حلقه قیام قم- چهارم دی ماه سالروز شهادت حاج آقا نورالله اصفهانی
تعداد علمای مهاجر اصفهان را قریب به 300 نفر ذکر کرده اند.
*آیت الله محمدحسین فشارکی
حلقه قیام قم- چهارم دی ماه سالروز شهادت حاج آقا نورالله اصفهانی
با انحراف مشروطه و مستحکم شدن پایه های دیکتاتوری رضاخانی حاج آقا نورالله به تعبیر بنیانگذار جمهوری اسلامی «اساسی ترین» قیام علیه حکومت چکمه پوش پهلوی را رقم می زند.
تاریخ انتشار: ۱۴:۵۴ - سه شنبه ۱۳۹۲/۱۰/۳
محمد فاتحی- صاحب نیوز: چهارم دی ماه سالروز شهادت حاج آقا نورالله اصفهانی است. حاج آقا نورالله از رهبر مشروطه خواهان و آزادی خواهان زمان قاجار و پهلوی در اصفهان و بختیاری است. در تلاش های مشروطه خواهی مردم از جمله مهاجرت علما به قم، حاج آقانورالله راهی قم می شود. با پیروزی مشروطیت و آغاز کوشش های برای تبیین ابعاد نظام سیاسی حاج آقا نورالله در مقام نظریه پردازی دست به تالیف کتاب مقیم و مسافر می زند و در مقام عمل به ریاست انجمن مقدس ملی اصفهان برگزیده می شود.
با انحراف مشروطه و مستحکم شدن پایه های دیکتاتوری رضاخانی حاج آقا نورالله به تعبیر بنیانگذار جمهوری اسلامی «اساسی ترین» قیام علیه حکومت چکمه پوش پهلوی را رقم می زند. قیامی که در قم پا می گیرد و از سراسر کشور به آن ملحق می شوند. در متن زیر اسامی برخی از چهره های سرشناس حاضر در قیام قم آورده شده است:
شیراز:
*آیت الله سید عبدالباقی شیرازی:
آیت الله سید عبدالباقی شیرازی(۱۲۹۰ ق- ۱۳۵۴ ق ) فرزند سید محمدباقر از شاگردان و یاران آیت الله سید عبدالحسین لاری مجتهد مشروطه خواه است.
ایشان همچنین در جریان تشکیل حکومت اسلامی فارس همراه آیت الله لاری بود. آیت الله شیرازی حلقه رابط بین آیت الله لاری و آخوندخراسانی و آیت الله شیخ عبدالله مازندرانی بوده است.
با برملا شدن چهره واقعی رضاخان و اجرای سیاست های ضد دینی، علمای شیراز در منزل ایشان به هم اندیشی پرداختند و آیت الله سید عبداالباقی شیرازی پس استخاره با قرآن و آمدن آیه «اِذْهَبا اِلی فِرْعَونَ اِنَّهُ طَغی فَقُولا لَهُ قَوْلاً لَیِّناً لَعَلَّهُ یَتَذَکَّرُ اَو یَخْشی»(سوره طه43-44) عزم خود را جزم کرده؛ راهی قم می شود.
*آیت الله سید عبدالله شیرازی:
آیت الله سید عبدالله شیرازی (3 اسفند 1271 ه.ش- 5 مهرماه 1363 ) در شیراز به دنیا آمد. ایشان در سال 1333 ه.ق برای تحصیل علوم دینی به نجف اشرف رفته و پس از 13 سال اقامت و استفاده از محاضر درسی در سال 1345 ه.ق به شیراز باز می گردند و یکسال بعد (1309 شمسی) همراه با آیت الله سید عبدالباقی شیرازی راهی قم می شود و به حلقه قیام قم می پیوندد. با شهادت حاج آقا نورالله وی به سفارش آیت الله شیخ عبدالکریم حائری یزدی راهی مشهد می شوند.
در جریان کشف حجاب ایشان به مشهد آمد و با آیت الله حاج آقا حسین قمی دیدار نمود و پس از رحل اقامت افکندن در مشهد، در شورای آنها که در منزل آیت الله سید یونس اردبیلی دایر می شد شرکت می جست و پس از کشتار فجیع گوهرشاد و بازداشت علما، ایشان نیز دستگیر و به تهران اعزام شد. وی پس از پنج ماه آزاد شد و فروردین ماه سال 1315 وارد نجف گردید.
