کتاب ماهیت جنگهای ترکیبی وراهکارهای دفاعی

دکتر سید جواد هاشمی فشارکی و. سایرین

کتاب برگزیده  در پانزدهمین جشنواره اهل قلم 

در 11 اسفند 1399

 

 

 

 

خَذِّلْ عَنّا ؛ فإنَّ الحَرْبَ خُدْعَةٌ .

دشمن را از جنگ با ما منصرف کن ، که جنگ نیرنگ است

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله

کنز العمّال : 10893 ، انظر : التجسّس باب 520 .

 

 

 

ماهیت                                                       

جنگهای ترکیبی

و راهکارهای دفاعی

مهندس سیدنظام حسین نژاد

دکتر سید جواد هاشمی فشارکی

 مهندس سید محمدحسین نژاد

1398

 

تقدیم به:

5. آنان که برای امنیت و سر افرازی انقلاب اسلامی جانفشانی کرده اند
5. به حافظان کشور و مدافعان محور مقاومت
5. به آنان که به توسعه پایدار و امن کشور دربرابر تهدیدات می اندیشند
5. به قائم و مصلح جهانی (عج) و نائب بر حقش
5. وآنان که زمینه ساز و آماده ظهورند.

 

مقدمه

به دلیل پیچیدگی‌های فزاینده محیطی در جهان امروز پدیده‌ها نیز به همان میان پیچیده و چندوجهی شده‌اند. جنگ یکی از پدیده‌هاست که هم به دلیل ماهیت و هم ویژگی و هم شکل عملیاتی آن دچار تحول بنیادین شده است. به همین دلیل است که امروزه جنگ ترکیبی به عنوان مفهومی نوین در ادبیات نظامی و راهبردی مورد توجه اندیشمندان قرار گرفته است. بنابراین شناخت مبانی، اصول، ویژگی‌‌ها و اهداف جنگ‌های ترکیبی به عنوان یکی از مصادیق جنگ‌های آینده از الزاماتی است که می‌‌تواند در سیاستگذاری کشور در اولویت قرار گیرد. این کتاب تلاش دارد تا با بررسی و تحلیل جنگ‌های ترکیبی آینده‌نگر از منظر جنگ نوین و واکنش­های دفاعی و امنیتی مردم بر علیه اشغال­گران چرائی این گونه طرح‌ریزی، دفاعی را مورد مطالعه قرار دهد. این تهدیدات چند شیوه­ای که اغلب جنگ‌های هیبریدی نامیده می­شود اکنون موجب شده است که مبارزان مورد هدف ترکیبی از قابلیت­های چند شیوه­ای را فعال و به کاربرند تا با استفاده از مزیت جنگ­های ناهمگون به پیروزی‌های کلیدی دست یابند. در تحلیل داده ­های این کتاب مشخص گردید که مقابله با جنگ‌های هیبریدی، صرفاً با بهره‌گیری از یکی از انواع آمادگی و یا مقابله برای عملیات تثبیتی طولانی مدت یا کشمکش پر شدت حاصلی در بر ندارد بلکه توصیه مهم بر این است که کشورهای مورد جنگ هیبریدی به عملیات­های تأثیر محور و ناهمگون که همزمان دشمنان، با قساوت بیشتری اینگونه عملیات‌ها را بکار می­گیرند؛ با دقت بیشتری توجه نمایند. با توجه به نتایج حاصله در این نوشتار ، جنگ‌های هیبریدی مهمترین شیوه برگزیده و مورد استفاده غرب در نبردها و کشاکش­های–امنیتی خصوصا در منطقه خاورمیانه می‌باشد. و لذا این نکته مهم باید به عنوان نکته ­ای حائز اهمیت در کلیه طرح­های دفاعی و بویژه دفاع غیر‌عامل ملحوظ نظر قرار گیرد.

همان‌گونه که اغلب اندیشمندان و متفکرین علم مدیریت، موفقیت یک مدیر را مشروط به توانایی او از میزان پیش‌بینی صحیح اوضاع و احوال آینده، شرایط و محیط پیرامونی سازمان تحت مدیریت وی می‌دانند، پیش بینی اوضاع آینده توسط رهبران یک کشور در ارتباط با پدیده جنگ (به ویژه در شرایط دشوار و پیچیده جهان کنونی) نیز می­تواند ضمن موفقیت و دستیابی به منافع و اهداف ملی یک ملت باشد.

