آیت اللّه غروی اصفهانی
استادان او را در مرحله ی سطح و خارج، به ترتیبی که در تاریخ و کتاب ها نوشته اند، عبارت بودند از:
آیت اللّه سیدمحمدطباطبایی فشارکی، .....
. این بزرگ مردان، هر یک در شکل گیری شخصیت علمی و معنوی آیت اللّه غروی نقش مهم و سازنده داشته اند.
نیاکان آیت اللّه غروی
دیار نخجوان و آذربایجان از دیرباز سرزمینی مسلمان نشین و عالم خیز بوده است و ما تاریخ قفقاز و نخجوان را بیشتر با شخصیتهای سرشناس و درخشان آن می شناسیم. خاندان آیت اللّه غروی اصفهانی، از خانواده های متدینی بودند که نسل در نسل، در آن ناحیه سکونت داشتند و همواره در میان مردم از جایگاه والایی برخوردار بودند. پدر بزرگوار آیت اللّه غروی «حاج محمدحسن» تاجری درستکار و دیندار و از نواده گان حاج محمدحاتم نخجوانی است. در تاریخ، از نیاکان آیت غروی، همواره نام هایی نیک به یادگار مانده است.
هجرت به اصفهان
پس از آن که در سال 1243 ه . ق، قرارداد ترکمانچای، با دست های خیانت پیشه ی قاجاریان امضا شد و در نتیجه، قفقاز و نخجوان و قسمتی از آذربایجان، از پیکر پاک ایران جدا گشت، مسلمانان آن سوی رود ارس، دچار بلاهای بزرگ و درد و رنج های سنگینی شدند. گروهی ساختند و سوختند و گروهی دیگر هجرت را برگزیده، از خانه و کاشانه چشم پوشیده، تنها جان به سلامت بردند. حاج محمداسماعیل نخجوانی (پدربزرگ محقق غروی) از کسانی بود که به همراه خانواده اش، به شهر تبریز هجرت کرد. اما در تبریز هم اوضاع را مساعد ندید و پس از چند صباحی، به شهر اصفهان روی آورد و سالیان درازی را در آن شهر سپری نمود، تا آنجا که خود و فرزندانش به «اصفهانی» شهرت یافتند.
خانواده آیت اللّه غروی در کاظمین
خانواده آیت اللّه غروی، پس از سال ها اقامت در شهر زیبای اصفهان، سرانجام عازم شهر زیارتی و مذهبی کاظمین گردیدند و آنجا را به عنوان وطن اختیار کردند. حاج محمدحسن اصفهانی (پدر آیت اللّه غروی) ، پس از چند سال اقامت در شهر کاظمین، کم کم از چهره های مورد اعتماد و محبوب آن دیار گردید و در میان مردم و تاجران سرشناس عراق، به نیک مردی و کارسازی معروف شد. او تاجری صاحب نام و آبرومند بود و همگان وی را با شهرتِ «معین التجار» گرامی می داشتند.
ولادت
فقیه گران مایه، آیت اللّه غروی اصفهانی، در روز دوم محرم سال 1296 ه. ق، در کاظمین ،دیده به جهان گشود. همزمانی این تولد مبارک، با ماه حماسه همیشه جاوید حسین، سبب شد که این مولود محرم «محمدحسین» نامیده شود، تا برای همیشه، عشق قافله سالار شهیدان در وجودش شعله ور باقی بماند و بابهره گیری از حضور پرشورش، آزادگی و جوانمردی را بیاموزد.
در قلمرو خوشنویسی
آیت اللّه غروی در نوجوانی به هنر خوشنویسی روی آورد و در پرتو راهنمایی های استادان خویش، به خوبی از عهده ظرافت ها و نکات دقیق آن برآمد. از آنجا که در آن زمان، همچون روزگاران گذشته، هنر خطاطی از هنرهای بدیع و چشمگیر بود، مهارت محمدحسین غروی، وی را در میان آشنایان زبانزد ساخت. پدر وی هم که به استعداد درخشان فرزندش پی برده بود، با تمام توان، وسایل تحصیل و ترقی او را در نجف فراهم ساخت، تا این استعداد زلال و جوشان هرچه بهتر و بیشتر شکوفا گردد.
