تدوین ملاحظات دفاع غیرعامل در حرم مطهر حضرت زینب سلام الله علیها

راهنما:دکتر سیدجواد هاشمی فشارکی

استاد داور - استاد راهنما - رییس دانشکده - دانشجو 

راسم دفاع پایان نامه مقطع کارشناسی ارشد رشته مهندسی پدافند غیرعامل تحت عنوان ملاحظات پدافند غیرعامل در حرم حضرت زینب سلام الله علیها در تاریخ ۲۲/۷/۱۳۹۷ در دانشگاه صنعتی مالک اشتر تهران برگزار گردید.

این پایان نامه توسط جناب آقای مهندس مجتبی غفاری آذر و به راهنمایی جناب آقای دکتر سید جواد هاشمی فشارکی به انجام رسید.

در این مراسم علاوه بر نمایندگان محترم آستان های مقدس حضرت شاهچراغ و عبدالعظیم الحسنی علیهماالسلام، ریاست و جمعی از معاونان محترم سازمان پدافند غیرعامل کشور نیز حضور داشتند.

دانشجو و استاد راهنمای محترم به منظور تدقیق و کاربردی بودن نتایج طرح، علی رغم وجود تهدیدات بالا در کشور سوریه و سختی سفر به این کشور، راهی حرم حضرت زینب سلام الله علیها شدند و با طی مراحل بازدید دقیق میدانی بر غنای کار افزودند.

در پایان این مراسم دفاع ارزشمند مقرر گردید با توجه به شدت بالای تهدیدات علیه اماکن مقدس، این طرح در ادامه تبدیل به الگویی برای دیگر اماکن متبرکه کشور و کشورهای همسایه گردد.

دتنشجو :  مهندس غقاری آذر   و  استاد راهنما : دکتر سید جواد هاشمی فشارکی 

دانشجو : مهندس غقاری آذر    و   استاد راهنما : دکتر پرویزجعفری فشارکی 

http://javadfesharaki.blog.ir/1397/07/17/تدوین%20ملاحظات%20دفاع%20غیرعامل%20در%20حرم%20مطهر%20حضرت%20زینب%20س

حسب فرمان رهبر معظم انقلاب و فرماندهی کل قوا(مد ظله العالی) مبنی بر اینکه "پدافند غیرعامل یک اصل خواهد بود برای همیشه"، مجتمع دانشگاهی پدافند غیرعامل دانشگاه صنعتی مالک اشتر این افتخار را داشته است پایاننامه ای تحت عنوان تدوین ملاحظات دفاع غیرعامل در حرم مطهر حضرت زینب سلام الله علیها را توسط دانشجوی محترم آقای مجتبی غفاری آذر، و با راهنمایی استاد  آقای دکتر سیدجواد هاشمی فشارکی برنامه ریزی، هدایت و پس از طی مراحل بازدید میدانی به سرانجام برساند. لذا با توجه به اهمیت راهبردی مکان مورد نظر و لزوم اجرایی نمودن دستاوردهای این طرح در حرم مطهر حضرت زینب سلام الله علیها و دیگر اماکن متبرکه، از حضرتعالی تقاضا می شود در جلسه دفاعیه طرح مذکور که در تاریخ 1397/7/22 از ساعت 16 در محل این دانشگاه برگزار می گردد، حضور بهم رسانید. در ضمن شماره تلفن [phone] داخلی 113 جهت هماهنگی حضور اعلام می گردد.

مکان: تهران- دانشگاه صنعتی مالک اشتر- لویزان- خیابان شهید شعبانلو

زمان: یکشنبه- 22 مهر- ساعت 16- سالن جلسات ریاست

استاد راهنما :

دکتر سید جواد هاشمی فشارکی

پایان نامه کارشناسی ارشد:

"تدوین ملاحظات دفاع غیر عامل در حرم مطهر حضرت زینب سلام الله علیها"

دانشجو :

مهندس غفاری آذر

دانشگاه :

مالک اشتر 

چکیده 

تحقیق کاربردی حاضر با عنوان "تدوین ملاحظات دفاع غیر عامل در حرم مطهر حضرت زینب سلام الله علیها" با به کارگیری روش موردی- زمینه ای در جهت تدوین و ارائه ملاحظات دفاع غیرعامل در این آستان مقدسه و شناخت آسیب پذیری های اجزاء و تهدیدات متوجه آن صورت گرفته است.

