الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (کتاب)

58- محمدباقر بن محمدجعفر فشارکی.

 

ألروضةُ البهیة فی شرح اللُّمعة الدّمشقیة کتابی فقهی جامع و غیراستدلالی اثر شهید ثانی (متوفای ۹۶۶ ق) است. این کتاب از مهم‌ترین شروح اللمعه الدمشقیه تألیف شهید اول و از کتاب‌های درسی حوزه‌های علمیه در مقطع مقدمات است. حواشی و شروح فراوانی که بر این کتاب نگاشته شده، نشان از جایگاه و اهمیت این اثر فقهی دارد.

محتویات

 [نهفتن] 

• ۱اعتبار کتاب
• ۲تاریخ تألیف
• ۳کلام بزرگان
• ۴ترتیب مطالب
• ۵حواشی و شروح
  • ۵.۱کتاب‌های دارای نام مستقل
  • ۵.۲کتاب‌های بدون نام
• ۶نشر و چاپ
• ۷پانویس
• ۸منابع
• ۹پیوند به بیرون

اعتبار کتاب

از زمان نگارش این کتاب، فقها به آن توجه داشته و بزرگانی همچون سید محمد عاملی (متوفای ۱۰۰۹ ق) در مدارک الأحکام، فاضل هندی (متوفای ۱۱۳۷ ق) در کشف اللثام، وحید بهبهانی (متوفای ۱۲۰۶ ق) در مجمع الفائده و البرهان، سید محمد جواد عاملی (متوفای ۱۲۲۶ ق) در مفتاح الکرامة، سید علی طباطبایی (متوفای ۱۲۳۱ ق) در ریاض المسائل، فاضل نراقی (متوفای ۱۲۴۵ ق) در مستند الشیعة و شیخ انصاری (متوفای ۱۲۸۱ ق) در کتاب هایش به آن استناد نموده‌اند.

تاریخ تألیف

به نقل از نسخه‌ای به خط مؤلف، آغاز نگارش آن در اوائل ربیع الاول ۹۵۶ق است. مؤلف در پایان جلد اول، تاریخ نگارش را ۶ جمادی‌الثانی ۹۵۶ق نوشته است^[۱] و پایان جلد دوم شنبه ۲۱ جمادی‌الاول ۹۵۷ق در حدود ۱۵ ماه است.^[۲] جلد اول را در سه ماه و جلد دوم را در یک سال نوشته است.^[۳]

این کتاب حدود هشت سال پیش از شهادت نگاشته شده است. پس از نگارش شرح لمعه، برخی شاگردان وی آن را نزد وی فراگرفته‌اند. او در پایان نسخه‌ای به قرائت ابن صائغ نزد او تصریح می‌کند.^[۴] در نسخه‌ای دیگر به کتابت سید محمد بن احمد حسینی حلی، شهید ثانی قرائت کتاب نزد او را به تاریخ جمادی الثانی ۹۵۸ق امضا می‌کند.^[۵]

شهید ثانی، کتاب‌های تهمید القواعد، شرح البدایة فی علم الدرایة، رسالة صلاة الجمعة و مسالک الافهام را پس از شرح لمعه نگاشته است.

کلام بزرگان

آقا بزرگ تهرانی^[۶]، سید محسن امین^[۷] و... در جای جای کتب خویش به تمجید و تحسین از شرح لمعه پرداخته‌اند.

ترتیب مطالب

شرح لمعه دارای ۵۱ فصل است عناوین آنها در ۱۰ جلد به شرح ذیل می‌باشد:

• جلد اول: کتاب الطهارة و کتاب الصلاة
• جلد دوم: کتاب‌های زکاة، خمس، صوم، حج، جهاد
• جلد سوم: کتاب‌های قضاء و شهادات، وقف، عطیه، متاجر
• جلد چهارم: از کتاب الدین تا کتاب جعاله
• جلد پنجم: کتاب‌های وصیت تا دین
• جلد ششم: کتاب طلاق
• جلد هفتم: کتاب غصب، لقطه، تا احیاء موات
• جلد هشتم: کتاب الارث
• جلد نهم: کتاب الحدود
• جلد دهم: کتاب القصاص.^[۸]

حواشی و شروح

در حدود یک صد شرح و حاشیه در کتاب الذریعه ذکر شده است که مهم‌ترین آنان شرح آقا جمال الدین خوانساری، سلطان العلماء و صاحب مدارک هستند. در مجموع، حواشی و شروح کتاب به دو دسته تقسیم می‌شوند.

