: طراحی الگوی راهبردی دفاع غیرعامل شهری جهت صیانت از مردم در برابر تهدیدات اجتماعی )موردمطالعه شهر تهران(

یکی از منابع مورد استفاده واستناد:

جاللی فراهانی، غالمرضا و هاشمی فشارکی، سیدجواد، )1300" ،)پدافند غیرعامل در آینه قوانین و مقررات"، تهران، سازمان پدافند غیرعامل

 

https://sds.sndu.ac.ir/article_903_0127248da02baa9fdc515dce3174b7fd.pdf

 

فصلنامه مطالعات دفاعی استراتژیک سال هجدهم، شماره 97 بهار 9977 مقاله دوم، از صفحه 59-8

 

اسماعیل احمدی مقدم 2 حمیدرضا ارشاد منش

 

صیانت از سرمایههای انسانی در مدیریت شهری باعث حفن داراییهای مادی یا معنوی انسانی میشود و مقاومت و پایداری مردمی در برابر تهدیدات باعث ارتقاء توان ایستادگی، دوام و استحکام مردمی در برابر مخاطرات بوده و استقالل هر جامعه در باور توانمندیها و شناخت تواناییها و درنهایت باعث اتکا به خود بوده و دغدغه و مسئله اصلی این تحقیق فقدان یک الگوی مدون علمی بومی بوده و سؤال اصلی تحقیق:"الگوی راهبردی دفا غیرعامل شهری جهت صیانت از مردم در برابر تهدیدات اجتماعی )موردمطالعه شهر تهران( چگونه است؟"میباشد. نو این تحقیق کاربردی – توسعهای و روش انجام آن از رویکرد آمیخته شامل دو رویکرد کیفی مبتنی بر روش دلفی بعالوه مطالعه اسنادی و کتابخانهای و رویکرد کمی با تمرکز بر روش توصیفی ال پیمایشی میباشد. جامعه آماری را صاحآنظران، خبرگان و اعضای هیئتعلمی کشوری و لشکری تشکیل داده و حجم جامعه آماری 50 نفر میباشد. الگوی نهایی تحقیق با استفاده از برعد »دفا اجتماعی« در شهر تهران با 3 مؤلفه و 0 شاخص تهیهشده است.

واژگان کلیدی: الگوی راهبردی، دفا غیرعامل شهری، صیانت از مردم، تهدیدات اجتماعی

 

