نویسندگان

 محمد غلامی فشارکی⁵؛

تأثیر برنامه کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی بر پریشانی روان‌شناختی، تنظیم هیجان و ارتقای رضایت زناشویی زنان سازگار

مقاله 4، دوره 8، شماره 31، تابستان 1397، صفحه 67-90  

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22054/JCPS.2018.8794

نویسندگان

فاطمه فروزش یکتا¹؛ حمید یعقوبی  ²؛ فرشته موتابی³؛ رسول روشن⁴؛ محمد غلامی فشارکی⁵؛ عبداله امیدی⁶

¹دانشجوی دکتری روان‌شناسی بالینی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران

²دانشیار گروه روان شناسی بالینی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران

³استادیار پژوهشکده خانواده، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

⁴استاد روان‌شناسی بالینی دانشگاه شاهد، تهران، ایران

⁵استادیار آمار زیستی دانشکده پزشکی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

⁶دانشیار روان‌پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی کاشان، کاشان، ایران

چکیده

ارتقای رضایت زناشویی یکی از راهکارهای مهم برای تقویت انسجام خانواده‌ها و ارتقای سلامت جامعه است. پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر برنامه کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی بر پریشانی روان‌شناختی، تنظیم هیجان و ارتقای رضایت زناشویی زنان انجام شد. روش پژوهش به شیوه نیمه آزمایشی و با طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون-پیگیری با گروه کنترل بود. جامعه آماری شامل کلیه زنان متأهل بالای ۱۸ سال شهر تهران در سال ۱۳۹۶ بودند. نمونه پژوهش ۶۰ زن متأهل دارای رضایت زناشویی متوسط بودند که با استفاده از نمونه‌گیری در دسترس انتخاب شدند و به‌طور تصادفی در ۲ گروه آزمایش و گواه گمارده شدند. و گروه آزمایش ۸ جلسه ۹۰ دقیقه‌ای در برنامه کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی شرکت کردند. شرکت‌کنندگان در سه مرحله پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری به مقیاس افسردگی، اضطراب و استرس (DASS، لوی باند و لوی باند، ۱۹۹۵)، پرسشنامه دشواری‌های تنظیم هیجان (DERS، گراتز و روئمر، ۲۰۰۴) و شاخص خشنودی زوجی (CSI، فانک و راگ، ۲۰۰۷) پاسخ دادند. داده‌ها با استفاده از آزمون تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد برنامه کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی در بهبود پریشانی روان‌شناختی (۱/۰>P، ۶۵/۸ =F)، بهبود تنظیم هیجان (۳۹/۳۱=F) و ارتقای رضایت زناشویی (۹۲/۱۹=F) زنان متأهل مؤثر بوده است (۱/۰>P). بر اساس این نتایج، برنامه کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی ضمن کاهش پریشانی روان‌شناختی و افزایش مهارت‌های تنظیم هیجان در زنان، در زمینه زوج‌درمانی نیز سودمند است و می‌تواند به‌عنوان یکی از روش‌های ارتقای رابطه زناشویی مورد استفاده قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

برنامه کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی؛ پریشانی روان‌شناختی؛ تنظیم هیجان؛ رضایت زناشویی؛ زنان

عنوان مقاله [English]

The Effectiveness of Mindfulness Based Stress Reduction Program on Distress, Emotion Regulation and Marital Satisfaction in Non-Maritaly Distressed Women

نویسندگان [English]

Fateme Forouzesh Yekta¹؛ Hamid Yaghubi²؛ Fereshte Mootabi³؛ Rasol Roshan⁴؛ Mohammad Gholami Fesharak⁵؛ Abdollah Omidi⁶

¹Ph.D. Student in Clinical Psychology, Shahed University, Tehran, Iran

²Department of clinical Psychology, Shahed University

³Assistant Professor, Family Research Institute, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran

⁴Professor, Department of Clinical Psychology, Shahed University, Tehran, Iran

⁵Assistant Professor, Biological Statistics, Faculty of Medicine, Medical Science University of Kashan, Kashan,Iran

⁶Associate Professor, Department of Psychiatry, Medical Science University of Kashan, Kashan, Iran

چکیده [English]

