ملاحظات دفاع غیرعامل در برنامه ریزی و مدیریت شهری در برابر تهدیدات تروریستی (مطالعه موردی:شهرکرمانشاه)- دفاعیه پایان نامه کارشناسی ارشد

استاد راهنما

دکتر سیدجواد هاشمی فشارکی

بنام خداوند درهم کوبنده منافقان

جلسه دفاع از پایان نامه کارشناسی ارشد

عنوان پایان نامه :

ملاحظات دفاع غیرعامل در برنامه ریزی و مدیریت شهری

 در برابر تهدیدات تروریستی

(مطالعه موردی:شهرکرمانشاه)

 

استاد راهنما

دکتر سیدجواد هاشمی فشارکی

 

استاد مشاور

مهندس مهدی لگزیان

 

دانشجو

مهندس محمد خیبری

 

زمان

 ساعت 14 روز یکشنبه 01/04/1399

 

مکان

دانشگاه جامع امام حسین (ع)

دانشکده مهندسی و پدافند غیرعامل

سالن جلسات طبقه همکف

 

 

 

 

چکیده

حملات تروریستی یکی از بزرگترین چالش­های جهان در قرن 21 محسوب می­شود. سالانه هزاران نفر در سرتاسر جهان بر اثر حملات تروریستی جان خود را از دست می­دهند. در این میان کلان­شهرها یکی از مهمترین فضاهایی هستند که اکثر حملات تروریستی در آن سازماندهی و انجام می­شود ، به طوری که می­توان تروریسم را پدیده ای اساساً شهری دانست. کشور ایران و شهرهای بزرگ آن نیز به دلیل ویژگی­های منطقه‌ای و وجود گروهک‌های تروریستی و معارض با نظام در خطر حملات تروریستی قرار دارند. در کلان­شهر کرمانشاه زیر ساخت‌های حیاتی، مکان‌های عمومی و مراکز قدرت سیاسی آن از مکان های بالقوه آسیب پذیر در مقابل حملات تروریستی محسوب می شوند. در این پژوهش که با روش توصیفی- تحلیلی انجام شده، ضمن بررسی کانون­های جغرافیایی حملات تروریستی در کلان­شهرهای جهان، مهم‌ترین مکان­های این نوع حملات و میزان آسیب­پذیری مناطق شهر کرمانشاه در برابر حملات تروریستی تجزیه و تحلیل شده است. نتایج پژوهش نشان می­دهد که زیرساخت های پالایشگاه کرمانشاه، مخازن ذخیره آب و مخازن اصلی، مخازن و انبارهای مواد پتروشیمی و شیمیایی، صنایع آلوده کننده (آلاینده) محیط در کنار مناطق مسکونی و همچنین وجود بعضی واحدهای تولیدی شیمیایی بصورت کارگاه در سطح شهر و استقرار واحدهای تولیدی دارای خطر آلودگی در نزدیکی شهر به دلیل ویژگی های کالبدی- فضایی، تمرکز جمعیتی و ...؛ آسیب پذیرترین زیرساخت ها در مقابل حملات تروریستی هستند.

 

فصل اول (کلیات)

1-1. بیان مسئله                                                                                                    

دفاع غیرعامل به مجموعه اقداماتی اطلاق می‌گردد که مستلزم به کارگیری جنگ‌افزار نبوده و با اجرای آن می توان از وارد شدن خسارات مالی به تجهیزات و تاسیسات حیاتی و حساس نظامی و غیرنظامی و تلفات انسانی جلوگیری نموده و یا میزان این خسارات و تلفات را به حداقل ممکن کاهش داد و مدیریت، فرآیند هماهنگ نمودن منابع انسانی و مادی برای نیل به هدف سیستم است که این امر در قالب یک سازمان انجام می‌شود و سه وظیفه اساسی برنامه‌ریزی، اجرا و کنترل فعالیت‌های سیستم را به عهده دارد، همچنین شهر در حیات مدنی از سه رکن اصلی شهروندی، کالبد شهر و مدیریت شهری تشکیل می شود، انسان بنا به مدنی‌الطبع بودن میل به شهروندی دارد و نیازمند حیات مدنی است و مدیریت شهری مکلف به ساماندهی و مدیریت کالبد شهر است پس شایسته است که در ساخت و مدیریت کالبد شهر از پدافند غیر عامل که باعث ایجاد شهر ایمن می‌شود بهره گرفت. بنابراین مدیران شهری در خصوص نحوه برخورد با بحرا‌ن‌های انسان ساخت (جنگ) می‌بایست برنامه ریزی دقیق داشته و نقاط قوت و ضعف شهرها را شناسایی نموده و از فرصت‌های موجود جهت فرهنگ‌سازی پدافند غیرعامل بهره‌برداری لازم را به عمل آورند.