مقدمه میفرمایند: »تهدید را کامالا جدی بگیرید، یعنی بههیچوجاله در محاسالبات مدرلهالعالالی( امام خامنهای ) خودتان از تهدید جدی پایین نیایید، منتها تهدید جدی معنایش حتمی نیست، هیچ حتمیتی وجالود 1 ندارد. باید تدابیر کارساز در با پدافند غیرعامل را عملی کنید.« همچنین معظالم لاله در مناسالبت دیگری نیز فرمودند: »)اگر( مگس روی زخم مینشیند؛ زخم را خو کنید، زخالم را نگذاریال د باله وجود بیاید. ما اگر مشکل داخلی نداشته باشیم، نه این شبکهها میتوانند اثالر بگذارنالد ، ناله آمریکالا میتواند هیچ غلطی بکند. ما مشکالتمان را باید خودمان حل کنیم.« 2 از دید پژوهشالگر تهدیالد در برابر امنیت قرار میگیرد. درواقع تهدید، امنیت را به چالش میکشد و آن را نفی میکنالد. الجالالرم ، امنیالت تالابع نالو ، میالزان و شدت تهدید و تهدیالد تحالت تالثثیر عوامالل و شالرایط مختلفالی قالرار دارد که به خاطر انتزاعی بودن مفهوم تهدید، تعریف آن بهسادگی امکانپالذیر نمالی باشالد. باله نظالر میرسد اگر این مفهوم با متغیّرهایی همچون انوا ، اهدا و امکان تهدید آورده شود، بهتر قابلفهم خواهد بود که پژوهشگر به شرح آن در بخش مبانی نظری خواهد پرداخت. اهمیالت امنیالت بالرای شهر و شهروندان به حدی است که خداوند تبار وتعالی به هنگام قسم یاد کالردن باله شالهر ) مکاله 3 معظمه( آن را به صفت امنوامان یاد میفرماید: »و هذا البلد االمین« فلذا تعریف صیانت از مردم عبارت است از: اداره و نگهداری، تخلیه و اسکان اضالطراری مالردم بالا ایجالاد نظالام جالامع پدافنالد غیرعامل مردمدار، مردم یار، مردموار با ویژگی خوداتکائی، چندمنظوره و باقابلیت امداد و نجات. امنیت در هر جامعه شهری به وضعیت، استحکام، قدمت و بنیانهای ساختارهای داخلی آن جامعه منتهی میشود. اگر تعریف از منافع و امنیت به تحلیل فردی رهبران برگردد و ساختارهای اجتماعی و اقتصادی ضعیف شده و توان ایجاد مشارکت عمومی و پایداری امنیت را نداشته باشد، آن جامعه دچار مشکالت سوء امنیتی میشود. )طالیی، 1300 :1) در طول تاریخ خلقت انسان تهاجمهای بشری به ترتیآ اینگونه دستهبندی میشوند: تهاجمهای نسل اول )تهاجم اولیه(، تهاجمهای نسل دوم )باروت و سالح گرم(، تهاجمهای نسل سوم )جنگ سخت، اصرار بر کسآ برتریهای تاکتیکی(، تهاجمهای نسل چهارم )مکانیزه( و درنهایت 1 - بیانات در دیدار با جمعی از مسئولین نظام، 4/0/1304 2 - بیانات در دیدار با جمعی از مردم قم، در خصوص شیطنت کاریهای اخیر در بعضی شهرها، 10/19/1306 3 - سوره تین، آیه0 تثثیر همکاریهای دفاعی ایران و روسیه بر راهبرد ژئوپلیتیک انرژی ایران )با محوریت نفت و گاز( 31 تهاجمهای نسل جدید )نوین( در حوزه اجتماعی )که از نو نرم است( )بهتاش و همکار، 1309:16 .)امروزه با توجه به رشد فکری و آگاهی عمومی ملتهای جهان، نفوذ و سلطه و بهدست آوردن مستعمرات از راه لشکرکشیهای نظامی، بهآسانی امکانپذیر نیست و در صورت اجرا هزینههای زیادی را بر مهاجمان تحمیل میکند؛ به همین سبآ، بیش از یک قرن است که استعمارگران روش نفوذ در کشورها را تغییر دادهاند. آنها معموالا اجرای مقاصد خود را با عناوین تبلیغ مذهبی، رواج فناوری، ترویج زبان، انجمنهای خیریه، ترویج بهداشت، سوادآموزی و یا بهعبارتدیگر بنام سیاستهای فرهنگی و فرهنگپذیری انجام میدهند. هرچند نمیتوان آن عناوین را ازنظر نو دوستی و انسانیت موردتردید قرارداد، ولی تاریخچهی روابط و خدمات مزبور نشان داده است که آن برنامهریزیها، در جهت رشد و بالندگی فرهنگ این کشورها نبوده بلکه زمینهی اسارت کامل فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسیشان را فراهم ساخته است. موضو اصلی تهدیدات اجتماعی را »هویت« تشکیل میدهد که با عناصری چون زبان، فرهنگ و ... شناسانده میشود. بااینحال به دلیل اهمیت فزاینده »هویت اجتماعی« در معادالت امنیتی طی سالهای پایانی قرن بیستم، شاهد تولید دودسته از متون امنیتی میباشیم که هر یک به روایتی از »تهدید اجتماعی« تثکیددارند )اسکندری، 1304 :143 .)همواره یکی از مهمترین اهدا دشمنان ملّت ایران و دشمنان اسالم این بوده است که سبک زندگی مسلمانها را عوض کنند و شبیه به سبک زندگی خودشان بکنند. واقعیتهای زندگی، در فکر انسان اثر میگذارد؛ رفتار روزانه در دل و روح انسان اثر میگذارد )هم روح خود انسان، هم روح مخاطبان و معاشران انسان( اینها میخواهند این را تغییر بدهند 0 . سبک زندگی از معماری، از زندگی شهری، از زیستِ انسانی، از پیوندهای اجتماعی تا همه مسائل گوناگون را شامل میشود. 2 انوا تهدیدات غیرطبیعی )انسانساخت و جنگی( بالر اسالاس رویکردهالای نالوین تهدیالد شناسالی عبارت است از: سخت )نظامی(، مردم محور و فناوری پایه که در آن، تهدیالدات مالردم محالور باله تهدیداتی اطالق میشود که مردم هالد مسالتقیم باشالند و در آن انفجالار ، کشالتار ، آتالش سالوز ی و تخریآ وجود ندارد و بیشتر در حوزه نرمافزاری دستگاهها و آسال یآهالای روحالی و روانالی افالراد 1 -بیانات در دیدار با ائمه جمعه سراسر کشور، 14/19/1304 2 -بیانات در مراسم بیست و هفتمین سالگرد رحلت امام خمینی)رحمهاهلل(، 14/93/1305 32 فصلنامه مطالعات دفاعی استراتژیک - سال هجدهم، شماره 90 ،بهار 1300 مفهوم دارد که به پنج نو مختلف تقسیم میشود: جنگ نرم، جنگ بیقاعالده، جنالگ روایالت هالا و ایدهها، جنگ غیرنظامی، جنگ اقتصادی )جاللی فراهانی، 1306 :11) جوز نای، تئوریسین جنگ نرم و دیرلماسی عمومی آمریکا و نویسنده کتا قدرت هوشمند، در تاریخ 29 ژوئن 2919 در جلسه آغازین مجلسی شورای انگلستان با عنوان "قدرت نرم و دیرلماسی عمومی در قرن 21 "در موضو کاربردهای جنگ نرم در ایران گفت: »شما میتوانید از سهراه اعمال قدرت کنید: از راه تهدید، از راه تطمیع، از راه جذ که دیگران را وادار میکند. قدرت نرم بهمرابه رقصی است که نیاز به همراهی یک شریک دارد اگر چیزی اتفاق بیافتد و شما بهسرعت در رأس آن نباشید، شخص دیگری آن فضای اطالعاتی را پر خواهد کرد و شما برای همیشه باید نقش بازنده را بازی میکنید. استفاده از تحریمهای اقتصادی بسیار اهمیت دارد. این اقدامات همهچیز را در یکشآ تغییر نخواهد داد، بلکه این پیام را میرساند که رفتاری که ایران در پیشگرفته است، قابلقبول نیست« )گردا ، 1300 .)درمجمو تجار گذشته راهبردی بشر بیانگر این حقیقت است که دفا عامل بهتنهایی پاسخگوی رفع تهاجمات و تهدیدات نمیباشد بلکه دفا غیرعامل بهعنوان شیوهی مکمل دفا ، نقش اساسی و غیرقابلانکاری در حفن بقاء داشته و دارد. دغدغه و مسئله اصلی این تحقیق فقدان یک الگوی مدون علمی بومی بوده و تحقیق حاضر تالش دارد در پی طراحی الگویی ایرانی- اسالمی با کاربردهای چندمنظوره بر اساس اصول پدافند غیرعاملی است که در شرایط جنگهای نوین دارای قابلیت پیادهسازی، اجرا، استقرار، کارکردهای صحیح مدیریت شهری را داشته تا دفا موفق غیرعامل شهری در برابر تهدیدات نوین را تسریع و برجسته نماید و در حوزهی اجتماعی بتواند صیانت از مردم در برابر این تهدیدات را تثمین نماید. صیانت از سرمایههای انسانی در مدیریت شهری اهمیت داشته و باعث حفن دارائیهای مادی یا معنوی انسانی میشود و مقاومت و پایداری مردمی در برابر تهدیدات باعث ارتقاء توان ایستادگی، دوام و استحکام مردمی در برابر مخاطرات است وعدم ارائه الگوی مناسآ راهبردی برای حوزه اجتماعی دفا غیرعامل شهری در برابر تهدیدات پیش رو، مدیریت شهری را با چالشهای حتمی مواجه خواهد نمود. هد اصلی تحقیق، طراحی الگوی راهبردی دفا غیرعامل شهری جهت صیانت از مردم در برابر تهدیدات اجتماعی و اهدا فرعی آن شامل: شناخت مؤلفهها، شاخصهای تثثیرگذار، شناسایی ویژگیهای تثثیرگذار شهر تهران و مشخص نمودن روابط بین شاخصها و مؤلفههای مربوطه میباشد. سؤال اصلی تحقیق،"الگوی راهبردی تثثیر همکاریهای دفاعی ایران و روسیه بر راهبرد ژئوپلیتیک انرژی ایران )با محوریت نفت و گاز( 33 دفا غیرعامل شهری جهت صیانت از مردم در برابر تهدیدات اجتماعی )موردمطالعه شهر تهران(، چگونه باید باشد؟" و سؤاالت فرعی آن شامل: شناخت مؤلفهها، شاخصهای تثثیرگذار، شناسایی ویژگیهای تثثیرگذار شهر تهران و مشخص نمودن روابط بین شاخصها و مؤلفههای مربوطه آن چیست؟ میباشد. "طراحی الگوی راهبردی دفا غیرعامل شهری جهت صیانت از مردم در برابر تهدیدات اجتماعی" بهعنوان متغیر وابسته تحقیق و "مؤلفهها و شاخصهای آن" بهعنوان متغیرهای مستقل این تحقیق محسو میگردند. آنچه متغیرهای مستقل را تحت تثثیر قرار میدهد بهعنوان متغیر واسطه )میانجی( مطرحشده که در این تحقیق "تهدیدات اجتماعی" محسو شده است. مبانی نظری پیشینه شناسی اگرچه موضوعاتی که بهصورت مستقیم به موضو این تحقیق پرداخته باشند یافت نشد، ولی از بین حداقل 10 پروژه تحقیقاتی مشتمل بر مقاالت علمی- پژوهشی، رسالههای دکتری، مقاالت همایشهای علمی - پژوهشی، پیشینههای زیر که نزدیک به موضو تحقیق میباشند آورده شدهاند. 1 -عنوان رساله: تدوین مالحظات راهبردی دفا غیرعامل و اعمال آن در طرح جامع شهرها در برابر تهدید ناهمطراز )مطالعه موردی، شهر اصفهان(، مشخصات محقق: سید جواد هاشمی فشارکی، دانشگاه عالی دفا ملی، نتایج تحقیق:طرحهای جامع شهری بهعنوان یک سند بلندمدت فرادستی مرجعی تعیینکننده و جهت دهنده کمیت و کیفیت توسعه شهر در گسترش ارتفا و سطوح شهرمی باشند. بدینجهت مالحظات راهبردی دفا غیرعامل در طرح جامع شهرها در برابر تهدید ناهمطراز نقش بسزایی در امنیت بلندمدت شهرها خواهد داشت که بایستی موردتوجه مدیران و متخصصان شهری قرار گیرد. 2 -عنوان پروژه: تحوالت سیستم امنیتی در سیرالئون 0 محقق حسن خاراموه کنده، نتیجه تحقیق: نقش سازمانهای غیرنظامی جامعه در فرآیند نشاندهنده اهمیت مشارکت آنان در تحول بخش 2 نظامی است. اگر اصول مالکیتهای محلی مبنا قرار گیرد یک نگرش "انجام کار با آنان" در بخش 1 - Formulating sierra leone'swhite paper 2 - do-it-with-them 34 فصلنامه مطالعات دفاعی استراتژیک - سال هجدهم، شماره 90 ،بهار 1300 مشاوران مؤثرترین روش در ایجاد و دستیابی به توسعه پایدار در یک کشور جنگزده مانند )helmoh kondeh, 2007( .میباشد سیرالئون www.estonica.org :محقق مشخصات National defence system :پروژه- 3 نتیجه تحقیق: دفا غیرنظامی یک بخش الینفک سیستم دفا کامل کشور است. آمادگی غیرنظامی که به شکل نزدیکی به دفا غیرنظامی و دفا اقتصادی مربوط میشود، عملکرد طوالنیمدت یک اجتما را در زمان وقو بحران یا جنگ تضمین میکند. مفهوم شناسی )مدرلهالعالی( پدافند غیرعامل: امام خامنهای در سال 1300 سیاستهای کلی نظام در امور »پدافند غیرعامل« را ابالغ فرمودند که بر اساس بند اول این سیاستها، »پدافند غیرعامل عبارت است از مجموعه اقدامات غیرمسلحانه که موجآ افزایش بازدارندگی، کاهش آسیآپذیری، تداوم فعالیتهای ضروری، ارتقاء پایداری ملی و تسهیل مدیریت بحران در مقابل تهدیدات و اقدامات نظامی دشمن میگردد.« )سیاستهای کلی ابالغی نظام، 1300 .)دفا ، تدابیری است که برای مقاومت در مقابل حمالت سیاسی، نظامی، اقتصادی، اجتماعی، روانی و یا فناوری دشمن یا دشمنان اتخاذ میشود. )نوروزی، 1305 :200) الگوی راهبردی: مدل پیشرفتهای است که تصویر یکرارچه منسجم، ذهنی، پیش برنده و مطلوبپ ممکن در افق زمانی معین مجموعهای از عناصر است. )تعریف عملیاتی خودساخته پژوهشگر( دفاع/ پدافند: واژه »دفع« در اصطالح فقه اسالم، تکلیفی است برای پیشگیری از آسیآهایی که اساس اسالم را تهدید میکند و یا جان و مال و آبروی انسان را هد قرار میدهد. )امام خمینی، 1390 ،ج 1 :405 .)دهخدا دفا را به دو صورت تعریف نموده است: دور کردن از کسی، دور کردن، دفع کردن از کسی، همدیگر را راندن، مزاحم کسی شدن و حمایت کردن کسی را از دفع شر، از دستبرد دشمن )انسان و حیوان( حفن کردن، بازداشتن و پس زدن تعریف نموده. )دهخدا، )0623 :1393 برخی منابع التین نیز وجود تمایز میان دو واژه دفا و پدافند را در کاربرد نشان میدهند در ادبیات بهکاررفته است. ) ,Alexander 1 آمریکایی پدافند در قالآ مفهومی آمادگی در شرایط اضطرار )2002: 209 1 - Emergency Preparedness تثثیر همکاریهای دفاعی ایران و روسیه بر راهبرد ژئوپلیتیک انرژی ایران )با محوریت نفت و گاز( 35 دفاع غیرعامل همهجانبه: اگر در داخل ممالک اسالمى نقشههایى از طر اجانآ کشیده شده باشد که خو آن باشد که تسلط بر ممالک اسالمى پیدا کنند، واجآ است بر مسلمانان که با هر وسیلهاى که ممکن است، نقشه آنها را به هم بزنند و جلوگیرى از توسعه نفوذ آنها کنند. )امام )459 :1309 ،خمینی بازدارندگی: عبارت است از متقاعد ساختن حریف نسبت به اینکه هزینهها و خطرات ناشی از خطمشی اتخاذی او، از منافعی که عایدش میشود بیشتر است. )فریدمن، 305 :153) تهدیدات نرم: دشمن مستکبر بانفوذ دادن فرهنگ خود، با فشار اقتصادی خود، با انوا و اقسام تالشهای سیاسی خود، با گسترهی عظیم تبلیغات خود و با عوامل خائنی که در اختیارش هستند، درصدد تکان دادن فضای جمهوری اسالمی است تا آن را به تبعیّت بکشانند. این آن بخشِ فعّالِ 1 اجتماعیِ این جهاد کبیر است. این جهاد کبیر ابعادی دارد: »جاهِدهرم بِه جِهادًا کَبیراا« در حوزه اجتماعی - فرهنگی تهدیدهای نرم دشمن درصدد کاهش احساس تعلق مردم بهنظام، کم اثر کردن مؤلفههای دینی و ملی تشکیلدهنده هویت ملی، برجسته کردن مسائل قومی، نژادی و مذهبی، کاهش اعتماد مردم بهنظام، ایجاد شکا بین مردم و مسئوالن، بیاعتماد کردن مردم به رسانههای خودی و تعمیق شکا های نسلی و نشان دادن و بزرگنمایی تبعیض بین قومیتها و مذاهآ است )کرمی و همکار، 1301 :05-61) ارتقای پایداری ملی: یعنی بسیج منابع ملی و همافزایی آنها، مردمی کردن دفا و حفن حضور آنان درصحنه افزایش آستانه تحمل ملی، افزایش توانبخشهایی خدمات در شرایط اضطرار و تنظیم برنامههای صرفهجویی و مصر داخلی، بر اساس اقتصاد مقاومتی )عباسزاده، 1304 :26) تهدیدات اجتماعی شهری: تهدیدات دشمن که بهصورت جنگ نرم با استفاده از سالحهای رسانهای و غیرنظامی به دنبال استحاله از درون یک نظام برمیآیند. )شهردار و همکار، 1303 :19 – 0) شهر: در کشور ایران طبق تقسیمات کشوری، انوا شهرهای کشورمان ازنظر عملکرد و اندازه به این صورت طبقهبندیشدهاند: بازار شهر؛ 19-3 هزار نفر جمعیت. روستا- شهر؛ 25-19 هزار نفر. شهر کوچک؛ 59-25 هزار نفر. شهر متوسط کوچک؛ 199-59 هزار نفر. شهر متوسط؛ 259-199 هالزار نفر. شهر بزرگ میانی؛ 599-259 هزار نفر. شهر بزرگ؛ 1999-599؛ هزار نفر. کالنشهر )متروپل(؛ 1 ، 3/3/1331( علیه السالم( بیانات در دانشگاه افسری و تربیت پاسداری امام حسین 36 فصلنامه مطالعات دفاعی استراتژیک - سال هجدهم، شماره 90 ،بهار 1300 5/2 - 1 میلیون نفر. کالنشهر )متروپل ملی(؛ 5/2 میلیون نفر جمعیالت و بیشالتر. )گالروه مطالعالاتی