آیت الله سید عبدالله شیرازی در شامگاه سال 1405 ه.ق مصادف با 5 مهرماه 1363 درگذشت.
آیت الله سید نورالدین حسینی مجتهد شیرازی به پشتوانه قیام قم در شیراز به مبارزه با عمال پهلوی پرداخت.
*آیت الله صدرالدین محلاتی
همدان
*شیخ الاسلام همدانی
*سید عبدالحسین پسر سید عبدالفاضل
*سید حسن خوانساری
خراسان
*شیخ محمد نهاوندی
* شیخ محمد قوچانی
*حاج میرزا عبدالله
*محمد تقی بهلول
محمدتقی بهلول گنابادی در سال 1279 شمسی در در روستای بیلند -شهرستان گناباد به دنیا آمد. قیام قم را باید از ا.لین تجربه های سیاسی بهلول دانست. پس از شهادت حاج آقا نورالله و در جریان واقعه مسجد گوهرشاد بهلول نقش بسزایی در تهییج و بسیج مرد علیه سیاست های ضد دینی پهلوی داشت.
بهلول پس از سال ها مبارزه سرانجام در نهم مرداد 1384 دار فانی را وداع گفت.
گلپایگان
*سید محمد تهرانی
کاشان
*میرزا شهاب الدین کاشانی
خمین
*حاج میرزا محمد مهدی احمدی(دایی حضرت امام خمینی)
اصفهان
تعداد علمای مهاجر اصفهان را قریب به 300 نفر ذکر کرده اند.
*آیت الله محمدحسین فشارکی
1266 ه.ق.(1228 ه.ش)
8 ذیعقده 1353 قمری (1313 ه.ش)
*میرسیّد عبدالحسین مدّرس خاتون آبادی (سیدالعراقین)
1294 هـ .ق
10 شوال 1350
آیت الله سیدالعراقین در سال 1294 قمری در اصفهان متولد شد. وی تحصیلات خود را در نجف به اتمام رساند و به توصیه آخوند خراسانی وارد قضایای مشروطه شد. با تشکیل هیئت علمیه اصفهان به ابتکار حاج آقا نورالله در سال ۱۳۴۲ قمری، سیدالعراقین نیز از اعضای اصلی این هیأت بوده است. با شهادت حاج آقا نورالله در سال ۱۳۴۶ قمری سیدالعراقین به عنوان جانشین وی وظیفه هدایت و اداره آن را گرفت.
*حاج آقا محمد جویباره ای
*حاج میرزا رضا کلباسی
ایشان همه روزه در قم مراسم دعای توسل و استغاثه به یکی از ائمه اطهار را برپا می کردند.
*سید ابوالقاسم دهکردی
رجب سال 1272 ه.ق ( برابر با 1234 هـ. ش )
ششم شوال سال 1353 هـ . ق ( 1315 ه .ش)
*سید علی نجف آبادی
*سید محمد نجف آبادی
*سید محمدصادق مدرس احمدآبادی
*صدرالعلما
*حاج میرزا ابوالحسن بروجردی
*حاج آقا مرتضی رشتی
*سید اسدالله چهارسوقی
*میرزا حسین روضاتی
*شیخ مهدی نجفی
*شیخ ابوالفضل نجفی
*شیخ کمال الدین شریعتمدار نجفی
*حاج شیخ عبدالحسین نجفی
*علامه حاج شیخ محمدرضا نجفی
*حاج شیخ محمدباقر نجفی
بروجرد لرستان
*سید حسین طباطبایی بروجردی (1254 شمسی – 10 فروردین 1340) (1292-13 شوال 1380) علیرغم حساسیت نیروهای امنیتی در فرصتی مناسب از بروجرد لرستان خارج شده و برای همراه کردن مراجع نجف با قیام به طرف عتبات رفته و سپس با پیام حمایت مراجع آنجا به ایران آمده است. تجربه قیام حاج آقا نورالله نجفی اصفهانی به عنوان مهمترین حادثه سیاسی زندگی آیت الله بروجردی قبل از مرجعیت عامه تلقی می شود.
