الزامات و ملاحظات پدافند غیرعامل در معماری اماکن مذهبی (نمونه موردی: مصلی امام خمینی(ره))-پایان نامه کارشناسی ارشد

استاد داور : دکتر سید جواد هاشمی فشارکی

الزامات و ملاحظات پدافند غیرعامل

در معماری اماکن مذهبی   

       (نمونه موردی: مصلی امام خمینی^(ره))

پایان نامه کارشناسی­ارشد رشته مهندسی پدافند غیرعامل گرایش طراحی

 نگارش  سید رضا احمدی

استاد راهنما     دکتر فتح الله شمسایی

استاد مشاور مهندس مهدی لگزیان

16 مهر99

 

چکیده

امروزه اکثر کشورهای صنعتی و پیشرفته در جهان و نیز کشورهایی که تجربه‌ی تلخ جنگ را دارند و طعم ویرانی و خسارات ناشی از آن را چشیده‌اند جهت حفظ سرمایه‌های ملی و منابع حیاتی خود توجه ویژه‌ای به مقوله‌ی پدافند غیر عامل نموده و در راهبرد دفاعی خود جایگاه بسیار مهمی برای آن قائل شده‌اند.

مصلای امام خمینی که مجموعاً تا ۵۰۰۰۰۰ نفر گنجایش دارد تنها به عنوان محل برگزاری نمازهای یومیه و نمازهای جمعه مورد استفاده قرار نمی‌گیرد، بلکه به صورت یک مجتمع بزرگ اسلامی که دارای کاربری‌های متنوعی است، طراحی شده‌است. در طرح مصلی سالن‌های متعددی به منظور برگزاری نمایشگاه قرآن، گردهمایی‌ها و سمینارهای داخلی و بین‌المللی، همچنین موزه انقلاب اسلامی، آمفی تاتر، مرکز مطالعات و تحقیقات بین‌المللی اسلامی، مؤسسه آموزشی علوم اسلامی، مرکز آموزشی صنایع دستی و هنرهای اسلامی و ایرانی، بنای یادمان وداع امت با امام، بازار صنایع دستی و فرهنگ و نشریات قرار گرفته است.

با توجه به اهمیت موضوع در خصوص اماکن مذهبی و سابقه­ی تهدیدات گذشته و همچنین موضوع تحقیق حاضر، تدوین ملاحظات پدافند غیرعامل در طرح معماری مصلی امام خمینی(ره)، در این تحقیق با طرح سوالات هدفمند و استاندارد شده در پرسشنامه­ها اقدام به جمع­آوری داده شده و سپس با استفاده از نرم افزارهای آماری به بررسی و تجزیه و تحلیل داده­های موجود پرداخته می­شود. در نهایت براساس اطلاعات حاصله از تجزیه و تحلیل­های آماری پرسش­های اصلی تحقیق پاسخ داده شده است. یافته­های حاصل این تحقیق بصورت14 ملاحظه در مجموعه­ی مصلی برای زمان بحران مورد بررسی و ارائه گردیده است که با رعایت این ملاحظات می­تواند خسارت کمتری را برای این مجموعه در نظر گرفت.

کلیدواژه‌ها: 

