سیاستهای کلی نظام ، اثر گذار برحوزه های مهندسی
دکتر سید جواد هاشمی فشارکی
سیاستهای کلی نظام ، اثر گذار برحوزه های مهندسی
دکتر سید جواد هاشمی فشارکی
سیاستهای کلی نظام، بر مبنای اصول و اهداف جمهوری اسلامی ایران تعیین میگردد و چارچوبها و جهتگیریهای کشور را در همة عرصههای حکومتی مشخص میکندسیاستهای کلی نظام، چارچوبها را برای وضع قانون و اجرای آن توسط قوای حکومتی مشخص میکنند و در حدود مفادشان الزامآورند؛ به این معنا که بر اساس مفاد این سیاستها، قوا و نهادهای حکومتی موظف به گام برداشتن در جهت تحقق آنها هستند. در اینباره به نمونهای از الزام قوای حکومتی برای تحقق سیاست مورد نظر مقنن در قانون اساسی اشاره میشود؛ میدانیم که بر اساس اصل 29 قانون اساسی، برخورداری از تأمین اجتماعی، حقی همگانی شمرده شده است که در راستای تحقق این حق همگانی، دولت موظف شده است طبق قوانین از محل درآمدهای عمومی و درآمدهای حاصل از مشارکت مردم، خدمات و حمایتهای مالی را برای یکیک افراد کشور تأمین کند؛ آنچه بدیهی است در اینباره مردم نمیتوانند با استناد به این اصل قانون اساسی به دادگاهها مراجعه نموده و احقاق حق نمایند ولی مجموعة قوای حکومتی در سیاستگذاریهای کلی و جزئی خود موظفاند چنین مسألهای را از مرحله تقنین تا مراحل اجرا و نظارت آن، لحاظ و پیگیری نمایند.
سیاستهای کلی نظام در موارد زیر بعنوان یک سیاست بالادستی برحوزه های مهندسی و زیرساختهای کشور تاثیرگذار می باشد :
v سیاستهای کلی نظام در دوره چشم انداز
سیاست های کلی، مجموعه ای هماهنگ از جهت گیری ها، اهداف مرحله ای و راهبردی کلان نظام در دوره های زمانی مشخص برای تحقق آرمانها و اهداف قانون اساسی است .و در بخش ویژگیها و مشخصات این سیاست ها نیز موارد ذیل قابل توجه هستند: سیاستهای کلی که حتیالامکان باید شاخصپذیر و قابل نظارت باشد، برای کلیه ارکان نظام الزام آور بوده و ناظر بر همه قوانین از جمله برنامههای توسعه و بودجههای سالیانه است و دارای ویژگی ها و مشخصات ذیل می باشد: الف- پایداری ب- آینده نگری ج- واقع بینی د- فراگیر بودن
سیاستهای کلی نظام در دوره چشم انداز که توسط مرکز پژوهشهای مجلس منتشر شده است [1] ، حاوی موارد زیر درحوزه فنی مهندسی می باشد:
در بند 21 هویت بخشی به سیمای شهر و روستا ، چنین ذکر شده است : - بازآفرینی و روزآمدسازی معماری ایرانی ـ اسلامی.
در بند 1-7 با عنوان هنر و معماری اسلامی.چنین ذکر شده است : " 2-1 ایجاد محیط مساعد برای رشد فضائل اخلاقی و تهذیب نفس. "
دربخش سوم (امور اجتماعی) .چنین ذکر شده است : " 1-1 هویت اسلامی. "
درفصل الف ( امور فرهنگی )
چنین آماده است :
1- تقویت
روحیه ایمان و ایثار و عنصر فداکاری به عنوان عامل اصلی اقتدار
ملی، تبیین مبانی ارزشی و
تقویت اعتماد به نفس ملی
2- ایجاد
جامعهای سالم، اخلاقی، مبتنی بر ارزشهای اسلامی، فرهنگمدار و
شهروندانی آگاه، عزتمند و
برخوردار از ملاکهای درستکاری و احساس رضایتمندی
3- رشد
و اعتلای فرهنگ و هنر ایران و اسلام بهعنوان عناصر هویت ملی
46- شناخت
عناصر سازنده فرهنگ، هنر، دانش و تمدن اسلامی و ایرانی، بهعنوان
عناصر هویت ملی و بهرهگیری از
مزیتهای تاریخی و فرهنگی مناطق مختلف کشور، برای
مشارکت فعال مناطق در توسعه
پایدار
47- سازماندهی
فضای ملی، ایجاد تعادل منطقهای و تقویت نقش منطقهای کشور، با
بهرهگیری از قابلیتها و
مزیتهای اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و طبیعی سرزمین، با هدف
ارتقای جایگاه بینالمللی کشور
v سیاست های کلی آمایش سرزمین
ابلاغی مقام معظم رهبری (21/09/1390) [2]
الف- توسعه منابع انسانی به عنوان رکن اصلی آمایش سرزمین از طریق:
۱- تربیت انسانهای سالم، با انگیزه، شاداب، متدین، وطندوست، جمعگرا، نظمپذیر و قانونگرا.
