#################.....حکمرانی به سبک دولت تدبیر وامید.....#################
دکتر سید جواد هاشمی فشارکی
دستورات از داخل اطاق دربسته رییس جمهور
حکمرانی به سبک دولت تدبیر وامید
دراین یادداشت ، در ابتدا ویژگی های مثبت ومنفی کارگزاران از منظر امام علی (ع)بیان شده ؛سپس حکمرانی به سبک دولت تدبیر وامید تبیین گردیه و در انتها حکمرانی در گام دوم انقلاب اسلامی براساس بیانیه گام دوم رهبرانقلاب ارایه شده است . ومیتوان میزان تطابق حکمرانی دولت تدبیر وامیدرا با حکمرانی تبیین شده توسط امام علی (ع) و انتظارات گام دوم انقلاب اسلامی را سنجید.
از نظر واژه شناسی، حکمرانی به معنی هدایت کردن یا اداره کردن بر می گردد . حکمرانی،به مفهوم عمل؛یا روش ،حکم راندن؛ و همچنین اداره یا وظیفه حکم راندن است. حکم راندن به معنی حکم فرمایی یا کنترل کردن با بهره گرفتن از اختیار و همچنین بودن در حکومت است(نقیبی مفرد،۱۳۸۹، ۹۹).وحکمرانی شایسته[1]. ، امروزه به عنوان یکی از موضوعات حوزه حقوق عمومی، شاخصههای مطلوب یک حکمرانی مورد بحث و بررسی قرار میدهد. حکومت به معنای انتزاعی آن عبارت است از: فرمانروایی اداره امور و تدبیر و سیاست در کارها است. امیرالمومنین(ع) در اینباره فرمودهاند: «و لا یصلح الرعیّه الّا بصلاح الولاه» [2] ؛ یعنی صلاحیت و شایستگی مردم منوط به شایستگی حکمرانان است.
- الف )حکمرانی از منظر امام علی (ع)
در دیدگاه امام علی(علیه السلام)، فلسفه حکومت احیای حق، انهدام باطل و رساندن انسان از خاک به خداست. امام درباره ملاک های کلی گزینش مدیران و کارگزاران حکومت نیز صفاتی را برمی شمارد که اهم این اوصاف و معیارها به قرار ذیل است [3] :
ویژگی های مثبت کارگزاران
- خدامحوری
- حق مداری
- عدالت خواهی
- امانت داری
- فقرزدایی
- ایمان و تقوا
- آزمایش لیاقت‌ها
- صلاحیت اخلاقی
- اصالت خانوادگی
- حسن شهرت
ویژگی های منفی کارگزاران
- غرور و خودبینی
- هواپرستی
- انحصارطلبی
- پیمان شکنی
- ب) حکمرانی به سبک دولت تدبیر وامید
وقتی مسولی ماهها از اطاق کار خود بیرون نیاید و به ادارت وکارنجات سرکشی نکند و حتی وزرایش نیز از عدم التفات رییس شان گلایه دارند، و هفت سال است که میان مردم حاضر نمیشود،وچندین ماه است به بهانه کرونا حتی در جلسه سران قوا ومجلس نیز حاضرنمیشود، بدیهی است که با مشکلات کارگران وکارمندان ومردم مواجه نمی شود واز وضعیت گرانی وکمبودها مطلع نمیشود ودستورات بدون پشتوانه دهد.برخی از مواردی که مورد نقد جدی قراردارد بدین قراراست:
- دستورات یک سویه وبدون کارشناسی و بدون ضمانت اجرا ، مثل شروع سال تحصیلی که جلو کشید و بعد هم گفت که حضور الزامی نیست!!
- عدم پیگیری علت اجرانشدن دستورات قبلی: بارها به وزرایش دستوراتی داده ، که نه نتیجه دستور وی عملیاتی شد ونه کسی گزارشی از اقدامات انجام شده داد . وعجیب تر اینکه دوباره وچندباره دستور دادن هم شده بدعت جدید مه فقط جنبه تبلیغاتی پیدا کرده و همان ارزش دستور را هم سست کرده است . (رئیس‌جمهور برای هشتمین بار و با قید فوری، دستور کنترل قیمت و مقابله با گرانی را صادر کرد.)
- بی اطلاع بودن از وضعیت جامعه : این بیان رییس جمهور نشان میدهد که ایشان از واقعیت های مردم اطلاع ندارد . زیرا ماهها است که اجناس بشدت گران شده و معیشت مردم مختل شده است (روحانی گفت: دولت مصمم است با اجرای برنامه جامع نظارتی دسترسی مردم به کالاهای اساسی و مورد نیاز را تامین و قیمت آنها را کنترل و اجازه ندهد نوسانات قیمت کالاهای اساسی و ضروری زندگی و معیشت مردم و آرامش روانی آنان را مختل کند....به هیچ وجه از سوی مردم و مسئولان قابل تحمل نخواهد بود که با جهش‌های غیرمنطقی و کاذب در بازار خودرو، خودروهای تولیدی کشور با قیمتی گزاف به دست مردم برسد.)
