یادمان عملیات والفجرمقدماتی ( فکه)
.jpg)
شرح مذاکرات جلسات بررسی طرح عملیات والفجر مقدماتی
عملیات والفجرمقدماتی یکی از عملیات هایی است که طرح آن مشترکا توسط فرماندهان سپاه و ارتش بررسی و قطعی شد. از طرف دیگر شرایط سیاسی و نظامی در آستانه این عملیات، به گونه ای بود که انتظار انجام یک حمله بزرگ از سوی ایران وجود داشت. اما انجام چنین حرکتی مستلزم فراهم سازی مقدمات بسیاری بود.
تفاوت دیدگاه های فرماندهان ارتش و سپاه موجب گردید که بحث های زیادی در خصوص چگونگی انجام عملیات صورت پذیرد و با وجود اختلاف فرماندهان نظامی، بعد از بحث و بررسی مشترک، دیدگاه های فرماندهان ارتش و سپاه به یکدیگر نزدیکتر شده و طرفین در خصوص طرح کلی عملیات به توافق می رسند.
از آنجا که در بررسی مشترک طرح عملیات، مباحث و دیدگاه های نظامی جالبی مطرح گردید، تصمیم به درج گزارش برخی جلسات بررسی طرح عملیات در تارنمای دفاع مقدس گرفته شد.
گزارش استخراج و منتشر شده از دفتر راوی قرارگاه خاتم ، داوود رنجبر به شرح زیر می باشد:
روز سه شنبه دوازدهم بهمن سال شصت و یک :
موضوع اصلی جلسات فرماندهان بحث در مورد جنبه‌هایی از مانور عملیات آینده در منطقه‌ی فکه ـ چزابه بود. از آنجا که در صورت عملیات در محور فکه ـ چزابه، دشمن می‌توانست به ویژه جناح راست عملیات (ارتفاعات فوقی و شمال رودخانه‌ی دویرج و در ادامه به سمت هورالسناف) را تهدید کند، اجرای تک پشتیبانی در این محدوده، عمده‌ترین موضوعی بود که در بحث مربوط به مانور به آن پرداخته شد.
- اولین جلسه ساعت 7:30 تا 8:50 صبح با حضور رحیم صفوی، غلامعلی رشید، احمد غلامپور، حسین خرازی، احمد کاظمی، عزیز جعفری و بشردوست در محل قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص) تشکیل شد.
نتیجه‌ی جلسه این بود که اجرای عملیات در محور فکه ـ چزابه به دلیل آمادگی یگان‌های عمل‌کننده‌ی خودی (در زمینه‌های مختلف از جمله انتقال عقبه‌ها، شناسایی‌ها و...) منطقی است. ضمن آن‌که در صورت تصرف منطقه‌ی بین طاوسیه تا چزابه و پیشروی به عمق، نیروهای خودی جناح مناسبی از دشمن می‌گیرند و از این منطقه به شیوه‌ی مناسب‌تری می‌توان به سمت راست (شمال) متمایل شد و به پهلوی دشمن زد. گفتنی است در صورتی‌که پیشروی به سمت شمال تداوم نمی‌یافت، عراقی‌های مستقر در این منطقه، نیروهای ایرانی را که به سمت غزیله در عمق منطقه پیشروی کرده بودند، به طور جدی تهدید می‌کردند.
غلامعلی رشید در این باره گفت: «اگر به فوقی حمله بکنیم تک جبهه[یی] است، اما در پایین (محور فکه ـ چزابه) این طور نیست اگر جاپای طاوسیه تا چزابه را بگیریم از نیروهای دشمن مستقر در فوقی پهلو می‌گیریم و بهتر می‌شود به طرف بالا (شمال) رفت و به پهلوی دشمن زد و اگر این مانور را انجام ندهیم و در فوقی عملیات انجام بدهیم، انهدام [نیروهای] خودی در جنوب دویرج زیاد می‌شود.»
هر چند در این جلسه تصمیم مشخص و قطعی گرفته نشد، اما همه‌ی حاضران در مورد ضرورت اجرای تک پشتیبانی برای درگیر کردن و انهدام احتیاط‌های دشمن اتفاق نظر داشتند.
