تلخی‌های خزان ذهن
دکتر سید سهراب هاشمی فشارکی متخصص مغز و اعصاب به گفت و گو نشسته ایم
تلخی‌های خزان ذهن
روز جهانی آلزایمر
کد خبر:۲۷۳۲۶۰
تاریخ انتشار:۲۸ شهریور ۱۳۹۱ - ۱۴:۴۷18 September 2012
طی سال های اخیر نام بیماری هایی به گوش رسیده است که شاید در گذشته هم وجود داشته اما گمان ها بر این بوده که فرد در اثر کهولت سن به آنها مبتلاشده و امری طبیعی است. حتی بعضی از بیماری ها به دلیل ناآگاهی از نحوه درمان جان بسیاری از مبتلایانش را می گرفت. اما امروزه پیشرفت علم و تکنولوژی روند درمانی بعضی از این بیماری ها را سرعت بخشیده ولی هنوز برخی از آنها در حال سرعت گرفتن هستند و هیچ راه درمانی برای آنها پدیدار نشده است.
آلزایمر یکی از این بیماری هاست که تاکنون هیچ راه پیشگیری و درمانی برای آن کشف نشده است و هر روز شاهد این هستیم که افراد بی شماری را مبتلامی کند و البته شگفت انگیز آن است که بسیاری از پزشکان این حیطه هم به این بیماری تلخ مبتلامی شوند.
تبلیغات
به همین دلیل و به مناسبت روز جهانی آلزایمر با دکتر سید سهراب هاشمی فشارکی متخصص مغز و اعصاب به گفت و گو نشسته ایم تا از راز و رمز این بیماری، بیشتر بدانیم.
لطفاً آلزایمر را تشریح کنید.
واژه مهمی که به آن اشاره می شود دمانس است. درست مثل این که بگوییم کسی تب دارد. این یک لفظ کلی است برای زمانی که فرد اختلال شناختی، آن هم به طور پیشرونده پیدا می کند.
درست است که علامت بارز آن فراموشی است اما اگر تنها فراموشی ایجاد شود نمی توان از لفظ عام دمانس استفاده کرد بلکه لازمه اش این است که چند مودالیتی دیگر مثل اختلال در فاکتورهای دیگری از قبیل شناخت افراد، شناخت محیط، توانایی های چهار عمل اصلی، حساب و کتاب و شخصیت در آن دخیل شود.ممکن است علل بی نهایتی داشته باشد که متاسفانه تعداد کمی از آنها قابل علاج است در این میان کم کاری تیروئید و یا زمانی که سیستم جذب مایع مغزی نخاعی از کار افتد یا همان عارضه هیدروسفالی پدیدار شود از دسته آن علائم است.
آلزایمر یکی از بیماری هایی است که در دمانس گنجانیده می شود البته بیماری های زیادی داریم که دمانس را به وجود می آورند اما آلزایمر یک بیماری خاص است که دمانس علامت آن بوده و از دسته بیماری هایی است که علائم آن پیشرونده است و در هیچ جای دنیا درمانی برای آن نیست. یک سری از خصوصیات این بیماری میکروسکوپی است و برخی علائم دیگر هم این عارضه را از سایر بیماری ها جدا می کند. روش های درمانی که در این خصوص در پیش گرفته می شود تنها کارایی شان کم کردن علامت ها است اما با وجود این کار به جایی می رسد که تحمل کسی که برایش احترام زیادی قائل می شدند برای اطرافیان سخت می شود. دمانس ها گاهی با علائم بیماری های دیگری به غیر از آلزایمر همراه هستند مانند دمانس هایی که با بیماری پارکینسون همراه است و اغلب خصوصیات تصویری متفاوتی دارند. به طور کلی افرادی که دچار دمانس و علامت پارکینسون هستند بالغ بر 50 درصد دمانس ها را تشکیل می دهند.
