آقا ضیاءالدین عراقی (م 1361 ق).
آقا ضیاءالدین از بهترین شاگردان سید فشارکی و..... به شمار می رفت و
آقا ضیاءالدین عراقی (م 1361 ق).
زندگینامه و اظهار نظرها:
وی یکی از استادان و مراجع بزرگ حوزه نجف در اواسط قرن اخیر، دانشمندی محقق، مجتهدی متبحّر و محدّثی عالم به علم رجال و تفسیر بود. آقا ضیاءالدین از بهترین شاگردان آخوند خراسانی، علامه یزدی، مرحوم همدانی، آقا شریعت اصفهانی و سید فشارکی به شمار می رفت و خود سالهای متمادی در حوزه نجف از مدرسان بزرگ محسوب می شد. مرحوم آقا ضیاء معاصر با آیت الله نائینی، آیت الله اصفهانی (کمپانی) و آیت الله سیدابوالحسن اصفهانی بود که این چهار نفر در عداد استادان فقها و مراجع طراز اول جهان تشیع بودند و اغلب مراجع بعدی شیعه، از کرسی درس آنها به درجه اجتهاد رسیدند. مرحوم مقدس تبریزی در ریحانة الادب می نویسد: «آقای آقا ضیاءالدین عراقی از مراجع طراز اول شیعه و از فحول علمای امامیه بود. حوزه درس فقه و اصول او در نجف، اشرف محل استفاده علما و آیات عرب و عجم گردید. در تقریر مسائل اصول فقهی و بیان احکام، حسن تحریر و تقریر به عصر خویش بی مانند بود. آقا ضیاء در اصول، مقالاتی به رشته تحریر درآورد و شرحی هم بر تبصره علامه نوشت.
استادان:
میرزا حبیب الله رشتی، آخوند ملا محمد کاظم خراسانی، سید محمد کاظم طباطبایی یزدی، میرزا حسین خلیلی، سید محمد طباطبایی فشارکی، ملا فتح الله شریعت اصفهانی، و...
برخی از شاگردان او عبارتند از:
شیخ محمدتقی بروجردی، سید محمدتقی خوانساری، شیخ محمدتقی آملی، شیخ محمدرضا مظفر، شیخ محمدرضا طبسی، سید محسن حکیم، سید ابوالقاسم خوئی، سید شهاب الدین مرعشی نجفی، سید محمد رضا گلپایگانی و...
تألیفات:
استصحاب عدم ازلی، احکام الرضاع، حاشیه بر عروة الوثقی، حاشیه بر کفایة الاصول، حاشیه بر مکاسب، حجیت قطع، مقالات الاصول، شرط مفاخر، قاعده لاضرر، قاعدة الحرج، نهایة الافکار، بدایع الافکار، نماذج، المحاکمات، مقالات الاصول، روائح الامالی و چندین کتاب، رساله و تقریر دیگر.
معرفی اجمالی کتاب:
این کتاب، که در بردارنده آخرین نظریات اصولی آقا ضیاءالدین عراقی است، از مهم ترین مصادر اصولی معاصر به شمار می آید. صاحب الذریعه گفته است که این مقالات به وسیله میرزا عبدالله بن محمدحسن هشترودی تبریزی شاگرد آقا ضیاءالدین، در سال 1338 تقریر شده است.
این کتاب دربردارنده چهل مقاله است که پاره ای از آنها عبارت اند از: علم، علم اصول، حقیقت وضع، اقسام وضع، معانی حرفی، وضع مرکبات، علامات حقیقت و مجاز، حقیقت دلالت و اقسام آن، تعارض احوال، حقیقت و مجاز، صحیح و اعم، استعمال لفظ واحد در بیش از یک معنی، مشتق، ماده امر، وضع صیغه امر، مره و تکرار، فور و تراخی، اجزاء، مقدمه واجب، آیا امر به شی اقتضاء نهی از ضد دارد؟ اجتماع امر و نهی، آیا نهی اقتضای فساد دارد؟ مفهوم و منطوق، مفهوم شرط، مفهوم وصف، مفهوم غایت، مفهوم حصر، مفهوم عدد، عموم و خصوص و... .
وضعیت نشر:
این کتاب در دو جلد به زبان عربی، به همت مجمع الفکر الاسلامی قم در سال 1414ق چاپ و منتشر شده است.
منبع: کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی
http://rasekhoon.net/article/show/127016/مقالات-الاصول/
ضیاءالدین علی ابن ملا محمد عراقی، فقیه، اصولی، مجتهد شیعی و معروف به آقا ضیاءالدین عراقی، فرزند آخوند ملا محمد کبیر (مسجد آخوند در اراک به نام وی نامگذاری شده‌است)[۲] در سال ۱۲۷۸ در محله حصار قدیم سلطان‌آباداراک به دنیا آمد.