- دومین جلسه ساعت 9 صبح با موضوع "بررسی تک پشتیبانی و جمع‌بندی نهایی از مانور فکه ـ چزابه" با حضور جمعی از فرماندهان سپاه و ارتش برگزار شد. در این جلسه سرهنگ صیاد شیرازی، سرهنگ مفید، سرهنگ حسنی سعدی، سرهنگ قویدل و سرهنگ محمدزاده از ارتش و محسن رضایی، رحیم صفوی، غلامعلی رشید، عزیز جعفری، حسین خرازی، احمد کاظمی، محمدابراهیم همت و بشردوست از سپاه شرکت داشتند.
در ابتدای جلسه سرهنگ حسنی سعدی پرسید: «هدف از تک پشتیبانی چیست و این تک از کدام محور انجام شود؟»
غلامعلی رشید پاسخ داد: «مفهومی که از تک پشتیبانی در ذهن [فرماندهان] سپاه است [این است که] ما به تکی نیاز داریم که :
1. از تمرکز و فشار دشمن در اطراف غزیله جلوگیری کند.
2. از ورود و پاتک دشمن از معابری که از هورالسناف دارد جلوگیری کنیم.
3. نیروهای دشمن را منهدم کنیم.»
تعدادی از فرماندهان سپاه از جمله عزیز جعفری و محمدابراهیم همت نیز بستن راه‌های دشمن در هورالسناف را تأیید کردند.
سرهنگ حسنی سعدی در توضیح در مورد عملیات پشتیبانی گفت: «تلاش اصلی و پشتیبانی به این معنی است، اگر تلاش اصلی موفق نشد تلاش فرعی بتواند عمل خود را انجام دهد.»
سرهنگ مفید نیز افزود: «در جاهایی که احتیاط [دشمن] قوی است [باید] سعی کنیم جاپای‌مان را محکم کنیم. ما باید کاری کنیم که اگر تلاش اصلی به دلایلی موفق نشد بتوانیم تک پشتیبانی را به تک اصلی تبدیل کنیم.»
اصرار مکرر ارتش بر اجرای عملیات دیگری از محور ارتفاعات فوقی هم‌زمان با عملیات اصلی و از سوی دیگر صحبت‌های فرماندهان سپاه مبنی بر امکان‌پذیر نبودن چنین اقدامی، کماکان مانع از رسیدن به یک جمع‌بندی قطعی در مورد چگونگی اجرای مانور پشتیبانی شد، اما فرماندهان سپاه و ارتش در این موارد زیر به توافق رسیدند:
- جا به جایی نیروها و میزان آمادگی یگان‌ها.
- عبور از رودخانه‌ی دویرج (چه بر اساس نظر ارتش، حرکت از فوقی به سمت جنوب، و چه از نظر سپاه، حرکت از دویرج به سمت فوقی).
- کنترل و هماهنگی.
- پشتیبانی آتش توپ‌خانه.
- تراکم نیرو.
- احتمالات به کارگیری نیروهای احتیاط.
- نحوه‌ی دست‌رسی به عقبه‌ی دشمن.
- خاکریزهای مورد نیاز در حین عملیات.
- وسایل مورد نیاز برای ترابری.
در ادامه‌ی جلسه با طرح موضوع زمان عملیات، باردیگر مسئله‌ی مانور مطرح شد.
غلامعلی رشید گفت: «دشمن شمال غزیله [سمت هورالسناف] را به رودخانه‌ی المشرح وصل کرده. عراق از وقت استفاده می‌کند و با از دست دادن زمان، کار خیلی سخت می‌شود.»
محمدابراهیم همت نیز افزود: «فعالیت دشمن زیاد است و اگر تا 4 شب دیگر عمل نشود کار مشکل می‌شود چون تمام امکانات ما پایین است. برای عملیات در بالا [فوقی] تا 20 روز دیگر هم آماده نمی‌شویم.»
حسین خرازی نیز در مورد حساسیت زمانی گفت: «وقتی نیروهای بسیجی مأموریت‌شان تمام می‌شود نگه‌داشتن آن‌ها مشکل است.»