دشمن همواره به‌دنبال یافتن روزنه‌ای برای آسیب رساندن است، از این‌رو باید با هوشیاری از تمام سطوح جامعه محافظت کرد. هر کشوری که به مسائل نظامی، دفاعی،‌تهدیدات و فرصت‌ها نیاندیشد محکوم به نابودی است چرا که سایر حکومت‌ها به جای او خواهند اندیشید. این مسئله برای کشورمان به لحاظ قرارگیری در موقعیت استراتژیک جغرافیایی منابع طبیعی از اهمیت بیشتری برخوردار است.

پدافند غیرعامل واژه‌ای که گرچه زیاد شنیده و خوانده شده اما هنوز هم ناشناخته است. اصول اولیه پدافند‌غیرعامل، ساده و تقریباً ثابت بوده ولی کاربرد این اصول در موارد مختلف تفاوت داشته و در مواردی پیچیده و مشکل می‌شوند. یکی از راه‌ها در این خصوص استفاده از تجارب کشورهای دیگر در مواجهه با بحران‌هاست، باتوجه به حساسیت منطقه رعایت پدافند غیرعامل در همه حوزه‌ها یک ضرورت است.

امروزه کسانی قادرند در عرصه مختلف موفق باشند که با درک صحیح از اوضاع کنونی و روند حاکم بر آن به پیشواز آینده رفته و به عبارتی در ساختن آینده سهیم باشند و گرنه آن دسته­ای که منفعلانه منتظر ظهور و بروز رویداد­ها مانده و سپس به فکر مواجهه با آن می­افتند بلا شک منتظر ظهور و بروز رویدادها مانده و سپس به فکر مواجهه با آن می­افتند بلاشک به سمت و سویی سوق داده خواهند شد که دیگران برای آنها رقم زده­اند. امیر‌ مؤمنان حضرت علی (ع) در این ارتباط فرموده­اند: «آنکه به استقبال آینده می­رود بیناترین است و آنکه پشت به آینده حرکت می­کند سرانجام سرگردان می­ماند.»

میزان تأثیرات بنیادی و عمیق جنگ بر سرنوشت یک ملت از یک سو و میزان اهمیت آمادگی یک کشور برای مواجهه منطقی و جلوگیری از غافلگیری شدن در جنگ­ها از سوی دیگر ایجاب می­کند که ویژگی­ها و ماهیت جنگ­های آتی و نیازهای آن از هم اکنون پیش بینی شده و ابزارهای لازم برای حضور در چنین شرایطی فراهم شود. نبردهای اخیر در عراق و سوریه بروز تحولات پیچیده در آن محدودیت‌‌هایی را در درک ما از این رخدادها در جنگ نوین مورد تأکید قرار داده است. علاوه بر آن هجمه فرهنگی غرب است که تلاش دارد تا با توسعه قابلیت جنگ نرم به نهادینه نمودن رفتار­های سلطه گرایانه خویش جامه عمل بپوشاند.

«رابرت گیتس^[1]» وزیر آمریکا در یکی از سخنرانی خود در دانشگاه عالی دفاع ملی آمریکا و در جمع نظریه‌پردازان پنتاگون و فرماندهان نظامی مستقیماً این پرسش را مطرح نمود که آیا می‍توان در قالب یک ارزیابی انتقادی از فرهنگ نظامی حاکم در ایالات متحده و منشوری که نیروهای مسلح آمریکا خود را با آن تعریف می­کنند آینده روشن را در پیاده‌سازی قدرت دفاعی آمریکا در جهان اعمال کرد؟ در ادامه گیتس رسماً تصریح می­کند که اصل مشخص راهبرد دفاعی ملی نوین پنتاگون «تعادل و ترکیب تمامی شیوه­های برتری سازی» است و اصلی که در «سند چهارساله دفاعی» آینده آمریکا و ناتو نیز نقش کلیدی خواهد داشت این اصول مورد تأکید آمریکا آزمونی انتقادی ولی از فرضیات اساسی غرب در باره­ی آینده سلطه است که درک کشورهای هدف را از تهدیدها و تقدم­های نسبی در برنامه ریزی­های دفاعی– امنیتی لازم الاجرا خواهد کرد. اصطلاح «جستجوی جنگ بعدی» که غرب آن را بکار می­برد را تبدیل به منظوری نمود که توانایی نیروهای مسلح آمریکا در امور نظامی به وضوح و بطور عینی عملکردی سلطه‌جویانه و اشغال گرایانه جلوه داده می­شود.