Enhancement of marital satisfaction is an important approach for improvement of family cohesion and community health. The aim of the present research was to study the effect of mindfulness-based stress reduction program on psychological distress, emotion regulation and enhancement of marital satisfaction in women. The research method was quasi-experimental with pretest-posttest-follow up design with control group. Statistical population included every married woman with more than 18 years of age in Tehran in the year 1396. Research sample was composed of 60 married women with moderate marital satisfaction. They were chosen using convenient sampling technique and were randomly assigned to control and experimental groups. Experimental group took apparent in eight 90-minute sessions, mindfulness based Stress Reduction program. Participants answered Depression Anxiety Stress Scales (DASS, Lovibond & Lovibond, 1995), Difficulties in Emotion Regulation Scale (DERS, Gratz & Roemer, 2004) and the Couples Satisfaction Index (CSI, Funk & Rogge, 2007) in three stages of pretest, posttest and follow up. Data was analyzed using repeated measures ANOVA test. Results demonstrated that mindfulness-based stress reduction program had an influence on improvement of psychological distress (F=8.65, p<0.01), emotion regulation (F=31.39, p<0.0001) and marital satisfaction (F=19.92, p<0.0001) in married women. Accordingly, Mindfulness Based Stress Reduction program while reducing psychological distress and increasing emotional adjustment skills in women, may have beneficial effects for couple therapy and can be used as one of the methods for promoting marital relationship. Mindfulness training may have beneficial effects for couples' therapy and relationship enhancement.

کلیدواژه‌ها [English]

Mindfulness Based Stress Reduction Program, Psychological distress, Emotion regulation, Marital satisfaction, Women

مراجع

اصغری مقدم، محمدعلی. ساعد، فؤاد. دیباج نیا، پروین و زنگنه، جعفر. (1387). "بررسی مقدماتی اعتبار و پایایی مقیاس‌های افسردگی، اضطراب و استرس (DASS) در نمونه‌های غیر بالینی". دوماهنامه علمی – پژوهشی دانشور رفتار/دانشگاه شاهد، سال پانزدهم، شماره 31، صص 23-38.

اصغری، فرهاد. قاسمی جوبنه، رضا. حسینی صدیق، مریم سادات و جامعی، مینو. (1395). "اثربخشی آموزش ذهن آگاهی بر تنظیم هیجان و کیفیت زندگی زنان دارای همسر معتاد". فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی. دوره 7، شماره 26، 115-132.

بختیاری، آزاده و عابدی، احمد. (1391)." اثربخشی درمان گروهی مبتنی بر الگوی فراشناختی ذهن آگاهی انفصالی بر افسردگی پس از زایمان".فصلنامه روانشناسی کاربردی، سال 6، دوره 22، شماره 2، 29-24.

بیرامی، منصور. هاشمی، تورج. بخشی پور، عباس. محمودعلیلو، مجید و اقبالی، مجید. (1393). "مقایسه تأثیر دو روش آموزش تنظیم هیجان و شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی، بر پریشانی روان‌شناختی و راهبردهای شناختی تنظیم هیجان مادران کودکان عقب‌مانده ذهنی".پژوهش‌های نوین روان‌شناختی (روانشناسی دانشگاه تبریز). دوره 9، شماره 33،43-59.

حسینی، سید امید و خواجوی زاده، زینب (1394)." رابطه ذهن آگاهی با رضایت زناشویی در زنان و مردان متأهل شاغل در مدیریت بهزیستی استان کردستان". فصلنامهآسیب‌شناسی،مشاورهوغنی‌سازیخانواده، شماره 2، صص 1-13.

خانزاده، مصطفی. سعیدیان، محسن. حسین چاری، مسعود و ادریسی، فروغ. (1391). "ساختار عاملی و ویژگی‌های روان‌سنجی مقیاس دشواری در نظم‌بخشی هیجانی". مجله علوم رفتاری، دوره 6، شماره 1، صص 87-96.

صاحبی، علی. اصغری، محمدجواد و سالاری، راضیه سادات. (1384). "اعتبار یابی مقیاس افسردگی اضطراب استرس (DASS-21) برای جمعیت ایرانی"، فصلنامه روان‌شناسان ایرانی، سال اول، شماره 4، صص 299-312.

صادقی، منصوره السادات. (1389). الگوی تعاملی زناشویی در فرهنگ ایران و اثرمندی آموزش مهارت‌های ارتباطی مبتنی بر فرهنگ بر افزایش سازگاری زوجین ناسازگار، پایان نامه دکتری، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی.

صادقی، منصوره السادات. مظاهری، محمدعلی و موتابی، فرشته. (1390)."دلبستگی بزرگسالان و کیفیت ارتباط زوجین بر اساس مشاهده تعاملات آن‌ها". مجله روان‌شناسی، سال پانزدهم، شماره 1، صص 3-22.