۲- ارتقاء سطح آموزش، پژوهش و بهرهوری نیروی کار در جهت افزایش سهم منابع انسانی در ترکیب عوامل مؤثر در تولید ثروت ملی.
۳- برقراری تناسب کمی و کیفی جمعیت و استقرار متعادل آن در پهنه سرزمین و تعمیم و گسترش شبکههای ارتباطی و اطلاعاتی.
۴- بهبود شاخصهای توسعه انسانی با تأکید بر تدین، شکوفایی استعدادها و خلاقیتها، گسترش سلامت و ارتقای سطح دانش عمومی.
ب- توجه به یکپارچگی ملی و سرزمینی و تقویت هویت اسلامی – ایرانی و مدیریت سرزمین از طریق:
۱- استفاده مؤثر از موقعیت، میراث تاریخی و جاذبههای فرهنگی و طبیعی کشور در مسیر اهداف توسعه، تقویت گردشگری و حفاظت از سوابق تاریخی.
۲- تنظیم اثر بخش رابطه دولت و مردم و افزایش سازمان یافته سهم مردم در امور کشور با توجه به سیاستهای کلی مصوب در بخش «وحدت و همبستگی ملی»، «امنیت ملی» و اقوام و مذاهب».
۳- تعامل سازنده میان ارزشها و مزیتهای مناطق گوناگون کشور با استفاده از ظرفیتهای فرهنگی، آموزشی، اقتصادی و انگیزههای ملی و اقدام در جهت تفویض اختیارات مناسب قانونی به سطوح منطقهای و محلی با رعایت تمرکز امور سیاستگذاری و حاکمیتی.
ج – ارتقای کارآیی وبازدهی اقتصادی و تسهیل روابط درونی و بیرونی اقتصاد کشور با:
۱- تقسیم کار ملی با توجه به استعدادهای طبیعی و خلق مزیتهای جدید در مناطق مختلف کشور.
۲- همافزایی مزیتهای کشور، نوسازی بخش کشاورزی متناسب با منابع تولید و پهنهبندی اقلیمی، اصلاح و تکمیل زنجیرههای تولید صنعتی، سازماندهی بخش خدمات نوین و تولید کالا و خدمات دانش پایه.
۳- فراهم آوردن زمینههای مناسب مدیریتی و زیربنایی در مناطق مختلف و ارتقاء مستمر سطح شاخص بهرهوری ملی و افزایش سهم منابع انسانی در تولید ثروت ملی متناسب با استعداد مناطق کشور.
د- دستیابی به تعادلهای منطقهای متناسب با قابلیتها و توانهای هر منطقه با توجه به نکات زیر:
۱- ایجاد امکانات عادلانه و فرصتهای برابر و رفع تبعیض ناروا در مناطق کشور.
۲- تعیین نقش ملی و فرامرزی مناطق مختلف کشور برای رسیدن به تعادلهای منطقهای و تقویت وحدت و یکپارچگی ملی.
۳- فراهم آوردن زمینههای مناسب برای افزایش سهم جمعیت و فعالیت در مناطق کم تراکم با اولویت مناطق شرقی و جنوبی کشور.
هـ- سامان بخشی فضای مناسب مراکز زیست و فعالیت به ویژه در مناطق مرزی با تأکید بر مشارکت مؤثر مردم با:
۱- ساماندهی، مدیریت کلان و نظارت مستمر بر پیشرفت و آبادانی کشور با ایجاد شبکه به هم پیوسته مناطق اسکان و فعالیتهای ملی و تعریف نقش و کارکرد فراملی هریک از آنها در جهت تحقق اهداف چشمانداز و اصول آمایش سرزمین.