تحصیلات
مقدمات علوم اسلامی را نزد پدر و در زادگاهش فرا گرفت و در سال ۱۳۰۲ برای ادامه تحصیل، راهی اصفهان گردید و در مدرسه صدر اقامت گزید و در کلاس درس اساتیدی همچون آیت‌الله سید محمدهاشم موسوی چهارسوقی خوانساری نوهسید ابوالقاسم خوانساری (میرصغیر)، میرزا جهانگیر خان قشقایی، میرزا ابوالمعالی کلباسی و ملا محمد کاشی شرکت کرد و به فراگیری فقه و فلسفه مشغول شد.
در اواسط سال ۱۳۰۷ به عراق مهاجرت نمود. ابتدا به شهر سامرا رفت و تصمیم گرفت در مقام قاضی، به امر قضاوت بپردازد ولی بعد از چند ماه به نجف هجرت کرد و در کلاس‌های درس میرزا حبیب‌الله رشتی، محمدکاظم طباطبایی، محمدکاظم خراسانی، محمدکاظم یزدی، محمد فشارکی و ... شرکت کرد. در همان شهر نجف نیز توانست با گذراندن مراتب علمی به مرتبه اجتهاد دست یابد. از وی چندین کتاب چاپ سنگی به یادگار مانده است که همگی در شهر نجف چاپ و منتشر شده‌است.
استادان
- میرزا حبیب‌الله رشتی[۳]
- ملا محمدکاظم خراسانی[۴]
- سید محمدکاظم طباطبایی یزدی[۵]
- میرزا حسین خلیلی [۶]
- ملا فتح‌الله شریعت اصفهانی[۷]
- سید محمد طباطبایی فشارکی
- میرزا ابراهیم محلاتی شیرازی
شاگردان
- سید محسن حکیم[۸]
- سید محمدتقی خوانساری[۹]
- سید احمد خوانساری[۱۰]
- سید ابوالقاسم خوئی[۱۱]
- میرزا رحیم سامت
- سید اسد الله نبوی دزفولی
- سید عبدالاعلی سبزواری[۱۲]
- حسین حلی[۱۳]
- سید حسین علوی خوانساری
- سید احمد شهرستانی
- میرزا حسین فقیه سبزواری
- سید محمود شاهرودی[۱۴]
- سید عبدالله شیرازی[۱۵]
- سید هدایت الله طباطبایی (فاضل عقدایی)
- سید عبدالهادی شیرازی[۱۶]
- سید محمدرضا گلپایگانی[۱۷]
- محمدهادی میلانی[۱۸]
- سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی[۱۹]
- سید علی یثربی کاشانی[۲۰]
- مهدی مهدوی لاهیجی
- محمدتقی بهجت[۲۱]
- میرزا هاشم آملی[۲۲]
- محمدتقی بروجردی[۲۳]
- علی مشکات[۲۴]
- علی غروی علیاری[۲۵]
- سید آقا موسوی خلخالی
- سید ابوالحسن شمس‌آبادی
- سید یحیی مدرسی یزدی
- سید جعفر شاهرودی
- محمدحسین خیابانی سبحانی
- محمدعلی قدسی محلاتی
- محمدعلی اشرفی شاهرودی
- سید صدر الدین صدر
- سید عبدالحسین طیب
- سید ابوالقاسم کاشانی[۲۶]
- محمد غروی کاشانی
- میرزا محمدباقر آشتیانی
- محمدحسن سه چاری اصفهانی
- محمدرضا مظفر
- بهاءالدین محلاتی
- محمدحسین نجفی
- ابوالحسن شیرازی
- سید حسام‌الدین فال اسیری شیرازی
- میرزا حسن موسوی بجنوردی
- شیخ علی محمد بروجردی
- سید حبیب‌الله برهانی از علما و فعالان سیاسی و اجتماعی مازندران
- ™سید عبدالرسول آیتی بهبهانی™ از اعاظم علمای معاصر بهبهان و خوزستان
آثار
- استصحاب العدم الازلی
- احکام الرضاع
- البیع
- تعاقب الایدی
- تعلیقات علی رسائل الشیخ الانصاری
- تعلیقات «فوائد الاصول» و الفوائد[۲۷]
- حاشیه جواهر الکلام
- حاشیه العروة الوثقی
- حاشیه استدلالی به عروة الوثقی
- حاشیه کفایة الاصول
- حاشیه المکاسب
- حجیة القطع (رساله)
- روائع الامالی فی فروع العلم الاجمالی
- شرح التبصرة[۲۸]
- الشرط المتأخر
- الصلاة
- قاعدة الحرج
- قاعدة لاضرر
- القضاء
- اللباس المشکوک
- مقالات الاصول
درگذشت
عراقی در روز دوشنبه ۲۸ ذیقعده ۱۳۶۱ (۱۶ آذر ۱۳۲۱) در نجف درگذشت و در صحن حرم علی بن ابی‌طالب به خاک سپرده شد.
