محسن محمدی فشارکی³

دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان

مطالعه تطبیقی دو حکایت با درون‌مایه جدال از سعدی و بازنمود آنها در دو نگاره از کمال‌الدین بهزاد و رضا عباسی با نظر به مبانی بینامتنیت

مقاله 5، دوره 14، شماره 55، دی 1396، صفحه 59-70  | اصل مقاله [English]اصل مقاله (483 K)نوع مقاله: علمی-

پژوهشی

نویسندگانمحی الدین آقاداودی¹؛ مهدی دوازده امامی²؛ محسن محمدی فشارکی³¹پژوهشگر دکتری دانشگاه شاهد، تهران²دانشجوی دکتری پژوهش هنر، دانشگاه هنر اصفهان³دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان

چکیدهنگارگری و ادبیات به‌عنوان دو گنجینه اصلی هنر ایرانی در طول تاریخ پیوندی قوی داشته‌اند و شناخت هرچه بهتر آنها موجب ارتقای سطح فرهنگی و هویتی ایرانی-اسلامی خواهد شد. با توجه دقیق به وضع موجود و پژوهش‌های قابل‌دسترس، می‌توان دریافت که انتخاب موضوعی واحد در هر دو حوزه، مقوله‌ای است که کمتر به آن پرداخته‌شده است. ضرورت این تحقیق دستیابی به شناخت عمیق در راستای شفاف‌سازی روابط پنهان بین دو مقوله نگارگری و ادبیات و درک روابط انسانی و اجتماعی حاکم بر فضای روحی هنرمندان این دو حوزه است. لذا این پژوهش با مطالعه موردی و تطبیقی دو نگاره،

 

"مجادله‌ای در حضور قاضی" و "جدال سعدی با مدعی" از دو نگارگر بنام ایران، کمال‌الدین بهزاد و رضا عباسی با موضوع واحد"جدال" که هر دو بازتابی از داستان‌های سعدی شیرازی با عناوین ذکرشده است، سعی در بررسی این فرضیه دارد که با توجه به تقدم زمانی نگاره جدال کمال‌الدین بهزاد، امکان الگوگیری رضاعباسی از کمال‌الدین بهزاد در هر دو مرحله انتخاب موضوع اثر و نیز نحوه بازتاب وجود دارد. مهم‌ترین هدف پژوهش‌حاضر، تحلیل تأثیرگذاری‌ها و تأثیرپذیری‌های دو نگاره و تبیین میزان موفقیت هر نگاره در بازنمود درون‌مایه حکایت مربوط به هر اثر، در کنار نوآوری‌ها و ترفندهای هنری برآمده از روحیات و مهارت‌های هریک از آنها است. همچنین ازجمله اهداف ویژه می‌توان به مستندنگاری دقیق نمونه‌های مورد مطالعه و تحلیل ویژگی‌های اصلی دو اثر نگارگری بر مبنای نحوه بازنمود هر نگاره اشاره کرد. مراحل مذکور زمینه‌ساز پاسخ به این پرسش‌اصلی است که : "از میان دو نگاره متعلق به کمال‌الدین بهزاد و رضاعباسی، کدام‌یک میزان بیشتری از تناسب با متن ‌حکایت ‌مرجع و نوآوری را در اثر خویش به‌کاربرده‌اند؟" پژوهش فرضیه محور حاضر با روش توصیفی– تحلیلی و با رویکرد تطبیقی با نظر به مبانی بینامتنیت به انجام رسیده است یافته‌های پژوهش حاضر گویای آن است که هر دو هنرمند میزان قابل‌توجه و تقریباً برابری از نوآوری و همچنین تعهد نسبت به داستان مرجع را در آثار خویش به‌کاربرده‌اند، لیکن بر‌اساس مشخصه‌های اصلی، نگاره رضا عباسی بازتاب رساتری از داستان مربوط به نگاره خود را دارد. لازم به ذکر است که یافته‌های پژوهش همچنین مبین اثبات بخشی از فرضیه و رد قسمتی از آن بوده و به‌نوعی امکان الگوگیری رضا عباسی از نگاره کمال‌الدین بهزاد برای خلق نگاره خود را کم‌رنگ می‌داند.کلیدواژه‌هانگارگری؛ ادبیات؛ سعدی؛ کمال‌الدین بهزاد؛ رضا عباسی؛ جدال؛ بینامتنیتعنوان مقاله [English]A Comparative Study of Two Narrations with “Dispute” theme, in Two Pieces of Writings by Sa’adi and their Representations in Figures by “Kamal-ud-Din Behzad” and “Reza Abbasi” with a Look at Principles of Intertextualityنویسندگان [English]Moheadin Aghadavoudi¹؛ Mahdi davazdah Emami²؛ Mohsen Mohammadi fesharaki³چکیده [English]Miniature and literature, as two major treasures of Iranian art, have been strongly interlaced during history and the better they are understood the more they will bring about an elevation in the Iranian-Islamic identity and culture. Exercising scrutiny over the status quo of the affairs and available researches, it can be understood that the selection of a single topic from both of the afore-mentioned study areas has been less frequently dealt with. In this research, it is necessary to carefully examine the relationship between literature and painting with ethical features. clarification of the hidden relationships between these two study areas, i.e. miniature and literature, and perception of the human and social relations governing the psychological space of the artists from these two fields. Therefore the present study, is within the format of a comparative and a case study of the two topics, and attempts to investigate the two figures of "disputing before a judge" and "Sa’adi’s quarrel with a claimant" by two Iranian miniaturists, named Kamal-ud-Din Behzad and Reza Abbasi. These two paintings have a common motif of "dispute", both of which are reflections excerpted from Sa’adi Shirazi stories and bearing the abovementioned titles so as to test the hypothesis as to "considering the temporal precedence of the figure by Kamal-ud-Din Behzad, could Reza Abbasi have possibly modeled Kamal-ud-Din Behzad in both of the stages of selecting a subject matter and the representation style or not?" The most important objective of the current study is analyzing the effects these two figures could have exerted on one another as well as an elucidation of the extent to which these two figures have succeeded in representing the motifs of a narration pertaining to each of the works along with the artistic innovations and techniques derived from the spirits and skills of each. Futhermore, inter alia the particular objectives of the current research paper, the documentary nature of the study samples and the analysis of the major features of the two miniature works based on their styles of representing each of the figures can be pointed out. The aforementioned stages pave the way for providing an answer to this main question as to "amongst the two figures belonging to Kamal-ud-Din Behzad and Reza Abbasi, which one better represents the context of the original narration and which one of the aforesaid miniaturists has made a greater deal of innovation in his work?" The current hypothesis-oriented study has been conducted based on a descriptive-analytical method through adopting a comparative approach considering the principles of intertextuality. The study findings indicated that both of the artists have practiced almost equal amounts of innovation and techniques and that they have done their best to hold on to the original story, but considering these two works from the lens of the major specifications, the figure by Reza Abbasi is envisaged a more expressive representation of the story pertaining to his miniature work. It is worth mentioning that the study findings are also reflective of the idea that part of the study hypothesis can be proved and another part is rejected therefore Reza Abbasi’s modeling of Kamal-ud-Din Behzad’s miniature work is least probable.کلیدواژه‌ها [English]Miniature, Literature, Sa’adi, Kamal-ud-Din Behzad, Reza Abbasi, Dispute, intertextualityمراجع