جنگ هفت ساله اخیر در سوریه و عراق، و به تبع آن قدرت یافتن گروه¬های تکفیری، زمینه¬ساز افتاء مفتیان کج فهم این فِرق ضاله مبنی بر تخریب اماکن مقدس گردیده است، که مع الاسف؛ علی رغم کشف و خنثی سازی بسیاری از عملیات های تروریستی؛ تعرضات و صدمات جدی بسیاری به این حرم ها وارد آمده است. حرم مطهر حضرت زینب سلام الله علیها نیز در جنوب سوریه از این تهدیدات مصون نمانده و خصوصا در این چند سال اخیر دچار خسارات متعددی گردیده است و بیش از 18 بار مورد حمله عناصر تروریستی قرار گرفته است که این امر لزوم توجه به برنامه-ریزی مناسب دفاعی در طراحی آن را صدچندان نموده است. در این راستا، یکی از روش¬های پایدار و موثر جهت دفاع در مقابل این قبیل تهدیدات، دفاع غیرعامل می¬باشد. حضور میلیونی زوار و اهمیت کالبدی این سرمایه¬ی عظیم و ارزشمند الهی، وجوب حفاظت از آن را در حد مراکز ثقل حیاتی جهان اسلام قرار داده است، که وضعیت بی ثبات منطقه، آسیب پذیری¬های موجود حرم مطهر و حملات اخیر به آن؛ لزوم بازنگری در طراحی دفاعی آن را مضاعف نموده است. در واقع مساله پژوهش حاضر این است که چه ملاحظات دفاع غیر عاملی در طرح مجموعه¬ی حرم مطهر حضرت‌ زینب سلام الله علیها بایستی رعایت گردد تا منجر به کاهش آسیب پذیری و افزایش ایمنی آن در مقابل تهدیدات غالبا تروریستی گردد

بر همین اساس در فصل اول تحقیق به بیان کلیاتی پیرامون موضوع پژوهش پرداخته شده است و فصل دوم به شناخت دقیق اجزاء و ویژگی¬های حرم مطهر و مبانی نظری تحقیق اختصاص داده شده است. در این فصل به منظور ایجاد درک مشترک در میان خوانندگان، مباحث مربوط به پدافند غیر عامل و اهداف آن در حرم¬های مطهر، ماهیت تهدیدات انسان ساخت رخداده در آنها در 220 سال گذشته، آشنایی با آستان مقدسه حضرت زینب علیها السلام و بخش¬های مختلف و عملکرد آن، آسیب¬های وارده به مجموعه¬ی حرم مطهر، ارائه لایه بندی دفاعی برای مجموعه حرم مطهر و ... به تفصیل تشریح و تبیین شده است. فصل سوم این تحقیق به تبیین روش تحقیق مورد استفاده، اصول طراحی پرسشنامه و نمونه¬گیری از جامعه خبرگان تحقیق اختصاص یافته و در ادامه با انتخاب روش ارزیابی آسیب پذیری و تحلیل ریسک مدل بهینه فما 426 (ویرایش 2011)، پرسشنامه¬هایی بر مبنای این تکنیک تهیه، توزیع، گردآوری گردید و طی مراحل متعدد، نتایج آن در فصل چهارم تشریح گردید. در فصل چهارم از این تحقیق مطابق با تکنیک انتخاب شده به ارزیابی پیامدها، تهدیدات، آسیب پذیری و ریسک حرم مطهر حضرت زینب سلام الله علیها پرداخته و در ادامه با برشمردن ملاحظات گوناگون دفاع غیرعامل در جهت کاهش آسیب پذیری و تحلیل کیفی آنها مبادرت ورزیده شد. و در فصل پنجم از این تحقیق به جمع¬بندی نتایج و ارائه پیشنهادات آتی برای سایر محققین اقدام شد. نتایج این تحقیق به روشنی عوامل افزایش آسیب پذیری و ملاحظات دفاع غیرعامل در راستای کاهش آسیب پذیری را برای تک تک لایه¬های دفاعی چهارگانه حرم مطهر با هدف تضمین تداوم فعالیت، حفظ زیر ساخت و حفاظت از جان زوار را تشریح می¬نماید.

واژه های کلیدی

دفاع غیرعامل، حرم مطهر حضرت زینب سلام الله علیها، آسیب پذیری، ملاحظات دفاع غیرعامل، تهدیدات ، سوریه

فهرست مطالب

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1مقدمه                                                                      1

1-2 بیان مساله                                                                                                                      2

