مقاله مقررات مکانیابى مساجد
مقررات مکانیابى مساجد
مقررات مکانیابى مساجد
محله ای پیش بینی شده، مکان یابی و منظور نمایند.بدیهی است در چنین ساختاری مرکز محله ارتباط مستقیم با ساختار کلان محله (ناحیه شهری) خواهد داشت. – برای مراکز کلان محله ها (ناحیه های شهری) و مراکز مناطق نیز دستگاه تهیه کننده طرح های توسعه شهری مکلف به پیش بینی مکان احداث مساجد کلان محله ای (ناحیه شهری) و منطقه ای متناسب با ساختار سلسله مراتبی شهری خواهند بود. :
1 * تبصره در شهرهایی که مساحت مسجد جامع شهر موجود پاسخگوی نیازنمازگزاران جمعه، اعیاد و مناسبت ها نیستند، احداث مسجد جامع جدید (مصلای) شهر در ارتباط با ساختار شهری از تکالیف دستگاه تهیه کننده در هنگام تهیه طرح های توسعه شهری می باشد.
2 * تبصره: اولویت در مکان یابی مساجد احداثی در اراضی دارای مالکیت دولتی و با موقوفات مردمی جهت احداث مسجد، است. در صورتی که اراضی دارای مالکیت دولتی یا موقوفات مردمی در محل مورد نظر موجود نباشد، پیش بینی محدوده ای از بافت توسعه شهری که در صورت تملک بخشی از اراضی آن امکان احداث مسجد را داشته باشد، ضروری خواهد بود.
3 * تبصره : مساحت اراضی مساجد محله ای حدود 500متر مربع پیشنهاد می گردد. 1000 مساجد کلان محله ای حدود
4 * تبصره: از این پس پیش بینی و مکان یابی مساجد در طرح های توسعه شهری متمایز از کاربری های فرهنگی خواهد بود
مکان یابی مساجد در شهرهای جدید:
2 دستگاه تهیه کننده طرح های جامع و تفصیلی شهرهای جدید مکلف به مکان یابی مسجد جامع شهر در اراضی با مالکیت دولتی و یا موقوفات مسجد و متناسب با سرانه مورد نیاز جمعیت افق طرح و در مرکز ساختار اصلی شهر است. ضمن آنکه مکان یابی مساجد محله ای، کلان محله ای (ناحیه شهری)، نیز تکلیف دستگاه تهیه کننده طرح جامع و تفصیلی شهر جدید همانند موارد مذکور در بند یک این مصوبه (مکان یابی مسجد در بخش های توسعه شهری) می باشد. .
: 3 مکان یابی مساجد در شهرک های مسکونی
در تهیه طرح های مربوط به شهرک های مسکونی، نهاد، دستگاه و یا سازمان تهیه کننده طرح مکلف است متناسب با جمعیت پذیری شهرک در سال افق طرح و مطابقت طرح با سطوح شهری (محله، “ناحیه”، کلان محله، شهرک) حداقل یک مسجد در مرکز شهرک و مرتبط با ساختار اصلی در مجاورت سایر خدمات عمومی پیش بینی نمایند.
بدیهی است که چنانچه جمعیت پذیری شهرک بیش از سه محله شهری باشد، نیاز به پیش بینی یک مسجد برای کل شهرک و نیز پیش بینی مساجد محله ای برای هر یک از محلات جز تکلیف طراحان و مجریان شهرک خواهد بود.
: 4محوریت مسجد در تهیه طرح های جامع و تفصیلی
در بخش های موجود شهرها و به هنگام تهیه طرح های جامع و تفصیلی دستگاه تهیه کننده، مکلف است ساختار فضایی شهر مورد نظر را به گونه ای تنظیم نمایند تا مساجد موجود و جدیدالاحداث با توجه به موقعیت و ایفای نقش شهری، مساحت و بعد مکان به عنوان مساجد محلات، مساجد کلان محله (ناحیه های شهری) و شهری منظور شوند. بدیهی است در صورتیکه مطالعات طرح نشانگر کمبود سطح سرانه مساجد در هر یک از تقسیمات شهری (محله، کلان محله “ناحیه”) باشد، دستگاه تهیه کننده طرح جامع و تفصیلی مکلف به مکان یابی مساجد در اراضی با مالکیت دولتی و یا موقوفات مسجد متناسب با نیاز ساکنین و با اولویت توسعه فضاهای موجود در آینده است.
1 * تبصره- در تهیه طرح های جامع و تفصیلی و هادی توجه به محوریت مساجد از نظر کالبدی و ساختاری ضروری است.
2 * تبصره – در مساجد جدیدالاحداث پیش فضا به عنوان تجمع افراد (جدا از مساحت مفید مسجد) و توسعه آتی پیش بینی شود.
3 * تبصره – در مناطقی که از حسینیه ها زیاد استفاده می کنند، توصیه می شود که مساجد به صورت ترکیبی از مسجد و حسینیه پیش بینی شود. .
4-روستــاها
در طرح های هادی روستایی نهاد تهیه کننده طرح ها مکلف است متناسب با ویژگی های فرهنگی، قومی و میزان جمعیت روستا، اراضی مورد نیاز برای احداث حداقل یک مسجد در اراضی دولتی در ساختار اصلی روستا را مکان یابی نماید.و چنانچه جمعیت یک روستا مقیاس بیش از جمعیت سه محله مسکونی به نزدیکترین شهر مرکز آن شهرستان باشد، علاوه بر مسجد اصلی روستا، مسجد در مقیاس محله ای برای هر یک از محلات نیز پیش بینی و در طرح هادی منظور نماید.
بدیهی است در بخش های توسعه کالبدی روستا، چنانچه این بخش ها مشمول پیش بینی جمعیت پذیری بیش از یک محله باشد، پیش بینی مسجد یا مساجد متناسب با جمعیت افق محله، از تکالیف نهاد تهیه کننده طرح خواهد بود. چنانچه در روستایی که ساکنین آن مسلمان می باشند مسجد وجود نداشته باشد در طرح های هادی روستایی نهاد تهیه کننده طرح ها مکلف است متناسب با ویژگی های فرهنگی، قومی و میزان جمعیت روستا، نسبت به ارائه پیشنهاد احداث یک مسجد در ساختار اصلی روستا اقدام نماید. پیشنهاد مذکور بایستی در اراضی دولتی و یا موقوفات اهالی برای احداث مسجد جانمایی شود.چنانچه در محلات روستا مساجد محله ای موجود است در طرح توسعه روستا نیز به تناسب جمعیت افق محلات جدید مکان یابی مساجد محله ای در اراضی دارای مالکیت دولتی و یا موقوفات مسجد الزامی است.
الزامات عمومی
– به منظور حفظ، اشاعه و توسعه علوم و فنون مرتبط با معماری مساجد نظیر کاشیکاری، گره چینی، مقرنس کاری و… استفاده از این مصالح در مساجد الزامی است.
– وزارت مسکن و شهرسازی موظف است ظرف مدت 4 سال نسبت به تدوین استانداردهای فضایی مساجد برای پهنه های اقلیمی پنج گانه ایران (اقلیم گرم و خشک، گرم و مرطوب، گرم و نیمه مرطوب، معتدل و سرد) اقدام و مراتب را به تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری ایران برساند.
الزامات شهری
-تقویت محورهای دید (کریدورهای بصری) به مساجد در مکان یابی آن ها مورد توجه قرار گیرد.
– ارتفاع ابنیه اطراف مساجد (حداقل تا سه پلاک) بایستی کمتر و یا هم ارتفاع مساجد پیش بینی شده باشد.
-کاربری اراضی اطراف مساجد حتی الامکان از میان کاربری های هم خانواده با کاربری مساجد (فرهنگی، آموزشی و…) انتخاب شود
الزامات معماری مساجد
-در مساجد جدیدالاحداث رعایت مقررات ملی ساختمان ایران الزامی است
-در طراحی مساجد جدید استفاده از الگوهای معماری تاریخی و فرهنگیکشور الزامی است .
-مساجد بایستی با استفاده از مصالح بومی احداث شوند.
– در احداث مساجدپیش بینی پارکینگ به ازایهر 5 نفر از گنجایشی شبستان اصلی الزامی است.
-چنانچه جز برگزاری نماز و مراسم مذهبی از فضای مسجد برای انجام فعالیت های دیگر استفاده می شود رعایت عدم تداخل این عملکردها با نقش عبادی مسجد و انجام فرایض مذهبی ضروری بوده و پیش بینی فضاهای مورد نیاز این کاربری ها الزامی است.
راهبردها و معیارهای مکان یابى و برنامه ریزی مساجد
جایگاه و نقش والا و ارزنده مساجد در شکل گیری هسته های مرکزی شهرهای کشور ما غیرقابل انکار است متاسفانه توسعه شهرها و ساخت و سازها با احجام هندسی ناهمگون و کپی برداری های نسنجیده و معماری غیربومی، در روند شهرسازی و شهرنشینی کشور، باعث گردیده که شهرها به عنوان محیط کالبدی صرف و فاقد جاذبه های شهری و معماری بارز گردند. در این راستا اگرچه نقش عبادی و مذهبی مساجد حفظ گردیده، لیکن نقش مساجد به عنوان عاملی هویت بخش به فضاهای شهری رفته رفته کم رنگ تر شده است. رسالت شهرهای جدید برخلاف شهرهای موجود برطرف نمودن این نقیصه ها و نارسایی ها می باشد. مساجد، این مکان های مقدس، جدای از ایفای نقش عبادی-مذهبی خود می بایست در شکل گیری بافت شهرهای جدید به مثابه نمادهای شاخص و هویت بخش مطرح باشند. پیگیری راهبردی های ذیل می تواند گامی در جهت مسجد محوری محسوب گردد.
الف- راهبردهای مسجد محوری:
1- بازنگری در مکان یابی و استقرار مناسب مساجد و بناهای مذهبی در طرح های شه
2-برنامه ریزی درجهت استقرار کاربری های متناسب و سازگار در پیرامون مساجد به منظور تامین هزینه های نگهداری و اداره امور مساجد
3-. تأکید بر نقش مساجد به عنوان عامل هویت بخشی در شهرها از طریق طراحی مناسب شهری
4-بازنگری در نحوه واگذاری مساجد (اعم از زمین یا بنای ساخته شده) به افرادحقیقی یاحقوقی ازطریق وقف.
5-. توجه ویژه به امورفقهی مرتبط بامساجد وبناهای مذهبی(حسینیه ها، تکایا، دارالقرآن ها) به طریقی که آیات و دیگر نوشتارهای مذهبی که به عنوان تزئین در نماهای بیرونی و داخلی مساجد درج میگردد قبلاً به تائید کارشناس فقهی برسد.
6-. رعایت سلسله مراتب دسترسی های شهری با مساجد و بناهای مذهبی
7. برنامه ریزی درجهت تشویق به مشارکت های مردمی از طریق هیات امنا درامورمساجد ودیگر بناهای مذهبی
8. تدوین معیارها، ضوابط ومقررات معماری وشهرسازی مرتبط با مساجد و بناهای مذهبی
ب- معیارهای مکان یابی مساجد:
1-با توجه به اینکه طرح های شهری براساس ساختارمحله ای، ناحیه ای و منطقه ای شکل می گیرند، مشاورین تهیه کننده طرح های شهری مکلفند در ساختار هر یک از مراکز محلات یک مسجد محله ای را در کنار دیگر کاربری ها و خدمات محله ای پیش بینی و مکان یابی نمایند. بدیهی است در چنین ساختاری مرکز محله ارتباط مستقیم با ساختارکلان محله (ناحیه شهری)خواهد داشت.
2- برای مراکز نواحی ومناطق نیز مشاورین تهیه کننده طرح ها موظف به پیش بینی مکان احداث مساجد ناحیه ای و منطقه ای متناسب با ساختار سلسله مراتب شهری می باشند.
3- از این پس پیش بینی و مکان یابی مساجد در طرح های شهری الزاما متمایز از کاربری های فرهنگی خواهد بود.
4- مساجد به مثابه عوامل هویت بخش شهر می بایست در محورهای دید بصری مکان یابی گردند.
ب- معیارهای مکان یابی مساجد:
5-مشاورین تهیه کننده طرح های شهری مکلف اند در مکان یابی زمین مساجد به گونه ای عمل نمایند که ورودی اصلی مسجد منطبق بر محور قبله باشد. همچنین در طراحی مساجد، زاویه انحراف بنا در شبستان نسبت به جهت قبله رعایت گردد و زاویه قبله در تمامی نقشه های مساجد ثبت شود.
6- باتوجه به اینکه شعاع عملکرد مساجد در ارتباط با قرارگیری آن ها در سطوح مختلف شهر متغیر می باشند، مشاورین تهیه کننده طرح ها موظفند شعاع دسترسی به مساجد در سطوح مختلف شهر را جهت لحاظ نمودن درطرح های شهری علی الخصوص در بازنگری طرح های جامع در دست تهیه بدین شرح رعایت نمایند: در 750 الی 500 مترو در سطح مسجد ناحیه ای 400 الی 300 سطح مسجدمحله ای تبصره: تا مرحله شکل گیری کامل محله، چنانچه ضرورت ایجاب کند، فضای مذهبی چندمنظوره(نمازخانه، حسینیه، تکایا، دارالقران) به صورت موقت باشعاع دسترسی 150-200 متر برای ساکنین احداث گردد
7-در صورت پیش بینی مساجد ناحیه ای و یا منطقه ای، نیازی به پیش بینی احداث مساجد در سطوح محله ای با رعایت شعاع دسترسی به مساجد ضرورت ندارد. همچنین در صورت پیش بینی احداث مصلا در شهر جدید، فضای بسته آن به عنوان مسجدجامع شهر منظور گردد.
8-در شهرهای جدیدی که مساحت مسجد جامع شهر پاسخگوی نیاز نمازگزاران جمعه اعیاد و دیگر مناسبت های مذهبی می باشند احداث مصلا در شهر پیشنهاد نمی گردد.
9-. مشاورین تهیه کننده طرح موظف اند مساجد را به گونه ای مکان یابی نمایند که 9 ورودی اصلی آن ها تا حد امکان به لحاظ دسترسی با شبکه های حائز اهمیت بیشتر، در ارتباط قرارگیرد.
10-مشاورین تهیه کننده طرح های شهری موظفندمساجد را به طریقی مکان یابی نمایندکه حتی المقدور محور ورودی مساجد به سمت قبله باشد.
http://www.payasazanepars.ir/مقررات-مکانیابى-مساجد/