رضایی، زینب. حسن‌زاده، رمضان و میرزاییان، بهرام. (1392). "مقایسه رضایت زناشویی، سبک زندگی و سلامت روان در مردان و زنان بازنشسته و غیر بازنشسته". دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی، دوره 14، شماره 4(پیاپی 54)، صص 54-61.

غفرانی پور، فضل االله. امین شکروی، فرخنده و ترکاشوند، رؤیا. (1396). "رابطه عوامل جمعیت‌شناسی با رضایت زناشویی زوجین متقاضی طلاق مراجعه‌کننده به مجتمع قضایی خانواده شهرستان بروجرد". فصلنامه آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت، دوره 5، شماره 1، صص 43-52.

کیانی، احمدرضا. قاسمی، نظام‌الدین و پور عباس، علی. (1391). "مقایسه اثربخشی روان‌درمانی گروهی مبتنی بر پذیرش و تعهد و ذهن آگاهی بر میزان ولع مصرف و تنظیم شناختی هیجان در مصرف‌کنندگان شیشه". اعتیاد پژوهی، دوره 2، شماره 24، صص 27-36.

مدنی، یاسر و حجتی، سمیرا. (1394)."تأثیر درمان شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی در رضایت زناشویی و کیفیت زندگی زوجین". فصلنامه پژوهش‌های کاربردی روان‌شناختی، دوره 6، شماره 2، صص 60-39.

مظاهری، علی. (1379). "نقش دلبستگی بزرگسـالان در کـنش وری ازدواج"، مجلـه روانشناسـی، دوره 15، شماره 4، صص 286-31.

معصومیان، سمیرا. شعیری، محمدرضا. گلزاری، محمود و مؤمن زاده، سیروس. (1391). "اثربخشی برنامه کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی بر کاهش افسردگی بیماران مبتلا به کمردرد مزمن". فصلنامه علمی پژوهشی بیهوشی و درد، دوره 3، شماره 2، صص 82-88.

نریمانی، محمد. آریا پوران، سعید. ابوالقاسمی، عباس و احدی، بتول. (1389)."مقایسه اثربخشی آموزش‌های ذهن آگاهی و تنظیم هیجان بر سلامت روان جانبازان شیمیایی". روان‌شناسی بالینی، دوره 2، شماره 4، صص 61-71.

Anderson, N. D., Lau, M. A., Segal, Z. V., & Bishop, S. R. (2007). "Mindfulness-based stress reduction And attentional control". Clinical Psychology and Psychotherapy, 14 (6), 449–463. doi: 10.1002/cpp.544

Baer, R. A. (2003). "Mindfulness training as a clinical intervention: A conceptual and empirical review". Clinical Psychology: Science and Practice, 10 (2), 125–143. doi: 10.1093/clipsy.bpg015

Bishop, S. R., Lau, M., Shapiro, S., Carlson, L., Anderson, N. D., Carmody, J., et al. (2004). "Mindfulness:A proposed operational definition". Clinical Psychology: Science and Practice, 11(3), 230–241. doi:10.1093/clipsy.bph077.

Blanchard, V. L., Hawkins, A. J., Baldwin, S. A., & Fawcett, E. B. (2009). "Investigating the effects of marriage and relationship education on couples' communication skills: A meta-analytic study". Journal of Family Psychology, 23(2), 203-213.

Brown, K. W., & Ryan, R. M. (2003). "The benefi ts of being present: Mindfulness and its role in psychological well-being". Journal of Personality and Social Psychology, 84 (4), 822–848.doi: 10.1037/0022-3514.84.4.822

Brown, K.W. Ryan, R.M., & Creswell, J.D. (2007). "Mindfulness: theoretical foundations and evidence for its salutary effects". Psychological Inquiry, 18 (4), 211–237.

Burpee, L. C., & Langer, E. J. (2005). "Mindfulness and marital satisfaction". Journal of Adult Development, 12(1), 43–51. doi:10.1007/s10804-005-1281-6

Carmody,J., Baer, R.A., Lykins,L. B.and Olendzki,N. (2009)."An Empirical Study of the Mechanisms of Mindfulness in a Mindfulness-Based Stress Reduction Program",Clinical Psychology,65: 615-626

Carson, J. W., Carson, K. M., Gil, K. M., & Baucom, D. H. (2006). "Mindfulness-based relationship enhancement (MBRE) for couples". In R. Baer (Ed.), Mindfulness-based treatment approaches: Clinician’s guide to evidence base and applications (pp. 309-331).

Cordova, J. V., Gee, C. B., & Warren, L. Z. (2005). "Emotional skillfulness in marriage: Intimacy as a mediator of the relationship between emotional skillfulness and marital satisfaction". Journal of Social and Clinical Psychology, 24 (2), 218–235. doi: 10.1521/jscp.24.2.218.62270

Dekeyser, M., Raes, F., Leijssen, M., Leysen, S., & Dewulf, D. (2008). "Mindfulness skills and interpersonal behaviour". Personality and Individual Differences, 44 (5), 1235–1245.doi: 10. 1016/ j. paid. 2007. 11. 018.

Dekeyser, M., Raes, F., Leijssen, M., Leysen, S., & Dewulf, D. (2008). "Mindfulness skills and interpersonal behaviour". Personality and Individual Differences, 44 (5), 1235–1245 doi: 10.1016/ j.paid.2007. 11.018.

Dupre, M. E., & Meadows, S. O. (2007). "Disaggregating the effects of marital trajectories on health". Journal of Family Issues, 28 (5), 623–652. doi: 10. 1177/ 0192513X06296296.

Forouzesh Yekta,F.,Yaghubi,H., Mootabi,F.,Roshan,R.,Gholami Feshareki,M., Omidi,A. (In press)."Psychometric Characteristics and Factor Analysis of the Persian Version of Couple Satisfaction Index(CSI)". Avicenna Journal of Neuro Psycho Physiology

Funk J. L., Rogge, R. D. (2007). "Testing the Ruler With Item Response Theory: Increasing Precision of Measurement for Relationship Satisfaction With the Couples Satisfaction Index", Journal of Family Psychology, Vol. 21, No. 4, 572–583

Galinsky, A. M., & Waite, L. J. (2014). "Sexual activity and psychological health as mediators of the relationship between physical health and marital quality". Journals of Gerontology Series B: Psychological Sciences and Social Sciences, 69(3), 482-492.

Gambrel L. E., Keeling, M. L. (2010). "Relational Aspects of Mindfulness: Implications for the Practice of Marriage and Family Therapy", Contemporary Family Therapy, 32: 412-426

Gambrel, L. E., Piercy, F. P. (2015). "Mindfulness based Relationship Education for Couples Expecting their First Child- Part 1: A Randomized Mixed Methods Program Evaluation", Journal of Marital and Family Therapy, Vol. 41, No. 1, 5–24, doi: 10.1111/jmft.12066

Gehart, D. R. (2012). "Mindfulness and acceptance in couple and family therapy". New York: Guilford.

Gehart, D. R., & McCollum, E. E. (2007). "Engaging suffering: Towards a mindful re-visioning of family therapy practice". Journal of Marital and Family Therapy, 33(2), 214–226.

Gillespie, B., Davey, M. P., & Flemke, K. (2015). "Intimate partners’ perspectives on the relational effects of mindfulness-based stress reduction training: A qualitative research study". Contemporary Family Therapy, 37(4),396–407.

Gottman, J. M. (2014). What predicts divorce?: The relationship between marital processes and marital outcomes. New York: Psychology Press.

Graham, J. M., Diebels, K. J., & Barnow, Z. B. (2011). "The reliability of relationship satisfaction: A reliability generalization meta-analysis". Journal of Family Psychology, 25(1), 39.

Gratz, K.L. & Roemer, L. (2004). "Multidimensional Assessment of Emotion Regulation and Dysregulation: Development, Factor Structure, and Initial Validation of the Difficulties in Emotion Regulation Scale", Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment, 26, 41-52. https:// doi. org/ 10. 1023

Grossman, P., Kappos, L., Gensicke, H., D'Souza, M., Mohr, D. C., Penner, I. K., et al. (2010). "MSquality of life, depression, and fatigue improve after mindfulness training: A randomized trial".Neurology, 75 (13), 1141–1149. doi: 10.1212/WNL.0b013e3181f4d80d.

Hawkins, A. J., Blanchard, V. L., Baldwin, S. A., & Fawcett, E. B. (2008). "Does marriage and relationship education work? A meta-analytic study". Journal of Consulting and Clinical Psychology, 76 (5), 723. doi: 10. 1037/ a0012584.

kabat-Zinn, J. (1994). Whereever you Go, There you Are: Mindfulness Meditation for everyday Life: Piatkus.

Keng, S.-L., Smoski, M. J., & Robins, C. J. (2011). "Effects of mindfulness on psychological health: A review of empirical studies". Clinical Psychology Review, 31 (6), 1041–1056.doi: 10.1016/ j. cpr.2011. 04. 006.

