عوارض جانبی ناشی از مایه کوبی در بیماریهای ماهی

دکتر سیدرضا هاشمی فشارکی

 

عوارض جانبی ناشی از مایه کوبی در بیماریهای ماهی

تنظیم و تدوین

از

دکتر رضا هاشمی فشارکی– دکتر وحید عطارد

گروه تحقیقات و توسعه

مستقر

در دفتر مرکزی پسوک

مرداد 98

 

گروه تحقیقات و توسعه پسوک - 1398/5/9

 

 

عوارض ناشی از مایه کوبی بر ضد بیماریهای ماهی

مایه کوبی با استفاده از واکسن های مطلوب و مناسب همراه با یاور در بهبود بهداشت ماهیها و رشد آنها نقش فعالی دارد، از طرفی مایه کوبی در ماهیها ممکن است با عوارض جانبی متعددی همراه باشد ولی باید اضافه نمائیم که مایه کوبی ماهیها با استفاده از واکسن در بیشتر موارد چندان قابل توجه نمیباشد و یا اینکه میتواند با عوارض جانبی نامحدود و ناچیز همراه باشد.

- تزریق واکسن در پرده صفاق میتواند در عدم رشد ماهیها بطور موقت و کم کردن کیفیت گوشت ماهی نقش موثری داشته باشد.

مقدمه

استفاده از واکسن جهت جلوگیری از بروز و شیوع بیماریهای ماهی یک اقدام کاربردی و مفید میباشد.

در بیشتر کشورها واکسن ها به صورت مجموعه ای از چند واکسن همراه با یاور مورد استفاده قرار میگیرند.

- البته باید تاکید نمائیم که گسترش مزارع پرورشی ماهیها (ماهی های سالمون و سایر گونه های ماهی) بدون استفاده از واکسن ها نمی تواند پایدار باشد.

- در نهایت باید تاکید نمائیم که گرچه مصرف واکسن در موارد کمی باعث کم شدن اشتها در مدت زمان کوتاه یا در زمان طولانی میگردد ولی در مقایسه با امتیازات حاصله از استفاده از واکسن بسیار ناچیز و قابل اغماض میباشد.

- بیشتر واکسنها تهیه شده در ماهیها از چند واکسن مختلف باکتریائی و ویروسی بصورت مخلوط با یاور جهت تقویت اثر واکسن و طولانی کردن اثر آن تهیه و تولید میگردد.

- بیشتر یاورهای قابل استفاده در واکسنهای ماهی با عوارض جانبی متغییری (با حدت بالا یا پایین) همراه هستند و در طی سالیان طولانی نمونه های مختلفی از یاورها جهت بالا بردن کیفیت واکسن و مفید بودن آن مورد بررسی و آزمایش قرار گرفته اند و مهمترین آنها عبارتند از

 )Alum املاح آلومینم، آلومونیم پتاسیم سولفات: (آلم

) میباشد که در تهیه و تولید واکسن های باکتریایی Hydrocarbunو هم چنین هیدرو کربور های روغنی(

و ویروسی در ماهیها مدنظر هستند.

- راههای مختلفی برای تزریق واکسنهای ماهی مدنظر میباشد ولی بیشتر مواقع از روش تزریق واکسن در ناحیه شکمی ماهی استفاده مینمایند.

حجم تزریق برابر0.05 تا 1ml میباشد و بر خلاف سایر پستانداران ایمنی با تزریق اول واکسن حاصل میگردد.

- جراحات حاصله از مایه کوبی در تمام کشورهائی که آبزی پروری سالمون ها گسترش دارد دیده میشود.

در حالیکه جراحات حاصله از تزریق واکسن های یاوردار در ماهیهای قزل آلا چندان حاد و شدید نیست و علت عدم ایجاد جراحات حاد در ماهیهای قزل آلا میزان کم یا کمبود آنتی ژن میباشد و حتی امکان دارد بعضی واکسن های مصرف شده در ماهیهای قزل آلا فاقد یاور باشد.

- ضرورت دارد بررسی ها در ارتباط با تولید واکسن مطلوب همراه با یاور مناسب برای جلوگیری از گسترش بیماریهای باکتریائی و ویروسی ادامه یابد.

(Acute site effects)عوارض جانبی شدید

عوارض حاد بعد از مایه کوبی واکسن به عوامل مختلف از قبیل جابجایی متوالی محل پرورش ماهی ، روشهای بیهوشی ، آلودگی واکسن ، پائین بودن کیفیت آب ، ناقص بودن دستورالعمل های مورد استفاده واکسن و عوارض جانبی ماهی مربوط به تزریق واکسن بستگی دارد.