- بیان ما باید : بارها رییس جمهور ومعاون وی در سخنرانی ها مکرر از بایدهای کلی می گویند. ظاهر فراموش می کنند ؛ محاطب باید خودشان و زیر مجموعه شان می باشد .
- بیان قابل تحمل نبودن : در برخی مسایل مانند ؛از غیر قابل تحمل بودن گرانی ها می گویند.خوب اگر واقعا گرانی های مسکن؛ سکه ؛ ارز ؛ کالاها و خدمات و.... قبول دارند که این گرانی های بی سابقه غیر قابل تحمل است بفرمایند ؛ برای برگشت آن وقابل تحمل شدن آن برای مردم که تحت فشارشدید اقتصادی هستند؛چکاری کرده اند .
- عدم ارتباط با بدنه جامعه : از ابتدای مسولیت رییس جمهور دولت تدبیر وامید ایشان در حلقه های بسته در برخی اجتماعات وبا فاصله های اجتماعی حضور می یافت ودرایام بحران کلا این حضور بسته نیز بسته شد.
- یکجا نشینی در شرایط کرونا : بنا به اعلام رییس دفتر رییس جمهور ایشان به لحاظ دوری از کرونا ؛ در بسیاری از جلسات نیز حضور نمی یابد و فقط در همان اطاق دولت ؛ انهم با محدودیتهای سخت گیرانه حضور می یابد و ارتباطاتش بصورت مجازی شده است .
- ودهها مورد دیگر
ج ) حکمرانی در گام دوم انقلاب اسلامی
رهبر انقلاب اسلامی در چهل سالگی انقلاب اسلامی بیانیه ای کردند که در آن ضمن تبیین دستاوردهای انقلاب اسلامی ، چالشهای بیرونی ودرونی انقلاب و کشور را تبیین کرده و با توصیه های خود راهبرد آینده را بیان فرمودند. ثقل اصلی تحقق کامل منشور گام دوم انقلاب، بر محور اصلی مردم و حکومت اسلامی ترسیم شده است . ومبتنی برمسئولیت اجتماعی و حکمرانی خوب می باشد ، که ریشه آن در ایات الهی و منشورکارگزاران اسلامی امام علی (ع) وافق اینده مطلوب انقلاب وایران اسلامی است . برخی از بندهای مرتبط با موضع این یادداشت چنین می باشد:
- دستاوردهای افتخار آمیزمحصول جهت گیری انقلابی و جهادی (نه اینکه محصول جهت گیری های غرب گراها وسازشکاران باشد ...) : "محصول تلاش چهل‌ساله، اکنون برابر چشم ما است: کشور و ملّتی مستقل، آزاد، مقتدر، با عزّت، متدیّن، پیشرفته در علم، انباشته از تجربه‌هایی گرانبها، مطمئن و امیدوار، دارای تأثیر اساسی در منطقه و دارای منطق قوی در مسائل جهانی، رکورددار در شتاب پیشرفتهای علمی، ر کورددار در رسیدن به رتبه‌های بالا در دانشها و فنّاوری‌های مهم از قبیل هسته‌ای و سلّول‌های بنیادی و نانو و هوافضا و امثال آن، سرآمد در گسترش خدمات اجتماعی، سرآمد در انگیزه‌های جهادی میان جوانان، سرآمد در جمعیّت جوان کارآمد، و بسی ویژگی‌های افتخارآمیز دیگر که همگی محصول انقلاب و نتیجه‌ی جهت‌گیری‌های انقلابی و جهادی است." ( مقدمه هفت سرفصل توصیه ها ، بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی )
- مظاهر عزت حاصل مدیران جهادی است ( نه مظاهرعزت محصول مدیران تنبل و....باشد) : "اینها بخشی از مظاهر عزّت جمهوری اسلامی است که جز با شجاعت و حکمت مدیران جهادی به دست نمی‌آمد." ( بند دوم توصیه ششم گام دوم انقلاب اسلامی )
- رسالت حکومت اخلاق مداری ومانع جهنی شدن مردم : "حکومتها .... امّا اوّلاً خود باید منش و رفتار اخلاقی و معنوی داشته باشند، و ثانیاً زمینه را برای رواج آن در جامعه فراهم کنند و به نهادهای اجتماعی در این باره میدان دهند و کمک برسانند؛ با کانونهای ضدّ معنویّت و اخلاق، به شیوه‌ی معقول بستیزند و خلاصه اجازه ندهند که جهنّمی‌ها مردم را با زور و فریب، جهنّمی کنند." ( بند دوم توصیه دوم گام دوم انقلاب اسلامی ) میتوان جنین استنباط کرد که گویندگان :" بگذاریم مردم راه بهشت را انتخاب کنند، به زور و شلاق نمی شود مردم را به بهشت برد" با رسالت حکمرانی اسلامی فاصله دارند.
- مشکلات زندگی مردم : "... نتیجه‌ی اینها (وجود عیوب وعدم استفاده از ظرفیت های موجود کشور ) مشکلات زندگی مردم از قبیل بی‌کاری جوانها، فقر درآمدی در طبقه‌ی ضعیف و امثال آن است." ( بند سوم توصیه سوم گام دوم انقلاب اسلامی ) مستفادمیشود عمده مشکلات کشور مدیرانی بوده اند که از ظرفیت های موجود کشور استفاده نمی کنندو به بیگانه نظر دارند.
