۶ش. ۶۱-وَرّام بن ابی فراس حلّی ، تَنبیهُ الخَواطِر و نُزهَهُ النَّواظِر، (مجموعه ورّام )ترجمه محمدرضا عطایی، مشهد، آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهشهای اسلامی،۱۳۶۹ش . ۶۲-یزدی ،محمدتقى ، خودشناسى براى خودسازى، قم،مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى(قدس سره)، ۱۳۸۲ مقالات: ۶۳- شاکر، محمدکاظم ، مقاله( وجوه معانی نفس در قرآن )، مجله: پژوهش های فلسفی - کلامی ،شماره ۴ تابستان ۱۳۷۹. ۶۴-مصباح یزدی ، محمد تقی، مقاله(قلب بیمار و راه کارهای درمان آن) مجله: معرفت ،شماره ۱۵۱ علمی-ترویجی تیر ۱۳۸۹. ۶۵-همو ،مقاله(نبرد پیوسته دشوار انسان با نفس سرکش) مجله: معرفت شماره ۱۴۸ علمی-ترویجی ،فروردین ۱۳۸۹ ش. ۶۶ -محمدی، میر آقا (راههای مبارزه با نفس) نویسنده: ؛ مجله: پژوهشهای فقهی سال دوم ،شماره ۴ بهار ۱۳۸۵ش. ۶۷ -نیلی، محمد رضا،نظری، حسین،موسوی، ستاره، مقاله(عزت نفس و آثار تربیتی آن از دیدگاه قرآن و احادیث) پژوهش های اجتماعی، اسلامی، - شماره ۱۰۵ تابستان ۱۳۹۴. ج-نرم افزارها: جامع التفاسیر نور، نسخه۳، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. جامع الاحادیث، نسخه ۵/۳، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
همرسانی
https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/07057df2faa99d58a6158e819310cf6a