هزاره سوم سرآغاز تحولات فراوان و بی وقفه‌ای است که بازنگری و تغییر در فرایند و ساختار مدیریت شهری را الزامی می‌کند، فرایندهایی مانند جهانی شدن، فرایند دموکراسی خواهی جوامع، گرایش نظریه‌های توسعه دولت محور و گرایش به حکمرانی خوب و رویکرد پدافندغیرعامل در مدیریت شهری.

امروزه مدیریت شهری یکی از مسائلی است که  شهرها با آن دست به گریبان هستند، مدیریت مطلوب می‌تواند شهرها را به سوی رشد فراخواند و آسایش ساکنان آن را فراهم سازد و مدیریت نامطلوب، شهر را به سمت زوال هدایت کرده و نیازهای شهروندان را مرتفع نمی سازد، رعایت اصول و ملاحظات پدافند غیر عامل در مدیریت شهری ضمن افزایش پایداری شهرها در برابر مخاطرات، باعث کاهش آسیب پذیری ها می شود. همچنین امروزه هدف قرار گرفتن شهرها به منظور تضعیف روحیه و وارد آوردن صدمات اقتصادی و از هم گسیختگی نظام اجتماعی صورت می‌گیرد، برنامه‌ریزی شهری از مهمترین برنامه‌هایی است که می‌تواند در ایجاد محیط امن و پایدار شهرها موثر واقع شود، کاهش آسیب‌پذیری شهرها و مدیریت شهری در جهت تقلیل میزان خسارات با بهره گیری از رویکردهای جدید مدیریت شهری از قبیل پدافند غیرعامل از مهمترین اهدافی است که امروزه برنامه‌ریزان و مدیران شهری درصدد اجرای آن در کلان‌شهرها می‌باشند. شهرها محل تجمع نیروهای انسانی بوده و بیشتر مراکز تصمیم‌گیری سیاسی، اداری و نظامی، سرمایه‌های مالی و معنوی در شهرها مستقر می‌باشند و به واسطه برخورداری از امکانات و خدمات رفاهی و معیشتی و همچنین حلقه ارتباطی و کانون انسجام منطقه‌ای نقش پشتیبانی و بسیار موثری در مدیریت عملیات پدافندغیرعامل برعهده دارند که این امر از طریق مدیریت شهری امکان‌پذیر می‌باشد. مدیریت شهرها به خصوص شهرهای بزرگ و کلان‌شهرها چنانچه بخواهند خود را با تحولات جهانی و اصول پدافند غیرعامل هماهنگ کنند ملزم به شناخت پویایی شناسی شهر، آشنایی با ساز و کارهای حاکم بر شهر، تدوین استراتژی اداره شهر و تهیه طرح جامع پدافند غیر عامل در راستای اصول و مبانی شهرسازی و در نهایت در اختیار داشتن اهرم های مدیریت شهری جهت تحقق پذیر نمودن برنامه ها، راهبردها و سیاستهای مربوط به آن است.

با توجه به رشد فزاینده فضاهای شهری طرح‌های جامع شهری به عنوان یک سند بلندمدت فرادستی مرجعی تعیین‌کننده و جهت‌دهنده کمیت و کیفیت توسعه شهر می‌باشند به عبارت دیگر هدف عمده طرح‌های جامع، ایجاد نظم فضایی در شهر است. از سال 1345 تا 1385 تعداد486 طرح جامع شهری به تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری ایران رسیده‌است (مقررات شهرسازی و معماری 138775الی89)و پس از سال 1385 نیز هر ساله تعدادی بدون لحاظ شدن ملاحظات مدون دفاع غیرعامل به تصویب شورای عالی شهرسازی ومعماری ایران میرسد که می‌تواند سبب افزایش آسیب‌پذیری‌های شهرها در برابر تهدیدات احتمالی دشمن گردد. از آنجا که طرح جامع شهر بر اساس تحولات اجتماعی، اقتصادی وسیاسی جامعه، مطالعه، برنامه‌ریزی و طراحی وسپس اجرا می‌گردد و متاسفانه تا کنون درهیچ یک از طرح‌های جامع شهری کشور بر اساس ملاحظات مدون و مستند به مباحث دفاع غیر عامل پرداخته نشده و مورد ملاحظه قرار نگرفته‌است.