1-3 اهمیت و ضرورت تحقیق                      2

1-4 پیشینه تحقیق                                              3

1-4-1جمع­بندی   4

1-5 اهداف تحقیق                                                5

1-5-1هدف اصلی  5

1-5-2 اهداف فرعی  5

1-6 سوالات تحقیق                                              5

1-6-1 سوال اصلی  5

1-6-2 سوالات فرعی  5

1-7 قلمرو تحقیق                                                  5

1-7-1 قلمرو موضوعی  5

1-7-2 قلمرو زمانی  5

1-7-3 قلمرو مکانی  5

1-8 فرضیه­های تحقیق                                      5

1-9 روش و مراحل تحقیق                            6

1-10 تعریف عملیاتی متغیرها و اصطلاحات موضوع تحقیق  6

1-11 الگوی مفهومی تحقیق                        9

فصل دوم: مبانی نظری تحقیق

2-1مقدمه                                                                      10

2-2 شناخت تهدیدات                                        10

2-2-1 مفهوم تهدید  10

2-2-2 منابع رخداد تهدیدات   11

2-2-2-1 تهدیدات طبیعی  11

2-2-2-2 تهدیدات انسانساخت   12

2-2-3 معرفی تهدیدات   12

2-2-3-1 حمله انتحاری      12

2-2-3-2 بمب­گذاری خودرو 13

2-2-3-3 حمله خمپارهای و مستقیم(آرپیجی) 14

2-2-3-4 حمله­ی زمینی  15

2-2-3-5 حمله­ی هوایی  16

2-2-3-6 حمله تروریستی به صورت حریق عمدی   17

2-2-3-7 بیوتروریسم  18

2-2-4 وضعیت تهدیدات متوجه کشور سوریه  19

2-2-4-1 انواع گروههای فعال در سوریه  20

2-2-5 تهدیدات حوزهی حرمهای مطهر اهل بیت علیهم السلام  22

2-2-5-1 ریشه­یابی علل رخداد تهدیدات در حرمهای مطهر  22

2-2-5-2 سوابق رخداد تهدیدات انسانساخت در حرمهای مطهر  24

2-2-6 مروری بر سوابق رخداد تهدیدات متوجه حرم مطهر حضرت زینب علیها السلام  47

2-2-6-1حملات منجر به آسیب به مرقد مطهر  50

2-3 شناخت دفاع غیرعامل                            56

2-3-1 تعریف دفاعغیرعامل    56

2-3-2 اهداف و کارکردهای مهم دفاع غیرعامل    57

2-3-3 اصول دفاع غیرعامل    59

2-3-4 موضوعیت دفاع غیرعامل در اماکن مذهبی و حرمهای مطهر    59

2-3-5 اهداف دفاع غیرعامل در حرمهای مطهر اهل بیت علیهم السلام    60

2-4 شناخت ملاحظات دفاع غیرعامل    61

2-4-1 تعیین طبقه بندی و میزان اهمیت حرم مطهر    61

2-4-2 انتخاب سطح حفاظت   61

2-4-2-1 پیامدهای ناشی از رخداد تهدیدات در حرمهای مطهر  62

2-4-3 آسیب­شناسی 65

2-4-3-1 مفهوم کاهش آسیبپذیری    66

2-4-3-2 انواع راهکارهای کاهش آسیبپذیری   66

2-4-4 ارزیابی آسیبپذیری و ریسک    67

2-4-4-1 مفهوم ارزیابی آسیب­پذیری   67

2-4-4-2 مفهوم ارزیابی ریسک          68

2-4-4-3 تشریح مدل ارزیابی آسیبپذیری و مدیریت ریسک          69

2-4-4-4 جایگذاری ارزش دارایی با پیامدها در فرایند ارزیابی ریسک   70

2-4-4-5 تبیین شاخصها و مراحل ارزیابی ریسک              70

2-4-4-6 مهندسی ارزش و اولویتبندی ملاحظات        80

2-5 حرم مطهر حضرت زینب سلام الله علیها 82

2-5-1 معرفی کشور سوریه    82

2-5-1-1 تاریخ کشور سوریه          82

2-5-1-2 موقعیت جغرافیایی سوریه          83

2-5-1-3 استان‌های سوریه        84

2-5-1-4 جمعیت‌شناسی سوریه      85

2-5-2 شناخت شهر دمشق    85

2-5-2-1 پیشینه­ی تاریخی    86

2-5-2-2 جمعیت شهر و مذاهب مردم      86

2-5-2-3 آثار زیارتی دمشق        87

2-5-2-4 راه‌های اصلی منتهی به دمشق        87

2-5-2-5 وضعیت کنونی شهر دمشق        87

2-5-2-6 موقعیت شهر سیده زینب سلام الله علیها      88

2-5-3 معرفی شهر سیده زینب سلام الله علیها 91

2-5-4 معرفی کلی حرم مطهر حضرت زینب سلام الله علیها 91

2-5-4-1 ذکر اجمالى از زندگى حضرت زینب علیها السلام              92

2-5-4-2 سندیت مرقد منتسب به حضرت زینب سلام الله علیها در دمشق        93

2-5-4-3 موقعیت جغرافیایی حرم مطهر  94

2-5-4-4 تاریخچه بازسازی و توسعه حرم مطهر              95

2-5-4-5 تقسیم بندی کارکردی فضاهای حرم مطهر  96

2-5-4-6 ویژگی­های کالبدی حرم مطهر    116

2-5-4-7 تبیین چرخه ارتباطی بخشها و تعاملات داخلی و بیرونی مجموعه حرم مطهر                118