آژند، یعقوب. 1389. نگارگری ایران (پژوهشی در تاریخ نقاشی و نگارگری ایران). چاپ اول. تهران: انتشارات سمت.

اردلان جوان، سید علی. 1388. ادبیات و نقاشی دو جلوه از یک حقیقت، مجله مشکوه، (102) : 104-96.

آفرین، فریده. 1392. نگره مؤلفو آثار کمال الدین بهزاد و رضا عباسی، نشریه باغ نظر، 10(25) : 100-89.

الهامی، فاطمه. 1388. نگاهی به جدال سعدی با مدعی گدایی یا پادشاهی. فصلنامه رشد آموزش زبان و ادب فارسی، (92) : 18-15.

بهاری، عباد ا... . 1385. رضا عباسی، مجموعه مقالات نگارگری مکتب اصفهان. تهران : انتشارات فرهنگستان هنر.

جوانی، اصغر. 1385. بنیان‌های مکتب نقاشی اصفهان. چاپ اول. تهران: فرهنگستان هنر.

حسینی، مریم. 1383. تحلیل ساختاری حکایت جدال سعدی با مدعی در بیان توانگری و درویشی. دوفصلنامه پژوهش زبان و ادبیات فارسی، (3) : 79- 69.

خداپرستی، فرج‌الله. 1376. فرهنگ واژگان مترادف و متضاد زبان فارسی. چاپ اول. شیراز : دانشنامة فارس.

خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین. 1333. حبیب السیر فی اخبار افراد بشر. چاپ اول. جلد سوم. تهران : انتشارات خیام.

دهخدا، علی‌اکبر. 1392. لغت‌نامه دهخدا.

www.vajehyab.com. بازیابی شده در تاریخ 18/7/94.

راکسبرگ، دیوید.جی و پزشکی خراسانی، مریم. 1382. کمال‌الدین بهزاد و نقش او در نگارگری ایرانی. فصلنامه هنر و معماری، (57) ، 121- 102.

سعدی (مصلح ابن عبدالله). 1390. گلستان سعدی، به کوشش مظاهر مصفا. چاپ اول. تهران: انتشارات زرین و سیمین.