نظر به تهدیدات روزافزون دشمن علیه ایران اسلامی بخصوص استانهای مرزی و با توجه به تجارب جنگ‌های اخیر، دشمن درزمان وقوع جنگ، علاوه بر حمله به مراکز حیاتی وحساس کشور، حملات هوایی و موشکی  به شهرهای  مرزی را شروع کرده و در طول دوره تهاجم، آنرا تداوم داده و درانتهای مرحله تهاجم زمینی و اشغال سرزمینی نیز به دنبال تصرف شهرها می‌باشد. استان کرمانشاه به دلیل موقعیت خاص استراتژیکی، یک استان مهم و قابل اهمیت در کشور می باشد و این اهمیت در دوران شکل گیری انقلاب اسلامی و دفاع مقدس به خوبی به چشم آمد و در واقع کرمانشاه یکی از کلیدی ترین استان‌های کشور در زمان جنگ تحمیلی بود.  این شهر از آغاز تا پایان جنگ تحمیلی هدف حملات مکرر هواپیماهای ارتش عراق قرار داشت و در طول دوران دفاع مقدس ۱۷۶مرتبه مورد هدف بمب و موشک‌های ارتش عراق قرار گرفت و در مجموع دو هزار ۱۵۸ شهید و چهارهزار و ۲۵۲جانباز را تقدیم انقلاب اسلامی کرد. با توجه به جایگاه کرمانشاه در تاریخ کشور و دوران دفاع مقدس توجه جدی‌تر مسئولین را می‌طلبد.

 بر اساس بررسی صورت گرفته در محدوده جغرافیایی این پژوهش (شهرکرمانشاه) مطالعات و تحقیقات مختلفی با رویکردهای پدافند زیستی، پدافند سایبری، پدافند کالبدی و ... صورت گرفته ولی کار چندانی به صورت مدون در زمینه ملاحظات دفاع غیرعامل در برنامه‌ریزی و مدیریت شهری در برابر تهدیدات تروریستی که بخشی از طرح جامع پدافند غیرعامل می­باشد مشاهده نشده است و به همین جهت این پژوهش به دنبال رفع این دغدغه و پاسخگویی علمی به این مسئله می باشد.

 

1-2. اهداف تحقیق

هدف اصلی:

•    تدوین ملاحظات دفاع غیرعامل در برنامه‌ریزی و مدیریت شهری کرمانشاه در برابر تهدیدات تروریستی         

اهداف فرعی:                                                                                                                                                                                        

• شناخت مدیریت شهری کرمانشاه
• شناخت تهدیدات شهر کرمانشاه
• شناخت دستگاه‌های اجرایی شهر کرمانشاه وسلسله مراتب آن
• شناخت دارایی‌های شهر کرمانشاه در حوزه برنامه‌ریزی و مدیریت شهری

1-3. سؤالات تحقیق

سؤال اصلی:

ملاحظات دفاع غیرعامل در برنامه‌ریزی و مدیریت شهری در برابر تهدیدات تروریستی شهر کرمانشاه چیست و چه تاثیری در مدیریت شهر در زمان بحران ناشی از تهدیدات مربوطه خواهد داشت؟

سؤال فرعی:

1. وضعیت موجود مدیریت شهری کرمانشاه چگونه است؟
2. تهدیدات شهر کرمانشاه شامل چه مواردی می‌شود؟
3. دستگاه‌های اجرایی شهر کرمانشاه کدام می باشند و سلسله مراتب آن ها چیست؟
4. دارایی های شهر کرمانشاه در حوزه برنامه ریزی و مدیریت شهری چیست؟

1-4. فرضیه‌های تحقیق

با توجه به ماهیت تحقیق، برای این پژوهش فرضیه‌ای قابل تصور نمی‌باشد.

1-5. متغیرهای تحقیق

متغیر مستقل:

تهدیدات تروریستی:

تهدید یعنی قابلیت‌ها، نیات و بعضی مواقع اقدامات دشمنان بالفعل یا بالقوه برای مداخله یا جلوگیری از تحقق و تأمین موفقیت‌آمیز منافع و اهداف ملی. به عبارتی تهدیدحاصل نیات‌و قابلیت‌های دشمنان است (دانش آشتیانی،37:1384).