2-5-4-8 طرح توسعه حرم مطهر در آینده          120

2-5-4-9 همسایگی­ها و همجواریهای حرم مطهر  121

2-5-4-10 تحلیل مسیرهای دسترسی به حرم مطهر        129

2-5-4-11 ساختمان­های مشرف به حرم مطهر      141

2-5-4-12 بررسی مبلمان شهری   142

2-5-4-13 بررسی نقاط پرجمعیت، حساس و بحرانی حرم مطهر              143

2-5-5 اقدامات صورتگرفته جهت ترمیم آسیبهای ناشی از حملات    146

2-5-6 اقدامات صورت گرفته در راستای اهداف پدافندغیرعامل    148

فصل سوم: روش تحقیق

فصل چهارم: یافته ها و تجزیه و تﺤلیل آنها

4-1 ارزیابی کمی وضعیت حرم مطهر از منظر دفاع غیرعامل  169

4-1-1 ارزیابی تهدیدات حرم مطهر  169

4-1-2 ارزیابی پیامدهای تهدید هر یک از عملکردها و زیرساختهای حرم مطهر  172

4-1-3 ارزیابی آسیب­پذیری هر یک از عملکردها و زیرساخت­های حرم مطهر  177

4-1-4 ارزیابی ریسک هر یک از عملکردها و زیرساخت­های حرم مطهر  184

4-2 ارزیابی کیفی وضعیت حرم مطهر از منظر دفاع غیرعامل  196

4-2-1 بررسی وضعیت کلی حرم مطهر از منظر اصول دفاع غیرعامل  196

4-2-1-1 موازی­سازی و جایگزینسازی عملکردها و زیرساختها              196

4-2-1-2 فرم و نمای مناسب در حرم مطهر          197

4-2-1-3 اصول و مراحل مدیریت بحران در حرم مطهر                197

4-2-1-4 سازگاری مصالح استفاده شده با پدافند غیر عامل          198

4-2-1-5 حریم متناسب با نوع عملکرد حرم مطهر          198

4-2-1-6 استهلاک موج انفجار و ترکش          199

4-2-1-7سیستم­های برودتی، حرارتی و تهویه            200

4-2-1-8 مولفه­های تسریع در خروج اضطراری              200

4-2-1-9 کاهش زمان آگاهی زائران          200

4-2-1-10 ارتقای ضریب اصطکاک سطوح  201

4-2-1-11 طراحی مسیرهای ارتباطی با عرض مناسب   201

4-2-1-12 تاسیسات برقی و سامانههای الکترونیکی و ایجاد پوشش محافظ            201

4-2-1-13 تاسیسات آبی و وضعیت ایمنی و امنیت آنها        202

4-2-1-14 گازرسانی به حرم مطهر          204

4-2-1-15وضعیت کالبدی بناهای اطراف حرم مطهر              205

4-3 تدوین ملاحظات دفاع غیرعامل در حرم مطهر  205

4-3-1 ملاحظات دفاع غیرعامل در لایه­های دفاعی اول، دوم و سوم    206

4-3-1-1 سازگاری کاربریها با حرم مطهر  206

4-3-1-2 ارتقاء پایداری با بکارگیری امکانات و تسهیلات امدادی و رفاهی  208

4-3-1-3 وضعیت بناهای اطراف حرم مطهر              209

4-3-1-4 سامانه فرماندهی حادثه  212

4-3-1-5 تدابیر حفاظتی و دسترسی های اطراف حرم مطهر            215

4-3-1-6 کاربست متناسب انواع فضای سبز در محدوده 242

4-3-1-7 مدیریت جانمایی اماکن پارک وسایل نقلیه        248

4-3-2 ملاحظات دفاع غیرعامل در لایه­ی دفاعی چهارم    249

4-3-2-1 فرم و نمای مناسب ساختمانهای حرم مطهر    249

4-3-2-2 ایجاد فضاهای امن چند منظوره در حرم مطهر            256

4-3-2-3 مدفون­سازی برخی کاربری­ها    258

4-3-2-4 ایجاد حریم متناسب با نوع عملکردها 258

4-3-2-5 محوطه­سازی و چیدمان داخلی محوطه و ساختمان حرم مطهر            259

4-3-2-6 تسهیل مدیریت بحران  274

4-3-2-7 بازشوهای حرم مطهر  281

4-3-2-8 گازرسانی به حرم مطهر  292

4-3-2-9 تامین پایدار برق  293

فصل پنجم: جمع بندی، نتیجه گیری و پیشنهادها

1         منابع و ماخذ                                                                                                                                      303

http://javadfesharaki.blog.ir/1397/07/17/تدوین%20ملاحظات%20دفاع%20غیرعامل%20در%20حرم%20مطهر%20حضرت%20زینب%20س