مقاله شیوه تعلیقه نویسی علامه قزوینی

دکترمحسن محمدی فشارکی [ دانشگاه اصفهان، دانشیار رشته زبان و ادبیات فارسی ]

خلاصه مقاله

به نظر می رسد که توجه به نوع تعلیقات مصححان بر آثار کهن می تواند بیانگر نوع ارتباط آن ها با منابع دسته اول، کتاب های مرجع و لغت نامه های درجه اول اعم از یک زبانی و دو زبانی باشد. علاوه بر آن نشان دهنده نوع ارزش گزاری آن ها نسبت به کتاب های اعلام، رجال، تذکره ها، کتب تاریخی، جغرافیایی و کتب امثال و اصطلاحات است. علامه محمد قزوینی به عنوان یکی از پیشگامان نسل اول مصححان نوگرا در هدایت بسیاری از استادان بزرگ و قدیم سده حاضر نقش بزرگی ایفا کرده است. کتاب تاریخ جهانگشا و به ویژه جلد سوم آن از نظر ارجاع به منابع دسته اول در زمینه های مختلف نشان دهنده استادی و دقت قزوینی در تعلیقه نویسی است. استفاده فراوان ایشان از لغت نامه های درجه اول عربی (هم چون لسان العرب و تاج العروس)، ارجاع مکرر به دیگر منابع عربی (امثال و اعلام و ...) و استفاده از فرهنگ های ترکی برای تعلیقه زنی بر تاریخ جهانگشا سبب شده کار مخاطب در خوانش آثار تصحیح شده قزوینی کمی مشکل باشد. علاوه بر اینها از یک سو پارهای کم توجهی ها به بعضی مشکلات لغوی و اصطلاحی هر سه متن و از سوی دیگر پیش فرض ایشان مبنی بر داشتن مخاطبی فاضل، سبب شده گاهی ابهاماتی در لابه لای تعلیقه ها باقی بماند. برای نوشتن این مقاله تمامی تعلیقه های ایشان بر لغات و اصطلاحات و ترکیب ها و هم چنین فهرست کتاب های ارجاعی به صورت اسنادی- کتابخان های جمع آوری و سپس مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. هم چنین در این تحقیق نمونه کار مصححان برجسته با روش تعلیقه نویسی علامه قزوینی مقایسه خواهد شد.

سید محمد جلیل مصطفوی روضاتی [ دانشگاه اصفهان، دانشجوی دکتری رشته زبان و ادبیات فارسی ]

محسن محمدی فشارکی [ دانشگاه اصفهان، دانشیار رشته زبان و ادبیات فارسی ]

https://www.tpbin.com/article/67890