کتاب‌های دارای نام مستقل

1. الابانه المرضیه فی شرح مبحث الوقت و القبله، از شیخ محمد تقی بن محمد کاظم تستری.
2. صفاء الروضه|صفاء الروضة، از سید امیر محمد صالح بن حسن حائری حسینی.
3. التعلیقه الأنیقه، از سید مفتی میر محمد عباس موسوی تستری کهنوی.
4. فصل الخطاب الابراهیمیه میرزا ابراهیم سید علی خان مدنی.
5. الحدیقه النجفیه، از ملا محمد تقی هروی.
6. مخزن الاسرار الفقهیه، از آقا محمد علی بن آقا محمدباقر هزار جریبی.
7. الزاهرات الزویة، از شیخ علی بن محمد بن زین الدین مهیئه‍.
8. المناهج السویة، از محمد بن حسن اصفهانی معروف به کاشف اللثام.
9. الهدایه السنیه فی شرح الروضه البهیه، از سید هادی بن ابو الحسن رضوی کشمیری.
10. السحاب الرویة و النفخة المحمدیة و النسمة الغرویة، از شیخ محمد بن یوسف جامعی.
11. الغرائب الربوبیة فی مقامات العبودیة، از شیخ شریعتمدار استرآبادی.
12. مجمع الحواشی که مجموعه‌ای از حواشی بر روضة البهیة است که بوسیلۀ ملا حبیب الله کاشانی تدوین شده است.
13. مطالع البکور من الأیام و دهر الدهور، از شیخ علی بن محمد جعفر استرآبادی.
14. منهاج الامه فی شرح الروضه البهیه، از میرزا محمد بن احمد نراقی.
15. منهاج المله فی تعیین الوقت و القبله، از ملا علی بن عبد الله علیاری.
16. الموائد الحسینیه من الروضه البهیه، از سید حسن بن احمد حسینی کاشانی.^[۹]

کتاب‌های بدون نام

این شروح و حواشی با نام «‌شرح الروضة البهیة‌» و یا «‌حاشیة الروضة البهیة‌» ذکر شده و با نام «‌مُحشّی‌» شناخته می‌شوند که صاحبان آن عبارتند از:

1. سید آقا تستری، صاحب تعدیداللسان.
2. میرزا ابراهیم بن سلطان العلماء مرعشی آملی اصفهانی.
3. میرزا ابراهیم بن ملا صدرالدین محمد شیرازی.
4. امیر ابراهیم بن امیر معصوم قزوینی.
5. امیر ابوطالب نوۀ میر فندرسکی، معاصر با صاحب ریاض.
6. امیر ابوالقاسم کبیر موسوی خوانساری.
7. ملا احمد بن محمد تونی برادر ملا عبدالله تونی، صاحب الوافیة.
8. شیخ اسحاق تربتی مشهدی.
9. شیخ اسدالله بن اسماعیل دزفولی کاظم.
10. سید محمد باقر بن زین العابدین موسوی خوانساریصاحب روضات الجنات.
11. شیخ محمد تقی بن ملا عباس نهاوندی.
12. ملا محمد جعفر شریعتمدار استرآبادی.
13. شیخ جعفر قاضی بن عبدالله بن ابراهیم حویزی کمره‌ای اصفهانی.
14. محقق آقا جمال الدین محمد بن حسین بن جمال الدین خوانساری.
15. شیخ حسن بن سلام بن حسن جیلانی تیمجانی.
16. شیخ حسن بن محمد سبیتی عاملی.
17. شیخ حسن بن شهید ثانی، صاحب معالم.
18. سید احمد بن سید علی اصغر شهرستانی (شرح وقت و قبله).
19. شیخ احمد بن ابراهیم بن احمد درازی بحرانی.
20. ملا حسین تربتی.
21. سید حسین بن جعفر بن حسین موسوی خوانساری.
22. ملا حسین بن حسن جیلانی بنانی صاحب حاشیة الذخیرة.
23. امیر محمد حسین بن امیر محمد صالح خاتون آبادی.
24. ملا محمدحسین بن محمد قاسم قمشه‌ای نجفی.
25. سلطان العلماء، حسین بن رفیع الدین محمد مرعشی آملی اصفهانی.
26. محقق خوانساری، حسین بن جمال الدین محمد.
27. سید حیدر علی هندی.
28. ملا محمد رفیع بن مزج جیلانی مشهدی.
29. مؤلف، شیخ زین الدین شهید ثانی.
30. ملا حسام الدین محمد صالح بن احمد مازندرانی.
31. سید عبدالصمد بن احمد بن محدث جزائری.
32. سید عبدالله بن نورالدین جزائری.
33. ملا محمدعلی بن احمد قراچه داغی.
34. محمدعلی بن آقا باقر بهبهانی.
35. سید محمدعلی بن سید صادق رضوی مشهدی.
36. سید علی بن سید عزیزالله بن عبدالمطلب جزائری.
37. محمد علی بن محمد بن مرتضی طباطبایی.
38. ملا علی قلی بن محمد خلخالی.
39. شیخ علی بن نصرالله لیثی، شاگرد شیخ بهایی.
40. محمد علی بن محمد نصیر چهاردهی مدرسی.
41. امیر فخرالدین مشهدی خراسانی.
42. میرزا محمد معروف به دلیماج.
43. شیخ محمد بن حسن بن زین الدین شهید، معروف به شیخ محمد سبط.
44. آقا رضی الدین محمد بن آقا حسین خوانساری.
45. میرزا محمد بن سلیمان تنکابنی.
46. سید محمد بن امیر صالح خاتون آبادی.
47. محمد بن عبدالفتاح تنکابنی سراب.
48. سید محمد بن علی بن ابوالحسن عاملی، صاحب المدارک.
49. سید امیر رفیع الدین محمد صدر بن محمد بن سید علی معروف به خلیفة السلطان.
50. سید محمد بن هبةالله قزوینی.
51. سید مصطفی بن علی نقوی کهنوی.
52. ملا محمد بن مؤمن بن شاه قاسم سبزواری، معاصرشیخ حر عاملی.
53. میرزا نصرالله فارسی مدرس.
54. محمدنصیر بن عبدالله بن محمد تقی مجلسی.
55. شیخ یاسین بن صلاح الدین بن علی بحرانی.
56. سید میر محمد یوسف بن عبدالفتاح تبریزی.
57. میرزا ابوالحسن خان مجتهد فسایی.
58. محمدباقر بن محمدجعفر فشارکی.
59. میرزا محمدباقر هرندی.
60. میرزا عبدالعلی هرندی.
61. ملا محمدعلی نوری.
62. اسماعیل بن نجف مرندی حسینی تبریزی.
63. شیخ جواد بن مبارک نجفی.
64. ملا حسین تربتی.
65. سید شفیع جابلقی.
66. سید محمدطاهر بن اسماعیل معروف به آغا میر، داماد شیخ انصاری.
67. شیخ عباس بن شیخ حسن کاشف الغطاء.
68. سید علی بن سید محمد بن محسن اعرجی کاظمی.
69. آقا محمدعلی بن آقا محمدباقر هزار جریبی.
70. ملا محمدکاظم بن محمدصادق کاشانی اصفهانی.
71. سید محمد سیوشانی.
72. شیخ محمد بن یوسف عبداللطیف جامعی عاملی.
73. علامه میرزا مسیح بن محمدسعید رازی تهرانی.
74. سید مهدی قزوینی حلّی.
75. شیخ مهدی ملا کتاب نجفی.
76. محمدمهدی بن محمد ابراهیم کلباسی.
77. محمدنصیر بن ملا احمد نراقی.
78. شیخ عبدالغنی (شرح مسألۀ ترتیب الفوائت المنسیة).^[۱۰]

