مصاحبه با آیت الله العظمی اراکی(ره)

رمز موفقیت مرحوم حاج شیخ این بود که وقتی از

 استادش کلمه ای شنید[سیدمحمد فشارکی به او تغیریکرد که چرا فلان مساله نماز را نمی دانی] 

مثل نیشتری بود و ایشان را به تالیف کتاب صلاة وادار کرد

کتاب  یادنامه آیت الله العظمی اراکی (ره) 

مصاحبه روزنامه جمهوری اسلامی با آیت الله العظمی اراکی(ره)

مصاحبه روزنامه جمهوری اسلامی با آیت الله العظمی اراکی(ره)

س :حضرت آیت الله ! لطفا خاطرات خود را از ورود مرحوم آیت الله حاج شیخ عبدالکریم حائری به قم و تاسیس حوزه علمیه بیان فرمایید :

ج :مرحوم آیت الله حائری ساکن کربلا بود و به هیچ وجه در ذهن و خاطراو نمی گذشت که وارد ایران بشود و لازم بود که در کربلا بماند تا اینکه مطلب مهمی پیش آمد و زیارت حضرت ثامن الائمه علیه السلام را نذر کرد و به دنبال وسیله ای بود تا به نذر خویش عمل نماید . حاج آقا اسماعیل فرزند حاج آقا محسن عراقی(50)از این نذر مطلع شد و به ایشان عرض کرد که بیایید با من تا اراک برویم و بقیه اش هم با خداست . آقای حاج شیخ دید که نیمی از راه را خداوندفراهم کرده است . حاج آقا اسماعیل ایشان را به اراک آورد و چون بسیار مایل بودکه مرحوم آقای حاج شیخ در اراک بماند مسافرت مشهد را مرتب به تاخیرمی انداخت .

بالاخره در اطراف و اکناف :همدان ، کاشان ، یزد و شهرهای دیگر مطلع

صفحه 324

شدند و برای دیدار آقای حاج شیخ به اراک آمدند و ایشان مجبور به اقامت شد . مرحوم آقای حاج شیخ در مدرسه آقاضیاء(51)مشغول تدریس و در مسجدیکه در جنب مدرسه بود اقامه جماعت کرد و پس از نماز طلاب دور ایشان حلقه زدند و تقاضای صحبت علمی میکردند . وقتی شروع به درس کردند جمعیت زیادی در درسشان حاضر می شدند تا اینکه یک روز فرمود :من حوزه اراک راکمتر از حوزه نجف نمی بینم . حاج آقا اسماعیل که از اقامت آقای حاج شیخ دراراک مطمئن شد به ایشان عرض کرد :آقا تشریف بیاورید تا برویم مشهد . لذامرحوم حاج شیخ هم به مشهد مشرف شدند و پس از بازگشت خیال رفتن به عتبات را از سر خود بیرون کردند و در اراک مقیم شدند . تا اینکه در شب عیدنوروزیکه مصادف با نیمه شعبان بود ، جمعیتی از اهل قم از جمله سیدحسن برقعی ، (52)سیدمحمد صدرالعلما ، (53)سیدمحمود روحانی(54)بسوی اراک حرکت کردندو شب عید از مرحوم آقای حاج شیخ خواستند حالا که درس تعطیل است برای زیارت در نیمه شعبان به قم تشریف بیاورید . ایشان را به قم آوردند و از آقای شیخ محمد سلطان الواعظین(55)خواستند که در میان جمعیت فراوانیکه ازشهرهای مختلف به قم آمده بودند ، سخنرانیکند . و بگوید :«ایها الناس ! این شخص را میرزای شیرازی(56)تنصیص به اجتهاد و عدالتش کرده است قدرش رابدانید و نگهداریکنید و نگذارید به اراک برگردد . » مردم بویژه تجار و بازاریان ایشان را در قم نگهداشتند و مرتب از اراک نامه و تلگراف می شد و مرحوم آقای حاج شیخ جواب می دادند که عود قبل از عید فطر ممتنع و محال است ، قرار شده است که ماه رمضان را هم در قم بمانیم و بالاخره در قم ماندند و درس شروع کردند

صفحه 325

و به طلاب هم شهریه دادند .

آقایان قمی هم که دنبال فرصت بودند به ایشان عرض کردند :آقا ، اراک چه مناسبتی دارد قم ، مشهد است چهار سوق ایران است و به چهار سمت راه داردو ایشان هم پذیرفتند و حوزه اراک را به قم منتقل نمودند و بدین وسیله حوزه علمیه قم بر اثر ورود ایشان منعقد شد .

س :وضعیت مدارس قم قبل از ورود مرحوم آیت الله حائری چگونه بود ؟

ج :مدرسه فیضیه تمام حجره هایش بسته بود و تنها یکی ، دو حجره درانتهای مدرسه استفاده می شد که در یکی از آنها شیخ حسن نامی زندگی میکردو بقیه حجره ها بوسیله کسبه اطراف بصورت انبار در آمده بود تا اینکه خداوندلطف کرده و از این وضعیت بیرون آمد و رونق گرفت .

س :از خصوصیات روحی و اخلاقی مرحوم آیت الله حائری صحبت بفرمایید :

ج :در مباحثه به او هجوم می آوردند از یک طرف مرحوم آقای [آقا میرسیدعلی] یثربی ، از طرف دیگر آقا سیدمحمدتقی ، [خوانساری] و از طرف دیگرآقاسیداحمد خوانساری و از طرف دیگر آقای [سید صدرالدین] صدر اشکال میکردند ولییک دفعه نشد که ایشان ناراحت شوند و حتی گاهی پایش راروی پای دیگرش می گذاشت و می خندید . آقاییثربی گفته بود که الآن خداوند نجف را به قم منتقل کرده است این درسیکه ایشان می گوید ، درس نجف است .

س :اینکه شخصیتهای بزرگی همچون مرحوم آیت الله ارباب ، مرحوم آیت الله فیض ، و مرحوم آیت الله حاج شیخ ابوالقاسم قمیکه در آن زمان مقیم شهر قم بودند و خود حوزه درس و بحث داشتند ولی مع ذلک از

صفحه 326

ایشان حمایت و ترویج نمودند ، حکایت از شخصیت علمی مرحوم آیت الله حائری میکند ، درباره شخصیتهای علمی ایشان توضیح بفرمایید .

ج :آقای حاج میرزا محمد ارباب زیربار هیچ کس نمی رفت و خودش را خیلی مجتهد مسلم می دانست ، و همین طور هم بود در حدیث اولویت داشت و اجتهادش نیز خیلی مسلم بود . وقتی به او می گویند که از مرحوم آقای حاج شیخ دعوت کن که در قم اقامت نماید ، می گوید :«باید ببینیم که می توانیم زیر بارش برویم یا نه ؟ ! به منزل حاج شیخ می آیند و فرعی را مطرح میکنندو حاج شیخ وقتی پیرامون آن فرع صحبت میکند و حاج سیدمحمد تقی[خوانساری] هم در مجلس حاضر بود و حاشیه می زد . وقتیکه از مجلس بیرون می آیند آقای حاج میرزا محمد ارباب به آقامیرزا محمدتقی اشراقی(57)می گوید : «خود ایشان تهمتن علم است و آن سید هم خیلی خوش فهم است . » به همین جهت پذیرفت و زیر بار حاج شیخ رفت . به حاج شیخ گفت :شما نماز جمعه اقامه کنید و من تا دو فرسخ برای شما جمعیت حاضر میکنم . ایشان فرموده بود :«الآن بحث ما در فقه به نماز جمعه نرسیده صبر کنید به بحث نماز جمعه برسد ، اگر در بحث نتیجه گرفتم که نماز جمعه کافی از نماز ظهر است می خوانیم و اگرکافی نبود نمی خوانیم . » و وقتی به آن بحث رسید آقای حاج میرزا محمد ارباب فوت کرده بود و رضاخان هم بر مملکت مسلط شده بود و نماز جمعه را ممنوع کرده بود و لذا مرحوم آقای حاج شیخ نماز جمعه و عید را تعطیل کرده بودندو فرموده بودند که اگر حاج شیخ ابوالقاسم زاهد قمی(58)در مسجد امام اقامه نمازجمعه کند من ماموما حاضر می شوم .