سعدی (مصلح ابن عبدالله). 1390. بوستان سعدی، به کوشش مظاهر مصفا. . چاپ اول. تهران: انتشارات زرین و سیمین.

سودآور، ابوالعلاء. 1380. هنر دربارهای ایران. ت : ناهید محمد شمیرانی. چاپ اول. تهران : انتشارات کارنگ.

شیرازی، علی‌اصغر. 1385. کمال‌الدین بهزاد بزرگ‌ترین نقاش دنیای اسلام، دوفصلنامه هنر و معماری، مدرس هنر، (1) : 28- 9.

طباطبائی، صالح. 1388. مجموعه مقالات نگارگری ایرانی اسلامی در نظر و عمل. چاپ اول. تهران : فرهنگستان هنر.

عابدی، کامیار. 1391. جدال با سعدی در عصر تجدد. چاپ اول. شیراز: انتشارات دانشنامه فارسی با همکاری مرکز سعدی شناسی.

خواجه احمد عطاری، علی‌رضا. 1385. مطالعة تطبیقی آثار سه هنرمند مکتب نگارگری اصفهان. گردهمایی مکتب اصفهان (مجموعه مقالات نگارگری (جلد اول). تهران : انتشارات فرهنگستان هنر، 209-181.

علی مدد، منا. 1391. جدالی با جدال با سعدی. (نقدی بر کتاب جدال با سعدی در عصر تجدد). کتاب ماه هنر، (70) : 45-39.

عمید، حسن. 1371. فرهنگ فارسی عمید. چاپ دوم. تهران: انتشارات امیرکبیر.

- فاضل، سیده آیین و چیت‌سازیان، امیرحسین. 1391. رویکردی جامعه‌شناختی بر زندگی رضا عباسی (با بررسی برخی تک‌نگاره‌ها)، فصلنامه نگره، (24)، 50-36

قمی، قاضی احمد. 1366. گلستان هنر، تصحیح احمد سهیلی خوانساری. چاپ اول. تهران: انتشارات منوچهری.

قمی اویلی، مصطفی و شیخ مهدی، علی. 1390. پژوهشی پیرامون نسخه مصور بوستان سعدی (مکتب هرات). کتابداری، آرشیو و نسخه پژوهی. کتاب ماه هنر، (154)، 90-101.

کنبی، شیلا. 1384. رضا عباسی، اصلاح‌گر سرکش. ت : یعقوب آژند. چاپ اول. تهران: فرهنگستان هنر.

کنبی، شیلا. 1391. نقاشی ایرانی. ت : مهدی حسینی. چاپ پنجم. تهران: انتشارات دانشگاه هنر تهران.

کنگرانی، منیژه. 1388. بیش متنیت روشی برای مطالعات تطبیقی هنر. مجموعه مقالات هنر تطبیقی. تهران: فرهنگستان هنر.  - گرجی، مصطفی. 1383. تحلیل گفتمان حکایت جدال سعدی و مدعی با نظر به مؤلفه‌های گفت‌وگو. دو فصلنامه پژوهش زبان و ادبیات فارسی، (2) : 88-75.

معین، محمد. 1388. فرهنگ معین. به همت جعفر شهیدی. چاپ بیست و ششم. تهران : انتشارات امیرکبیر.

مقدم اشرفی. مختار وفنا. 1367. همگامی نقاشی با ادبیات در ایران (از سده ششم تا یازدهم هجری قمری). ت : رویین پاکباز. چاپ اول. تهران : انتشارات نگاه.

منشی، اسکندر بیک. 1350. تاریخ عالم‌آرای عباسی. به کوشش ایرج افشار. نوبت دوم. تهران : انتشارات امیرکبیر.

مولوی ناقچی، اصغر و شمس‌آبادی، حسین. 1392. پیوند میان شعر و هنر نقاشی. نشریه مطالعات ادبیات تطبیقی، (27) : 170-155.

نامورمطلق، بهمن. 1387. در جست‌وجوی متن پنهان (مطالعه بینامتنی نگاره یوسف و زلیخا). مجموعه مقالات همایش بین‌المللی کمال‌الدین بهزاد. تهران : فرهنگستان هنر.

نامور مطلق، بهمن. 1388. ارتباط متن‌ها بر‌اساس هم حضوری. مجموعه مقالات هنر تطبیقی، تهران: فرهنگستان هنر.

نامورمطلق، بهمن. 1390. درآمدی بر بینامتنیت: نظریه‌ها و کاربردها، چاپ اول. تهران : انتشارات سخن.

نجفی، سیدمحمدباقر. 1368. آثار ایران در مصر. چاپ اول. تهران: آکادمی علوم اسلامی.

همایون کاتوزیان، محمدعلی. 1381. جدل‌های سعدی. نشریه بخارا، (23) : 312-301.

آمار

تعداد مشاهده مقاله: 227

تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 515

http://www.bagh-sj.com/article_54558.html