۲- تقویت هدفمند عوال پیشرفت و آبادانی در مناطق حساس و ویژه با توجه به ملاحظات دفاعی، امنیتی، فرهنگی، اجتماعی و زیست محیطی و افزایش نقش و فعالیت مردم در فرآیند توسعه.
۳- توسعه هماهنگی جزایز و سواحل جنوب و شمال کشور با بهرهگیری از ظرفیت استانهای همجوار، موقعیت جغرافیایی، زیربناهای اساسی، منابع دریایی و نفت و گاز و استقرار صنایع مرتبط، پشتیبان و انرژیبر و توسعه بازرگانی، گردشگری، آموزش عالی، فنی- حرفهای و تحقیقات با تقویت تعامل فراملی (طی ده سال در قالب دو برنامه پنجساله).
۴- توسعه هماهنگ مناطق مرزی در شرق و غرب کشور با تقویت امور زیربنایی و بهرهگیری از مزیتهای نسبی جهت توسعه ظرفیت ملی گردشگری، آموزشی، بازرگانی و تعامل فرامرزی.
و- رعایت ملاحظات امنیتی ودفاعی در استقرار جمعیت وفعالیت در سرزمین با تکیه بر:
۱- انتخاب مکانهای مناسب و استقرار مراکز زیست و فعالیت و همچنین مراکز حیاتی و حساس، متناسب با ملاحظات اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی به ویژه امنیتی و پدافند غیرعامل.
۲- ارتقاء فعالیتهای توسعهای ملی و استانی در مناطق مرزی با اعطای مشوقهای اقتصادی و تقویت زیربناها و استقرار مناسب جمعیت و تقویت نیروهای نظامی و انتظامی متناسب با تهدیدات.
۳- ساماندهی سطوح خدمات و استقرار جمعیت در کشور با توجه به مدیریت سوانح طبیعی، حوادث و منابع آب و رعایت شرایط زمینشناسی جهت افزایش ضریب ایمنی تأسیسات زیربنایی و حیاتی و ابنیه مراکز جمعیتی و شهرها و روستاها.
۴- تقویت همگرایی، یکپارچگی ملی، وحدت و پیوندهای اجتماعی با ارتقاء سطح توسعه یافتگی مناطق مختلف کشور و ایجاد قطبها و کانونهای توسعه.
۵- پیشگیری از مهاجرتهای بیرویه به مراکز استانها با تدابیر لازم.
ز- استفاده از موقعیت ممتاز جغرافیایی در جهت کسب جایگاه شایسته منطقهای و جهانی از طریق:
۱- تعامل و همکاری با کشورهای منطقه و جهان به ویژه حوزه تمدن ایرانی- اسلامی با تقویت نقش آفرینی سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و امنیتی کشور در جهت تأمین منافع ملی یا مشترک.
۲- تقویت شبکه ریلی و راههای ارتباطی اصلی و شریانی سرزمین و تبدیل کشور به مرکز عبور و مرور هوایی منطقه برای ترانزیت کالا و مسافر و نیز ایفای نقش مرکزیت مبادله انرژی (نفت، گاز، برق) و مخابرات در منطقه به منظور حفظ امنیت و منافع ملی.
۳- جلب مشارکت کشورهای منطقه در طراحی، سرمایهگذاری و فعالیتهای مشترک در زمینههای مختلف به ویژه اقتصادی و زیربنایی در جهت تأمین منافع مشترک منطقهای.
۴- ایجاد و تقویت نهادها و تشکلهای منطقهای در زمینههای گوناگون به ویژه علمی، فرهنگی، اقتصادی، و زیستمحیطی با بهرهگیری از عناصر هویت ایرانی- اسلامی.
۵- انتخاب تعدادی از کلانشهرها، بنادر و جزایر مستعد کشور و تجهیز آنها به خدمات پیشرفته ارتباطی و اطلاعاتی برای پذیرش نقش فراملی.
۶- ایفای نقش محوری در تعاملات علمی – فنی با منطقه و سایر کشورها با صدور خدمات فنی، مهندسی و آموزشی.
ح – حفظ، احیا و بهرهوری بهینه از سرمایهها، منابع طبیعی تجدیدشونده و حفظ محیطزیست در طرحهای توسعه.
v سیاست های کلی ابلاغی در بخش شهرسازی
(- ابلاغی توسط مقام معظم رهبری 29/11/89) [3]
مقام معظم رهبری سیاست های کلی نظام در بخش شهرسازی را ابلاغ فرموند. در این سیاست های ابلاغی که به عنوان راهنما ی دستگاههای اجرایی ، تقنینی و نظارتی است مقام معظم رهبری خط مشی و جهت گیری نظام را در شش بخش مذکور تعیین فرمودند.
پیش نویس این سیاست ها قبلا" در مجمع تشخیص مصلحت نظام تهیه و به محضر معظم له تقدیم شده بود. متن کامل سیاست های کلی ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری به شرح زیر است:
سیاستهای کلی بخش شهرسازی
1- مکانیابی توسعه شهرها در چارچوب طرح آمایش سرزمینی و بر اساس استعدادهای اقتصادی و با رعایت معیارهای زیست محیطی و مراقبت از منابع آب و خاک کشاورزی، و ایمنی در مقابل سوانح طبیعی و امکان استفاده از زیرساختها و شبکه شهری.
2- تعیین ابعاد کالبدی شهرها در گسترش افقی و عمودی با تاکید بر هویت ایرانی- اسلامی و با رعایت ملاحظات فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، امنیتی، حقوق همسایگی و امکانات زیربنایی و الزامات زیست محیطی و اقلیمی.
3- هماهنگ سازی مقررات و ایجاد هماهنگی در نظام مدیریت تهیه، تصویب و اجرای طرح های توسعه و عمران شهری و روستایی.
4- تامین منابع پایدار برای توسعه و عمران و مدیریت شهری و روستایی با تاکید بر نظام درآمد- هزینهای و در چارچوب طرح های مصوب.
5- حفظ هویت تاریخی در توسعه موزون شهر و روستا با احیاء بافت های تاریخی و بهسازی یا نوسازی دیگر بافت های قدیمی.
6- جلوگیری از گسترش حاشیه نشینی در شهرها و ساماندهی بافتهای حاشیه ای و نامناسب موجود.
7- تقویت و کارآمد کردن نظام مهندسی.
8- ایمن سازی و مقاوم سازی محیط شهری و روستایی.
9- رعایت هویت تاریخی و معنوی شهرها در توسعه و بهسازی محیط شهری بویژه شهرهایی از قبیل قم و مشهد.
10- سطحبندی شهرهای کشور و جلوگیری از افزایش و گسترش بی رویه کلان شهرها.
11- رعایت نیاز و آسایش جانبازان و معلولان در طراحی فضای شهری و اماکن عمومی.
v سیاست های کلی در بخش مسکن
(02/09/1381- ابلاغی توسط مقام معظم رهبری 29/12/1389) [4]
مقام معظم رهبری سیاست های کلی نظام مسکن را ابلاغ فرموند. در این سیاست های ابلاغی که به عنوان راهنما ی دستگاههای اجرایی ، تقنینی و نظارتی است مقام معظم رهبری خط مشی و جهت گیری نظام را در شش بخش مذکور تعیین فرمودند.
پیش نویس این سیاست ها قبلا" در مجمع تشخیص مصلحت نظام تهیه و به محضر معظم له تقدیم شده بود. متن کامل سیاست های کلی ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری به شرح زیر است:
1- مدیریت زمین برای تامین مسکن و توسعه شهر و روستا در چارچوب استعداد اراضی و سیاستها و ضوابط شهرسازی و طرحهای توسعه و عمران کشور و ایجاد و توسعه شهرهای جدید.
2- احیای بافت های فرسوده شهری و روستایی از طریق روش های کارآمد.
3- برنامهریزی دولت در جهت تامین مسکن گروه های کم درآمد و نیازمند و حمایت از ایجاد و تقویت موسسات خیریه و ابتکارهای مردمی برای تامین مسکن اقشار محروم.
4- برنامهریزی جامع برای بهبود وضعیت مسکن روستایی با اولویت مناطق آسیبپذیر از سوانح طبیعی و متناسب با ویژگیهای بومی.
5- ایجاد و اصلاح نظام مالیاتها و ایجاد بانک اطلاعاتی زمین و مسکن.
6- حمایت از تولید حرفهای، انبوه و صنعتی مسکن.
7- اجباری کردن استانداردهای ساخت و ساز مقررات ملی ساختمان و طرح های صرفه جوئی انرژی.
8- رعایت ارزشهای فرهنگی و حفظ حرمت و منزلت خانواده در معماری مسکن.