متغیر وابسته:

1- مدیریت شهری:

 عبارت از اداره امور شهر و مردم به منظور ارتقای مدیریت پایدار مناطق شهری، با در نظر داشتن و پیروی از اهداف، سیاست‌های ملی، اقتصادی و اجتماعی کشور. مدیریت شهری به عنوان یک چارچوب سازمانی توسعه شهر، به سیاست‌ها، برنامه‌ها، طرح‌ها و عملیاتی اطلاق می‌شود که بتوانند رشد جمعیت را با دسترسی به زیرساخت‌های اساسی؛ مانند مسکن و اشتغال مطابقت دهند (کاظمیان، 64:1383).

2-برنامه ریزی شهری:

 

متغیر میانجی:

اقدامات پدافند غیرعامل:

مجموعه اقدامات غیر مسلحانه که موجب افزایش بازدارندگی، کاهش آسیب­پذیری، تداوم فعالیت‌های ضروری، ارتقا پایداری ملی و تسهیل مدیریت بحران در مقابل تهدیدات و اقدامات نظامی دشمن  می‌گردد.

1-6. چارچوب نظری تحقیق

مدیریت، روش دستیابی به اهدافی است که برای یک سازمان در نظر گرفته می‌شود و وظایفی است که بر عهدة مدیر گذارده می‌شود. مدیریت به معنای برنامه ریزی، سازماندهی، نظارت و ایجاد انگیزش است. چنانچه شهر به مثابة یک سازمان قلمداد گردد، لازم است که در رأس آن و به منظور اداره امور شهر از فنی استفاده گردد که مدیریت شهری نام دارد. مدیریت شهری باید برای شهر، برنامه ریزی‌هایی را به انجام برساند، فعالیت‌های شهری را سازمان دهد و بر فعالیت‌های انجام شده نظارت کند و حتی برای انجام چنین مواردی به انجام بهینة امور، انگیزش ایجاد نماید (سعیدنیا، 24:1384)

مهم‌ترین هدف مدیریت شهری را می‌توان در ارتقای شرایط کار و زندگی جمعیت ساکن در قالب اقشار و گروه‌های مختلف اجتماعی و اقتصادی و حفاظت از حقوق شهروندان، تشویق به توسعة اقتصادی و اجتماعی پایدار و حفاظت از محیط کالبدی دانست (همان).

بنابراین، هنگامی که شهر، دارای مشکلات و نارسایی‌هایی در چرخة امور خود بود و از مشکلات بهداشت شهری و آلودگی‌های محیطی برخوردار و از اقسام آسیب‌های اجتماعی رنج می‌برد و بحران‌هایی همچون مسکن نقص در ظرفیت کافی تأسیسات عمومی، بیکاری، کمی درآمد، زاغه نشینی، مشقات اجتماعی، رشد خودروی شهری و بی هویتی در شکل گیری بافت‌ها و ساختمان‌ها را تجربه می‌کرد، می‌توان به این نتیجه رسید که مدیریت شهری آن در تنگنا و نارسایی به سر می‌برد. در این باره مدیریت شهری باید ضمن دارا بودن برنامه برای وضع موجود شهر و فائق آمدن بر مشکلات آن، برنامه‌های آیندة شهر را تدوین کرده و بر اساس آن‌ها، به ترسیم آیندة ایده‌آلی که بر مبنای واقعیت‌ها و شرایط زمان و مکان قرار دارد، بپردازد. در این مورد، مدیریت شهری باید حافظ شهرها و منافع مردم شهرها باشد.

توسعه جوامع، زیرساخت‌ها، خدمات و مناطق شهری عموماً در اثر بروز سوانح آسیب می‌بینند و بر اساس ماهیت، ساختار و مجاورتشان با مناطق ناامن درجات مقاومت متفاوتی از خود نشان می‌دهند (آیسان و دیویس، 54:1382).

حوادث عبارتند از: حوادث طبیعی و انسان ساخت.