جنبه ارثی تا چه حد در بروز بیماری آلزایمر تاثیرگذار است؟
می شوند و این که فراموش کنند یک شیء را کجا گذاشته اند آنچنان غیر طبیعی نیست اما در صورتی که فردی در اقوامش سابقه بیماری آلزایمر دارد و با فراموشی مواجه شود و این فراموشی ها با علائم بیماری آلزایمر آغاز شود باید با مراجعه به پزشک متخصص روش های درمان این بیماری را در پیش بگیرد.
تهدیدات این بیماری در کشور ما چگونه است؟
در کشور ما حدود 20 تا 30 سال قبل یک تغییر الگوی جمعیتی داشتیم که بر اساس آن میزان زاد و ولد افزایش پیدا کرد و پس از مدتی روند نزولی به خود گرفت. به این ترتیب گروه جوانان به یکباره و با هم وارد دانشگاه و بازار کار شدند و به همین دلیل مشکلات خاص خودشان را داشتند و فاجعه اینجاست که این گروه به یکباره پا به سنین سالمندی می گذارند از آن زمان چندان دور نیستیم و نزدیک به 20 سال دیگر فرا خواهد رسید و این مسئولان هستند که باید تمهیدات لازم را به کار گیرند و تصمیم بگیرند تا عواقب ناراحت کننده آن گریبانگیر جامعه نشود.
آیا کشور های دیگر چنین هرم سنی ندارند؟
در کشورهای خارجی معمولاً هرم جمعیتی استوانه ای شکل است اما مکا ن های مناسبی را برای نگهداری از آنها احداث می کنند. بر خلاف کشور ما که خانه های سالمندان چندان مناسب نیستند و البته در فرهنگ ما اینطور جا افتاده است که فرزندان پس از پیرتر شدن والدین شان آنها را نزد خود نگه می دارند و شاید هم این امن ترین مکان برای پدر و مادر های مسن است. معمولاً جای سالمندان که تغییر می کند توانایی تشخیص شان را از دست می دهند و بدتر از همه این است که شرایط امروز به گونه ای است که مشغله ها باعث می شود فرزندان نتوانند به خوبی در کنار والدین خود بمانند.
آیا ممکن است فردی در سنین جوانی به عارضه آلزایمر مبتلاشود؟
بسیار بعید است که فردی قبل از سن 50 سالگی به بیماری آلزایمر مبتلاشود.
راهکارهایی وجود دارد که از بروز این بیماری جلوگیری کند؟
یک فاکتورهایی به عنوان پیشنهاد و گمان هستند که معمولاً پایه محکم و تایید شده ندارند. مثل این که توصیه به حل کردن جدول می شود. واقعیت این است که نمی توان گفت این راهکار از ابتلابه بیماری آلزایمر جلوگیری می کند بلکه باعث می شود در صورت دچار شدن فرد به این عارضه، تظاهر علائم به تاخیر بیفتد. البته گروهی نیز معتقدند سموم بی حساب کشاورزی و یا مواد افزودنی از علل ابتلای افراد به بیماری آلزایمر هستند، این ادعا ها نیز اثبات شده نیستند و پایه علمی ندارند.
مهم ترین نکته ای که باید در کشورمان و در خصوص این بیماری مد نظر داشته باشیم چیست؟
در سال های قبل آمار ریزش جمعیتی به دلیل ابتلابه بیماری های قلبی و یا مرگ و میر ناشی از ابتلابه بیماری های عفونی بسیار بالابوده است در صورتی که اکنون این آمار در حد قابل توجهی کاهش پیدا کرده است با این حال شکل هرم سنی مان زنگ خطری است که هشداردهنده فاجعه ای در سال های نه چندان دور است.
علامت اصلی بیماری آلزایمر و علامت های پس از آن چیست؟
علامت اصلی بیماری آلزایمر فراموشی است اما تنها همین علامت برای تایید این بیماری کافی نیست بلکه نیازمند یک یا دو مودالیتی دیگری است که تشخیص بروز این بیماری قطعی شود. تغییر شخصیت، اختلال در محاسبات شناختی، زمانی ومکانی، اختلالات گفتاری و عواملی از این دست مواردی هستند که در کنار فراموشی وجود بیماری آلزایمر را تایید می کند البته مولفه بعدی هم پیشرونده بودن تمام موارد یاد شده است، چراکه بعضی از بیماری ها مثل برخی از سکته ها نیز با این علائم بروز می کنند اما پس از مدتی از بین می روند و پیشرونده هم نیستند.
در صورت بروز این بیماری چه کسانی بیشتر از همه آسیب می بینند؟
بیماری آلزایمر یکی از معدود بیماری هایی است که فرد مبتلارا چندان نمی آزارد بلکه این اطرافیانش هستند که تمام دردسر ها را متحمل می شوند و کارها و رفتارهایی را از او می بینند که هیچ گاه انتظارش را نداشتند چرا که مبتلایان به این بیماری قدرت درک کافی را ندارند، توانایی راه رفتن را از دست می دهند، کنترل اسپنکتر ندارند، و به عبارتی حلقه های زنجیر یکی پس از دیگری گم می شوند. این افراد درک آنچنانی برای ناراحت شدن ندارند و در صورت انجام یک کار نادرست اصرار دارند که بگویند «من کار اشتباهی انجام نداده ام» و معمولاً اطرافیان را به انجام همان کار نادرست محکوم می کنند.
بنابراین نقش اطرافیان بسیار مهم است؟
این هنر اطرافیان است که بتوانند با او به درستی برخورد کنند و این بیماری تلخ را بپذیرند.
آیا فرد پس از ابتلابه این بیماری از سوی پزشک متوجه مشکل خود خواهد شد؟
در ایران معمولاً پزشکان سعی می کنند از بازگو کردن واقعیت این بیماری به فرد سرباز زنند و اغلب واقعیت را تنها به خانواده او می گویند چراکه فرهنگ مان این طور ایجاب می کند و سعی بر این است که نگرانی ایجاد نشود چراکه اغلب از زمان ابتلاتا زمان تشخیص قطعی این بیماری چند سالی به طول می انجامد و البته بهترین راه برای تشخیص دقیق این بیماری انجام عکسبرداری و بررسی های کلینیکی است.
آیا حافظه کوتاه مدت و بلند مدت در این بیماری درگیر خواهند شد؟
فراموشی دراین بیماری درابتدا با از دست دادن حافظه کوتاه مدت شروع می شود و به مرور زمان افراد مبتلاحافظه بلندمدت شان را نیز از دست می دهند.
آمارهای جهانی در خصوص این بیماری چگونه است؟
آمار ها حاکی از آن است در سن 85 سالگی ریسک ابتلای مردان به بیماری آلزایمر 11 درصد بوده و در زنان این میزان به 14 درصد افزایش پیدا می کند. همچنین تجربه ها نیز نشان دهنده زنان دمانسی بیشتری است، البته آمار مربوط به ابتلابه آلزایمر متوسط در سنین 65 سال به بالاو در کشور امریکا 6 تا 10 درصد و مجموع مبتلایان به آلزایمر خفیف و متوسط 12 تا 20 درصد است. آمارهای WHO نیز گویای این است که دمانس آن هم به هر علتی در افراد بین 60 تا 69 سال کمتر از یک درصد است و در سنین 90 تا 95 سالگی همین آمار به حدود 39 درصد خواهد رسید. به این معنا که هر 5 سال با پیر تر شدن افراد آمار دو برابر خواهد شد.
اصلی ترین دغدغه و شکایت نزدیکان این افراد چیست؟
معمولاً شکایت اطرافیان بیمار مبنی بر این است که بد و بیراه می گوید و از آنجا که دایره لغات شان بسیار محدود می شود مدام از کلمات «چیز» و «این» استفاده می کنند و یا ادعاهایی می کنند که اطرافیان به صحت آنها تردید پیدا می کنند. برای نمونه یک فرد مبتلابه آلزایمر مدعی می شود که پرستارش او را مورد ضرب وشتم قرار داده است و یا بارها اتفاق افتاده است که پرستار او از این بیماری اش سوء استفاده کرده، به عقدش درآمده و بعد از مدتی برای چپاول اموال او مدعی خواهد شد. از این قبیل گرفتاری های فرهنگی، حقوقی و اجتماعی موارد بیشماری است که هر روزه با آنها روبه رو می شویم.