آذربایجان
در دوم دی ماه 1306(29 جمادی الثانی 1346) نامه میرزا صادق آقا مجتهد و روحانی متنفذ و مشهور آذربایجان به قم رسید که در آن وعده داده شده بود حاج میرزا صادق به قم خواهد آمد.
منابع:
پایگاه اطلاع رسانی علامه بهلول گنابادی http://bohloul.com
موسی نجفی، اندیشه سیاسی و نهضت حاج آقا نورالله اصفهانی، موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران
سید احمد عقیلی، نگرشی بر مشروطیت اصفهان
مجموعه مقالات همایش تبیین آراء و بزرگداشت هشتادمین سالگرد نهضت آیتالله حاج آقا نورالله اصفهانی، اصفهان: سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان
سید مصلح الدین مهدوی، تاریخ علمی و اجتماعی اصفهان در دو قرن اخیر، ج۲
روح الله حسینیان. «عصر جهاد مرجعیت-دوران بحران». در چهارده قرن تلاش شیعه برای ماندن و توسعه. چاپ پنجم. مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1390
امواج بیداری در کشورهای منطقه؛ حاج آقا نورالله اصفهانی که بود؟
رهبر فرزانه انقلاب روز گذشته و در همایش بین المللی “علما و بیداری اسلامی” در اثنای فرمایشات خود پس از ذکر شخصیت های موثر و تاریخ سازی همچون میرزاى شیرازى و آخوند خراسانى و محمود الحسن و محمدعلى و شیخ فضلالله، از شخصیتی به نام حاج آقا نورالله اصفهانی نام بردند که شاید برای اهل تحقیق و مطالعه کمتر شناخته شده است.
تاریخ انتشار: ۱۲:۴۵ - شنبه ۱۳۹۲/۰۲/۱۴
اینکه رهبر انقلاب در این همایش بین المللی در حضور شخصیت های برجسته و متفکر جهان اسلام، در کنار شخصیت های بزرگی همچون میرزاى شیرازى و آخوند خراسانى و محمود الحسن و محمدعلى و شیخ فضلالله، از حاج آقا نورالله اصفهانی نام می برند، حکایت از نقش سازنده و پر فروغ این مجاهد شهید دارد. امام خمینی(ره) از شخصیت حاج آقا نورالله در چندین سخنرانی پس از پیروزی انقلاب، تمجید نمودند.
مقام معظم رهبری در اثنای سخنان خود فرمودند:
“اولین مطلب آن است که نخستین امواج بیدارى در کشورهاى این منطقه که همزمان با آغاز ورود پیشقراولهاى استعمار آغاز شد، غالباً به وسیلهى علماى دین و مصلحان دینى پدید آمد. نام رهبران و شخصیتهاى برجسته چون سیدجمالالدین و محمد عبده و میرزاى شیرازى و آخوند خراسانى و محمود الحسن و محمدعلى و شیخ فضلالله و حاج آقا نورالله و ابوالاعلى مودودى و دهها روحانى معروف بزرگ و مجاهد و متنفذ از کشورهاى ایران و مصر و هند و عراق در صفحات تاریخ براى همیشه ثبت و ضبط است”
اما حاج آقانورالله اصفهانی که بود؟؟
وی فرزند چهارم حاج شیخ محمد باقر نجفی، فرزند شیخ محمدتقی رازی صاحب هدایةالمسترشدین از مراجع تقلید و آزادیخواهان دوره مشروطهاست. مادر وی زمزم بیگم دختر سید صدرالدین عاملی است و و جد مادری وی نیز مرحوم آیتالله شیخ محمدجعفر کاشف الغطا نجفی از اعقاب مالک اشتر نخعی سردار بزرگ امام علی(ع) بود. چون شیخ محمد تقی نجفی صاحب حاشیه بر معالم و سید صدر الدین عاملی هر دو داماد شیخ بزرگ شیخ جعفر کاشفالغطا بودند، حاج آقا نور الله از طرف پدر و مادر به کاشف الغطاء میرسد.