پدافند غیر عامل در یک جامعه شهری عبارتست از: کاهش آسیب پذیری و افزایش امنیت و ایجاد قابلیت انعطاف پذیری در وضعیت‌های مختلف و عکس العمل های به موقع به منظور نجات جان انسان، مردم ساکن و اماکن موجود و به مفهوم حفاظت مؤثر از جان ساکنان یک شهر در مقابل بمباران (فردرو، 23:1387). اصول آمادگی برای مواجه شدن و مقابله با حوادث، امری بدیهی است که در این رابطه یکی از ضروری‌ترین اقدامات، به کارگیری اصول مدیریت بحران می‌باشد. به اعتقاد پریزادی، در پدافند غیرعامل بیشتر تاکید بر روی"مدیریت پیش از بحران" می‌باشد.

در مناطق شهری، صدمات جنگی شامل ترکیبی از ویرانی‌های کالبدی و اختلال در عملکرد عناصر شهری است. انهدام سازه‌ها و ساختمان­ها، شبکه راه­ها و دسترسی‌ها مثل پلها و جاده­های ارتباطی، تأسیسات اساسی مثل مخازن آب، نیروگاه‌ها، خطوط ارتباطی تلفن، برق، لوله­کشی آب، گاز و ... از آن جمله هستند. علاوه بر آسیب­های مستقیم، خسارات حاصل از حوادث تبعی را نیز باید مدنظر داشت. از جمله اینگونه صدمات می‌توان به افزایش تلفات انسانی بمباران‌ها در بافتهای شهری فشرده اشاره نمود. همچنین موقعیت استقرار ساختمان­ها بر روی سطوح ناپایداری همچون شیب­ها و یا استفاده از مصالح ضعیف در کالبد آن‌ها می‌تواند میزان تلفات را افزایش دهد. (داعی نژاد، 35:1385).

بر این پایه، مهم‌ترین بخش از اقدامات پدافند غیرعامل باید به پیشگیری از بحران به مفهوم کاهش خطرها و آسیب پذیری‌ها اختصاص یابد. ضمن آن که توانایی‌های ویژه آمادگی برای مواجهه با بحران نیز باید مدنظر باشند. فقدان برنامه‌های اضطراری وپیش‌بینی امکانات لازم، می‌تواند شرایط بحرانی را دشوارتر سازد.

به طور خلاصه می‌توان گفت، آمادگی در مقابل شرایط جنگی تا حد زیادی تابع ویژگی­های مکان استقرار سکونتگاه و نیز مشخصات کالبدی آن است. کاهش خطر صدمات جنگی با استفاده از تدابیر پدافند غیرعامل نیاز به آمادگی دائمی برای مواجهه و مقابله مؤثر با ضروریات خاص پس از وقوع حمله به ویژه در مقیاس ملزومات اضطراری و کوتاه مدت دارد.

ساختار شهر به مفهوم تقسیمات شهری و تفکیک شهر به بخشهای مختلف، توزیع متناسب مرکزهای شهری و امدادی در هر بخش، پوشش کامل شبکه راه­ها، وجود دسترسی­های متعدد و مداوم برای ارسال کمک به بخش­های آسیب دیده شهر، می‌تواند در سازماندهی عملیات امدادی نقش موثری ایفا نماید.

استقرار فوری کاربری­های مهمی همچون کاربری­های سیار بهداشتی و درمانی در نقاط آسیب دیده برای تسریع در بازگرداندن شرایط عادی به وضعیت زندگی اهمیت زیادی دارد. ویژگی موقعیت قرارگیری کاربری­های شهری و مشخصات قطعه بندی از جمله وسعت و تعدد دسترسی­ها در استقرار موقت کاربری­های آسیب‌دیده در محل اولیه آن مؤثر است.

و بالاخره ترمیم اولیه زیرساخت­های شهری ازجمله راهها، لوله کشی آب، برق و گاز و نظایر این‌ها می‌بایست بر مبنای تدابیر پدافندغیرعامل صورت گیرد. اصولاً مهمترین عامل شتاب بخشی به ترمیم صدمات جنگی در زیرساختهای شهری تابع محل استقرار، شیوه طراحی و نیز شیوه ایمن سازی تأسیسات شهری است که می‌بایست در مرحله اول مدیریت بحران جنگ در مناطق شهری پیش بینی و پیشگیری انجام شده باشد. تنها در این صورت کنترل گستره آسیب‌دیدگی زیربناهای شهری به صورت نقاطی که پس از خروج از مدار خدمات رسانی، در کل شبکه خدمات شهری اختلال ایجاد ننمایند و فعال نمودن آنها در شبکه سراسری در کوتاهترین زمان ممکن، عملی است. (قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیاء) ص )؛ نشریه شماره 4، تابستان 1384)

