دکتر محمد فشارکی

https://www.magiran.com/paper/1816306

 

شبدیز و گلگون، جلوه هایی از ایزد مهر و بهرام

نویسنده:

فزونه دوانی ، محمد فشارکی * ، محبوبه خراسانی

چکیده:

شبدیز و گلگون، دو اسب زیبای دربار خسروپرویز، از دیرباز تاکنون زبانزد بسیاری از تاریخ نویسان بوده اند؛ به ویژه شبدیز که برخی منابع، این اسب را از شگفتی های دربار خسروپرویز برشمرده اند. آوازه و شکوه این اسب تاریخی آن را به دنیای اسطوره ها کشاند؛ به گونه ای که دست مایه بسیاری از آثار ادب فارسی گردید و شاعران بسیاری از آن برای آفرینش آثاری بی مانند بهره بردند. نام شبدیز در پیوند با شب و سیاهی است؛ به همین سبب درون مایه ای زیبا برای پرواز خیال شاعر در آسمان شب بوده است؛ البته خیال شاعر تنها به آسمان شب محدود نمی شد و آسمان روز نیز با همراهی گلگون در چیره او بود. نظامی ازجمله شاعران توانمندی است که در این زمینه به زیباترین شکل، روایت این دو اسب زیبا را در قالبی از اسطوره غنا به تصویر کشیده است. داستان نمادین تولد شبدیز یادآور زایش میترا از سنگ است؛ هم چنین نشان دهنده پردازشی نو از اسطوره های کهنی است که بی تردید از باورهای آیینی گذشته در ترسیم روز و شب به صورت اسب سرچشمه گرفته است؛ گمان می رود نظامی شبدیز و گلگون را یادآور دو ایزد مهر و بهرام و نماد روز و شب قرار داده است. گلگون، نماد روز و روشنایی و نقش آفرین و تجلی گر ایزد بهرام است؛ همتای او شبدیز نیز یکه تاز آسمان شب و نمادی از میترا، ایزد شب، است؛ گویی این دو مانند دو وجه یک گوی، مفهومی از زمان را در هاله ای از نمادها و تشبی هات بیان می کنند. جادوی کلام نظامی با حفظ چارچوب تاریخی و ساختار روایتی داستان، این دو اسب را به باورها و آیین ها و اسطوره های کهن گره می زند تا نام آن دو برای همیشه در ادب فارسی بدرخشد.

کلیدواژگان:

مهر ، بهرام ، آناهیتا ، شبدیز ، گلگون ، روز و شب

نوع مقاله:

مقاله پژوهشی/اصیل

زبان:

فارسی

انتشار در:

مجله متن شناسی ادب فارسی، سال دهم شماره ۳۸ (تابستان ۱۳۹۷)

صفحات:

۱ -۱۵

 

Shabdiz and Golgon, Two Manifestations of Mithras and Bahram

Author(s):

Fozone Davani , Mohammad Feshraki * , Mabobe Khorasani

Abstract:

Shabdiz and Golgon, two beautiful horses of Khosrow Parviz’s court, have been the subject of many historians, especially Shabdiz, that according to some historical sources, was one of the wonders of the court of Khosrow Parviz. The fame and glory of this historic horse brought it into the world of myths as far as many Persian literary works came out and many poets used it to create unique works. Since the name of Shabdiz is linked to night and darkness, it is a beautiful theme for the poet's imagination to fly in the night sky; however, the poet's imagination was not limited to the night sky, but the sky of the day, with its companionship, Golgon, was seized by him. Nizami is one of the most talented poets in the field, which illustrates the story of these two beautiful horses in the style of Myth-Lyric. The symbolic birth of Shabdiz's birth is somewhat reminiscent of the birth of the Mithras from the Stone and a marker of the new processing of the ancient myths, which undoubtedly derives from the past ritual beliefs in the drawing of day and night as a horse; it is possible that Nizami depicted Shabdiz and Golgon to associate them with Mithras and Bahram and as the symbols of day and night. Golgon symbolizes the day and the brightness of the god Bahram, and his counterpart, Shabdiz, is the night sky, and is a symbol of Mithras, the god of the night, as if they are a concept of time in a hall of symbols and similes. The magic of the Nizami’s word, with the preservation of the historical and structural framework of narrative, has tied the story of these two horses to the ancient beliefs, rituals and mythologies, so that the names of these two always shine in Persian literature.

Keywords:

Mithras , Bahram , Anahita , Shabdiz , Golgon , Day , Night

Article Type:

Research/Original Article

Language:

Persian

Published:

Textual Criticism of Persian Literature, Volume:10 Issue: 38, 2018

Pages:

1 - 15

https://www.magiran.com/paper/1816306