9- تقویت پژوهش و ارتقاء سطح دانش علمی در حوزه مسکن.
v سیاست های کلی در بخش پدافند غیر عامل
ابلاغی توسط مقام معظم رهبری(29/11/89) [5]
مقام معظم رهبری سیاست های کلی نظام پدافند غیر عامل را ابلاغ فرموند. در این سیاست های ابلاغی که به عنوان راهنما ی دستگاههای اجرایی ، تقنینی و نظارتی است مقام معظم رهبری خط مشی و جهت گیری نظام را در شش بخش مذکور تعیین فرمودند.
پیش نویس این سیاست ها قبلا" در مجمع تشخیص مصلحت نظام تهیه و به محضر معظم له تقدیم شده بود. متن کامل سیاست های کلی ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری به شرح زیر است:
1- تأکید بر پدافند غیرعامل که عبارت است از مجموعه اقدامات غیرمسلحانه که موجب افزایش بازدارندگی، کاهش آسیب پذیری، تداوم فعالیت های ضروری، ارتقاء پایداری ملی و تسهیل مدیریت بحران در مقابل تهدیدات و اقدامات نظامی دشمن می گردد.
2- رعایت اصول و ضوابط پدافند غیرعامل از قبیل انتخاب عرصه ایمن، پراکنده سازی یا تجمیع حسب مورد، حساسیت زدایی، اختفاء، استتار، فریب دشمن و ایمن سازی نسبت به مراکز جمعیتی و حائز اهمیت بویژه در طرح های آمایش سرزمینی و طرح های توسعه آینده کشور.
3- طبقه بندی مراکز، اماکن و تاسیسات حائز اهمیت به حیاتی، حساس و مهم و روزآمدکردن آن در صورت لزوم.
4- تهیه و اجرای طرح های پدافند غیرعامل (با رعایت اصل هزینه – فایده) در مورد مراکز، اماکن و تاسیسات حائز اهمیت (نظامی و غیرنظامی) موجود و در دست اجراء بر اساس اولویت بندی و امکانات حداکثر تا پایان برنامه ششم و تامین اعتبار مورد نیاز.
5- تهیه طرح جامع پدافند غیرعامل در برابر سلاح های غیرمتعارف نظیر هسته ای، میکروبی و شیمیایی.
6- دو یا چندمنظوره کردن مستحدثات، تاسیسات و شبکه های ارتباطی و مواصلاتی در جهت بهره گیری پدافندی از طرح های عمرانی و بویژه در مناطق مرزی و حساس کشور.
7- فرهنگ سازی و آموزش عمومی در زمینه به کارگیری اصول و ضوابط پدافند غیرعامل در بخش دولتی و غیردولتی، پیش¬بینی مواد درسی در سطوح مختلف آموزشی و توسعه تحقیقات در زمینه پدافند غیرعامل.
8- رعایت طبقه بندی اطلاعات طرح های پدافند غیرعامل.
9- ممانعت از ایجاد تاسیسات پرخطر در مراکز جمعیتی و بیرون بردن این گونه تاسیسات از شهرها و پیش بینی تمهیدات ایمنی برای آن دسته از تاسیساتی که وجود آنها الزامی است و ممانعت از ایجاد مراکز جمعیتی در اطراف تاسیسات پرخطر با تعیین حریم لازم.
10- حمایت لازم از توسعه فناوری و صنایع مرتبط مورد نیاز کشور در پدافند غیرعامل با تاکید بر طراحی و تولید داخلی.
11- به کارگیری اصول و ضوابط پدافند غیرعامل در مقابله با تهدیدات نرم افزاری و الکترونیکی و سایر تهدیدات جدید دشمن به منظور حفظ و صیانت شبکه های اطلاع رسانی، مخابراتی و رایانه ای.
12- پیش بینی سازوکار لازم برای تهیه طرح های مشترک ایمن سازی و ایجاد هماهنگی در سایر طرح ها و برنامه ها و مدیریت نهادهای مسئول، در دو حوزه پدافند غیرعامل و حوادث غیرمترقبه در جهت هم افزایی و کاهش هزینه ها.