1-7. ضرورت و اهمیت تحقیق

سرزمین ایران به دلیل موقعیت ممتاز استراتژیکی و برخورداری از ثروت‌های سرشار خدادادی، همواره در معرض تهدیدات خارجی قرار داشته است. تجارب 8 سال دفاع مقدس نشان داد که حتی بر خلاف مقررات بین المللی، مراکز جمعیتی شهرها مورد حمله قرار می‌گیرند و تلفات انسانی زیادی را متحمل می‌گردند. البته دوره دفاع مقدس را باید جزء جنگ‌های نسل سوم با مشخصات خاص خود دانست. ولی امروزه نیز با ورود انسان به عصر مدرن و جنگ‌های نسل چهارم باز هم شاهد کشتار وحشیانه غیرنظامیان و افراد بی‌گناه در جهان هستیم و تنها شکل و ظاهر مسئله عوض شده و در ماهیت هیچ تغییری نکرده است. اصولاً تبعات ویرانگر جنگ تمامی مراکز زندگی و فعالیت کشورهای مورد هجوم را به خود درگیر می‌نماید. شهرها و مردم شهر، همواره در صدر اهداف مورد توجه مهاجمین قرار دارند چون ضربه به آنها در پیروزی مهاجم دارای اهمیت کلیدی است. از این رو کاهش آسیب‌پذیری شهرها در افزایش توان دفاعی هر کشوری امری انکار ناپذیر است. لذا افزایش روحیه دفاع و مقاومت در برابر تهاجم و نیز حفاظت از جان مردم در شهرها یک ضرورت می‌باشد.

همچنین با توجه به اینکه شهرها محل تجمع نیروی انسانی بوده و بیشتر مراکز تصمیم گیری سیاسی، اداری و نظامی، سرمایه‌های مالی و معنوی در شهرها مستقر می‌باشد و به واسطه برخورداری از امکانات و خدمات رفاهی و معیشتی و همچنین حلقه ارتباطی و کانون انسجام منطقه‌ای، نقش پشتیبانی و بسیار موثری در هدایت و اداره جنگ و مدیریت عملیات پدافندی بر عهده دارند که این مدیریت پدافند غیرعامل از طریق مدیریت شهری امکان پذیر می‌باشد.

بنابراین با درک پدافند غیر عامل و عوامل و مؤلفه‌های شکل دهنده­ی آن و همچنین تأثیر آن در امنیت کشور می‌توان راه‌هایی را جستجو کرد که در آن بتوان خسارات و ضایعات و تلفات را کاهش داد. لذا طرح ریزی دفاع ملی مبتنی بر پدافند غیر عامل یک ضرورت حال و آینده ملی است و شناخت ویژگی‌های مؤثر در مدیریت و هدایت آن از سطوح کلان تا پایین، نقش مفیدی در به‌کارگیری اثربخش منابع ملی در حفظ و توسعه امنیت ملی خواهد داشت.

از طرفی شهرها به علت بافت فشرده و جمعیت متراکم و شبکه‌های متنوع شهری، معمولاً در جنگ‌ها در برابر تهاجمات زمینی و هوایی به عنوان یک مانع محسوب می‌گردند و از طرفی هم خواسته یا ناخواسته جنگ‌ها به سمت شهرها سوق پیدا کرده و بعضاً باعث تلفات بالای غیر نظامیان و خسارت زیادی به شهرها می‌گردد. با توجه به وجود برخی تهدیدات انسان ساخت با جنبه‌های گوناگون برای محیط‌های شهری و به خصوص بروز جنگ‌های شهری که می‌تواند جان، مال و زیرساخت‌های شهری را از بین ببرد، کاربرد و اجرایی ساختن الزامات پدافند غیر عامل در حوزه‌های مدیریت شهری از ضروریات اجتناب ناپذیر به شمار می‌رود. هدف نهایی پدافند غیر عامل در مدیریت شهری، کاهش آسیب‌پذیری عرصه‌های مختلف شهری و افزایش پایداری و تداوم فعالیت‌ها در شرایط بروز تهدیدات می‌باشد.