Khaddouma,A., Gordon,K.C., Strand,E. B. (2016). "Mindful Mates: A Pilot Study of the Relational Effects of Mindfulness-Based Stress Reduction on Participants and Their Partners", Family Process, Vol. x, No. x, doi: 10.1111/famp.12226

Kozlowski, A. (2013). "Mindful mating: exploring the connection between mindfulness and relationship satisfaction". Sexual and Relationship Therapy, 28 (1–2), 92–104. doi: 10. 1080/ 146819

Locke, H. J., & Wallace, K. M. (1959). "Short marital-adjustment and prediction tests: Their reliability and validity". Marriage and family living, 21(3), 251-255.

Lovibond PF, Lovibond SH. (1995). "The structure of negative emotional states: comparison of the depression anxiety stress scales (DASS) with the beck depression and anxiety inventories". Behave Res Ther,33, 335-343

Mansour,S., Givi,F., Yazdanfar, T., Sabet, M., Bahrani, M., (2016). "The Efficacy of Cognitive Mindfulness Treatment in Decreasing Irrational Communicative Beliefs of Couples of Tehran City: An Independent Project". The International Journal of Indian Psychology, Volume 3, Issue 4, No. 58.

Mehling, W. E. Gopisetty, V. Daubenmier, J. Price, C. J. Hecht, F. M. & Stewart, A. (2009)."Body awareness: Construct and self-report measures". PloS One, 4(5), e5614.

McGill, J.,Adler-Baeder, F. and Rodriguez, P. (2016). "Mindfully in Love: A Meta-Analysis of the Association Between Mindfulness and Relationship Satisfaction". Journal of Human Sciences and Extension, 4(1).132-145

Omidi, A., Mohammadi, A., Zargar, F., & Akbari, H. (2013). "Efficacy of Mindfulness-Based Stress Reduction on Mood States of Veterans With Post-Traumatic Stress Disorder". Archives of Trauma Research, 1(4), 151–154. ttp://doi.org/10.5812/atr.8226

Omidi,A., zargar, F. (2014). "Effect of Mindfulness-Based Stress Reduction on Pain Severity and Mindful Awareness in Patients With Tension Headache: A Randomized Controlled Clinical Trial", Nurse Midwifery Study. 3(3): e21136. DOI: http://dx.doi.org/10.17795/nmsjournal21136

Peterson, B. D., Eifert, G. H., Feingold, T., & Davidson, S. (2009). "Using acceptance and commitment therapy to treat distressed couples: A case study with two couples". Cognitive and Behavioral Practice, 16(4), 430-442.

Pruitt, I. T., & McCollum, E. E. (2010). "Voices of experienced meditators: The impact of meditation practice on intimate relationships". Contemporary Family Therapy: An International Journal, 32(2),135–154.

Segal, Z. V., Williams, J. M. G., & Teasdale, J. D. (2018). Mindfulness-based cognitive therapy for depression. Guilford Publications.

Siegel, D. J. (2007). The mindful brain. New York: W.W. Norton.

Siegel, Ronald D. (2010), The Mindfulness Solution: Everyday Practices for Everyday Problems, Guilford Press

Teasdale, J. D. (1997). "The relationship between cognition and emotion: The mind-in-place in mood disorder". In C. D.M. & F. C.G. (Eds.), Science and practice cognitive behavioral therapy (pp. 67-93). Oxford: Oxford University press.

Vollestad, J., Sivertsen, B., & Nielsen, G. H. (2011). "Mindfulness-based stress reduction fo rpatients with anxiety disorders: Evaluation in a randomized controlled trial". Behaviour Research and Therapy, 49 (4), 281–288. doi: 10. 1016/ j.brat. 2011. 01. 007

Wachs, K., & Cordova, J. V. (2007). "Mindful relating: Exploring mindfulness and emotion repertoires in intimate relationships". Journal of Marital and Family Therapy, 33(4), 464–481.

Wade, T. J., & Pevalin, D. J. (2004). "Marital transitions and mental health". Journal of Health and Social Behavior, 45, 155–170. doi: 0.1177 /002214650404500203

Waite, L., & Gallagher, M. (2002). The case for marriage: Why married people are happier,healthier and better off fi nancially. New York: Random House.

Walsh, J. J., Balint, M. G., Smolira Sj, D. R., Fredericksen, L. K., & Madsen, S. (2009). "Predicting individual differences in mindfulness: The role of trait anxiety, attachment anxiety and attentional control". Personality and Individual Differences, 46, 94–99

Whisman, M. A., & Baucom, D. H. (2012)."Intimate relationships and psychopathology". Clinical Child and Family Psychology Review, 15 (1), 4–13. doi: 10. 1007/ s10567-011-0107-2

http://jcps.atu.ac.ir/article_8794.html