نشر و چاپ

این کتاب مکرّرا در ایران، مصر و عراق چاپ شده است. بهترین چاپ آن توسط جامعة النجف الدینیة می‌باشد که محقق آن سید محمد کلانتر بوده است. چاپ اول در سال ۱۳۸۶ ق و چاپ مجدد آن در سال ۱۳۹۸ ق در ۱۰ جلد بوده است.

پانویس

1. پرش به بالا↑ شهید ثانی، الروضة البهیة، تصحیح کلانتر، ج۴، ص ۳۲۳
2. پرش به بالا↑ شهید ثانی، الروضة البهیة، تصحیح کلانتر، ج۱۰، ص ۳۲۹
3. پرش به بالا↑ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۹۰؛ ج۱۱، ص۲۹؛ ج۱۴، ص۴۹؛ خوانساری، روضات الجنات، ج۳، ص ۳۷۷
4. پرش به بالا↑ شهید ثانی، الروضة البهیة، نسخه شماره ۴۸۸۶ کتابخانهٔ مجلس شورای اسلامی، به کتابت سید علی بن صائغ، پایان ج ۱ به نقل از دانشنامه جهان اسلام، مدخل الروضة البهیة
5. پرش به بالا↑ شهید ثانی، الروضة البهیة، نسخه شماره ۲۰۱۷۲ کتابخانهٔ ملی، به کتابت سید محمد بن احمد حسینی حلی، پایان ج ۱ به نقل از دانشنامه جهان اسلام، مدخل الروضة البهیة
6. پرش به بالا↑ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۱، ص۲۹۰؛ ج۱۳، ص۲۹۲.
7. پرش به بالا↑ امین، اعیان الشیعه، دارالتعارف، ج۱، ص۱۴۵؛ ج۷، ص۱۵۵.
8. پرش به بالا↑ مکی عاملی، شرح اللمعة، ۱۳۸۶ق، فهرست کتاب.
9. پرش به بالا↑ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، مجلدات ۳، ۴، ۶، ۱۲، ۱۵، ۱۶، ۲۰، ۲۱، ۲۳.
10. پرش به بالا↑ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، مجلدات ۶، ۷، ۱۲ و ۱۳.

منابع

• مکی عاملی، محمد بن جمال الدین، شرح اللمعة، نجف، منشورات جامعة النجف الدینیة، ۱۳۸۶ق.
• امین عاملی، سید محسن، اعیان الشیعة، بیروت، دارالتعارف، بی‌تا.
• تهرانی، آقابزرگ، الذریعه الی تصانیف الشیعه، بیروت، دارالاضواء، ۱۴۰۳ق.

 

الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (کتاب)

https://fa.wikishia.net/view/%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D8%B6%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%87%DB%8C%D8%A9_%D9%81%DB%8C_%D8%B4%D8%B1%D8%AD_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%85%D8%B9%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%85%D8%B4%D9%82%DB%8C%D8%A9_(%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8)