همت اضافه کرد: «ما [سپاه 11 قدر] 18 گردان مأموریت تمام شده داریم.» ، با این همه، سرهنگ قویدل با این استدلال که اگر از بالا (فوقی) عمل شود بخش بیش‌تری از نیروی دشمن منهدم خواهد شد و همچنان برنظر ارتش اصرار ورزید. از این رو عزیز جعفری و غلامپور پیشنهاد کردند که برای عملیات پشتیبان ابتدا با عبور از دویرج عقبه‌های دشمن در فوقی را ببندند تا اگر عملیات روی فوقی چند روز هم به تعویق افتاد مشکلی ایجاد نشود.
در پایان غلامعلی رشید به جمع‌بندی مباحث جلسه پرداخته و با مقایسه‌ی نظر ارتش و سپاه گفت:
«1. آمادگی: در پایین فراهم است (فکه ـ چزابه).
2. آفند: انهدام دشمن و خودی و میزان موفقیت در پایین بیش‌تر است یا بالا.
3. پدافند: امکان پدافند مناسب در پایین بیش‌تر است یا بالا.
4. میزان تأثیر: کدام (دو منطقه) بیش‌تر تأثیرگذار است.»
وی افزود: «ما مانور (فکه ـ چزابه) را به یگان‌ها ابلاغ کرده‌ایم و یگان‌ها کارشان را دنبال می‌کنند و این کار کمی نیست و تغییر مانور مشکل است. ما به خاطر ترس از خطرات (عملیات در محور) پایین به این فکر افتادیم که طرح را (با عملیات پشتیبان) اصلاح و تکمیل کنیم.
امام [خمینی] هم بعد از توضیح برادر محسن رضایی و صیاد شیرازی در این مورد گفتند که اگر می‌دانید (در فکه ـ چزابه) صد در صد منهدم می‌شوید مانور را تغییر دهید، ولی اگر می‌بینید فقط یک مقدار مشکلات دارد توکل کنید و عمل کنید.
مسئله‌ی بعد این است که ما در بحث‌ها اگر به کلیاتی می‌رسیم در مسائل جزیی نباید کلیات را به هم بزنیم.»
راوی قرارگاه خاتم(ص) در گزارش این بخش از جلسه آورده است: «برادران ارتش حرف برادر رشید را در مورد مشکلات تغییر مانور پذیرفتند.»
بدین ترتیب با وجود اصرار مکرر فرماندهان ارتش، فرماندهان سپاه تا حدی در متقاعد کردن آن‌ها موفق بودند.
پس از پیشرفت نسبی در مباحث مربوط به مانور، در جلسه‌ی دیگری که بر اساس نتایج جلسه‌ی دوم، ساعت 23:45 برگزار شد برادران محسن رضایی، غلامعلی رشید، احمد کاظمی، محمدابراهیم همت، احمد غلامپور، عزیز جعفری و مرتضی قربانی یک‌بار دیگر جزئیات مربوط به مانور عملیات را مرور و نهایی کردند.(1)
روز چهارشنبه سیزدهم بهمن سال شصت و یک :
- به دنبال جلسات صبح و بعد از ظهر روز گذشته‌ی فرماندهان ارتش و سپاه که به توافق کلی در مورد مانور عملیات انجامید، ساعت 8 صبح امروز جلسه‌یی با شرکت محسن رضایی، سرهنگ صیاد شیرازی، رحیم صفوی، علی شمخانی و غلامعلی رشید برای بررسی جزئیات طرح مانور در محل قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص) تشکیل شد.
در این جلسه غلامعلی رشید جزئیات مانور را این گونه تشریح کرد:
«قرارگاه کربلا در مرحله‌ی اول از 3 محور چومو، خال و رشیده و با 3 تیپ خط را می‌شکند و در عمق تا کانال‌های آخر [غرب خط مرز] را پاک‌سازی و تأمین می‌کند و در جناح راست [شمال] و در حد فاصل [پاسگاه‌های] طاوسیه و رشیده خاکریز احداث می‌کند. پس از آن، لشکر5 نصر با 10 گردان با عبور از منطقه‌ی تصرف‌شده و با گردش به راست و شمال در شرق و غرب جاده‌ی آسفالت مرزی از پاسگاه طاوسیه به سمت شمال تا رودخانه‌ی دویرج و لشکر31 عاشورا با 10 گردان پس از عبور از خط و رفتن در عمق از کانال آخر به سمت راست [شمال] منطقه را پاک‌سازی می‌کنند. لشکر17 علی بن ابی‌طالب(ع) نیز با 10 گردان به عمق منطقه نفوذ کرده و نیروهای دشمن را تا پشت جاده‌ی آسفالت [شیخ فارس به حلفائیه در شرق هورالسناف] منهدم و منطقه را پاک‌سازی می‌کند.*
لشکر27 حضرت رسول(ص) نیز با 10 گردان با عبور از کانال دوم، نیروهای دشمن در غرب [کانال] را پاک‌سازی کرده و در پشت سه‌راهی جاده‌ی فکه به جاده‌ی آسفالت [شیخ فارس به حلفائیه در شرق هورالسناف] پدافند می‌کند.» سپس رحیم صفوی پیشنهاد کرد که لشکر علی بن ابی‌طالب(ع) علاوه بر انجام این مأموریت، با استفاده از چند گردان غرب اتوبان را هم پاک‌سازی کند.