پدافند غیرعامل-الزامات، ملاحظات، مصلی امام خمینی

فهرست نوشتار

1-1 مقدمه  11

2-1  بیان مسأله  12

3-1 اهمیت و ضرورت تحقیق   15

4-1پیشینه تحقیق   16

1-5 اهداف     25

1-5-1 هدف اصلی    25

1-5-2 اهداف فرعی    25

1-6 سؤالات اساسی تحقیق   25

1-6-1 سوال اصلی    25

1-6-2 سوالات فرعی    26

1-7 متغیرهای تحقیق   26

1-7-1 متغیر مستقل   26

1-7-2  متغیر وابسته  26

1-7-3 متغیرهای تعدیل کننده : 27

1-8 فرضیهها 28

1-9 تعاریف واژگان کلیدی    28

فصل دوم  31

(مبانی نظری تحقیق)  31

مقدمه : 17

2-1 بخش اول : شناخت تهدیدات    18

2-1-1  تعریف تهدید   18

2-1-2  انواع تهدیدات    19

2-1-2-1 تهدیدات طبیعی    19

2-1-2-2 تهدیدات انسان ساخت     20

2-1-3 ویژگیهای تهدید   22

2-1-3-1 نسبی بودن   22

2-1-3-2  زمینه ای و وابسته بودن   22

2-1-3-3  ارزش محور بودن   22

2-1-3-4 سلبی بودن   22

2-1-3-5  فراگیر و عمومی بودن   22

2-1-3-6  داشتن قابلیت و استعداد بالا   22

2-1-3-7 انفعالی بودن   23

2-1-3-8 کاربردی و عملی بودن   23

2-1-3-9 احتمالی و هراس انگیز بودن: 23

2-1-3-10  داشتن آثار منفی مستقیم : 23

2-1-4  سطوح تهدید   23

2-1-4-1  سطح راهبردی    23

2-1-4-2 سطح تاکتیکی : 24

2-1-5 ابزار تهدید   24

2-1-5-1 ابزار شناسایی    24

2-1-5-2  ابزارهای دقیق و نشانه گیری سلاح های راهبردی    24

2-1-5-3 ابزار های حمله و تهاجم به هدف: 25

2-1-6  پیامدهای تهدید مصلی امام خمینی(ره)  25

2-1-7  لزوم امنیت در فضاهای اماکن مذهبی    25

2-1-8 تهدیدات عمده در فضاهای زیارتی    26

2-1-9 پیشینه تهدیدات اماکن مذهبی    27

2-1-9-1 داخلی    28

2-1-9-1-1  حرم مطهر رضوی    28

2-1-9-1-2  حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه (س)  29

2-1-9-1-3  حادثه تروریستی مسجد ابوذر  30

2-1-9-1-4  بمب‌گذاری در نماز جمعه سال 1363  30

2-1-9-1-6 انفجار تروریستی مسجد حضرت علی ابن ابی‌طالب (ع) زاهدان   31

2-1-9-1-7  انفجار تروریستی مسجد جامع زاهدان   32

2-1-9-1-8 ترور شهدای محراب در اماکن مذهبی    33

2-1-9-1-9 انفجار بمب در مسجد امام بازار  34

2-1-9-1-10  حمله مسلحانه به مسجد صاحب‌الزمان کوهدشت     34

2-1-9-1-11  آتش‌سوزی مسجد ارگ      35

2-1-9-1-12  بمب‌گذاری مقابل مسجد جعفرآباد ارومیه  35

2-1-9-1-13 حمله مسلحانه ضدانقلاب به مردم در مراسم بزرگداشت شهادت انوشیروان رضایی    36