دوره اول داعا: 261) شهر تهران: تهران کالنشهری با جمعیت در شآ 9/0 میلیون نفر و جمعیت روز 12 میلیون نفر و وسعت حدود 999 کیلومترمربع و اختال تراز خطالرأس کنونی تا خطالقعر سکونت تا 1999 متر در معرض چالشها، مخاطرات طبیعی ازجمله سیل، زلزله و ... میباشد. )کارگر، 1303 :49-44 .) تراکم جمعیّت در تهران بین ده هزار و هفتصد تا بیش از یازده هزار نفر در هر کیلومتر مربّع برآورد میشود که بنا بر آمار بیستمین شهر پرتراکم جهان است. )ویکیپدیا، دانشنامه آزاد، 1306) صیانت از مردم: مطابق تئوری سرمایه انسانی در اقتصاد، جمعیت و مردم یک کشور از همه سرزمین- ها، کارخانهها و دیگر تثسیسات در تصر کشور باارزشتر میباشند. کاهش وحشت و تردید در مردم از طریق دفا غیرنظامی کیفیت زندگی مردم را باالبرده و مزایای اقتصادی زیادی دارد )بیگی، .)1393:24 زیرساختهای حیاتی و منابع کلیدی: بهمنزله اهدافی هستند که تجاوز به هر یک از آنها میتواند منجر به ایجاد یک وضعیت بحرانی، مرگ ناگهانی مردم و عواقآ وخیمی همچون کاهش ایمنی و سالمت جامعه گردد. )2003,w,Bosh) 1 جنگ تمیز : جنگ تمیز جنگی است که در آن قوانین و هنجارهای بینالمللی احتالرام گذاشالته شالود ، در آن خشونت محدودشده است؛ بهطوریکه تهدید زندگی غیرنظامیان نیروهای دوست به حالداقل برسالد و در آن شالیوههالایی ماننالالد شالکنجه و اسالتفاده از اسالاللحه کشالتارجمعی ممنالو اسالالت. (VanVeeren, 2013: 91) نظریه انهدام مراکز ثقل: صاحآنظران سیاسی و نظامی آمریکا، پس از تحمل شکست تاریخی خود در جنگ ویتنام )1093 -1064 )مطالعات و تحقیقات قابلتوجه مستمری را در جهت بررسی شکست خود در جنگ یادشده و دستیابی به استراتژی و شیوههای مؤثرتر جنگهای هوایی نمودند. مشاور نظامی امنیت ملی آمریکا، سرهنگ هوایی جان واردن دردهم اگوست 1001 میالدی نظریه خود را که به تئوری پنج حلقه " واردن" مشهور میباشد مطابق شکل 1 ،به پنتاگون ارائه نمود که موردقبول واقع گردید. )عر و همکار، 1302:9 .)نظریهی واردن تا حد زیادی از تفکرات کالزوویتس، تحت عنوان »راهبرد مراکز ثقل« نشثت گرفته است. کالزوویتس بر این باور 1- Clean War تثثیر همکاریهای دفاعی ایران و روسیه بر راهبرد ژئوپلیتیک انرژی ایران )با محوریت نفت و گاز( 39 بود که اولین و شاید مهمترین وریفه در طرحریزی جنگ، شناسایی مراکز ثقل دشمن میباشد و چنانچه در انتخا هد ، اشتباه و خطا رخ دهد، هزینههای بسیاری ایجاد و فرصتهای فراوانی از دست خواهد رفت )گروه بررسیهای راهبردی معاونت پژوهش و تولید علم، 1309 :9 .)این مدل در جنگ اول خلیجفارس، مناقشه کوزوو و جنگ اخیر علیه عراق به کار گرفتهشده است. جنگ 1001 م خلیجفارس موسوم به طوفان صحرا را باید بهعنوان نقطه آغاز جنگهای نسل ششم تلقی نمود. سرهنگ واردن آمریکایی، دشمن را بهعنوان یک سیستم یا ارگان پنداشته و براین اساس آن را مشتمل بر پنج حلقه ارگانیک میداند. حلقههای واردن مطابق شکل 1 ذیل، بنا بر اهمیت از درون به بیرون گسترشیافتهاند؛ بهگونهای که مهمترین حلقه، درونیترین حلقه است که تحت حفارت شدید حلقههای بیرونی قرار دارد. )عر و همکار، 1302:9 .)در این راستا، آمریکا بسترهای الزم را برای شناسایی کلیه نقاط و مراکز حیاتی و حساس کشورهای رقیآ تدار دیده و انجام عملیات روانی و جنگ نرم بر طبق حلقهی چهارم مدل واردن را در جهت تخریآ روحیه و همبستگی ملی و وفاداری مردم، ایجاد شکا بین نظام سیاسی و گرایشها و ارزشهای جامعه و برهم زدن وحدت ملی را در برنامههای کاری خود قرار داده است. )دیوساالر، 1306 :0) شکل1 :مدل پنج حلقهای واردن )مدرلهالعالی( نظر امام خامنهای در مورد تهدید این است که: »تهدیدهایى که متوجه آیندهى درخشان ماست، دو نو است: تهدیدهاى خارجى، تهدیدهاى داخلى؛ اگر از داخل، این ملت دشمن نداشته باشد، عامل نفوذى نداشته باشد و دو چهرگان در مسائل کشور تخریآ نکنند، دشمن خارجى نمى تواند کار زیادى انجام دهد. بعضى از تهدیدها از درون خود ما و در میان نفس خود ماست؛ هر رهبری ملی محصوالت کلیدی زیرساخت ها جمعیت مردمی واراده ملی نیروهای عملیاتی 30 فصلنامه مطالعات دفاعی استراتژیک - سال هجدهم، شماره 90 ،بهار 1300 چیزى که بهسالمت و ایمان و عزم و نشاط لطمه بزند و کار و کوشش و تحصیل جوانان را معوق بگذارد، تهدید است. ولنگارى تهدید است، بىبندوبارى تهدید است، مواد مخدر تهدید است، بى اهمیتى به علم و درس و کار تهدید است، سرگرم شدن به مناقشات اجتماعى بیهوده تهدید است، درگیریهای داخلى تهدید است، بىاعتمادى بهنظام و مسئوالن تهدید است، البته غفلت مسئوالن هم تهدید است، برنامهریزى دشمن بیرونى هم تهدید است. یک ملت بیدار، یک ملت آگاه، یک ملت زنده، یک ملت جوان، یک ملت انقالبى مرل ملت ما، باید همهى این تهدیدها را از سر راه 1 خود بردارد.« اهداف تهدیدهای شهری )سخت- نیمه سخت و نرم(: بر اساس اهدا در سه گروه تهدیدهای نالرم ، نیماله سخت و سخت طبقهبندی میشوند. هر یک از این سه گروه مشتمل بر سطوح جزئیتری از تهدید هستند که در نو تهدیدهای نرم در حوزه شهریامروزه با توجه به رشد فکری و آگالاه ی عمالوم ی ملتهای جهان، نفوذ و سلطه و به دست آوردن مستعمرات از راه لشکرکشیهای نظامی، بهآسالانی امکانپذیر نیست و در صورت اجرا هزینههای زیادی را بر مهاجمالان تحمیال ل مال یکنالد؛ باله همال ین سبآ، بیش از یک قرن است که استعمارگران روش نفوذ در کشورها را تغییر دادهاند. آن ها معموالا اجرای مقاصد خود را با عناوین تبلیغ مذهبی، رواج فنالاوری ، تالرو یج زبالان ، انجمالن هالا ی خیریال ه، ترویج بهداشت، سوادآموزی، بهعبارتدیگر، به نام سیاستهای فرهنگی و فرهنالگ پالذیری انجالام میدهند. هرچند نمیتوان آن عناوین را ازنظر نالو دوسالت ی و انسالان یت موردتردیالد قالرارداد ، ولال ی تاریخچهی روابط و خدمات مزبور نشان داده است که آن برنامهریزیها، در جهت رشد و بالندگی فرهنگ این کشورها نبوده بلکه زمینهی اسارت کامل فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسیشالان را فراهم ساخته است. موضو اصلی تهدیدات اجتماعی را »هویت« تشکیل میدهد کاله بالا عناصالری چون زبان، فرهنگ و ... شناسانده میشود. بااینحال به دلیل اهمیت فزاینده »هویالت اجتمالاعی « در معادالت امنیتی طی سالهای پایانی قرن بیستم، شاهد تولید دودسته از متون امنیتی میباشیم که هر یک به روایتی از »تهدید اجتمالاعی « تثکیددارنالد . )اسالکندری ، 1304 :199 )از آن زمالان کال ه جنالگ بهعنوان یک پدیده موردمطالعه قرار گرفت، جنگ روانی نیز بهعنوان ابزاری در خدمت جنگ بالوده و بدان توجه شده است. در تعریف جنگ روانی گفتاله شالده : »اسالتفاده طراحالی شالده از تبلیغالات و ابزارهای مربوط به آن، برای نفوذ در خصوصیات فکری دشمن، با توسل به شیوههایی کاله موجال آ 1 -امام خامنهای ، بیانات در دیدار با جوانان در مصالی بزرگ تهران، 1/2/1390 مدرلهالعالی تثثیر همکاریهای دفاعی ایران و روسیه بر راهبرد ژئوپلیتیک انرژی ایران )با محوریت نفت و گاز( 30 پیشرفت مقاصد امنیت ملی شود«. فناوریهای ارتبالاطی ال اطالعالاتی جدیالد ، مفهالوم و شالیوه هالای عملیات روانی را متحول، آن را وارد مرحله جدیدی کرد که به جنگ اطالعاتی یا جنالگ رسالانه ای موسوم شده است. ایجاد آشو ، رعآ و وحشت، تولید و اشاعه شالایعه ، خدعاله و فریالآ ، ایجالاد شک و توهم، دادن وعده، تحریالک ، دامالن