همان‌طور که هزاره جدید از نظر سرعت و میزان پیشرفت علوم و فناوری در قیاس با اعصار قبل از آن، دورانی برجسته و ممتاز در تاریخ زندگی بشر قلمداد می­شود، از نظر فرایند تکاملی جنگ­ها نیز یک استثناست. رویدادهای عظیمی در این قرن نوظهور به وقوع پیوسته و اختراعات بزرگی هم ماهیت جنگ­ها و هم چهره زندگی بشر را دگرگون ساخته که مربوط به همین بازه زمانی است و روند کنونی نشان می­دهد که این تحولات در قرن بیست‌و‌یکم و قرون آتی نیز همچنان ادامه خواهد یافت‌. لذا هر قدر انسان­ها در مورد ابعاد مختلف این واقعیت و روند تحولات آن کنکاش نموده و خود را برای مواجهه با آن آماده کنند در واقع آینده خویش را به نوعی بیمه کرده­اند. در دنیایی که تحول و توسعه جزء لاینفکی از زندگی بشر شده و امنیت ویژه پایدار، زمینه‌ساز و بستر اصلی توسعه است آمادگی برای جنگ یک الزام محسوب می­شود، لذا پیش‌بینی ویژگی‌های جنگ در آینده و تعریف نسبتاً روشنی از شرایطی که به هنگام بروز جنگ­ها به وقوع خواهد پیوست می­تواند متضمن بقای یک ملت در دوران متلاطم جهان آینده باشد‌. از سوی دیگر هنوز جنگ‌­های اخیرنشان می­دهد که همیشه باید به خاطر داشت که دشمن اصلی یک انسان است‌. این انسان در این روند که از آن به عنوان جنگ یاد می­کنیم نقش مؤثری دارد اما ظاهراً از قوانین‌ در جنگ تبعیت نمی­کند‌.

براین اساس این کتاب شامل فصل زیر می باشد :

فصل اول:  مبانی نظری تهدید وجنگ

فصل دوم: مبانی  دفاع

فصل سوم: دفاع در جنگ‌های متعارف

فصل چهارم: جنگ‌های نامتعارف و دفاع در برابر آن

فصل پنجم: جنگ‌‌های سایبری ودفاع سایبری

در پایان لازم میدانیم از خوانندگان محترم جهت نقصان احتمالی آن پوزش خواسته و نقد و نظر سروران صاحب نظر گرامی را به جان پذیراییم.

 

بهمن 1398

سیدنظام حسین نژاد

سید جواد هاشمی فشارکی

سید محمدحسین نژاد

 

 

 

 

---

[1] Robert Michael Gates

 

http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=6137739&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author

 

سرشناسه	:	حسین‌نژاد، سیدنظام، ‏‫۱۳۶۷ -‏‏‏‏
‏عنوان و نام پدیدآور	:	ماهیت جنگ‌های ترکیبی و راهکارهای دفاعی/سیدنظام حسین‌نژاد، سیدجواد هاشمی‌فشارکی، سیدمحمد حسین‌نژاد.
‏مشخصات نشر	:	تهران : وانیا، ‏‫۱۳۹۹.‬
‏مشخصات ظاهری	:	‏‫۲۵۶ ص.‬: مصور،‌جدول.
‏شابک	:	:‏‫‭978-622-626699-4
‏وضعیت فهرست نویسی	:	فیپا
‏یادداشت	:	کتابنامه: ص.۲۴۳-۲۵۲.
‏موضوع	:	جنگ ترکیبی
‏موضوع	:	Hybrid warfare
‏موضوع	:	دفاع غیر نظامی
‏موضوع	:	Civil defense
‏موضوع	:	جنگ‌ سایبری
‏موضوع	:	‏‫‭Cyberspace operations (Military science)‬‭‬
‏شناسه افزوده	:	هاشمی فشارکی، سیدجواد، ‏‫۱۳۴۰ -‏‬
‏شناسه افزوده	:	حسین‌نژاد، سیدمحمد، ‏‫۱۳۶۷ -‏‏‏
‏رده بندی کنگره	:	‏‫‭U۲۱/۲
‏رده بندی دیویی	:	‏‫‬‮‭۳۵۵/۰۲‬‬
‏شماره کتابشناسی ملی	:	۶۱۳۷۷۳۹