2-1-9-1-13  انفجار در مسجد جامع مهاباد  36

2-1-9-1-14  حادثه تروریستی تاسوعای چابهار  36

2-1-9-1-15  حمله مسلحانه عناصر ضدانقلاب به حسینیه کامیاران   37

2-1-9-1-16  انفجار یک بمب در مسجد جامع شهر سنندج   37

2-1-9-1-17  حمله مسلحانه به مسجد و نمازگزاران در اهواز  38

2-1-9-1-18  بمب‌گذاری در حرم مطهر امام خمینی(ره) سال 1388  38

2-1-9-1-19  حادثه تروریستی حرم امام خمینی(ره)  در سال 1396  38

2-1-9-2- خارجی    39

2-1-10  انفجار  61

2-1-10-1 تعریف انفجار  61

2-1-10-2  اثرات انفجار  62

2-1-10-3  موج  انفجار  63

2-1-11  آسیب های ناشی از انفجار در ساختمان   63

2-1-11-1  آسیب های کالبدی    64

آسیبهای غیر کالبدی    67

2-1-11-3  سطوح محافظت ساختمان   68

2-2  بخش دوم: شناخت پدافند غیرعامل   69

2-2-1 تعریف و مفهوم پدافندغیرعامل   70

2-2-2 قابلیت‌های پدافند غیرعامل   71

2-2-3 اهداف دفاع غیرعامل   71

2-2-4 اصول دفاع غیر عامل   72

2-2-4-1 انتخاب عرصه های ایمن در جغرافیای کشور: 73

2-2-4-2 تعیین مقیاس بهینه استقرار جمعیت وفعالیت در فضا 73

2-2-4-3 پراکندگی در توزیع عملکردها ، متناسب با تهدیدات و جغرافیا 73

2-2-4-4 کوچک سازی ، ارزان سازی و ابتکار در دفاع غیر عامل   73

2-2-4-5  انتخاب مقیاس بهینه پراکندگی  و توجیه اقتصادی پروژه  74

2-2-4-6 موازی سازی سامانه های پشتیبانی وابسته  74

2-2-4-7  مقاوم سازی استحکامات و ایمن سازی سازه های حیاتی    74

2-2-4-8  مکان یابی  و استقرار عملکردها 75

2-2-4-9 مدیریت بحران در صحنه ها 75

2-2-4-10  استتار و نامرئی سازی    75

2-2-4-11 کور کردن سامانه اطلاعاتی دشمن   75

2-2-4-12 پوشش در همه زمینه ها 76

2-2-4-13  فریب ، ابتکارعمل و تنوع درکلیه ی اقدامات    76

2-2-4-14  حفاظت اطلاعات سامانه حیاتی و حساس     76

2-2-4-15 تولید فضاهای دو منظوره  76

2-2-5 اهمیت پدافند غیرعامل   77

2-2-6 پیشینه‌ی پدافند غیرعامل   77

2-2-7 رابطه پدافند غیرعامل و معماری    79

2-2-8 الزامات معماری در پدافند غیرعامل   79

2-3 مطالعه موردی(مصلی امام خمینی)  79

2-3-1  موقعیت     79

2-3-2 راههای دسترسی    84

2-3-2-1  تعداد دربهای قرار گرفته در هر خیابان   85

2-3-3  قرارگیری فضاها و همچنین ترازها در مجموعه مصلی    88

2-3-4  معماری داخلی    92

فصل سوم  100

(روش شناسی تحقیق)  100

مقدمه : 101

3-1 روش اجرای تحقیق   101

3-2  انتخاب روش تحقیق   101

3-3 روش گردآوری اطلاعات    102

3-3-1 روش‌های کیفی    103

3-3-2 روش کمی    104

3-4  اصول طراحی پرسشنامه  104

3-5  جامعه آماری و نمونه‌گیری    106

3-6  گویه‌ها و سؤالات پرسشنامه  108

3-7  روایی یا قابلیت اعتبار ابزار اندازه‌گیری    109

3-8 پایائی یا قابلیت اعتماد ابزار اندازه‌گیری    109

3-9  ویژگی‌های جامعه تحقیق   110

3-10  روش تجزیه و تحلیل اطلاعات    110

3-10-1 تجزیه و تحلیل کمی    111

3-10-2 تجزیه و تحلیل کیفی    111

فصل چهارم  112

(تجزیه و تحلیل یافته‌های تحقیق)  112

4-1  مقدمه  113

