متن سخنرانی اخلاقی مرحوم آیت اللّه احمدی میانجی
مرحوم حاج شیخ عبد الکریم حائری نیز می گفتند که من متکفل کارهای منزل استادم مرحوم سید محمّد فشارکی بودم
و حتی بعد از مرگ استادم مایحتاج منزلشان را تهیه می کردم.
اشاره:
آنچه پیش رو دارید متن سخنرانی اخلاقی مرحوم آیت اللّه احمدی میانجی است که تقدیم حضورتان می گردد.
* * *
در روایات آمده که حق استاد بر شاگرد بسیار زیاد است و شاگرد باید برای کمال و پیشرفت به آن عمل کند. امام سجاد علیه السلام در این زمینه فرمودند: حق کسی که به تو علم یاد می دهد این است که «اَلتَّعْظیمُ لَهُ وَ التَّوْقیرُ لِمَجْلِسِهِ؛ او را احترام کنی و بزرگش بداری.»
انسان وقتی با بزرگ تر از خودش حرف می زند باید حرمت داری کند؛ حالا فرقی نمی کند از نظر سنّی بزرگ باشد یا از نظر فکری و علمی. در روایات آمده که وقتی با پدر حرف می زنی اسم کوچکش را نگو، چون موجب تحقیرش می شود؛ بلکه «وَقِّرُوا کِبارَکُمْ؛ برای بزرگانتان احترام قائل شوید.» حالا بعضیها در احترام کردن خیلی چیزهای کوچک را هم مراعات می کنند، مثلاً پایشان را دراز نمی کنند و یا پیش آنها نمی خوابند، که اینها احترام فوق العاده ای است و نشان از صفای دل احترام کننده دارد.
در شرح حال مرحوم سید رضی نوشته اند که استادش به او گفته که خانه تان کوچک است و من خانه بزرگ خودم را به شما می دهم. سید با آن عزّت نفس خود، به استاد گفت: من حتی از پدرم صله قبول نمی کنم. استاد پرسید: حق پدرت بیش تر است یا من که استادت هستم؟ گفت: حق شما؛ استاد فرمود: پس امر می کنم که قبول کن.
مرحوم حاج شیخ عبد الکریم حائری نیز می گفتند که من متکفل کارهای منزل استادم مرحوم سید محمّد فشارکی بودم و حتی بعد از مرگ استادم مایحتاج منزلشان را تهیه می کردم.
از عواقب بی احترامی کردن با استاد این است که عمر را بی برکت و انسان را بی توفیق می کند. طلبه ای به استادش آقای طباطبایی جسارت کرده و در اثر آن عمل، جوانمرگ شده بود؛ اگر هم چنین فردی به مرگ زودهنگام دچار نشود، دیگر عملش فایده ای ندارد.
استادی که بر گردن انسان حق دارد، باید در حضور و غیاب، احترامش را حفظ کرد و در حرف زدن و نشست و برخاست در مقابل استاد مراقب بود که بی احترامی نشود. نوشته اند منصور دوانیقی در حرم رسول اکرم صلی الله علیه و آله بلند حرف زد. مالک بن انس گفت: ای امیر! آهسته حرف بزن، چون در پیش رسول خدا هستی و رسول اکرم که حی و میت ندارد. اینها حقوق است که خدا در قرآن برای رسول اکرم صلی الله علیه و آله برشمرده و فرموده: «إِنَّ الَّذِینَ یَغُضُّونَ أَصْوَ تَهُمْ عِندَ رَسُولِ اللَّهِ امْتَحَنَ اللَّهُ قُلُوبَهُمْ لِلتَّقْوَی »؛ «کسانی که صداهایشان را نزد رسول خدا صلی الله علیه و آله پایین می آورند، خداوند قلبشان را برای تقوا امتحان [و آماده] می کند.» ما هم باید در مجلس درس، حقوق و احترام اساتید را مراعات کنیم.
من تصور می کنم شوخی کردن با استاد هم در بعضی مراحل، خلاف ادب است و در روایات آمده است که با امام شوخی نکنید. فرمایش امام سجاد علیه السلام در ادامه حدیث می فرمایند: «وَ حُسْنُ الاِْسْتِماعِ لَهُ وَالاِْقْبالُ عَلَیْهِ؛ به او رو کردن و خوب گوش کردن.» اصلا یکی از آداب مجالست، حسن استماع است؛ یعنی انسان به حرف طرف مقابلش گوش کند و بی اعتنا نباشد. حالا استاد که مقامش بس بلند است و ما حتی نباید به این طرف و آن طرف نگاه کنیم، این بی اعتنایی است.
حسن استماع معنایش شامل این هم است که وقتی قرآن می خوانیم باید فکر و حواسمان در قرآن باشد؛ چرا که خدا دارد با ما حرف می زند، پس باید با توجه بخوانیم. در پای درس اساتید یا موعظه شان، با حواس جمع گوش دهیم، متوجه استاد باشیم و بدنمان رو به طرف استاد باشد. در روایت است که رسول خدا صلی الله علیه و آله در حالتی که بدنشان به یک طرف بود، با کسی صحبت نمی کردند، یعنی رو به رو و با کمال اقبال حرف می زدند. آن حضرت وقتی با کسی سخن می گفتند، تمام توجه شان به مخاطب بود و تا زمانی که فردی حرف می زد، خداحافظی نمی کردند.
من و شما نیز باید با استاد این طور باشیم، اگر اساتیدمان از دنیا رفته اند، باید به یاد آنها باشیم، اگر می توانیم برایشان قرآن بخوانیم و صدقه بدهیم و به زیارت قبرشان برویم.
امام سجاد علیه السلام می فرمایند:
«وَ لَا تُجِیبَ أَحَداً یَسْأَلُهُ عَنْ شَیْءٍ حَتَّی یَکُونَ هُوَ الَّذِی یُجِیبُ وَ لَا تُحَدِّثَ فِی مَجْلِسِهِ أَحَداً وَ لَا تَغْتَابَ عِنْدَهُ أَحَداً وَ أَنْ تَدْفَعَ عَنْهُ إِذَا ذُکِرَ عِنْدَکَ بِسُوءٍ وَ أَنْ تَسْتُرَ عُیُوبَهُ وَ تُظْهِرَ مَنَاقِبَهُ وَ لَا تُجَالِسَ لَهُ عَدُوّاً وَ لَا تُعَادِیَ لَهُ وَلِیّاً فَإِذَا فَعَلْتَ ذَلِکَ شَهِدَتْ لَکَ مَلَائِکَةُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ بِأَنَّکَ قَصَدْتَهُ وَ تَعَلَّمْتَ عِلْمَهُ لِلَّهِ جَلَّ وَ عَزَّ اسْمُه؛ کسی از استاد چیزی می پرسد تو جواب نده، تا اینکه استاد خودش جواب بدهد. در نزد استاد با کسی سخن مگو. در حضور استاد غیبت کسی را نکن. اگر کسی غیبت استاد را کرد، شما از او دفاع کن. در استاد عیبی مشاهده کردی افشا مکن، فضایل استاد را اظهار کن، [مثلاً او اهل نماز شب است، مراقبت دارد] و با دشمن استادت مجالست نکن و با دوستانش از عواقب بی احترامی کردن با استاد این است که عمر را بی برکت و انسان را بی توفیق می کند
دشمنی نکن. آن وقت که این کارها را انجام دادی، ملائکه شهادت می دهند که تو برای خدا قصد او کرده و از او علم آموختی.»
البته انسان باید این خصوصیت را در برابر تمام مسلمانان مراعات کند. استاد هم انسان است و انسان جایز الخطاست، پس چیزی که موجب هتک حرمت او باشد و خودت هم دیدی باید مستورش داری.
در این صورت علم، وقت، قلم، زبان و قلبت نورانی و با برکت می شود. البته امروز با این محیط ماشینی، رعایت این مسائل کمی سخت شده، ولی به هر حال دستورات معصومین علیهم السلام است و باید در حد توان نسبت به عمل به آنها اهتمام ورزید.
نتیجه این سخنان این است که استاتیدمان حقوقی بر گردن ما دارند، پس آنها را یاد کنیم، گاه و بی گاه به خانه شان برویم و اگر می توانیم هدایایی برایشان ببریم و اگر از این نشئه رفتند، با خواندن قرآن و دعا آنها را خشنود سازیم.
اینها موجب برکت عمر و برکت علم ما خواهد شد و توفیقات الهی را در پی دارد. آدم گاهی کارهای بزرگی می کند که خودش هم تصور نمی کند. من گمان می کنم منشأ خیلی از توفیقها و عدم توفیقهایمان همین احترام به اساتید یا بی احترامی به آنهاست. انسان باید کاری کند که پدر و مادر و اساتیدش او را دعا کنند.
خدایا به حق محمّد و آل محمّد به ما توفیق ادای حق آنهایی را که به نحوی برگردن ما حق دارند، عطا بفرما.
والسلام علیکم و رحمة اللّه .
https://hawzah.net/fa/Magazine/View/2689/6604/77077/حق-استاد/?SearchText=فشارکی