تحصیلات
آیتالله نجفی اصفهانی مقدمات علوم (ادبیات، صرف و نحو و عربی و بخشی از فقه و اصول) را نزد پدرش و دیگر اساتید اصفهان آموخت و بعد به عتبات رفت و در شهرهای نجف و سامرا در محضر علمای بزرگی چون میرزا حبیبالله رشتی، میرزای شیرازی تحصیلات خود را تکمیل کرد، استادان بزرگی چون حضرات آیات عظام میرزا محمدحسن شیرازی، میرزا حبیب الله رشتی، محمد طه نجف، سید صدرالدین کاظمینی، میرزا حسین بن میرزا خلیل تهرانی و سید محمد کاظم طباطبایی، با تایید مقام علمی نورالله به وی اجازه اجتهاد دادند.
وی بعد از اینکه به مرتبه اجتهاد رسید به اصفهان برگشت. وی در اصفهان حوزه درسی برقرار کرد و به تربیت شاگردان پرداخت،در تاریخ آمده است که حدود هزار طلبه علم، در مجلس درس او حاضر میشدند. او از طریق پدرش، از محمدباقر شفتی، عالم بزرگ، روایت میکرد و بزرگانی از جمله سید شهابالدین مرعشی نجفی از او روایت میکردند.
تالیفات
تقریظ بر کتاب «حقائق الحق للقائم بالحق
خصال الشیعه
دیوان اشعار، سرودههای فارسی و عربی
رساله در فواید مشروطه
مقیم و مسافر رساله
شرح حال برادرش شیخ محمدحسین
گذشته از ابعاد علمی، ابعاد مبارزاتی و سیاسی، شخصیت این عالم عامل و جامع الاطراف را بهتر تبیین می کند.
مبارزات سیاسی
در سال ۱۳۰۸ قمری که مردم اصفهان به رهبری آقا محمدتقی نجفی معروف به آقا نجفی اصفهانی، برادر بزرگ حاج آقا نورالله، به مبارزه با عقد قرارداد رژی پرداختند، حاج آقا نورالله نیز با قیام تنباکو و جنبش مشروطیت هم صدا شد و مانند برادرش، از فتوای مراجع ثلاث(محمد کاظم خراسانی، میرزا حسین خلیلی تهرانی و عبدالله مازندرانی)، پشتیبانی کرد. وی زمانی که محمدعلی شاه قاجار، مجلس شورای ملی را به توپ بست و عدهای از آزادی خواهان را در باغ شاه تهران، کشت، وی سپاهی از جوانان مشروطه خواه را در اصفهان بسیج کرد و آنها را برای فتح تهران به یاری ایل بختیاری فرستاد و با صدور فتوایی، دولت مشروطه را واجب و مخالفت با آن را حرام اعلام کرد. وی در سال ۱۳۲۹ قمری در اعتراض به تندرویهای برخی رهبران مشروطه، مجددا به عتبات عراق رفت و تا سال ۱۳۳۳ قمری آنجا ماند، با درگیری جنگ جهانی اول، از آلمان و دولت مسلمان عثمانی حمایت کرد و عدهای را بسیج کرد و برای کمک به نیروهای عثمانی به همدان فرستاد، با نزدیک شدن نیروهای روسی به اصفهان از راه بختیاری به کرمانشاه رفت و بعداً به قم هجرت کرد. در قم به فعالیت علیه حکومت استبدادی رضاخان ادامه داد. پس از کودتای ۱۲۹۹ رضاخان در صدد برآمد تا با اعلام جمهوری، خود را اولین رئیس جمهوری ایران معرفی کند. مدرس در تهران با استفاده از نفوذ و قاطعیت خود در برابر این حرکت ایستاد و طی نامهای از علمای اصفهان کمک و همراهی خواست، علمای اصفهان و در رأس آنها حاج آقا نورالله طی نامهای برای همراهی با مدرس اعلام آمادگی کردند، پایمردی و مخالفت مدرس و دیگران باعث شد تا جمهوری خواهان قلابی عقب نشینی کنند.