4-2 ملاحظات بر اساس پرسشنامه و خروجی نرم افزار  113

فصل پنجم   129

(نتیجه گیری و ارائه پیشنهادها)  129

5-1  مقدمه  130

5-2  خلاصه تحقیق   130

5-3  نتایج پژوهش     130

ارائه راهکار‌ها وپیشنهادها جهت تحقیق   138

5-5 پیشنهادها جهت تحقیق   138

5-6  پیشنهادها اجرائی    139

5-7  محدودیتهای تحقیق   139

6 فهرست منابع   141

5 اهداف

1-5-1 هدف اصلی

• تدوین الزامات و ملاحظات پدافند غیر عامل در معماری اماکن مذهبی بویژه مصلی تهران

1-5-2 اهداف فرعی

• احصاء طیف تهدیدات متصور در اماکن مذهبی بویژه مصلی تهران 
• شناسایی آسیب‌پذیری مصلی تهران در برابر تهدیدات
• ایمن سازی اماکن مذهبی و استفاده برای چند منظوره سازی مصلی تهران با رعایت الزامات و ملاحظات پدافند غیر عامل

1-6 سؤالات اساسی تحقیق

1-6-1 سوال اصلی

• الزامات و ملاحظات پدافند غیر عامل در معماری اماکن مذهبی(بویژه مصلی تهران) چیست؟

1-6-2 سوالات فرعی

• انواع تهدیدات و طیف تهدیدات در امکان مذهبی کدام است؟
• آسیب‌پذیری مصلی تهران در برابر طیف تهدیدات کدام است؟
• اصول و الزامات حوزه­ی معماری جهت ایمن­سازی و چند­منظوره­سازی مصلی تهران کدام است؟

1-7 متغیرهای تحقیق

متغیر شامل هر چیزی است که بتواند ارزش­های گوناگون و متفاوت بپذیرد. این ارزش­ها می­تواند در زمان­های مختلف برای یک شخص یا یک چیز متفاوت باشد یا اینکه در یک زمان برای اشخاص یا چیزهای مختلف تفاوت داشته باشد.

1-7-1 متغیر مستقل

متغیر محرک، درونداد است که بوسیله پژوهشگر اندازه گیری، دستکاری یا انتخاب می­شود تا تأثیر یا ارتباط آن با متغیر دیگری معین شود. متغیر مستقل پیش فرض متغیر وابسته است. به عبارت دیگر این متغیر مقدمه و متغیر وابسته نتیجه است. با توجه به تهدیدات اماکن مذهبی در دهه­های اخیر، باید کاهش آسیب پذیری و بازسازی سریع مدنظر معماران و مهندسان باشد لذا لازم است کل سازه با معماری بر اصول پدافند غیرعامل ساخته شود. در این تحقیق الزامات و ملاحظات متغیر مستقل می باشد.

1-7-2  متغیر وابسته

متغیر پاسخ، برونداد یا ملاک است و عبارت است از وجهی از رفتار یک ارگانیسم که تحریک شده است. متغیر وابسته مشاهده یا اندازه گیری می شود تا تأثیر متغیر مستقل بر آن معلوم و مشخص شود این متغیر از طریق متغیر مستقل پیش بینی می­شود. (نوفرستی، 1395)  در این تحقیق معماری اماکن مذهبی (نمونه موردی: مصلی تهران) متغیر وابسته می باشد.

1-7-3 متغیرهای تعدیل کننده :

متغییر مستقلی است که نقش ثانویه دارد و محقق مایل است تا اثر آن را در فرآیند آزمون فرضیه، در کنار متغییر مستقل مطالعه کند. در واقع متغییر تعدیل کننده، دومین متغییر مستقلی است که به خاطر تعیین تاثیر آن در رابطه بین اولین متغییر مستقل و ومتغییر وابسته، انتخاب شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد. تغییر تعدیل کننده عاملی است که توسط پژوهشگر انتخاب، اندازه گیری و یا دست کاری می شود تا مشخص شود که تغییر آن موجب تغییر رابطه بین متغییر مستقل و پدیده مشاهده شده می شود یا خیر. واژه تعدیل کننده به ما اطلاع می دهد که متغییر مستقل ثانوی باید کنار گذاشته شود.