• باتوجه به شرایط خاص کشور از لحاظ بلایای طبیعی و نیز تهدیدات موجود، از جانب کشورهای همسایه که عموما رابطه نزدیک با دشمنان کشور دارند باید همیشه احتمال وقوع تهدیدات خصوصا تهدیدات تروریستی را درنظر داشت و از جهات گوناگون برای آن آمادگی‌های لازم را کسب نمود که در جهت این آمادگی می‌توان ملاحظات دفاع غیرعامل در برنامه‌ریزی و مدیریت  شهری در برابر تهدیدات تروریستی را تدوین نمود.

3-3-1 اهمیت

• لحاظ شدن این مسئله سبب اقدامات اثرگذار در کاهش آسیب‌پذیری ها و آمادگی مدیران شهر کرمانشاه برای مواجهه با بحران می‌شود.
• با به کارگیری این ملاحظات می‌توان حوادث غیرمترقبه و جنگ‌ها را به گونه ای کنترل و مدیریت نمود که تلفات و خسارات به حداقل برسند.
• لزوم دفاع غیرعامل در شهرها این الزام را در مدیریت شهری پدید می‌آورد که شهرداری‌ها( مدیریت محلی) با اجرای ضوابط و مقررات، کنترل و هدایت برنامه‌ریزی ها و نگاه جامع دفاعی به شهرها در برابر تهدیدات، در پی کاهش آسیب‌پذیری و خسارات جانی و مالی در شهرها باشند.
• الزامات پدافند غیرعامل در حوزه مدیریت شهری بدین گونه است که از وظایف مهم و کلان مدیریت شهری( شهرداران، شورای شهر، مشاوران و برنامه‌ریزان‌شهری) امکان اداره شهر در وضعیت فوق‌العاده اضطراری جنگ می‌باشد.
• مدیران شهر کرمانشاه می‌توانند از ملاحظات دفاع غیرعامل در برنامه‌ریزی و مدیریت شهری برای تصمیم‌سازی و تصمیم گیری آتی استفاده کنند و در خصوص نحوه برخورد با بحران‌های انسان ساخت امکان برنامه‌ریزی دقیق داشته و نقاط قوت و ضعف شهرها را شناسایی نموده و از فرصت‌های موجود جهت فرهنگ‌سازی پدافند غیرعامل بهر‌ه‌برداری لازم را به عمل می‌آورند.
• مدیران شهر کرمانشاه جهت مدیریت خدمات رسانی بی وقفه به شهروندان در زمان بحران برنامه خواهند داشت.
• امکان بهره مندی بهتر از ذخایر و منابع اضطراری پیش‌بینی شده فراهم خواهد شد.
• امکان پیشگیری و کاهش آسیب‌های ناشی از تهدیدات و امکان اداره شهر کرمانشاه در وضعیت فوق‌العاده اضطراری می‌باشد.

3-3-2 ضرورت

• عدم توجه به موضوع سبب ناتوانی مدیران در هنگام مواجهه با بحران ناشی از تهدیدات شده و پیش از بحران نیز تلاش مناسبی در جهت کاهش آسیب‌پذیری‌ها انجام نخواهند داد.
• عدم توجه به موضوع باعث خواهد شد تا با توجه به بی برنامگی مدیران در هنگام بحران  تلفات و خسارات زیادی به شهر وارد شود

 

• با این تفاسیر، مدیران شهری به دلیل نقش موثری که در هدایت توسعه مراکز زیست و فعالیت ایفا می‌کنند و نیز به دلیل اساس پیدایش حرفه‌شان که تامین منافع عمومی بوده است، نمی‌توانند به این موضوع بی توجه باشند و ضروری است که با آگاهی از روش‌های علوم دیگر از جمله دفاع غیر عامل که می‌تواند در زمان بروز سوانح و حوادث از آسیب‌پذیری جامعه بکاهد، به سمت برنامه‌ریزی مطلوب‌تر حرکت کنند.

 

1-8. نوع و روش تحقیق

روش تحقیق:

پژوهش حاضر از نظر نوع تحقیق در زمره تحقیقات علمی - کاربردی، و از نظر ماهیت تحقیق در زمره تحقیقات کیفی و توصیفی محسوب می‌شود. روش تحقیق مورد استفاده در این پایان نامه از نوع ترکیبی (توصیفی- تحلیلی- نمونه‌موردی) می‌باشد.