در محضر بزرگان
محمدحسین غروی، در سال 1314 یا 1315 ه . ق، پا به حوزه بزرگ نجف اشرف نهاد و چیزی نگذشت که مراحل کمال را در دروس مقدماتی، به سرعت طی نمود و در حلقه درس بزرگترین اساتید حوزه شرکت جست. استادان او را در مرحله ی سطح و خارج، به ترتیبی که در تاریخ و کتاب ها نوشته اند، عبارت بودند از: شیخ حسن تویسرکانی، آیت اللّه سیدمحمدطباطبایی فشارکی، حاج آقارضا همدانی، حکیم محمدباقراصطهباناتی شیرازی، شیخ احمدشیرازی و آخوند خراسانی. این بزرگ مردان، هر یک در شکل گیری شخصیت علمی و معنوی آیت اللّه غروی نقش مهم و سازنده داشته اند.
آثار بدیع
آیت اللّه غروی علاوه بر تربیت شاگردان ممتاز، آثار مهمی در زمینه ی فقه، اصول، کلام و تفسیر به جامعه ی اسلامی عرضه کرد. این آثار از ذوق و استعداد خدادادی و سرشار این عالم بزرگ حکایت می نماید. مهمترین امتیازی که در آثار این نابغه ی بزرگ دیده می شود، استدلالی و ابتکاری بودن آن هاست که از ژرف نگری و دقت نظر او ناشی می شود.
دیوان اشعار
یکی از آثار آیت اللّه غروی اصفهانی، «دیوان مفتقر» است. این کتاب که شعرهای فارسی حکیم غروی را در خود گردآورده است، بانام نامناسبی که هیچ برازنده ایشان نیست ده ها بار چاپ شد و انتشار یافت و این اشتباه از آنجا ناشی شده که پدر ایشان، حاج محمدحسن اصفهانی، معروف به «معین التجار» مسؤولیت کمپانی یعنی شرکت راه آهن بغدادـ کاظمین را به عهده داشت و او بود که برای نخستین بار بانی این کار خیر گشت. از اینجا و تنها به همین علت است که دیوان اشعار فرزندش، با نام «دیوان کمپانی» و نام آن حکیم الهی به نام «آیت اللّه کمپانی» معروف گشت. ولی چنان که شماری نقل کرده اند، او از این اسم ناراضی بود و از شنیدن این کلمه بیگانه به شدت ناراحت می شد.
بر کرسی تدریس
آیت اللّه غروی در مدت عمر گران مایه خود، خدمات ارزنده ای برای عالم اسلام انجام داد. وی پس از کسب علوم عالی، بر کرسی تدریس نشست و با کمال دقت و حوصله، مسائل و مباحث علمی را به شاگردان خویش تعلیم داد. مکتب علامه غروی را چه در علم اصول و فقه و چه در حکمت و فلسفه، باید از مکتب های بسیار پربرکت شیعه به حساب آورد. حدود یکصدوپنجاه عالم بزرگ، افتخار شاگردی در مکتب علامه غروی را داشته اند. در میان شاگردان، ازمرجع تقلید، فقیه و فیلسوف گرفته، تا مفسر، محدث، متفکر، نویسنده، عارف و واعظ و... را می توان مشاهده نمود که همگی به نوعی به شاگردی غروی اصفهانی مباهات کرده اند. اسامی برخی از شاگردان ایشان عبارتند از: آیت اللّه سیدمحمدحجت کوه کمری، علامه سید محمدحسین طباطبایی، آیت اللّه سید محمدهادی میلانی، آیت اللّه سیدابوالقاسم خویی، آیت اللّه شیخ محمدرضا مظفر و شیخ محمدتقی بهجت.