زدن باله اختالفالات قالومی ، مالذهبی و ... از روشهالای عملیات روانی میباشند؛ مانند: جنگ روانی و ایجالاد اختالفالات و درگیالری هالای داخلالی )قالومی، دینی(، آشو در شهرها و مراکز زیست و فعالیت )مانند توطئههای احالزا وابسالته دمالوکرات در آذربایجانغربی، خلق مسلمان در تبریز، خلق تالرکمن در گنبالد، خلالق عالر در اهالواز در 1350- 1359 )و یا ایراد خسارت به منابع و خطوط انتقال یا ناوگان حمالل ونقالل عمالومی شالهری )گالروه مطالعاتی دوره اول پدافند غیرعامل داعا:204-230 )و یا اقدام به جنالگ بالی قاعالده )یکالی از انالوا تهدیدات مردم محور( توسط دشمن )جاللی فراهانی، 1306 :11 )مانند فتنه سال 00 در تهران جمعبندی اهداف موردنظر از تهدیدات مزبور عبارتاند از: ایجاد فشار بر دولتمردان و مسئوالن )مانند فشار در پذیرش قطعنامه صلح 500 از سوی آمریکا و رژیم بعری(، بر هم زدن نظم اجتماعی، ایجاد ازهمگسیختگی در مردم و مجبور نمودن آنها به مهاجرت از شهرها )مانند تخلیه سلیمانیه عراق و اکرر شهرهای مرزی ایران توسط رژیم بعری و تخلیه بخشی از جمعیت نقده توسط گروهکهای ضدانقال وابسته(، ایجاد نارضایتی در مردم و جامعه، نگران ساختن رزمندگان جبههها نسبت به اوضا شهرها و روستاهای زادگاهشان و خانوادههایشان )مانند بمباران مدرسه دخترانه شهر میانه آذربایجان و به شهادت رساندن فرزندان رزمندگان لشکر عاشورا که در عملیات جبهههای جنو کشور موفق شده بودند(، از بین بردن مقاومت عقبههای شهری و پشتیبانی شهروندان از نیروهای نظامی، جابهجایی و مهاجرت جمعیتها که تثثیرات سوء اجتماعی مرل فقر، بزهکاری، بیکاری را به دنبال دارد. آثار تهاجم نظامی دشمن به شهرها: در پی تهاجم دشمن، عواقآ و آثاری که ممکن است در شهروندان ایجاد شوند عبارتاند از: - تخریآ مراکز اصلی خدماترسانی مردمی مانند شهرداریها و زخمی و کشته شدن مردم - گسترش ناامنی و افزایش فعالیت اشرار در هجوم به بانکها، فروشگاهها و منازل مردم و... - عدم کنترل جمعیت و هجوم مردم به خروجیهای شهر و مراکز ارائه خدمات 49 فصلنامه مطالعات دفاعی استراتژیک - سال هجدهم، شماره 90 ،بهار 1300 - قطع ارسال مواد غذایی، دارو، خون و تجهیزات پزشکی مردم و گسترش بیماریهای واگیردار مردمی و عدم دسترسی مردم به خدمات بهداشتی درمانی اولیه در مراکز خصوصی و دولتی - از کار انداختن سامانههای حملونقل عمومی درون برونشهری: اتوبوس، مترو، راهآهن برونشهری، هواپیما - قطع آ و آلودگی آ آشامیدنی و قطع برق و قطع گاز و انوا دیگر سوخت مایحتاج مردم - صدمات زیربنایی به مراکز و اماکن مردمی شهری منجر به عدم تخلیه زبالهها و نخالههای شهری مردم، گسترش حیوانات موذی در شهر و درنتیجه اختالالت بهداشت محیط شهر - تهاجم دشمن به اماکن مقدسه باهد ایجاد تهییج و آشو اجتماعی در منطقه، قطع فعالیت رسانه ملی و رسانههای مکتو که مانع اطال رسانی شفا به مردم شده و درنتیجه جهت ایجاد زمینه جدی برای گسترش شایعات - انجام عملیات روانی، ایجاد وحشت، درگیریهای قومی و مذهبی و دیگر اشکال آشو های اجتماعی، رسانهها و ایادی داخلی، گسترش افسردگی، دل سردی و اختالالت روحی و روانی مردم باید دانست که عموماا "شهرها بهعنوان اولویت اهدا دشمنان در هنگام جنگ و افزایش نسبت تلفات غیرنظامیان در حمله به شهرها در جنگهای اخیر بودهاند، جدول ذیل بیانگر تلفات غیرنظامیان در جنگ جهانی دوم میباشد. )جاللی فراهانی و همکار، 1300) جدول 1 :تلفات نظامی و غیرنظامی در جنگ جهانی دوم به تفکیک کشور نام کشور تلفات نظامی تلفات غیرنظامی جمع مالحظات 209/999 - 209/999 آمریکا به دلیل دور بودن مردم از صحنه تهاجم، تلفات غیرنظامی نداشت انگلستان 999/499 999/199 999/599 تلفات غیرنظامی در اثر بمباران هوایی فرانسه 999/299 999/459 999/659 تلفات غیرنظامی در اردوگاه هایمرگ سابق شوروی جمعیت کل از درصد 19 25/699/999 12/999/999 13/699/999 سابق شوروی هوایی بمباران اثر در غیرنظامی تلفات 9/499/999 4/999/999 3/499/999 آلمان لهستان جمعیت کل از درصد 25 6/999/999 5/999/999 399/999 لهستان یوگسالوی سابق 999/399 999/149 999/449 19 درصد از کل جمعیت یوگسالوی سابق 599/999 359/999 159/999 یونان 0/999/999 6/999/999 2/999/999 چین 3/199/999 699/999 2/995/999 ژاپن 52/409/999 20/249/999 23/149/999 جمع تثثیر همکاریهای دفاعی ایران و روسیه بر راهبرد ژئوپلیتیک انرژی ایران )با محوریت نفت و گاز( 41 پدافند غیرعامل پس از اسالم: مهمترین عناصر دفاعی سکونتگاههای انسانی در ایران در دوران پس از اسالم عبارت بودهاند از: 1 -قلعه )ارگ-دژ(، 2 -بارو )حصار، دیوار، سور، کهن دژ، قهندژ(، 3- برج، 4 -خندق، شیر حاجی )حصاری که به دور حصار درون بود(. پهنه شهر در این دوران ازنظر دفاعی دارای سلسلهمراتآ فضایی سهگانهی، ارگ )قهندژ( که قصر عمارت حکومتی بود. شارستان که خود شهر در میان حصار بود. ربض )حومه( که بخش خارج از حصار بود. )رحمت ا... علیه( پدافند غیرعامل از منظر امام خمینی : در هنگام نبرد مجال پرداختن به همه جهات، قوتها، ضعفها، برنامهها و در حقیقت ترسیم استراتژی دفا همهجانبه، نبوده است. در شرایط عادی باید با سعهصدر و بهدوراز حآ و بغضها به این مسائل پرداخت و از همه اندوختهها، تجربهها، استعدادها و طرحها استفاده نمود. )صحیفه نور، 20 فروردین 1360) بهرهگیری از اسناد باالدستی: در این اسناد، ارزشهای اساسی، اصول راهبردی و اهدا راهبردی حوزه تخصصی موضو تحقیق به شرح ذیل عنوان شاخص در مدلسازی بهرهگیری شده است. الف( ارزشهای اساسی حاکم بر نظام پدافند غیرعامل کشور: معنویت و قداست دفا ، تفکر و عمل بسیجی، نفی سلطه کفار، حفن نظام جمهوری اسالمی، صلحآمیز بودن. )سند راهبرد ملی پدافند )24-34 :1302-1306 ،غیرعامل ب( اصول راهبردی حاکم بر نظام پدافند غیرعامل کشور: نفوذناپذیری، پویایی، خالقیت و نوآوری، انسجام و همافزایی ملی، چندمنظوره سازی و صرفه اقتصادی، دفا همهجانبه، پیشدستی در در تهدیدات، هوشمندی و ابتکار، تفکر راهبردی، دانش بومیسازی، مکمل دفا عامل، صیانت از مردم و سرمایه انسانی، حفن آرامش روانی جامعه، پیوستگی مردم و حکومت، ارتقاء آمادگی و مقاومت ملی. )همان: 34- 24) ج( تولید ادبیات و جمعبندی جلسات با خبرگان خاص )نتایج بررسی و اعالم نظر خبرگان خاص و تائید مدل مفهومی و جداول شاخصها(: بهمنظور کشف بهتر مفاهیم این تحقیق و تولید ادبیات، ازآنجاییکه صیانت از جمعیت شهری و پدافند غیرعامل دارای وجوه مشترکی ازجمله "تکمیل چرخه دفاعی" و " کمک به بازدارندگی دفاعی" بوده و همچنین پدافند غیرعامل دارای جنبههای مختلف سخت و نرم میباشد، بهمنظور شناسایی تهدیدات نظامی نوین متصور در حوزه شهری با استناد به اسناد ، سیاستهای کلی نظام، سیاستهای )مدرلهالعالی( فرادست اعم از فرامین و سخنان امام خامنهای مصو سازمان پدافند غیرعامل، اصول دفا غیرعامل و بررسی محیطی در حوزه شهری، ویژگی بخشهای مختلف حوزه شهری و عوامل مؤثر در هر بخش آن پس از طراحی مدل مفهومی و 42 فصلنامه مطالعات دفاعی استراتژیک - سال هجدهم، شماره 90 ،بهار 1300 پرسشنامه نسبت به انتخا و دعوت به جلسات طوفان فکری از 15 نفر خبرگان خاص باسابقه مدیریت حداقل 29 سال در بخشهای دفاعی، پدافند غیرعامل، مهندسی، بحران، امنیتی، حفارتی و بخش مدیریت شهری کشور اقدام و دستاوردها به همراه مستندات مندرج دربندهای تحقیق به ایشان ارائه شد که متعاقباا پس از بحث و تبادلنظر و لحا اصالحات الزمه مدل مفهومی در قالآ یک بعد مشتمل بر 3 مؤلفه و 0 شاخص به شرح جداول ذیل جمعبندی شد. جدول 2 :مؤلفهها و شاخصهای برعد دفا اجتماعی شهر تهران ردیف مؤلفه مصو خبره خاص شاخص مربوطه منبع 1 نظام مردمدار و مردم یار ارتقاء کیفیت زندگی، سالمت، ایمان، عزم و نشاط شهروندان بیانات، 1/2/1390 -سیاستهای کلی نظام در دوره چشمانداز 2 جلوگیری از بىاعتمادى مردم بهنظام و مسئوالن 1390/2/1 ،بیانات 3 مردمی کردن پدافند غیرعامل در تهران )عباس زاده، 1304 :26( –)سند راهبرد )34-24 :1306-1302 ،ملی 4 هویت ایرانی- اسالمی حفن هویت اجتماعی، زبان و فرهنگ محالت شهری )1304:143 ،اسکندری) 5 حفن هویت شهرسازی ایرانی- اسالمی سیاستهای کلی نظام در امور شهرسازی – سیاستهای کلی برنامه ششم توسعه 6 مدیریت خواستههای قومی- مذهبی شهروندان )پایداری، 1304) 9 ارتقاء پایداری ملی ارتقاء مصونیت سازی و تدابیر کارساز و عوامل بسیار مهم در دفا شهری بیانات، 13/9/1360 – بیانات، 4/0/1304 0 بسیج همهجانبه مردم متناسآ با نو تهدیدات نظامی دشمن و آسیآناپذیر بودن جامعه شهری )امام خمینی، 1390 :135- ) سیاستهای کلی برنامه ششم توسعه – )34-24 :1306-1302 ،ملی راهبرد سند) 0 ایجاد نظام جامع پدافند غیرعامل )48:1996,Morin) تثثیر همکاریهای دفاعی ایران و روسیه بر راهبرد ژئوپلیتیک انرژی ایران )با محوریت نفت و گاز( 43 روششناسی این تحقیق از نو کاربردی – توسعهای بوده و روش انجام این تحقیق از رویکرد آمیخته شالامل دو رویکرد کیفی مبتنی بر روش دلفی 1 بر اساس رویکرد پژوهش جدلی یعنی: نظر یا تز )ایجاد عقیالده یا نظر(، پاد نظر یا آنتیتز )نظر و عقیدهی مخالف( و نهایتاا ساخت سنتز )توافالق و اجمالا جدیالد( شکلگرفته است که در پی فرایند ساخت نظریه تازهای ایجاد میشود. به اعتقاد هلمالر ، دلفالی ابالزار ارتباطی سودمندی بین گروهی از خبرگان است که فرموله کردن آرای اعضاء گروه را آسان میکند. )31-17: 1977, Helmer (بعالوه مطالعه اسنادی و کتابخانهای و رویکرد کمی بالا تمرکالز بالر روش توصیفی ال پیمایشی می باشد. جامعه آماری را صاحآنظران، خبرگان و اعضای هیئتعلمی کشوری و لشگری تشکیل دادند که حداقل دارای 29 سالال تجرباله کالار ی در رابطاله بالا موضالو تحق یالق و حداقل دارای مدر تحصیلی کارشناسی ارشالد بودنالد و چالون تعالداد افالراد خبالره متخصالص در دسترس در این رشته محدود بود با حجم حدود 99 نفر از خبرگان در دسترس و مرتبط با موضو انتخا و با استفاده از فرمول کوکران به تعداد 50 نفر محاسبه گردید. جامعه آماری تحقیالق بالرای دادههای کمی و پیمایش با توجه به پراکندگی جامعه موردپژوهش از نموناله گیال ری تصالادفی سالاده استفاده شد؛ و برای دستیابی به حجم نمونه، از رابطه کوکران استفادهشده است. ابزارهای گردآوری اطالعات بهصورت روش میدانی در این تحقیق عبارتانالد از: مصالاحبه ، پرسالش ناماله و ابزارهالای گردآوری اطالعات که درروش کتابخانهای علمی و تخصّصی عبارتاند از: کلیّهی کتا های علمی و تخصّصی درزمینه موردپژوهش، مقاالت علمی و پژوهشی، اسالناد و مالدار دسالت اوّل ، آرشالیو سازمانهای رسمی، سایتهای اینترنتی آکادمیک با فیشبرداری از این اسناد و مدار است. بالرای به دست آوردن بخشی از دادههای کیفی، از روش انجام مصاحبهی اکتشافی ساختمند یالا میزگالرد خبرگی با متخصصان و خبرگان در این حوزه استفاده شد. پیمایشهای موردنیاز از طریق طراحالی ، توزیع و گردآوری پرسشنامه در میان مخاطبان خاص شامل مسئوالن و متولیان طالراز اوَل حالوزه - های مدیریت راهبردی، پدافند غیرعامل، مدیریت شهری در قسالمت هالای مختلالف شالامل: وزارت دفا و پشتیبانی نیروهای مسلح، ستاد کل نیروهای مسلح، وزارت امور خارجه، دانشگاه عالی دفالا ملی، متولیان این حوزهها در سراه پاسداران و آجا انجام شالد. بالرای باله دسالت آوردن روایالی ایالن پژوهش، از اعتبار محتوا استفاده شد. برای ارزیابی پایایی پرسشنامه از روش دونیمه کردن استفاده 1 -Delphi 44 فصلنامه مطالعات دفاعی استراتژیک - سال هجدهم، شماره 90 ،بهار 1300 شد که پس از ورود دادههای پرسشنامه به نرمافزار با اسالتفاده از آزمالون گالاتمن ، ضالریآ پا یالایی 04.9 بالاله دسالالت آمالالد. در موودرد دادههو ی ح صو از پرسشوم م از فموودآ امو ری وو د وو زیوور تجزی تحلی صدرت گرفو: برای محاسبات مربوط به ویژگیهای جمعیت شالناختی و بخشالی از دادههای حاصل از پیمایش، از جداول توزیع فراوانی، میانگین و انحرا استاندارد و...استفاده شالد و برای تحلیل عوامل و شاخصهای مربوط به الگوی موردنظر و روابط بالین ایالن عوامالل از فنالون علمی الزمه استفاده شد. ازاینرو ابتدا مبانی نظری تحقیق موردمطالعه قرارگرفته و اسناد باالدسالتی ، ) سند چشمانداز، برنامههای پنجساله و فرمایشات مقام معظم رهبالری امالام خامناله ای مدرلاله العالال ی ( بررسال ی و موردمطالعه قرار گرفت. برای تحلیل سؤالهای مربوط به جمعیت شناختی تحقیق، تحلیل توصیفی دادهها و تعیین میزان مطلوبیت شاخصها از آمار توصیفی با استفاده از نرمافزارهالای اِکسالل و اِس. پی.اِس. اِس 10 ،برخی از ویژگیهای نموناله آمالاری باله صالورت توصالیف ی و بالا جالدول و نمالودار ارائهشده است. از آزمون فریدمن نرمافزار اِس. پی.اِس. اِس 10 برای رتبهبندی شاخصها، مؤلفهها استفاده شد. از ضریآ همبستگی اسریرمنِ نرمافزارِ اس.پی.اس.اس 10 ،بالرای انالدازه گیالری میالزان ارتباط بین متغیرهای رتبهای استفاده گردید. برای آزمون مدل مفهومی پژوهش از پی. اِل. اِس؛ کاله یک فن مدلسازی مسیر واریانس محور است، برای بررسی برازش مدل اندازهگیری، برازش مالدل ساختاری پژوهش استفاده شد. جمعآوری اطالعات از روش تحقیقات میدانی بالا اسالتفاده از ابالزار پرسشنامه محقق ساخته تهیهشده و نسبت به انتخا و دعوت از 15 نفر از اندیشمندان و خبرگان خاص در بخشهای دفاعی، پدافند غیرعامل، مهندسی، بحران، امنیتی، حفالارتی و بخالش مالدیریت شهری کشور از روش انجام مصاحبهی اکتشافی ساختمند یا میزگرد خبرگی اقدام شد و نظراتشان با ذکر درجه اهمیت و الویتبندی اخذ گردید. سرس الگوی نهایی تحقیق با برعد »دفالا ا جتمالاعی « و 4 مؤلفه و 10 شاخص تهیه شد. مؤلفههای بهدستآمده در پژوهش بهگونهای هستند کاله در قالالآ نقشهای اصلی تمام ورایف اجتماعی مدیران شهری را به لحا مفهومی دربر مالی گیرنالد. تالالش شده است که تمام مؤلفهها و شاخصها در قالآ این برعد شکل بگیرد. ازجمله یافتاله هالای تحقیالق ، این است که ارائه الگوی راهبردی مزبور بهمنظور پایهریزی مدلی قابلتعمیم به سایر کالنشالهرها ی کشور میباشد. تثثیر همکاریهای دفاعی ایران و روسیه بر راهبرد ژئوپلیتیک انرژی ایران )با محوریت نفت و گاز( 45 توصیف جمعیت شناختی پاسخدهندگان: بر اساس نتایج بهدستآمده فراوانی، عبارت است از: جدول 3 :توزیع فراوانی پاسخگویان برحسآ سطح تحصیالت دکتری دانشجوی دکترا کارشناسی ارشد نو تعداد 10 16 24 جدول 4 :توزیع فراوانی پاسخگویان برحسآ رتبه/جایگاه نو 16 19 10 10 29 21 تعداد 1 3 16 22 0 0 جدول 5 :توزیع فراوانی پاسخگویان برحسآ آخرین جایگاه مقامات کشوری امنیتی و حفارتی مدیر شهری و اجتماعی دفاعی، بحران و ..