محققین نشان داده اند که عفونت فراگیر در پرده صفاق بعلت آلودگی واکسن به باکتری رودوکوکوس اریتروپولوس (Rhodococcus erythropolis) در بیشتر کشورها اسکاتلند و نروژ از پرده صفاق جدا شده است . سایر باکتریهای جدا شده از جراحات آلوده ایجاد شده در ماهی پس از تزریق واکسن عبارتند از: پزودوموناس (Pseudomenas spp )و آئروموناس (Aeromonas) میباشد.

محققین بطور تجربی نشان داده اند که ماهیهای واکسینه در مقایسه با ماهیهای شاهد، چندان فعال نیستند و تمایل کمتری به خوردن غذا دارند. جراحات داخلی شامل اسیت( Ascites) ، پتشی در سطح صفاق ، کبد و مجاری دستگاه گوارش میباشد.

- جراحات دیگری شامل: جراحات حفره چشم، جراحات عضلانی و جراحات کلیه ها امکان دارد ظاهر شود.

جراحات استخوانی

عوارض یا جراحات اسکلتی در مزارع پرورش آبزیان پس از مایه کوبی ممکن است ظاهر شود، تغییر درجه حرارت،زمان مایه کوبی، میزان کم فسفر میتواند از عوارض اسکلتی ماهیها باشد و حتی امکان دارد عوارض مزبور در رشد ماهیها هم دخالت داشته باشند، به عبارت دیگر از رشد ماهیها ، باکندی صورت میگیرد.

)Chromic side effects عوارض جانبی مزمن (

تمام راه های ارائه واکسن حتی مایه کوبی عمیق ممکن است با عوارض مزمن پس از مایه کوبی همراه باشند.

تاخیر در رشد نتیجه دستکاری ماهیها در حین مایه کوبی و بیهوشی و سایر عوامل ناشناخته دیگر میباشد.

(Infection side effectsواکنش های محل تزریق (

معمولی ترین واکنش های دیده شده در محل تزریق واکسن در ماهیها فیبری شدن پرده صفاق میباشد. رشته های فیبری باعث چسبندگی دیواره شکمی به اندا مهای درونی بخصوص طحال و مجاری دستگاه گوارش میگردند. رشته های فیبری به آسانی از هم جدا شده و عوارض بسیار جزئی ایجاد مینمایند ولی عوارض جانبی مزبور قابل اغماض بوده و چندان قابل توجه نیستند.

از نظر آسیب شناسی در جراحات اولیه ایجاد شده پس از مایه کوبی تهاجم نوتروفیل ها، افزایش      لنفوسیت ها، ماکروفاژها و هجوم سلولهای ماست (Mast cells) در محل تزریق دیده میشوند. بعضی از محققین جراحات شکمی ، نکروز ماهیچه ها و پیگمانهای سیاه رنگ را در اطراف عضلات فیله مشاهده نموده اند. حتی در ماهیچه های اطراف چشم و کلیه ها نکروز ماهیچه ها وپیگمانهای سیاه رنگ در اطراف فیله دیده شده است.

(Autommumiy systemicایمنی ذاتی فراگیر (

ایمنی ذاتی سیستمیک (فراگیر) در تزریق بعضی از واکسن ها همراه با هیدروکربن های روغنی بعنوان یاور در ماهیها امکان دارد ایجاد گردد و حتی امکان دارد ایمنی ذاتی مزبور بعنوان یک عارضه جنبی در ماهیهای واکسینه در نظر گرفته شود. ضمناً باید اضافه نمائیم که ایمنی ذاتی فراگیر ممکن است باعث ظهور تورم  کلیه ها و در نهایت بروزپادتن های خودی و سلولهای مات (Mottcells) بشود.

عوارض جنبی ایجاد شده در سایر گونه های ماهی

گونه های متعددی از ماهیها ... ماهیهای خاردار(Sea bass) ، ماهی سیم (Sea bream) و گربه ماهیها معمولا بر ضد عوامل عفونی واکسینه میشوند ولی عوارض جنبی ایجاد شده در گونه های مزبور پس از مایه کوبی بسیار کم میباشد چون که واکسن های یاوردار معمولاً در این گونه ماهیها مورد استفاده قرار نمیگرند و باید گفت استفاده از چنین واکسنهائی در ماهیها حتی برای مصرف کنندگان انسانی نیز عوارض چندان قابل توجهی ایجاد نمی نمایند

http://pasouk.ir/%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA/%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA/ArticleId/160