غلامعلی رشید در ادامه‌ی توضیحات خود، درباره‌ی مرحله‌ی دوم عملیات افزود: «در شب بعد، قرارگاه کربلا با استفاده از سپاه سوم به سمت [جاده] بزرگان پل غزیله تک می‌کند و قرارگاه نجف هم در جناح راست عملیات [در ادامه‌ی عملیات مرحله‌ی اول] از پشت جاده‌ی فکه حرکت کرده و با عبور از رودخانه‌ی دویرج ارتفاعات شمالی آن را تصرف می‌کنند.»
در ادامه‌ی جلسه تعدادی از فرماندهان سپاه از جمله عزیز جعفری، محمدابراهیم همت، احمد کاظمی، حسین خرازی، مرتضی قربانی، مجید چراغی و علیرضا عندلیب هم به جمع حاضران اضافه شدند و درباره‌ی جزئیات مانور عملیات در مرحله‌ی دوم، وضعیت زرهی و مهندسی بحث و تبادل نظر شد.
پس از آن برای اجرای عملیات در مرحله‌ی دوم چند نکته مورد تأیید حاضران قرار گرفت:
الف) در مورد نحوه‌ی ورود به شهر حلفائیه، رشید پیشنهاد داد نیروهای لشکر8 نجف پس از عبور از پل غزیله به چپ و راست تقسیم شده و از پشت حلفائیه الحاق کنند و در واقع شهر را به محاصره درآوردند.
ب) مقرر شد برای سرعت بخشیدن به حرکت در عمق، تعدادی از نیروهای زبده‌ی لشکر8 نجف از مسیر هور[العظیم] به حوالی پل غزیله هلی‌برن شوند. در این مورد احمد کاظمی گفت: «[هر چند] برای هلی‌برن چندان به توان هوانیروز خوش‌بین نیستم، اما جایی در جنوب [رودخانه] مشرح را برای پیاده شدن [نیروها] در نظر گرفته‌ایم» و رشید افزود: «شما عناصر محلی بفرستید در منطقه [جنوب حلفائیه] و لوله‌ی نفتی که از حلفائیه می‌گذرد آتش بزنند که برای شما شاخص [فرود هلی‌کوپتر] باشد.»
سپس احمد کاظمی درباره‌ی نفربرهای مورد نیاز جهت انتقال سریع نیروها برای اجرای مأموریت تصرف پل غزیله و حلفائیه گفت: «[لشکرهای] نجف و ثارالله هر کدام 15 نفربر دارند در حالی که ما 70 دستگاه نفربر نیاز داریم.»
علیرضا عندلیب نیز در مورد استعداد دستگاه‌های مهندسی (لودر و بولدوزر) گفت: «قرارگاه نجف حدود 150 دستگاه و قرارگاه کربلا هم 110 دستگاه دارد و با چند دستگاهی که جدیداً آمده، کلاً 270 دستگاه در اختیار داریم.»
وی اضافه کرد: «اگر عمق منطقه زیاد نباشد، دستگاه‌ها خوب خاکریز می‌زنند، ولی اگر عمق منطقه زیاد باشد دستگاه‌ها پس از طی مسافت زیاد برای احداث خاکریز مشکل دارند. سرعت حرکت لودر [در شب] 10 کیلومتر و بولدوزر 5 کیلومتر است.»
پس از این گزارش، غلامعلی رشید نحوه‌ی توزیع دستگاه‌های مهندسی را این‌گونه اعلام کرد: «به قرارگاه نجف و سپاه سوم هر کدام 90 دستگاه بدهید که 20 دستگاه آن در احتیاط باشد. 50 دستگاه در اختیار سپاه هفتم قرار بگیرد که 10 دستگاه آن احتیاط است. 50 دستگاه هم احتیاط کلی عملیات باشد. بعد از مرحله‌ی دوم عملیات، اولویت با قرارگاه نجف است که مجدداً از محل احتیاط به آن دستگاه خواهیم داد.»
محور مباحث چند جلسه‌ی بعد از ظهر نیز بیش‌تر معطوف به هماهنگی در مورد نحوه، شکل و خط حد سپاه‌ها در خط پدافندی و آرایش حرکت یگان‌ها در عمق منطقه بود به نحوی که منطقه‌ی پاک‌سازی نشده بین یگان‌ها باقی نماند.
همچنین اعلام شد که واحدهای بهداری و مهندسی برای آمادگی جهت شرکت در عملیات به دو تا سه روز وقت نیاز دارند.(2)
اجرای عملیات گشتی رزمی
در ادامه بررسی های اطلاعاتی طرح عملیات والفجر مقدماتی و به دست آوردن اطلاعات از وضعیت نیروهای دشمن، نیروهای لشکر27 حضرت رسول(ص) در یک عملیات محدود با برنامه‌ریزی قبلی و اجرای کمین در اطراف تپه‌ی85 در حوالی ذلیمه (از معابر وصولی شناسایی‌شده برای عملیات والفجر مقدماتی ـ رو به روی پاسگاه دویرج) موفق به گرفتن 10 اسیر از نیروهای عراقی می شوند.
در پی گزارش نیروهای اطلاعاتی خودی مبنی بر اقدام دشمن برای استقرار نیرو با استفاده از هلی‌کوپتر در اطراف تپه‌ی 85 در چند روز گذشته، نیروهای لشکر27 به صورت گشتی رزمی و با هدف گرفتن اسیر در نخستین دقایق امروز اقدام به اجرای عملیاتی در این محدوده کردند، اما متوجه شدند که عراق هر روز صبح نیروهایی را روی تپه‌ی 85 مستقر و هنگام غروب آنان را به عقب منتقل می‌کند. بنابراین، نیروهای لشکر27 تصمیم گرفتند هلی‌کوپتر حامل نیرو را هدف قرار داده و منهدم کنند.
به این منظور، از اولین ساعت‌های امروز کمین‌هایی را در اطراف تپه‌ی 85 مستقر کردند، اما در عمل متوجه شدند که عراق برای تأمین هلی‌کوپتر در اوایل صبح شماری از نیروهای پیاده را به مناطق جلوتر از تپه‌ی 85 فرستاده است و چون نیروهای پیاده‌ی تأمین دشمن در نزدیکی نیروهای کمین لشکر27 قرار داشتند، نیروهای خودی منتظر آمدن هلی‌کوپتر نشده و با نیروهای تأمین که 22 نفر بودند، درگیر شدند. در نتیجه 7 نفر از نیروهای عراقی کشته و 10 نفر اسیر شدند و بقیه نیز فرار کردند. (3)
* جا پای تصرف‌شده به وسیله‌ی این یگان‌ها در مرحله‌ی اول، محدوده‌یی به عرض 8 کیلومتر و عمق 20 تا 25 کیلومتر بود.
منابع
1. سند شماره 161/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه‌ی ثبت جنگ راوی قرارگاه خاتم(ص) در عملیات والفجر مقدماتی (داود رنجبر)، 9/11/1361 تا 17/11/1361، صص 27، 39 ـ 37 و 63 ـ 41.
1. سند شماره 161/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه‌ی ثبت جنگ راوی قرارگاه خاتم(ص) در عملیات والفجر مقدماتی (داود رنجبر)، 9/11/1361 تا 17/11/1361، صص 77 ـ 64.
2. همان، صص 80 ـ 78.
http://defamoghaddas.ir/fa/news/شرح-مذاکرات-جلسات-بررسی-طرح-عملیات-والفجر-مقدماتی
