استاد راهنما:  دکتر محسن محمدی فشارکی

تحلیل مفاهیم اخلاق سیاسی در متون نثر عصر صفوی 

استاد راهنما:  محسن محمدی فشارکی ، استاد مشاور:  ابوالحسن فیاض انوش ،  مرتضی هاشمی ، پدیدآور:  طاهره صالحیان دستجردی ،

پایان‌نامه: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه اصفهان - دانشکده ادبیات و علوم انسانی - 1392 - [پایان نامه دکترا]

کلیدواژه: اخلاق ، سیاست ، حکمت عملی ، صفویان ، حکومت ، ادبیات تعلیمی

چکیده: 
ادبیات تعلیمی به عنوان یکی از گسترده ترین گونه های ادب فارسی، عرصه مضمون پردازی بزرگترین شعرا و نویسندگان اخلاق‌گرا در هر عصر و زمانی است. این گونه ادبی ابزاری است تا نویسنده و یا شاعر بتواند از طریق آن اهمّ مفاهیم مورد نظر خود را به مخاطبان انتقال دهد. این مفاهیم ممکن است تلقین کننده و آموزش دهنده عقایدی عامّ و همه پذیر باشند و یا ایدئولوژی و اعتقادی خاصّ را ترویج دهند. به هر طریق، آن‌چه مسلّم است این است که ادبیات فارسی چه در قالب نظم و چه در قالب نثر، ظرفی است که نویسندگان عقاید تعلیمی خود را در قالب آن به مخاطبان عرضه می‌کنند و از این گذرگاه مفاهیم فراوانی را به ذهن مخاطبان القا می‌کنند. به تحقیق می‌توان فنّ سیاست نامه نویسی در ادب فارسی را یکی از برجسته ترین نمودهای ادب تعلیمی در عرصه نثر دانست. .این نوشته ها که به اعتبار مشهورترین آن ها (سیاست نامه خواجه نظام الملک)، با عنوان شایع سیاست نامه معروف اند، رساله هایی با نام‌های گوناگونی مانند اندرزنامه ها، آیین نامه، ارشادنامه، نصیحه الملوک، آیینه شاهی و... بوده‌اند که توسط فقیهان، فیلسوفان و بعضاً عرفا و بزرگان صوفیه، خطاب به فرمانروایان نوشته می شدند. آن‌چه در این پژوهش بررسی می‌شود، تحلیل گوشه ایی از عرصه پهناور ادب تعلیمی فارسی در برهه ای از زمان(عصر صفوی) است.روضه الانوار عباسی و قواعد السلاطین از جمله برجسته ترین سیاست نامه هایی هستند که در عصر صفوی و در امتداد سنّت سیاست نامه نویسی قرون قبل، تدوین شدند. بررسی تحلیلی محتوای این آثار ادبی در عصری که علمای شیعه از نفوذ بالای خود به نفع ترویج عقاید شیعه بهره گرفتند درخور توجه است. مولفان آثار ذکر شده، عالمان ادیبی هستند که با قلم سحرانگیز خود پادشاه صفوی را به راه صلاح و سداد متمایل می‌سازند و از انحراف به سوی رذایل بازمی‌دارند. با بررسی دقیق آثار منتخب می‌توان به چند گرایش عمده دست یافت. شریعت نامه نویسی، سیاست نامه نویسی و وزارت نامه نویسی، عمده ترین این گرایشات هستند. آن‌چه در سیاست‌نامه های عصر صفوی درخور توجه است، تاثیرپذیری مستقیم و غیر مستقیم این آثار از آرای گذشتگان، به ویژه خواجه نظام الملک و فارابی است.

 

https://elmnet.ir/article/10663709-45122/تحلیل-مفاهیم-اخلاق-سیاسی-در-متون-نثر-عصر-صفوی