اقدامات
اقدامات حاج آقانورالله در دو بخش فرهنگی وسیاسی- اقتصادی قابل دسته بندی است:
1) بعد سیاسی- اقتصادی
الف- همکاری با برادر بزرگ خود، آیت الله آقا نجفی در قیام تحریم توتون وتنباکو: بزرگترین مبارزه و قیام تاریخی علیه استعمار، ریشه در مبارزات و بیداری مردم اصفهان دارد. به گواه تاریخ، اصفهانیها اولین تحریم کنندگان مصرف توتون وتنباکو به رهبری آیت الله آقانجفی اصفهانی بودند. تبعید اصفهانیها به نجف زمینه را برای فتوای تاریخی میرزای شیرازی فراهم نمود. حاج آقا نورالله در کنار برادر خود نقش به سزایی ایفا کرد.
ب- مبارزه با سلطه اقتصادی بیگانگان
آیتالله حاج آقا نورالله نجفی اصفهانی طی یک اقدام بدیع در اواسط جمادی الاول ۱۳۲۴ و در آستانه مهاجرت علمای تهران به قم (مهاجرت کبری، به همراهی ۱۳نفر از علمای طراز اول اصفهان از جمله آقا نجفی اصفهانی، آیت الله محمدحسین فشارکی،ابوالقاسم دهکردی،شیخ مرتضی ریزی، میرزا محمدتقی مدرس، سیدمحمدباقر بروجردی، میرزا محمد مهدی جویبارهای،میرزا ابوالقاسم زنجانی، آقامحمدجواد قزوینی ورکنالملک شیرازی موارد زیر را متعهد شدند:
این خدام شریعت مطهره با همراهی جناب رکنالملک، متعهد و ملتزم شرعی شدهایم که مهماامکن بعد ذلک تخلف ننماییم، فعلا ۵ فقره است:
- اولاً: قبالجات و احکام شرعیه از شنبه به بعد روی کاغذ ایرانی بدون آهار نوشته شود. اگر بر کاغذهای دیگر نویسند، مهر ننموده و اعتراف نمینویسیم. قباله و حکمی هم که روی کاغذ دیگر نوشته بیاورند و تاریخ آن بعد از این قرارداد باشد، امضا نمینماییم. حرام نیست کاغذ غیر ایرانی و کسی را مانع نمیشویم؛ ماها به این روش متعهدیم.
- ثانیا: کفن اموات، اگر غیر از کرباس و پارچه اردستانی یا پارچههای دیگر ایرانی باشد، متعهد شدهایم برآن میت، ماها نماز نخوانیم. دیگری را برای اقامه صلوه بر آن میت بخواهند ماها را معاف دارند.
- ثالثا: ملبوس مردانه جدید، که از این تاریخ به بعد دوخته و پوشیده میشود، قرار دادیم مهما امکن، هر چه بدلی در ایران یافت میشود، لباس خودمان را از آن منسوخ نماییم و منسوخ غیرایرانی را نپوشیم و احتیاط نمیکنیم و حرام نمیدانیم لباسهای غیرایرانی را، اما ماها ملتزم شدهایم حتیالمقدور بعد از این تاریخ ملبوس خود را از منسوج ایرانی بنماییم. تابعین ماها نیز کذلک و متخلف توقع احترام از ماها نداشته باشد. آنچه از سابق پوشیده و داریم و دوخته، ممنوع نیست استعمال آن.
- رابعا: مهمانیها بعد ذلک ولو اعیانی باشد، چه عامه، چه خاصه، باید مختصر باشد یک پلو و یک خورش و یک افشره. اگر زاید بر این کسی تکلف دهد، ماها را به محضر خود وعده نگیرد. خودمان نیز به همین روش مهمانی مینماییم. هر چه کمتر و مختصرتر از این تکلف کردند، موجب مزید امتنان ماها خواهد بود.