چنان چه محقق علاقمند به مطالعه تاثیر متغییر مستقل X بر متغییر وابسته Y است و فکر می کند که ماهیت این رابطه به علت وجود متغییر سومی مانند Z است، بنابراین Z را می توان به عنوان متغییر تعدیل کننده مورد تحلیل قرار داد. به عنوان مثال فرض کنیم محققی بر روی رضایت شغلی کارمندان دولت مطالعه می کند او فرضیه ای را تدوین می کند که "رضایت شغلی کارمندان با میزان حقوق ماهیانه آنان رابطه دارد. " مسلما و بی تردید برای هر محققی این سوال مطرح می شود که آیا میزان رضایت شغلی کارمندان ناشی از افزایش حقوق ماهیانه در بین کارمندان زن و مرد تفاوتی دارد؟ یعنی درست است که می گوییم(به عنوان فرضیه) برای بالا بردن رضایت شغلی کارمندان باید حقوق ماهیانه آنها را افزایش  داد، اما آیا تاثیر اقدام نزد کارمندان زن و مرد یکسان می باشد؟ در این جا، جنسیت را در صورت بندی این فرضیه، متغییر تعدیل کننده می نامند. در صورت بندی فرضیه، متغییر تعدیل کننده همانند متغییر های مستقل و وابسته نام برده می شود. مثال دیگر در این خصوص، آزمون این فرضیه می باشد که همبستگی بین هوش و معدل دانشگاهی، در بین دانشجویان پسر بیش تر از دانشجویان دختر است. در این مثال هوش متغییر مستقل، معدل دانشگاهی متغییر وابسته و جنسیت متغییر تعدیل کننده است.در این تحقیق پدافند غیرعامل متغیر تعدیل کننده می باشد.

 

1-8 فرضیه­ها

 

• بنظر می­رسد ملاحظات پدافندغیرعامل از قبیل توجه به ورودی­ها، خروجی­ها، بازشوها، جنس مصالح و.... در مصلی امام خمینی^(ره) در کاهش آسیب­پذیری­های فضاهای این مکان در برابر تهدید خارجی مؤثر می­باشد