غ. آموزشی مقامات لشگری نو تعداد 9 9 14 19 2 12 جدول 6 :توزیع فراوانی پاسخگویان برحسآ سنوات خدمتی باالی 39 سال از 26 تا 39 سال از 29 تا 25 سال نو تعداد 29 10 21 جدول 9 :توزیع فراوانی پاسخگویان برحسآ سازمان سایر آجا ناجا سراه وزارت علوم و آموزش عالی ستاد کل ن. م وزارت دفا وزارت کشور نو تعداد 10 2 0 0 5 3 0 4 46 فصلنامه مطالعات دفاعی استراتژیک - سال هجدهم، شماره 90 ،بهار 1300 تجزیهوتحلیل دادهها و یافتههای تحقیق پرسشنامه با مقیاس 5 درجهای طیف لیکرت طراحیشده و برای تعیین میزان مطلوبیت از طیف سهبخشی استفاده شد. در این تحقیق، طیف سهبخشی با توجه به مقیاس 5 درجهای پرسشنامه مطابق جداول ذیل ترسیم و بر اساس آن میزان مطلوبیت عاملهای پرسشنامه محاسبه گردید. جدول 0 :محاسبه میانگین وزنی و میزان مطلوبیت شاخصهای برعد دفا اجتماعی شاخصها فراوانی گزینهها وزن کلی کیفیت شاخص میانگین وزنی خ.ز م ز مطلو خ. مطلو نسبتاا نامطلو ارتقاء کیفیت زندگی، سالمت، ایمان، عزم و نشاط شهروندان * 4.20 253 9 2 6 24 29 * 4.36 259 1 2 6 16 34 مسئوالن و بهنظام مردم بىاعتمادى از جلوگیری * 3.06 220 9 6 13 23 19 تهران در غیرعامل پدافند کردن مردمی حفن هویت اجتماعی، زبان و فرهنگ محالت شهری 13 26 19 3 9 226 03.3* * 3.00 235 9 4 15 10 22 اسالمی- ایرانی شهرسازی هویت حفن * 3.60 210 1 5 14 39 0 شهروندان مذهبی- قومی خواستههای مدیریت ارتقاء مصونیت سازی و تدابیر کارساز و عوامل بسیار مهم ... * 4.90 241 9 4 0 24 22 بسیج همهجانبه مردم متناسآ با نو تهدیدات نظامی دشمن و آسیآناپذیر بودن جامعه شهری * 4.25 251 1 2 9 29 20 * 4.34 256 2 2 2 21 32 غیرعامل پدافند جامع نظام ایجاد از 0 شاخص این برعد 5 شاخص از کیفیت مطلو و 4 شاخص از کیفیت نسبتاا مطلو برخوردارند. تثثیر همکاریهای دفاعی ایران و روسیه بر راهبرد ژئوپلیتیک انرژی ایران )با محوریت نفت و گاز( 49 جدول 0 :ضریآ همبستگی شاخصها و مؤلفههای برعد دفا اجتماعی مؤلفه شاخص دار مردم نظام هویت ایرانی و مردم یار اسالمی - ارتقاء پایداری ملی بندی طبقه ضریآ تعیین ارتقاء کیفیت زندگی، سالمت، ایمان، عزم و نشاط شهروندان 93.9 خو 53.9 جلوگیری از بىاعتمادى مردم بهنظام و مسئوالن 92.9 خو 52.9 مردمی کردن پدافند غیرعامل در تهران 90.9 خو 61.9 حفن هویت اجتماعی، زبان و فرهنگ محالت شهری 00.9 خیلی خو 90.9 حفن هویت شهرسازی ایرانی- اسالمی 03.9 خیلی خو 60.9 مدیریت خواستههای قومی- مذهبی شهروندان 99.9 خو 40.9 ارتقاء مصونیت سازی و تدابیر کارساز و عوامل بسیار مهم در دفا شهری 9.50 خو 9.99 بسیج همهجانبه مردم متناسآ با نو تهدیدات نظامی دشمن و 04.9 خیلی خو 91.9 آسیآناپذیر بودن جامعه شهری ایجاد نظام جامع پدافند غیرعامل 96.9 خو 50.9 معیارهای ارزیابی برازش بخش مدلهای اندازهگیری: برای بررسی برازش مدلهای اندازهگیری سه مورداستفاده میشود: پایایی شاخص، روایی همگرا و روایی واگرا. پایایی شاخص نیز توسط سه معیار موردسنجش واقع میگردد: 1 )آلفای کرونباخ، 2 ) پایایی ترکیبی، 3 )ضرایآ بارهای عاملی. )داوری و همکار، 1302 :49) نتایج ارزیابی مدلهای اندازهگیری انعکاسی در جدول زیر خالصهشده است. همانطور که دیده میشود، همه معیارهای ارزیابی مدل برآورده شدهاند که پشتیبانی را برای پایایی و روایی سنجه فراهم میکنند. جدول 19 :نتایج مدلهای اندازهگیری انعکاسی برای برعد دفا اجتماعی ( B1( ی اجتماع دفا برعد متغیرهای مکنون کد شاخص بارهای عاملی پایایی معر آلفای کرونباخ پایایی ترکیبی اِ. وی.ای. روایی افتراقی نظام مردمدار و مردم یار )m1) 9.924 9.051 Sh1 بله 9.605 9.069 9.999 9.991 9.039 Sh2 9.632 9.905 Sh3 هویت ایرانی- اسالمی )m2) 9.010 9.095 Sh4 بله 9.661 9.053 9.939 9.666 9.016 Sh5 9.400 9.996 Sh6 ارتقاء پایداری ملی )m3) 9.602 9.026 Sh7 بله 9.954 9.092 9.036 9.096 9.000 Sh8 9.993 9.090 Sh9 40 فصلنامه مطالعات دفاعی استراتژیک - سال هجدهم، شماره 90 ،بهار 1300 همانطور که در جدول باالآمده است، مالی بینالیم کاله تمالا می ضالرا یآ بارهالا ی عالامل ی 0 شالاخص مؤلفههای برعد مذکور از 4.9 بیشتر است که نشان از مناسآ بودن این معیار دارد؛ و مقالادیر آلفالای کرونباخ و پایایی ترکیبی و اِ. وی.ای. برای تمام مؤلفههای این برعد، مقادیر مناسآ و قابلقبولاند. تحلیل نهائی بر اساس نتایج حاصله جلسات طوفان فکری و مصاحبه اکتشافی اولیه با خبرگان خاص تمامی خبرگان بعد دفا اجتماعی و مؤلفههای سهگانه پیشنهادی را کافی و مورد تثیید قراردادند. تعدادی بیشترین اهمیت را برای این برعد قائل بوده و تعدادی همنظر به سبکسازی تهران و انتقال بخشهایی کارکردی از آن را به دیگر شهرها ارائه دادند. اکرریت خبرگان میزان اهمیت شاخص- های پیشنهادی را زیاد و خیلی زیاد نظر دادهاند. تعدادی به ساختار مشتر پدافند غیرعامل و بحران تثکید داشتند. تعدادی مدیر یکرارچه و واحد شهری و فرمانده بحران تهران را شهردار و با عملکرد قرارگاهی پیشنهاد داشته و تعدادی فرماندهی واحد با برنامهریزی متمرکز و اجرای غیرمتمرکز را پیشنهاد دارند. تعدادی با توجه به ساختارهای سیاسی و اداری کشور مدیریت واحد و فرماندهی را برای شهردار پیشنهاد نداشته و اعتقاددارند اکنون باید وزارتخانهای مانند کشور عهدهدار این مهم باشد. شکل 2 :الگوی نهایی تحقیق تثثیر همکاریهای دفاعی ایران و روسیه بر راهبرد ژئوپلیتیک انرژی ایران )با محوریت نفت و گاز( 40 نتیجهگیری و پیشنهاد الف-نتیجه گیری: پاسخ به سؤاالت:9 -شناخت بُعد دفاع اجتماعی. ازآنجاییکه صیانت از جمعیت شهری و پدافند غیرعامل دارای وجوه مشترکی ازجمله "تکمیل چرخه دفاعی" و " کمک باله بازدارنالدگی دفالاعی " میباشند و همچنین پدافند غیرعامل دارای جنبههای سالخت و نالرم مالی باشالد باله منظالور شناسالایی تهدیدات اجتماعی نوین متصور در حوزه شهری بالا اسالتناد باله اسالناد فرادسالت اعالم از فالرامین و ، سیاستهالای کلالی نظالام، سیاسالت هالای ابالغالی سالازمان پدا فنالد مدرلهالعالال ی( سخنان امام خامنهای ) غیرعامل، اصول سیاستهای دفا غیرعامل در حوزه شهری، ویژگالی بخالش هالای مختلالف حالوزه شهری و عوامل مؤثر در هر بخش آن جهت صیانت از مردم در قالالآ برعالد دفالا اجتمالاعی نتالایج تحقیق احصاء و دستهبندی گردید؛ که بر اساس مصاحبه و نظرات خبرگان به آن اشاره شد. 8 -شناخت مؤلفهها. در پاسخ به سؤال دوم پژوهش الگوی طراحیشده دارای 3 مؤلفه میباشد که نتایج تحقیق احصاء و به شرح این مؤلفهها دستهبندی گردید: نظام مردمدار و مردمیار، هویت ایرانی- اسالمی، ارتقاء پایداری ملی 3 -شناخت شاخصهای تأثیرگذار. در پاسخ به سؤال سوم پژوهش الگوی طراحیشده دارای 0 شاخص میباشد که نتایج تحقیق احصاء و در الگو ارائه گردید. 4 -شناسایی ویژگیهای شهر تهران مؤثر بر الگو. با توجه به اینکه تهران پایتخت و یکی از مهمترین مؤلفههای حاکمیت، ثبات و پایداری مرکز سیاسی کشور جمهوری اسالمی ایران محسو میشود. پدافند غیرعامل در برابر رویکردهای نوین تهدیدات دشمن در حوزهی اجتماعی ایجا مینماید که نسبت به رفع سرگردانی مدیران شهری و مشخص شدن ورایف آنان در انجام تکالیف برنامههای اجرایی راهبردها توجه ویژه گردد. گسترش بیشازحد توسعه جغرافیایی و تنو اجتماعی و تمرکز زایی در تهران )کالنشهر( آسیآپذیری آن را در حوادث طبیعی و بعضاا انسانی )مرل ساختمان پالسکو( را نشان داده و به نظر میرسد برای حوزههای موضوعی مدیریت واحد و یکرارچه کالنشهر تهران الزم است ساختار شهرداری تهران تکمیل گردد. 5 -مشخص نمودن روابط بین شاخصها، مؤلفهها و بُعد دفاع اجتماعی. مبتنی بر چارچو نظری تحقیق، ویژگی بخشهای مختلف حوزه شهری و عوامل مؤثر در هر بخش آن جهت صیانت از مردم و همچنین نتایج جلسات و مصاحبهی اکتشافی ساختمند یا میزگرد خبرگی با صاحآنظران و خبرگان خاص جمعبندی گردیدند و پس از اخذ پاسخهای پرسشنامههای 59 فصلنامه مطالعات دفاعی استراتژیک - سال هجدهم، شماره 90 ،بهار 1300 ارائهشده به خبرگان عمومی ارائه نتایج حاصله به خبرگان خاص و اخذ تثییدیه ایشان، الگوی نهایی تحقیق مشتمل بر 1 برعد، 3 مؤلفه و 0 شاخص ارائه گردید. درمجمو با توجه به سابقه چهارساله پژوهشگر در معاونت عمرانی وزارت کشور و رئیس کارگروه شهرداریهای سازمان مدیریت بحران کشور و مسئول تهیه الیحه پیشنهادی 399 مادهای مدیریت واحد و یکرارچه شهری، الزم میداند که بر اساس ماده 193 قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه کشور که الزاماا باید شهردار کالنشهر تهران همان مدیریت واحد و یکرارچه شهری باشد و ازآنجاییکه تمام ویژگیهای شهر تهران را قانونگذار در ماده 193 برنامه پنجم توسعه و قانون مدیریت بحران کشور در تعیین اختیارات مدیریت شهری تهران لحا نموده و بعالوه ورایفی هم از سوی کمیته دائمی پدافند غیرعامل کشور برای آن در قرارگاه و کمیته پدافند تهران احصا و ابالغ گردیده است باید وی بهصورت توأم فرمانده قرارگاه بحران و قرارگاه پدافند غیرعامل شهر تهران هم باشد تا با پشتیبانی اعضاء حقوقی نهادهای شورای قرارگاه پدافند غیرعامل تهران، شورای اسالمی شهر تهران، شورای ستاد بحران استان تهران و اعضا کمیته پدافند غیرعامل شهرداری تهران بااقتدار جهادی و سرعت بسیجی و اختیارات قانونی مشخص و از پیش تعیینشده فارغ از جوّ ابهامات و جنجالهای اجتماعی- سیاسی صحنه بحران را با طیآ خاطر فرماندهی نماید تا دشمنان و مخالفین کشور مستمسکی برای تشویش اذهان عمومی و نقد حوادث بزرگ )مانند آ گرفتگی تونل متروی تهران در سال 1303 و یا ریزش برج پالسکو در سال 1305 )را نداشته باشند. فلذا الزم است مجلس شورای اسالمی با اصالح ماده 193 برنامه پنجم )که دولت را مجاز به تشکیل مدیریت واحد و یکرارچه شهری دانسته( و تنفیذ آن در الیحه در حال بررسی و تصویآ برنامه ششم، تشکیل آن را به دولت تکلیف نماید و دولت هم بهفوریت الیحه 399 مادهای روی میز باقیمانده از دولت دهم را تکمیل و به مجلس تقدیم نماید. ب- پیشنهادها: الف( پیشنهادهای اجرایی: 1 -الگوی مستخرجه این تحقیق توسط دستگاههای ذیربط مبنای عمل قرار گیرد. 2 -ساختار مستقلی در کشور جهت صیانت از مردم در برابر تهدیدات اجتماعی کالنشهرها )بهویژه تهران( نظر گرفتهشده و در این راستا ابعاد دیگر جنگ و تهدید )جنگهای نوین( موردتوجه قرارگرفته و خصوصاا مقابله با تهدیدات فرهنگی و اجتماعی در الویت قرار گیرد. تثثیر همکاریهای دفاعی ایران و روسیه بر راهبرد ژئوپلیتیک انرژی ایران )با محوریت نفت و گاز( 51 ب( پیشنهادهایی برای تحقیقات بعدی: 1 -تثکید پژوهشهای آتی بر ساختار تلفیقی و مشتر مدیریت صحنه بحرانهای طبیعی و غیرطبیعی با رویکرد پدافند غیرعامل معطو شود. 2 ال هر یک از تهدیدات نوین دشمن بهصورت جداگانه و سناریوسازی آنها و اتخاذ بهترین الگو در جهت صیانت از مردم بررسی شود. 3 -در خصوص الگوی مدیریت شهری با کاربردهای چندمنظوره در شرایط جنگهای نوین دشمن پژوهش شود. 52 فصلنامه مطالعات دفاعی استراتژیک - سال هجدهم، شماره 90 ،بهار 1300 فهرست منابع " قرآن کریم"  امام خمینی ) رحمت ا... علیه( ، )1390")صحیفه نور"، مجلدات 21-1 ،تهران، دفتر حفن و نشر آثار امام، چا. سوم  مکارم شیرازی، ناصر، )1309" ،)تفسیر نمونه"، جلد 12 ،تهران، دارالکتآ السالمیه الف- منابع فارسی:  اسکندری، حمید، )1304" ،)دانستنیهای پدافند غیرعامل"، چا. 6( ویرایش 4 ،)تهران، بوستان حمید  بیگی، ، )1393 "،)نیاز امروز، ضرورت فردا"، اهمیت نقش مدیریت شهری، مجله تدبیر شماره 55  جاللی فراهانی، غالمرضا، )1306" ،)رویکردهای نوین تهدید شناسی"، ویژهنامه دفا پنهان آبان مالاه 1306 در هفته پدافند کشور، سازمان پدافند غیرعامل  جاللی فراهانی، غالمرضا و هاشمی فشارکی، سیدجواد، )1300" ،)پدافند غیرعامل در آینه قوانین و مقررات"، تهران، سازمان پدافند غیرعامل  داوری، علی و رضازاده، آرش، )1302" ،)مدلسازی معادالت ساختاری با نرمافزار PLS ،"تهران: سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی. چا. اول.  دهخدا، علیاکبر، )1393 "،)لغتنامه دهخدا"، جلدهای سوم و هفتم، انتشارات دانشگاه تهران  شهردار، شها الدین و حسینی، سید حسین، )1303" ،)مدیریت شهری و پدافند غیرعامل شهری"، )علیهالسالم( دانشگاه جامع امام حسین .  عباس زاده، حسن، )1304" ،)رساله تدوین راهبردهای پدافند غیرعامل جهت مقابله بها تهدیهدات علیه تأسیسات پتروشیمی"، تهران، دانشگاه عالی دفا ملی، دانشکده دفا ملی.  عر ، امیرحسین و ستاره، علیاکبر، )1302 "،)الگوی مدیریت پدافند غیرعامل در طرحهای شهری"، تهران، دانشگاه صنعتی مالک اشتر، پژوهشکده شهرسازی و معماری دفاعی.  فرزاد بهتاش، محمدرضا و آقابابایی، محمدتقی، )زمستان 1309" ،)مفاهیم پدافند غیرعامل در مدیریت شهری با تمرکز بر شهر تهران"، مرکز مطالعات و برنامهریزی شهر )تهران(. دانش شهر، 39.  کارگر، بهمن، )1303 "،)امنیت شهری"، انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.  کرمی، رضا و شهالیی، ناصر، )1301" ،)راهبردهای مقابله با تهدید نرم دشمن"، امنیت پژوهی، ش .30 تثثیر همکاریهای دفاعی ایران و روسیه بر راهبرد ژئوپلیتیک انرژی ایران )با محوریت نفت و گاز( 53  گروه مطالعاتی دوره اول مدیریت راهبردی پدافند غیرعامل، )1304" ،)ارائه طرح راهبردی دفاع غیرعامل کشور"، تهران، دانشگاه عالی دفا ملی، دانشکده دفا ملی.  نوروزی، محمدتقی، )1305 "،)فرهنگ دفاعی- امنیتی"، تهران، انتشارات سنا. ب – منابع انگلیسی:  Alexander,ender, (2002), Constructing international Politics. International Security, Vol.20, No.1  Bosh, George, w, )2003( , National Strategy for the physical protection of critical infrastructure and key assets,The Department of Homeland Security  kharamoh kondeh, al. hassan, (1977. 2007), Security system transformation in Sierra Leone, edited by dr paul Jackson, university of Birmingham  Helmer, Olaf, (1977-02-01),“Problems in futures research: Delphi and causal crossimpact analysis”. Futures, no. 1.  Morin, J. M.Precis de sociologic. Paris: Nathan, 1996  Van Veeren, ES (2013), ‘Clean War, Invisible War, Liberal War: The Clean and Dirty Politics of Guantánamo. Bloomsbury Academic, university of BRISTOL ج- سایت ها:  امام خامنهای ) مدرلهالعالی( "مجموعه بیانات"، قابلدسترسی در: ir.Khamenei.WWW- -wiki https://fa.m.wikipedia.org ویکیپدیا: در قابلدسترسی، تهران شهر(، 1306( ،آزاد دانشنامه   مجمع تشخیص مصلحت نظام، سیاستهای کلی، قابلدسترسی در: ir.maslahat-  سازمان پدافند غیرعامل کشور، سند راهبردی پن ساله پدافند غیرعامل، )1302 تا 1306) -ttp://www.gerdab.ir/fa/news/227

 

 

 

 

https://sds.sndu.ac.ir/article_903_0127248da02baa9fdc515dce3174b7fd.pdf