خامسا: وافوری اهل وافور را احترام نمیکنیم و به منزل او نمیرویم زیرا که آیات باهره:«إِنَّ الْمُبَذِّرِینَ کَانُوا إِخْوَانَ الشَّیَاطِینِ» «وَلا تُسْرِفُوا اِنَّهُ لا یُحِبُّ الْمُسْرِفِینَ» «وَلا تُلْقُوا بِأَیْدِیکُمْ إِلَی التَّهْلُکَه» و حدیث «لاضرر و لاضرار» ضرر مالی و جانی و عمری و نسلی و دینی و عرضی و شغلی آن محسوس و مسری است و خانوادهها و ممالک را به باد داده. بعد از این هر که را فهمیدیم وافوری، بهنظر توهین و خفت مینگریم.
ج-تشکیل انجمن مقدس ملی اصفهان: تشکیل این انجمن منجر به شکل گیری یک نمونه حکومت دینی در ابعاد شهر اصفهان به رهبری حاج آقانورالله پس از سقوط محمد علی شاه گردید.
د-تأسیس مریض خانه اسلامی در راستای مبارزه با نفوذ استعمار انگلیس و خدمت رسانی به افراد نیازمند
ه-امنیت راه ها
2) بعد اقدامات فرهنگی:
الف- تأسیس صفاخانه یا طرح گفتگوی ادیانی: حدود 104 سال قبل و با طرح شبهات عالمان مسیحی در اصفهان، به دستور و تدبیر ایشان، صفاخانه در محله جلفای اصفهان به منظور گفتگو و مناظره علمای شیعه و مسیحی شکل گرفت. حاصل این جلسات به تدبیر ایشان در قالب مجله الاسلام تا پایان این جلسات منعکس می شد و عموم از محتوای جلسات مطلع می شدند.
ب-تأسیس قرائت خانه: به منظور نشر معارف و آگاهی مردم از اخبار که محل آن هم حوالی دروازه دولت فعلی بود.
ج- تأسیس مدارس عامی همچون مدرسه باقریه، حقائق، معرفت، ایمانیه، اسلامیه و… در شهر اصفهان، که در این مدارس به توسط علوم متداول و فنون روز، یتیمان و درماندگان اطفال، از خاک مذّلت، به اوج سعادت و علوم مجّهز میشدند.
د- مدرسه خاص ایتام
شهادت
وی در سال ۱۳۰۶ خورشیدی (مطابق با ۱۳۴۶ هجری قمری) مبارزه با استبداد نوین رضاشاه پهلوی که به نام مشروطیت، حکومت مستبدانه خود را گسترش داده بود؛ را آغاز نمود. وی به قم مهاجرت نمود و گروهی به نام هیئت علمیه و روحانیه مهاجرین قم را تشکیل داد. تلگرافهایی از طرف وی به مجلس شورای ملی و رئیس الوزراء مخابره شد. سید حسن مدرس که در این زمان جزء نمایندگان اقلیت مجلس و از مخالفان سرسخت رضاخان بود طی تلگرافی به حاج آقا نور الله، اقدام او را تأیید کردند. پس از اینکه تحصن وی در قم با مستاصل شدن حکومت رضاشاهی مصادف بود در نهایت با دسیسه اعلم الدوله پزشک مخصوص رضاشاه وی در قم با تزریق آمپول هوا کشته شد. جنازه وی به نجف منتقل و در مقبره جدش آیت الله شیخ محمد جعفر کاشف الغطا به خاک سپرده شد. حضرت امام که در اوان جوانی در این حرکت و تحصن حضور داشت، قیام حاج آقا نورالله را به عنوان بزرگترین قیام علیه استبداد رضاخانی معرفی کردند.
امروزه، محل زندگی این عالم مجاهد، به عنوان خانه مشروطیت اصفهان بازسازی شده و با ارائه اسناد تاریخی، به تاریخ اصفهان می پردازد.
منابع
سایت اطلاع رسانی مقام معظم رهبری
سایت اطلاع رسانی خانه مشروطیت اصفهان
دائره المعارف wikipedia
تاریخ معاصر ایران از دیدگاه امام خمینی-موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
قیام آیت الله حاج آقا نورالله نجفی اصفهانی، سید اسدالله رسا
اسناد خانه مشرطیت اصفهان
https://sahebnews.ir/3307/%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%AC-%D8%A8%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87%D8%9B-%D8%AD%D8%A7%D8%AC-%D8%A2%D9%82%D8%A7.htm