13- ایجاد مرکزی برای تدوین طراحی، برنامه ریزی و تصویب اصول و ضوابط، استانداردها، معیارها، مقررات و آیین نامه های فنی پدافند غیرعامل و پیگیری و نظارت بر اعمال آنها.
v سیاستهای کلی اصلاح الگوی مصرف
ابلاغی از سوی رهبر معظم انقلاب(14/04/1389) [6]
متن سیاستهای کلی اصلاح الگوی مصرف که به روسای قوای سه گانه و رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام ابلاغ شده است بدین شرح است :
بسم الله الرحمن الرحیم
سیاست های کلی اصلاح الگوی مصرف
1ـ اصلاح فرهنگ مصرف فردی، اجتماعی و سازمانی، ترویج فرهنگ صرفه جویی و قناعت و مقابله با اسراف، تبذیر، تجمل گرایی و مصرف کالای خارجی با استفاده از ظرفیت های فرهنگی، آموزشی و هنری و رسانه ها بویژه رسانه ملی.
2ـ آموزش همگانی الگوی مصرف مطلوب.
3ـ توسعه و ترویج فرهنگ بهره وری با ارائه و تشویق الگوهای موفق در این زمینه و با تأکید بر شاخص های کارآمدی، مسوولیت پذیری، انضباط و رضایت مندی.
4ـ آموزش اصول و روشهای بهینه سازی مصرف در کلیه پایه های آموزش عمومی و آموزش های تخصصی دانشگاهی.
5- پیشگامی دولت، شرکت های دولتی و نهادهای عمومی در رعایت الگوی مصرف.
6- مقابله با ترویج فرهنگ مصرف گرایی و ابراز حساسیت عملی نسبت به محصولات و مظاهر فرهنگی مروج اسراف و تجمل گرایی.
و...............
v سیاستهای کلی «اقتصاد مقاومتی» [7]
۸. مدیریت مصرف با تأکید بر اجرای سیاستهای کلی اصلاح الگوی مصرف و ترویج مصرف کالاهای داخلی همراه با برنامه ریزی برای ارتقاء کیفیت و رقابت پذیری در تولید.
۲۴. افزایش پوشش استاندارد برای کلیه محصولات داخلی و ترویج آن.
v سیاستهای کلی برنامه ششم توسعه [8]
برخی از بندهای سیاستهای کلی برنامه ششم توسعه کشور مرتبط با موضوعات فنی ومهندسی:
۶۹- ارائه و ترویج سبک زندگی اسلامی – ایرانی و فرهنگسازی درباره اصلاح الگوی مصرف و سیاستهای اقتصاد مقاومتی.
۷۰- اجرای نقشه مهندسی فرهنگی کشور و تهیه پیوست فرهنگی برای طرحهای مهم.
۷۲- حضور مؤثر نهادهای فرهنگی دولتی و مردمی در فضای مجازی به منظور توسعه و ترویج فرهنگ، مفاهیم و هویت اسلامی - ایرانی و مقابله با تهدیدات.
۷۳- توجه ویژه به توسعه و تجلی مفاهیم، نمادها و شاخصهای هویت اسلامی – ایرانی در ساختارهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور.
۷۷- توسعه علوم پایه و تحقیقات بنیادی، نظریهپردازی و نوآوری در چارچوب سیاستهای کلی علم و فناوری و نقشه جامع علمی کشور.
۲-۷۷- تحول و ارتقاء علوم انسانی بویژه تعمیق شناخت معارف دینی و مبانی انقلاب اسلامی.
[2] http://81.91.157.27/DocLib2/Approved%20Policies/Offered%20General%20Policies/approved%20general%20policies%20of%20land%20preparation%2021-09-90.aspx.html
[3] http://81.91.157.27/DocLib2/Approved%20Policies/Offered%20General%20Policies/POLICY%2029-11-1389-%20About%20Urban.aspx.html
[4] http://81.91.157.27/DocLib2/Approved%20Policies/Offered%20General%20Policies/Policy%2002-09-1381-%20about%20%20Buliding.aspx.html
[5] http://81.91.157.27/DocLib2/Approved%20Policies/Offered%20General%20Policies/policy%2031-06-1386%20nonpotencial%20defences.aspx.html
[6] http://81.91.157.27/DocLib2/Approved%20Policies/Offered%20General%20Policies/policy%2015-04-1389%20adjustment%20of%20consumption%20samples.aspx.html
[8] http://81.91.157.27/SitePages/سیاست%20های%20کلی%20«برنامه%20ششم%20توسعه».aspx.html
http://javadfesharaki.blog.ir/1397/02/30/سیاستهای%20کلی%20نظام%20،%20اثر%20گذار%20برحوزه%20های%20مهندسی