روش گردآوری داده‌ها:

با توجه به اهداف و سؤالات تحقیق که در فصل اول بیان گردید، به منظور گردآوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش ترکیبی (کمّی - کیفی) انتخاب می‌شود. روش‌های گردآوری اطلاعات در این تحقیق عبارتند از:

روش مطالعات کتابخانه‌ای شامل: استفاده از فضای واقعی و فضای مجازی (شبکه‌های اینترنت)، شامل متن‌خوانی، آمارخوانی، سند خوانی، تصویر خوانی و استفاده از عکس‌ها و نقشه‌ها (حافظ‌نیا، 1389: 194).

روش میدانی، شامل: روش پرسش‌نامه، روش مصاحبه و با استفاده از اخذ نظر خبرگان و صاحب نظران در مراحل و موارد مختلف می‌باشد.

روش تجزیه و تحلیل داده‌ها:

به منظور تجزیه و تحلیل داده‌ها نیزروش تحلیل محتوا (کیفی) و روش آمار توصیفی (کمّی) انتخاب، ونرم افزار SPSS و Top siss به عنوان ابزار پردازش اطلاعات انتخاب گردید.

جامعه آماری تحقیق:

جامعه آماری این تحقیق از میان دو گروه از صاحب نظران و فعالان که در حوزه پدافند غیرعامل فعالیت دارند و همچنین از صاحب نظران و فعالان در حوزه‌های تخصصی مدیریت شهری می‌باشند. که بر این اساس محقق در حدود 100 نفر از کارشناسان این دو حوزه را شناسایی می‌کند. لیکن با توجه به عدم دسترسی به کل جامعه آماری به منظور تکمیل پرسشنامه‌های این پژوهش، از فرآیند نمونه گیری قضاوتی استفاده خواهد شد. در فرآیند نمونه گیری قضاوتی بخشی از جامعه که اعضای آن بر پایه داوری شخص پژوهنده مشخص می‌شود، گزینش صورت می‌گیرد (خاکی،1391،221). تعداد نفرات گزینش شده نیز توسط فرمول کوکران استخراج خواهد شد.

 ویژگی‌های جامعه آماری:

1- اساتید،، مدیران شهری، مسولان نهادهای مرتبط با مدیریت شهری حداقل دارای 10 سال سابقه.

2- متخصصین در حوزه پدافند غیر عامل که دارای مدرک لیسانس به بالا هستند.

3- مهندسین مشاور شهرساز و معمار حداقل دارای 5 سال سابقه در این حوزه.

4- دانشجویان کارشناسی ارشد پدافند غیرعامل (دانشگاه امام حسین (ع) و دانشگاه مالک اشتر)

 

 

1-11. سازماندهی فصول

به منظور دست‌یابی به اهداف مطرح شده در این فصل، تحقیق حاضر در قالب پنج فصل که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهد شد ارائه می‌گردد:

فصل اول:

کلیات و طرح تحقیق شامل بیان مسئله، اهمیت و ضرورت پژوهش، اهداف و پرسش‌ها و فرضیه‌های تحقیق، روش تحقیق و پیشینه مرتبط با موضوع، که از نظر گذشته است.

فصل دوم:

در این فصل به بیان کلیاتی پیرامون پدافند غیرعامل و اهداف آن، معرفی سیستم مدیریت شهری و نقش پدافند غیرعامل در محیط شهری، مفاهیم کلی در ارتباط با تهدیدات انسان‌ساخت و معرفی تهدیدات اختصاصی حوزه­ی طرح، مدل‌های اداره مردم، مفهوم آسیب پذیری و معرفی مطالعه موردی این تحقیق پرداخته می‌شود.

فصل سوم:

در این فصل به تشریح روش تحقیق و منابع گردآوری و روش‌های تحلیل اطلاعات، پرداخته خواهد شد. نحوه­ی گردآوری و تشریح پرسش‌نامه‌ها و معرفی جامعه آماری نیز از جمله مطالبی خواهد بود که در این فصل مطرح می‌گردند.                                                      

 فصل چهارم:

در این فصل تجزیه و تحلیل داده‌ها در دو بخش اصلی تحلیل کمی و کیفی اطلاعات انجام، بررسی و تحلیل نتایج و ارائه ملاحظات بر روی نمونه مورد مطالعه اختصاص خواهد یافت.

 

فصل پنجم:

فصل نهایی و نتیجه‌گیری تحقیق تدوین، و در آن به جمع‌بندی راهکارهای در برابر تهدیدات تروریستی پرداخته می‌شود و در انتها پیشنهاداتی به منظور بهبود تحقیق پیش رو، ارائه می‌گردد.