گاهی اوقات در سنین جوانی وقوع بعضی از خاطرات یا جز به جز آنها را فراموش می کنیم آیا این دلیلی بر امکان بروز آلزایمر است؟
اکثر ما دبستان و کلاس اول ابتدایی مان را به خوبی به خاطر داریم اما در این دنیای فعلی و پرمشغله بسیاری از اتفاقات و خاطرات را فراموش می کنیم اما این دلیلی بر بروز علائم بیماری آلزایمر نیست چرا که اختلال توجه اصلی ترین دلایل این گونه فراموشی هاست. از طرفی ما می توانیم بسیاری از مواردی که به آنها دقت کافی داریم را به درستی به خاطر بسپاریم و انتقالشان دهیم و البته مدیریت ذهن و راهکارهایی که امروزه بیشتر در مورد آنها بحث می شود در این خصوص بسیار کمک کننده است. در صورتی که یک فرد مبتلابه آلزایمر توانایی به خاطر سپردن را از دست می دهد و نمی تواند وقایع را در ذهنش ثبت کند. اگر از چنین فردی بخواهیم به وسیله خمیر بازی یک جسم کروی بسازد این توانایی را ندارد چراکه او در ذهنش دیگر چیزی به نام دایره را نمی شناسد و الگوی ساختن آن را از دست داده است. به همین دلیل است که گفته می شود توانایی شناخت کلمه و انجام کارها در بیماران مبتلابه آلزایمر از دست می رود.
در صورت بروز این بیماری کدام یک از توانایی های فرد از کار می افتد؟
توان حسی، حرکتی و تعادلی این افراد دیرتر دچار اشکال می شود اما توان انجام کارها را از دست می دهند. در حقیقت بخش های مجزا ساختن برای این افراد از هم گسسته می شود و کنار هم گذاشتن مراحل ساخت از او بر نمی آید. برای مثال اگر به بعضی از بیماران آلزایمری گفته شود کاغذ را از جیب سمت راست و قلم را از جیب سمت چپت بیرون بیاور و طرحی را بکش نمی تواند این مراحل را به درستی انجام دهد. این بیماران توانایی خرید کردن و انجام محاسبات را ندارند. آنها در صورت ناراحت شدن به راحتی از پاسخ دادن طفره می روند به همین دلیل پزشکان مربوطه برای معاینه این افراد باید تبحر کافی داشته باشند و راه وارد شدن به بحث را بدانند.
تجربیات تان در طول سال های طبابت چه رازهایی را در مورد این بیماری برای شما بازگو کرده است؟
تجربه به من ثابت کرده آنان توانایی تمیز کردن خود و آشپزی را ندارند (در حالی که فرد مبتلابه افسردگی توانایی آشپزی کردن را از دست نخواهد داد) یکی دیگر از فعالیت هایی که مبتلایان به آلزایمر از انجام آن عاجز هستند کشیدن ساعت است، نمی توانند زمانی که از آنها خواسته می شود را به درستی روی کاغذ نمایش دهند.
آیا داروهای مبتلایان به این بیماری طیف وسیعی دارد و برای هر فرد با توجه بشدت بیماری اش داروی متفاوتی تجویز می شود؟
معمولاً برای مبتلایان از دو گروه دارویی استفاده می شود. یک گروه از این داروها مهارکننده آنزیم استیل کنیل استراز مرکزی هستند که برای آلزایمر های خفیف و متوسط است و گروه دیگر قدرت حافظه را بهتر می کنند و در صورت ابتلابه بیماری آلزایمر متوسط و شدید تاثیر گذار خواهند بود.
https://www.tabnak.ir/fa/news/273260/%D8%AA%D9%84%D8%AE%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AE%D8%B2%D8%A7%D9%86-%D8%B0%D9%87%D9%86