6 فهرست منابع

1. اصغریان جدی، الزا‌مات معمارانه در دفاع غیرعامل پایدار، تهران ، دانشگاه شهید بهشتی،1386
2. سید بهشید حسینی. معیارهای پدافند غیرعامل در طراحی معماری ساختمان­های جمعی شهری، نشر عابد، 1389
3. علی قاضی. الزامات پدافند غیرعامل در مکان‌یابی و طراحی معماری پناهگاه‌ها، فضاهای امن و جان‌پناه‌های چندمنظوره شهری، پروژه کسر از خدمت، دانشگاه جامع امام حسین (ع)، 1397
4. محمدحسین نوفرستی. تدوین ملاحظات پدافند غیر عامل در طرح معماری صحن حضرت فاطمه زهرا(س)درشهر نجف اشرف، دانشکده و پژوهشکده پدافند غیرعامل، دانشگاه جامع امام حسین (ع)، 1395
5. سید امیر نظام خیرآبادی. مکانیابی و طراحی پناهگاه های عمومی دومنظوره در محدوده حرم مطهر رضوی، دانشگاه جامع امام حسین، 1394
6.  فرشاد نوریان ، محمدحسین الهی زاده و محمدمهدی عبدالهی ثابت. کاوشی در نظام مساجد در کاربری زمین شهر و استخراج معیارهای مکانگزینی آن، نشریه هنرهای زیبا، دوره 19، شماره 3، پاییز 1393
7. دی کی چینگ، فرانسیس، معماری، فرم، فضا و نظم، ترجمه زهره قراگزلو، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چاپ هشتم، 1382.
8. لوکوربوزیه؛ "زمان و معماری"، ترجمه دکتر منوچهر مزینی، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران، 1376.
9. جلالی فراهانی، غلامرضا و هاشمی فشارکی، سید جواد، پدافند غیرعامل در آیینه قوانین و مقررات، تهران، انتشارات نقش یاس، 1389.
10. معاونت توسعه فرهنگی و اطلاع رسانی سازمان پدافند غیرعامل کشور؛ "سند راهبردی سازمان پدافند غیرعامل کشور"، چاپ دوم، 1388.
11. مبحث 21،"مقررات ملی ساختمان،)پدافندغیر عامل)" مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن ، ویرایش ششم1389
12. روز شمار وقایع تروریستی ایران 1359
13. اسناد انقلاب اسلامی، ج 1 الی 5 ، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1374
14. «Blast hits mosque in Iran's Zahedan, 15 dead-IRNA». رویترز، ۲۸ مه ۲۰۰۹.
15. «انفجار در مسجد ابوذر تهران». موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی. بازبینی‌شده در ۲۵ فوریه ۲۰۱۶.
16. خامه یار احمد، تخریب زیارتگاه های اسلامی در کشورهای عربی، 1393
17. غفاری آذر، مجتبی. تحقیق" ارزیابی تهدیدات ،آسیب پذیری و ریسک حرم حضرت معصومه (س) " دانشگاه صنعتی مالک اشتر، 1394.
18. اسکندری، حمید؛ "فرهنگ واژگان موضوعی پدافند غیرعامل"، چاپ اول، تهران، بوستان حمید، 1391.
19. اسکندری حمید  ، "دانستنی های دفاع غیر عامل  "،1389
20. اژدر، سوسن و دهقان منشادی، غلامرضا، نگرشی بر اصول و مبانی معماری و شهرسازی، چاپ دوم، تهران، مؤسسه انتشارات ستایش، 1390.
21. اولمان، ریچارد ، روشندل  جلیل ،" امنیت ملی و نظام بین المللی" ، انتشارات سمت ، 1384
22. بابایی، سعید، سیمای نجف اشرف، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، 1376
23. بلاغی، حجت، تاریخ نجف اشرف و حیره، تهران، مظاهری، 1368
24. بیات آقبلاقی  محسن ، "ارزیابی ریسک و راهنمای کاهش پتانسیل حملات تروریستی به ساختمان ها" ، ترجمه فما 452 ،شرکت منابع آب و نیرو ایران ،1390
25. پیری، "جزوه درسی تهدیدات"، دانشگاه صنعتی مالک اشتر، 1391
26. پیمان صفا،" استحکامات و سازه های امن"، انتشارات دانشگاه صنعتی مالک اشتر ، چاپ زمستان1388
27. جلالی غلامرضا  ،" چهار گفتار در باب دفاع غیر عامل " ، سازمان دفاع غیر عامل  کشور ، 1389
28. حاجی ابراهیم زرگر، اکبر و مسگری هوشیار، س(1390) پدافند غیر عامل در معماری راهکاری جهت کاهش خطرپذیری در سوانح // سومین کنفرانس بین‌المللی مدیریت جامع بحران در حوادث غیر مترقبه طبیعی. 
29. حافظ­نیا، محمدرضا؛ «مقدمه­ای بر روش تحقیق درعلوم انسانی»، چاپ 15، تهران، انتشارات سمت، 1387.  
30. حسینعلی بیگی غلامرضا ،" اصول و ضوابط طراحی ساختمان های امن"، 1388
31. جلالی فراهانی، غلامرضا، مقدمه­ای بر مبانی نظری پدافند غیرعامل با رویکرد تهدیدات جدید، تهران، مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه جامع امام حسین(علیه السلام)، 1391.
32. خاکی؛ «روش تحقیق با رویکردی بر پایان­نامه نویسی»، انتشارات مرکز تحقیقات علمی کشور، 1378.
33. خدارحمی حسین، "آشنائی با حملات و ویژگیها واثرات انواع سلاح‌ها و مهمات"، جزوه درسی کارشناسی ارشد دفاع غیر عامل ، 1389
34. داعی نژاد، فرامرز، اصول ورهنمودهای طراحی وتجهیز فضای باز مجموعه های مسکونی به منظور پدافند غیرعامل، مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن، چاپ اول، 1385.
35. دانایی فرد و همکاران؛ «روش شناسی پژوهش کمی در مدیریت: رویکردی جامع»، انتشارات صفار، 1383.
36. - داوری نژاد مقدم مسعود و مبهوت محمد رضا ، دفاع غیر عامل  و نقش آن در کاهش آسیب پذیری و افزایش ایمنی ساختمانهای شهری، عضو هیئت علمی موسسه آموزش عالی خاوران مشهد،دومین همایش ملی ایمنی ساختمان (برداشت شده از صفحه 382 مجموعه مقالات همایش مهندسی و مدیریت دفاع غیر عامل، 1391 ، دانشگاه جامع امام حسین (ع) )
37. دیوسالار عبد الرسول ، مقدمه ای بر محیط شناسی نظامی و جنگ های اطلاعاتی ، دانشگاه صنعتی مالک اشتر ، 1386
38. دهخدا  علی اکبر ، "لغت نامه دهخدا "، موسسه چاپ وانتشارات دانشگاه تهران، 1351
39. رجبی، محمد حسین، کوفه ونقش آن در قرون نخستین اسلامی،1390
40. رفیعی سرشکی بیژن وسائرین،" فرهنگ معماری ایران"، مرکزتحقیقات ساختمان ومسکن، نشریه شماره  362 ، چاپ اول، 1382
41. سعیدی، علی و یاوری یزدان(1391) ملاحظات پدافند غیرعامل در مکان‌یابی نمونه مطالعاتی: مصلی تهران،  همایش سراسری تبیین سیستم‌های مهندسی و مدیریت پدافند غیرعامل. – تهران، دانشگاه جامع امام حسین (ع) - صفحة 265.
42. سرمد، حجازی و بازرگان، هرندی؛ «روش های تحقیق در علوم رفتاری»، انتشارات آگاه، 1380.
43. سکاران؛«روش­های تحقیق در مدیریت»،موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه­ریزی ،1381.
44. نادری و سیف نراقی ؛ «روش های تحقیق در علوم انسانی»، انتشارات بدر، 1375.
45. شمسایی زفرقندی ، فتح اله . "فرم معماری ونقش آن درکاهش آثارموج انفجار"، اولین همایش معماری وشهرسازی ازمنظرپدافندغیرعامل،دانشگاه صنعتی مالک اشتر، 1390
46. صفوی سید محمد مهدی و سواد کوهی فر ساسان و اشتری فر مجید ، "ملاحظات معماری داخلی در برابر نفوذ و آثارناشی ازموج انفجار" ، اولین همایش معماری وشهرسازی ازمنظرپدافندغیرعامل،دانشگاه صنعتی مالک اشتر، 1390
47. صالحی، اسماعیل، ویژگیهای محیطی فضاهای شهری امن، مرکز مطالعاتی وتحقیقاتی شهرسازی ومعماری، تهران، 1387.
48. عزیزآبادی، احمد ، "بررسی شاخصهای طراحی پناهگاه‌های دومنظوره مجتمع های مسکونی" پایان نامه کارشناسی ارشد، تهران ، دانشگاه صنعتی مالک اشتر. 1390
49. علوی، سیداحمد، "راهنمای مصور سفر زیارتی عراق "، چاپ چهل وپنجم، قم ،نشرمعروف ،1394.
50. فرزام شاد  مصطفی،" اصول طراحی ارگونومیک معماری درفضاهای امن مدفون" ،  اولین همایش علمی پژوهشی شهرسازی و معماری با رویکرد پدافند غیرعامل ، دانشگاه صنعتی مالک اشتر،1389
51. فرزام شاد مصطفی، "مبانی معماری در دفاع غیر عامل" ، موسسه انتشاراتی جام جم ، 1386
52. فرزام شاد، مصطفی، جایگاه فضای معماری در ساختمان مقاوم در برابر انفجار، فصلنامه علمی-تخصصی انجمن علمی پدافند غیرعامل ایران، دوره اول، شماره 2، پائیز 92، ص 81-87.
53. قائدان ،اصغر، "عتبات عالیات عراق" ،تهران، نشرمشعر،1383.
54. کیوی، کامپنهود؛ «روش تحقیق در علوم اجتماعی»، ترجمه عبدالحسین نیک گهر، نشر توتیا،1370.
55. گزارش جامع مطالعات طرح توسعه وسازماندهی حرم مطهرعلوی، تهران، دانشگاه شهید بهشتی،1388
56.  لبانی مطلق، محمدحسین، "مرمت و احیای مدرسه آیت الله سید محمدکاظم یزدی در نجف اشرف"، پایان نامه کارشناسی ارشد، تهران دانشگاه علم وصنعت. 1388
57. موحدی نیا  جعفر ، "مفاهیم نظری و عملی دفاع غیر عامل "، مرکزبرنامه ریزی وتالیف کتاب های درسی معاونت آموزش و نیروی انسانی ستاد مشترک سپاه ، 1385
58. نباتی، عزت الله؛ "پدافند غیرعامل با رویکرد به حوزه تهدیدات"، چاپ اول، تهران، انتشارات مرکز آموزشی و پژوهشی شهید سپهبد صیاد شیرازی، 1389.
59. نظامی پور مهری ،" نقش دفاع غیر عامل  درامنیت کشور"، پژوهش،1388
60. نیری، آرش؛ "طراحی سازه­های امن (اصول و مفاهیم پایه)"، چاپ اول، تهران، انتشارات دانشگاه صنعتی مالک اشتر، 1392.
61. هاشمیان، عاطفه السادات، برنامه ریزی کاهش تلفات زوار به دنبال حادثه غیرمترقبه در مجموعه حرم مطهر رضوی، مورد مطالعاتی فضای زیرگذر مجموعه [کنفرانس] // پنجمین کنفرانس بین‌المللی مدیریت جامع بحرانهای طبیعی. - تهران ,1393
62. هاشمیان ،عاطفه‌السادات، برنامه ریزی جهت کاهش تلفات زوار به دنبال حوادث غیرمترقبه در مجموعه حرم مطهر رضوی، پایان نامه کارشناسی ارشد - تهران ،دانشگاه شهید بهشتی،1390
63. هاشمی فشارکی، سید جواد و شکیبا منش، امیر، طراحی شهری از منظر دفاع غیر عامل، چاپ اول، تهران، بوستان حمید، 1390.
64. هاشمی فشارکی، سید جواد، محمودزاده، امیر، فرهنگ توصیفی دفاع غیرعامل، اصفهان، علم آفرین‏، 1391.
65. هاشمی فشارکی سید جواد و قراباغی محسن ،مبانی طراحی و ساخت فضاهای امن پناه گاهی ، 1390
66. وزارت مسکن و شهرسازی دفتر امور مقررات ملّی ساختمان، مبحث بیست و یکم مقررات ملّی ساختمان پدافند غیرعامل، چاپ ششم، نشر توسعه ایران، 1392.
67. موسوی سید محمد رضا راهبردهای مدیریت شهری و ارائه الگوی مناسب از منظر پدافند غیرعامل 1396

ج- پایگاه های اطلاع رسانی اینترنتی

1-پایگاه اطلاع رسانی www.musalla.ir

 2-پایگاه اطلاع رسانی www.hamshahrionllin.ir

3-پایگاه اطلاع رسانی www.tehran.ir

4 پایگاه اطلاع رسانی www.habilian.ir

5 پایگاه اطلاع رسانی www.irdc.ir

 

Imam Hossein Comprehensive University

Faculty of Passive Defense

 

Master's Thesis

Passive Defense Engineering Design Orientation

 

Passive Defense Considerations in Urban Planning and Management against Terrorist Threats (Case Study: Kermanshah)

 

Supervisor

Advisor