س :به نظر حضرتعالی رمز موفقیت مرحوم آیت الله حائری در تربیت

صفحه 327

شاگردانی چون حضرت امام خمینی ( قدس سره ) چه بود ؟

ج :رمز موفقیت مرحوم حاج شیخ این بود که وقتی از استادش کلمه ای شنید[سیدمحمد فشارکی به او تغیریکرد که چرا فلان مساله نماز را نمی دانی] مثل نیشتری بود و ایشان را به تالیف کتاب صلاة وادار کرد . آن کتاب را دو نفر ازشخصیتهای بزرگ مورد تمجید و تعریف قرار دادند یکی مرحوم آخوند خراسانیکه در کربلا به منزل حاج شیخ آمد و اوراقی را در طاقچه دید ، وقتی برداشت ملاحظه کرد که اوراق همین کتاب است و بسیار تمجید کرد و فرمود :«به به عجب خوش عبارت و خلاصه است » یکی هم مرحوم آقای بروجردی بود که فرمود :من کتابی به این فشردگی و پرفایدگی ندیدم .

خود آقای حاج شیخ می فرمود :من می خواستم که تا آخر فقه را به همین رویه ادامه دهم و پیش خود گفتم که در خانه را به روی همه می بندم و خود را برای این کار فارغ البال میکنم . بعد دیدم یک چیزی اهم از آن است و آن اینکه اگر یک نفررا که شبهه ای در دین دارد ، بتوانم شبهه اش را برطرف کنم ، اهمیتش بیشتر است و این امر او را از آن کار بازداشت .

س :برخورد رضاخان با حوزه و عکس العمل روحانیت و حوزه علمیه قم با او چگونه بود ؟

ج :بخاطر دارم که حاج شیخ محمدتقی بافقییزدی شهریه تقسیم میکردو عصرهای پنجشنبه و جمعه در مسجد بالای سر حضرت معصومه ( س ) دعای توسل می خواند تا اینکه شب عید نوروزیکه جمعیت زیادی به حرم آمده بودند . طاغوت اول به زنش سفارش کرده بود که با سر برهنه در یکی از بقعه هاییکه دربش به ایوان آیینه باز می شود بنشیند . مرحوم آقای ناظم تهرانیکه همیشه در حوزه حاج شیخ محمدتقی بافقی حاضر می شد ، وقتی شنید که چنین اتفاق افتاده ، با کمال حرص و تغیر و با عجله آمد و پا روی شانه های مردم می گذاشت و جلو می رفت تا اینکه از وسط جمعیت شروع کرد به تحقیر آن زن که چرا

صفحه 328

با سر برهنه آمده است . آن زن هم به طاغوت اول گفت که چنین اتفاقی افتاده است . او هم با عصبانیت با توپ سمت قم حرکت کرد تا همه را و حوزه رابه توپ ببندد آقای حاج شیخ برای حفظحوزه و روحانیت مداخله نکرد . البته آن شخص هم به یک وسیله ای فرار کرد و بعدا با جمعی راهی عتبات شد .

صفحه 329

50 ) بنابراین ؛ طهارت ، بیع ، خیارات ، ارث و اصول فقه که از تالیفات آیت الله العظمی اراکی است و چاپ شده ، همه تقریرات درس استادش بوده است .51 ) شرح حالش گذشت .52 ) پسر عم حاج آقا محسن نه آقا ضیاء صاحب مقالات اصول .53 ) ایشان هم از مهاجرین از اراک به قم بوده است .54 ) در بخش پنجم یاد شد .55 ) در بخش ششم یاد شد .56 ) از منبریهای معروف آن زمان .57 ) میرزا محمدحسن شیرازی .58 ) فرزند مرحوم حاج میرزا محمد ارباب قمی که شرح حالش گذشت .

https://hawzah.net/fa/Book/View/45232/17518/مصاحبه-روزنامه-جمهوری-اسلامی-با-آیت-الله-العظمی-اراکی(ره)/?SearchText=فشارکی