در حوزه عرفان
آیت اللّه غروی اصفهانی، در حوزه عرفان نیز صاحب رأی و نظر بود « ایشان، مدت زمانی طولانی، حوزه درس عرفان خصوصی داشتند که [آن را] در خانه ی خود برگزار می کرد. صاحب دلانی که در این حلقه ی حال و اشراق، گردهم می آمدند، عبارت بودند از: علامه سیدمحمدحسین طباطبایی تبریزی، آیت اللّه سیدمحمدهادی میلانی، آیت اللّه سیدابوالقاسم خویی، آیت اللّه میرزایوسف ایروانی، آیت اللّه امام زنجانی، و آیت اللّه اعتماد رشتی.»
آیت اللّه غروی از منظر اندیشمندان شیعه
فقیه گران قدر و عالی مقام، آیت اللّه غروی اصفهانی، از کسانی است که بسیار مورد ستایش اندیشمندان مسلمان قرار گرفته است. بزرگان و دانشمندان معروف، وی را دارای جایگاهی والا و صاحب نظر در علوم اسلامی دانسته و در برابر مقام بلند وی، سر تعظیم فرود آورده اند. آیت اللّه سیدمحمدهادی میلانی درباره وی چنین گفته است: «شیعه در دویست سال اخیر، فردی به جامعیت مرحوم «غروی» اصفهانی به خود ندیده است». همچنین پس از وفات میرزای نایینی، اعلامیه ای به امضای مرحوم میرزاجوادآقاملکی تبریزی و حضرات آیات آقای میلانی و آقای خویی به این مضمون انتشار یافت که «بعد از مرحوم شیخ انصاری، در این اواخر، نظیر آیت اللّه غروی اصفهانی در روحانیت تشیع پیدا نشده و در حوزه نجف اشرف نظیر ایشان نیست... .»
آیت اللّه غروی از دیدگاه شهیدمطهری
شهیدمطهری متفکر و اسلام شناس بزرگ، درباره آیت اللّه غروی می گوید: «حاج شیخ محمدحسین غروی اصفهانی، در تقوا و علم، منقولاً و معقولاً یگانه بود... و اندیشه اش هم اکنون جزو اندیشه های زنده ای است که در میان علما و فضلای حوزه های درس فقه و اصول مطرح است... .»
در آینه آثار
آیت اللّه غروی اصفهانی قهرمان عرصه ی قلم و نگارش بود. او در اکثر علوم اسلامی، اعم از فقه، اصول، کلام، حدیث، تاریخ، تفسیر، ادبیات و... تألیفات و تصنیفاتی ارزنده، آموزنده و بی سابقه از خود به یادگار گذاشته که هریک در نوع خود، مهم و نشانگر نبوغ فکری و مقام والای علمی نویسنده آن است. آثاری که همواره مورد توجه و عنایت عالمان و دانشمندان قرار گرفته است. از آن جمله است: کتاب نَهایة الدِرایَة فی شَرحِ الکِفایة (در چهار جلد)؛ از این کتاب که بزرگترین اثر علامه غروی در علم اصول است، تجلیل بسیار شده است. به راستی که این شرح، نهایت درایت را داراست.
غروب غم انگیز
آیت اللّه غروی اصفهانی، فقیه و عارف فرزانه، ستاره پرفروغ آسمان علم و فقاهت، سرانجام پس از سال ها خدمت به معارف اهل بیت عصمت و طهارت علیه السلام ، در پنجم ماه ذی الحجه سال 1361 ه. ق، دار فانی را وداع گفت و روح ملکوتی اش به سوی خدا پرواز کرد و به رضوان و لقای معبودش شتافت. پیکر پاک وی، بر دوش هزاران عاشق، تشییع گردید و آن گاه در آستان قدس علوی، زیر ایوان طلای مولا، جنب مناره شمالی، در مقبره کوچکی در کنار مقبره علامه حلی، به خاک سپرده شد.
https://hawzah.net/fa/Magazine/View/3282/4770/38929/درگذشت-آیت-اللّه-غروی-اصفهانی-مناسبت-ها/?SearchText=فشارکی