- جوانان مومن رفع کننده عیوب : "بی‌شک شما جوانان مؤمن و پُرتلاش خواهید توانست این عیب بزرگ را برطرف کنید. دهه‌ی دوّم چشم‌انداز، باید زمان تمرکز بر بهره‌برداری از دستاوردهای گذشته و نیز ظرفیّتهای استفاده نشده باشد و پیشرفت کشور از جمله در بخش تولید و اقتصاد ملّی ارتقاء یابد." ( مقدمه هفت سرفصل توصیه ها ، بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی ) به مفهوم اینکه غیرجوانان مؤمن و پُرتلاش نخواهند توانست این عیب بزرگ را برطرف کنند.
- مدیران کارآمد می توانند : "... مدیران کارآمد و پُرانگیزه و خردمند میتوانند با فعّال کردن و بهره‌گیری از آن، درآمدهای ملّی را با جهشی نمایان افزایش داده و کشور را ثروتمند و بی‌نیاز و به معنی واقعی دارای اعتماد به نفس کنند و مشکلات کنونی را برطرف نمایند. "( مقدمه هفت سرفصل توصیه ها ، بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی )
- مدیران مومن خواهند توانست : "به‌جز اینها، فرصتهای مادّی کشور نیز فهرستی طولانی را تشکیل میدهد مدیران کارآمد و پُرانگیزه و خردمند میتوانندبا فعّال کردن و بهره‌گیری از آن، درآمدهای ملّی را با جهشی نمایان افزایش داده و کشور را ثروتمند و بی‌نیاز و به معنی واقعی دارای اعتماد به نفس کنند و مشکلات کنونی را برطرف نمایند. ..... بی‌شک شما جوانان مؤمن و پُرتلاش خواهید توانست این عیب بزرگ را برطرف کنید. دهه‌ی دوّم چشم‌انداز، باید زمان تمرکز بر بهره‌برداری از دستاوردهای گذشته و نیز ظرفیّتهای استفاده نشده باشد و پیشرفت کشور از جمله در بخش تولید و اقتصاد ملّی ارتقاء یابد. "( مقدمه هفت سرفصل توصیه ها ، بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی ) به مغهوم اینکه جوانان غیرمومن نخواهند توانست ویا باور ندارند و عمل نمی کنند. و مدیران کارآمد و پُرانگیزه و خردمند میتوانند.
- سیاستهای عمل نشده وانتظار از جوانان مومن انقلابی :" ... این سخنان در قالب سیاستها و قوانین، بارها تکرار شده است ولی برای اجرای شایسته‌ی آن چشم امید به شما جوانها است؛ و اگر زمام اداره‌ی بخشهای گوناگون کشور به جوانان مؤمن و انقلابی و دانا و کاردان ــ که بحمداللّه کم نیستند ــ سپرده شود، این امید برآورده خواهد شد؛ ان‌شاءاللّه." ( بند چهارم توصیه چهارم گام دوم انقلاب اسلامی ) به مفهوم اینکه مدیران درگذشته به سیاستها وقوانین عمل نکرده اند و امید است جوانان مومن انقلابی سرکار بیایند وعمل کنند.
- مدیران آینده انقلابی و جهادی :... مدیران جوان، کارگزاران جوان، اندیشمندان جوان، فعّالان جوان، در همه‌ی میدانهای سیاسی و اقتصادی و فرهنگی و بین‌المللی و نیز در عرصه‌های دین و اخلاق و معنویّت و عدالت، باید شانه‌های خود را به زیر بار مسئولیّت دهند، از تجربه‌ها و عبرتهای گذشته بهره گیرند، نگاه انقلابی و روحیه‌ی انقلابی و عمل جهادی را به کار بندند و ایران عزیز را الگوی کامل نظام پیشرفته‌ی اسلامی بسازند. ( مقدمه هفت سرفصل توصیه ها ، بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی ) چنین استنباط میشودکه ان شالله آینده متعلق به مدیران با نگرش انقلابی و روحیه‌ی انقلابی و با عملکرد جهادی خواهد بود وبا تجربه‌ها و عبرت اموزی ازگذشته ؛ الگوی کامل نظام پیشرفته‌ی اسلامی را شکل خواهند داد.
- هدف تمدن سازی و زمینه سازی ظهور : عزیزان! .... دهه‌های آینده دهه‌های شما است و شمایید که باید کارآزموده و پُرانگیزه از انقلاب خود حراست کنید و آن را هر چه بیشتر به آرمان بزرگش که ایجاد تمدّن نوین اسلامی و آمادگی برای طلوع خورشید ولایت عظمیٰ (ارواحنافداه) است، نزدیک کنید. ( عبارت هشتم درآغازبیانیه گام دوم انقلاب اسلامی ). ان شالله .
دکتر سید جواد هاشمی فشارکی ؛ پژوهشگر و مولف کتاب فرهنگ موضوعی بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی
