*****...انتشار شماره جدید کیهان فرهنگی...*****
«4 میلیون خانه جدید با هویت شهرسازی و معماری اسلامی» از دکتر سید جواد هاشمی فشارکی
منتشر شده در کیهان فرهنگی ، 5 ابان 1400
https://kayhan.ir/fa/news/228426/%D8
کد خبر: ۲۲۸۴۲۶
تاریخ انتشار : ۰۴ آبان ۱۴۰۰ - ۲۱:۵۹
انتشار شماره جدید کیهان فرهنگی
تازه‌ترین شماره کیهان فرهنگی به همراه گفت‌وگوهای اختصاصی در باره «تقابل لیبرالیسم با اهداف انقلاب اسلامی» و «خودباوری و عدم اعتماد به دشمن» و نیز موضوعات متنوع فرهنگی و سیاسی در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفت.
«انقلاب، بایسته‌های فرهنگی و تمدن نوین اسلامی» عنوان طلیعه این شماره کیهان فرهنگی است که مدیر مسئول با اشاره به ایجاد و گسترش تمدن نوین اسلامی گفته است: بدون نیروی انسانی تراز انقلاب و اندیشه‌های ناب برآمده از منابع اصیل اسلامی، ایجاد تمدن نوین اسلامی میسر نخواهد شد؛ بر این اساس، دشمن با استفاده از تجربه خود در سازمان‌دهی ناتوی نظامی که همواره به دنبال شکستن استخوان‌ها و تسخیر سرزمین‌ها و منابع مادی کشورها بوده، شکستن و سست کردن اراده‌ها و منفعل نمودن و خنثی‌سازی آن‌ها را دنبال می‌کند.
دکتر اصلانی تأکید کرده است: امروز نیز دشمنان تصمیم گرفته‌اند سربازان و فرماندهان جبهه انقلاب را که پیشران حرکت به سمت «تمدن نوین اسلامی» هستند خنثی و منفعل یا شکار کنند.
ترویج و گسترش فحشا، سست کردن بنیان خانواده، تصویرسازی منفی از انقلاب، تخریب افکار و عقاید اسلامی، شبهه افکنی و تردیدآفرینی در ذهن و فکر جوانان این مرز و بوم، تولید و نشر مطالب مستهجن و ضد اخلاقی از طریق ابزارهای نوین فناوری، ایجاد ممانعت برای ساماندهی فضای مجازی، مانع‌تراشی برای پایان دادن به رهاشدگی و ولنگاری فرهنگی، تضعیف عوامل و نیروهای حافظ اقتدار و حاکمیت، حاشیه‌آفرینی و مشغول‌سازی نهادها و مقامات حکومتی به مسائل حاشیه‌ای و جلوگیری از کلان‌اندیشی آن‌ها تنها بخشی از اقدامات دشمن را شکل می‌دهند.
وی در ادامه تأکید کرده است: مقابله با این چالش‌ها نیازمند توجه دقیق به فلسفه سیاسی نظام و بازسازی انقلابی ساختارهای فرهنگی کشور و اعمال اقتدار و حاکمیت در جهت تحقق آن است، از مقامات و نهادهای فرهنگی انقلابی تازه‌نفس تسامح و رودربایستی در مقابله با فساد و ولنگاری فکری و عملی در عرصه فکر و فرهنگ انتظار نمی‌رود.
استفاده از نیروها و مجموعه‌های انقلابی و معتقد به ارزش‌ها و فلسفه سیاسی نظام و تقویت و حمایت از آن‌ها لازمه این مقابله است.
«تقابل لیبرالیسم با اهداف انقلاب اسلامی» عنوان نخستین گفت‌وگوی اختصاصی کیهان فرهنگی با حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر سید ابراهیم حسینی است وی با اشاره به واداده‌های لیبرال مسلک گفته است: با آدم‌های واداده و وارفته و لیبرال‌مسلک نمی‌توان اهداف و آرمان‌های انقلابی را پیش برد، زیرا چنین افراد فاقد بینش و منش انقلابی اساساً خوششان نمی‌آید و قبول ندارند که سخن از انقلابی و غیر انقلابی باشد. بعضی‌هایشان می‌گویند که دوران انقلابیگری تمام شد.
وی در بخش دیگر افزوده است: برخی از این وابستگان یا دل‌بستگان به لحاظ تفاوت درمبانی فکری و اعتقادی عناد دارند، یعنی آگاهانه و عامدانه بر این باور اصرار می‌ورزند؛ قبله آمال آن‌ها آمریکا و بینش و نگرش آن‌ها الحادی یا سکولاریستی و لیبرالیستی است.
«خودباوری و عدم اعتماد به دشمن» عنوان گفت‌وگوی بعدی با حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدحسین مدبر است که در بخشی از آن چنین گفته است: دولتمردان دولت کنونی از دولت پیشین عبرت بگیرند. مانند آنان نباشند یعنی به وعده‌های خود عمل کنند، با مردم صادق و رو راست باشند، خود را خادم مردم و نه امیر و پادشاه آنان بدانند، از خوی اشرافی‌گری و رفاه‌طلبی بپرهیزند، تصمیمات منفعلانه و خلق‌الساعه و غیر کارشناسی نگیرند به مردم و جوانان اعتماد کنند، نصایح مشفقانه رهبر فرزانه و حکیم انقلاب را عمل کنند، کدخدا و خدا را عوضی نگیرند، زندگی و معیشت مردم را وابسته و آویزان بیگانگان نکنند.
وی در ادامه تأکید کرده است: به شعار «ما می‌توانیم» معتقد باشند، با یکدیگر همصدا، هم زبان و همدل باشند و جزیره‌ای عمل نکنند، ربا را حرام و آن را اعلام جنگ با خدا بدانند و معتقد باشند اقتصاد و مملکتی که در آن ربا باشد خداوند آن را نابود می‌کند، فرهنگ را مانند هوا بدانند که اگر آلوده باشد همه را به کام نابودی می‌کشاند.
همچنین در این شماره می‌خوانیم: «ساختار فرهنگی کشور نیاز به بازسازی انقلابی دارد» بیانات مقام معظم رهبری/ «عوامل و موانع استجابت دعا» گفتاری از آیت‌الله حسین مظاهری/ «ویژگی‌های دولت تمدن‌ساز انقلابی» نوشته دکتر اصغر منتظرالقائم/ «4 میلیون خانه جدید با هویت شهرسازی و معماری اسلامی» از دکتر سید جواد هاشمی فشارکی/ «حوزه مسکن؛ الزامات و چالش‌ها» به قلم مهندس علیرضا صحراییان/ «گاندو؛ نمایش سناریوی نفوذ دشمن برای مقابله با انقلاب اسلامی» نوشته امیر‌حسن یوسفی/ «نااهل زدایی، صداقت، اعتمادسازی» از قاسم غلامرضایی/ «خون دلی که لعل شد» (معرفی و بررسی کتاب) نوشته رمضانعلی ابراهیم‌زاده گرجی و...
4 ملیون خانه جدید با هویت شهرسازی و معماری اسلامی
دراین نوشتار برنامه دولت سیزدهم مبنی بر ساخت 4 ملیون واحد مسکونی در دوره چهارساله ، رهنمودهای رهبری در خصوص شهرسازی و معماری اسلامی ، الزامات قانونی در رویکرد برنامه دولت سیزدهم و ملاحظات مربوطه تبیین شده است .
*
دکتر سید جواد هاشمی فشارکی
بدنبال انقلاب شکوهمند اسلامی ، تغییر وتحول دربخش های نظام سیاسی و غیره صورت گرفت و تاثیر مبانی اسلامی در بسیاری از حوزه ها نضج گرفت . یکی از پیامدهای نیکو در خصوص تدوین و تصویب مصوبات قانونی در حوزه های مختلف کشور تحت عنوان هویت اسلامی ایرانی و الگوی اسلامی پیشرفت وامثالهم بوده است . بخصوص در معماری وشهرسازی اسلامی مصوبات بسیار خوبی در ایجاد بسترهای قانونی برای اعمال هویت اسلامی در بخش های مربوطه صورت گرفته است . لکن در سه دهه اخیر در بدنه اجرایی مهندسی کشور ساری وجاری نشده است و نتیجتا اینکه شهرها و روستاهای کشور ، با بی هویتی و حتی مغایر هویت اسلامی مواجه بوده و همراستا با اهداف انقلاب و انتظارات رهبر انقلاب نبوده است . این نوشتار بدنبال توجه مضاعف به این مقوله مهم که زیر ساخت تاثیر گذار بر سبک زندگی اسلامی است، تاکید دارد ، تا خدای ناکرده بعلت تعهد سرعت ساخت ساله یک ملیون ، کیفیت و هویت چون گذشته فدا نشود .
شهر اسلامی- ایرانی به شهری اطلاق می شود که مکان تحقق تمدن بوده و از نظر مفهومی منبعث از اصول دین مبین اسام و در معنا دارای ارزش های پایدار مبتنی بر بینش عرفانی ایرانی و در مصداق مبتنی بر ویژگی های بستر طبیعی، فرهنگی و تاریخی بوده و در هریک از بازه های زمانی متناسب با ویژگی ها و نیازمندی های مراتب گوناگون معنوی و مادی جوامع انسانی و با استفاده بهینه از علوم، فناوری و مهندسی شکل می گیرد. هدف از ایجاد این گونه از شهرسازی فراهم آوردن زمینه مناسب جهت تکامل و تعالی انسان ها__مطابق با آموزه های دین اسلام بوده و در این زمینه توسعه روابط اجتماعی و نیز تولید مظاهر فرهنگ و تمدن به ویژه در آثار هویتمند هنری تجلی یافته است. (مصوب 14/12/1391 شورای عالی شهرسازی و معماری ایران)
معماری اسلامی- ایرانی به گونه ای از معماری اطلاق می شود که در مرتبه مفهوم منبعث از اصول دین مبین اسلام، در مرتبه معنا دارای ارزش های پایدار مبتنی بر بینش عرفانی ایرانی و در مصداق مبتنی بر ویژگی های بستر طبیعی، فرهنگی و تاریخی سرزمین ایران بوده و در هر یک از بازه های زمانی متناسب با ویژگی ها و نیازمندی های مراتب گوناگون معنوی و مادی جوامع انسانی و با استفاده بهینه از علوم، فناوری و مهندسی شکل می گیرد. هدف از ایجاد این گونه از معماری فراهم آوردن زمینه مناسب جهت تکامل و تعالی انسان ها مطابق با آموزه های دین اسلام بوده است (مصوب 14/12/1391 شورای عالی شهرسازی و معماری ایران ).
- بخش اول برنامه دولت سیزدهم :
طبق قرائت متن گزارش کمیسیون عمران مجلس خطاب هیأت رئیسه محترم مجلس شورای اسلامی ، که منجر به تایید صلاحیت مهندس رستم قاسمی وزیر راه و شهرسازی گردید ، دربخشی از مهمترین برنامه‌ها و تعهدات وزیر پیشنهادی در ارتباط با حوزه مسکن و شهرسازی چنین بیان شده است : ( اقتصاد 24 ، ۰۲ شهریور ۱۴۰۰ )
- راهبری ساخت سالانه یک‌میلیون واحد مسکونی با تحلیل تقاضای مؤثر در محدوده و حریم قانونی شهرهای موجود، با تمرکز ویژه بر بافت‌های فرسوده شهری
- احیا و توسعه یکپارچه هویت اسلامی در شهرسازی شهرهای زیارتی
- بازآفرینی بافت‌های فرسوده با اولویت حفظ هویت تاریخی و فرهنگی محلات
- ترویج و کنترل الگوی معماری و نمای ساختمان‌ها در راستای توسعه پایدار و مبتنی بر الگوی ایرانی-اسلامی
- ارائه الگو‌های ساخت‌وساز متناسب با شرایط زمینه‌ای (فرهنگی، اجتماعی و اقلیمی)
- انطباق برنامههای ارائه شده با اسناد بالادستی
- کمیسیون انتظار دارد ایشان به صورت ویژه ساخت یک میلیون واحد مسکونی در سال، .... را در اولویت برنامههای اجرایی آن وزارتخانه قرار دهد.
- بخش دوم الزامات رهبری در رویکرد برنامه دولت سیزدهم :
دراین بخش بیانات رهبرانقلاب اسلامی درخصوص شهرسازی و معماری اسلامی ونیز درخصوص شهر قم و تهران استخراج و تبیین شده است:.
- در تدبیر 10 الگوی پایه اسلامی ایرانی پیشرفت : " اهتمام به احیا و توسعه نمادهای اسلامی ایرانی به ویژه در پوشش، معماری و شهرسازی با حفظ تنوع فرهنگی در پهنه سرزمین" ( ۲۲ مهر ۱۳۹۷)
- "باید هرچه ممکن است محیط زندگی شهر، به گونه¬ای طراحی و ساخته شود که تحقّق سبک زندگی اسلامی، راحت¬تر امکان¬پذیر باشد" ( 23 دی 1392)
- ".... باید حفظ هویت و اصالت شهرها و روستاها، و پایبندی به معماری اسلامی و ایرانی، و رعایت زیبایی و استحکام بناها، و ترویج فرهنگ نظم و قانون، و گسترش نمادهای دین و اخلاق، .... برجسته شود و همواره در مد نظر قرار گیرد." ( 8 اردیبهشت 1386)
- " .... ضرورت توجه به معماری اسلامی ـ ایرانی در آرایش عمومی شهرها مهمترین نکاتی بود که چند نفر از نخبگان جوان در زمینه مسائل فرهنگی ـ اجتماعی مطرح کردند. " (۱۳ مهر 1390 )
- " شوراهای شهری در فعالیتهای خود به مختصات "شهر اسلامی" توجه کرده و خدمات شهری را در جهت تأمین این مقصود به کار گیرند و بخصوص به معماری و شهرسازی متناسب با حیات طیبه‌ی اسلامی به طور کامل توجه کنند. در شهر اسلامی، عدالت در تقسیم خدمات شهری، تأمین آرامش روحی و امنیت معنوی، ظهور و اعتلای مظاهر اسلامی و انقلابی، عمران و آبادی و زیبایی، حفظ طبیعت و صفای طبیعی، همه با هم باید مورد توجه قرار گیرد ." ( 8 اردیبهشت 1378 )
- " خدمات متنوع در شهرها و روستاها از جمله ساختمان‌سازی‌ها، احداث خیابان‌ها، نامگذاری‌ها و زیباسازی‌ها باید ضمن همخوانی با پیشرفت‌های روز، با معماری ایرانی، اعتقادات دینی، بافت اجتماعی و شرایط آب و هوایی هر منطقه نیز متناسب باشند. ( 10 اردیبهشت 1390 )
ما به برکت اسلام توانسته‌ایم هویت ایرانی خود را حفظ کنیم و این حقیقت، باید در همه خدمات و امور شهری خود را نشان دهد. ( 10 اردیبهشت 1390 )
عامل اصلی برای پیشرفت کشور و حرکت به سوی عزت واقعی، حفظ و تقویت فضای تدین و دین‌داری در فضای شهرها و روستاها است. " ( 10 اردیبهشت 1390 ) - " .... ؛ اما شاید از این مهمتر، یا به همین اندازه اهمیت، مسأله‌ی فضای شهری است و تجلی معماری اسلامی و معماری زیبای شرقی. .... باید طوری بسازید که حتی اگر آن ساخت و ساز دیوار هم باشد، نگاه راننده‌ی اتومبیل عبوری از آن‌جا به شکلهای هندسی ملایم و مطابق طبع انسان، احساس التذاذ بکند. صرف اینکه یک چیزِ بتونی بکشیم بالا، نباشد. در ساخت و سازهای شهری، این مسأله خیلی چیز مهمی است و در خودِ قطار زیرزمینی - مترو - و در ایستگاه‌ها باید این چیزها رعایت شود؛ یعنی چشم نواز باشد و موجب التذاذ و انبساط خاطر باشد؛ هم کاملاً جنبه‌های اسلامی، بی‌رودربایستی در اینها رعایت شود. ما باید مقید باشیم به این معنا که خیلی از معماری‌های گذشته‌ی ما در این ده‌ها سال اخیر، متأسفانه درست در جهت عکس بوده. بایستی به این مسأله‌ی حفظ هویت تاریخی و اسلامی شهر و حفظ مراکز قدیمی توجه کنید." ( 17 مرداد 1384 )
- " .... حتماً در این معماریها باید ملاحظه کنند که معمارىِ اسلامی باشد؛ نمادهای انقلاب در این شهر، در معماریها مشاهده شود؛ چون اینجا شهر اسلام و شهر انقلاب است ". (بیانات رهبر انقلاب درخصوص شهر قم 27 مهر 1389 )
- " تهران باید به شهری با هویت ایرانی و اسلامی، زیبا و روح نواز، دارای رفاه عمومی، و مقاوم تبدیل شود.
باید با برنامه‌ریزی بلندمدت و با پیگیری مجدانه، هویت ایرانی و اسلامی در تهران متجلی شود. " (بیانات رهبر انقلاب درخصوص شهر شهرتهران ؛ 13 اسفند 1384 ) - معماری ساخت‌و‌سازها در تهران: حقیقتاً معماری و نمای تهران، نمای یک شهر اسلامی نیست و شهرداری و شورای شهر باید این موضوع را جزو جدی‌ترین مسائل خود بدانند(بیانات رهبر انقلاب درخصوص شهر شهرتهران ؛ 23 دی 1392)
- «معماری امروز تهران، یک معماری وحشی است» : مقام معظم رهبری هم در یک صحبتی که با دانشجویان جوان فیلمساز و رسانه ها بودند، یکی از فیلمسازان جوان یک مجموعهای در ارتباط با معماری شهرهای بزرگ بخصوص تهران ساخته بود بعد گفتند معماریِ مضطرب و وحشی است که از قبل از انقلا ب شروع شده و ما هم همینطور ادامه دادیم ( بیانات رهبر انقلاب درخصوص شهر شهرتهران ؛ در دیدار با دانشجویان جوان فیلمساز و رسانه ها)
- بخش سوم الزامات قانونی در رویکرد برنامه دولت سیزدهم :
در مصوبات زیر بر رعایت هویت اسلامی در معماری و شهرسازی الزامی شده است :
- سیاستهای کلی نظام درخصوص شهرسازی ( 29 بهمن 1389 ) و نیز در امور مسکن ( 29 بهمن 1389 ) از سوی رهبرانقلاب
- سند ملی معماری و شهرسازی ایرانی _ اسلامی ( مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران ؛ ۱۳۹۹/۷/۲۰)
- مصوبه «جهت گیری های ملی آمایش سرزمین» ( مصوبه هیات وزیران ، 1383.09.04 )
- مبحث معماری اسلامی در مقررات ملی ساختمان لازم الرعایه برای ساختمانهای جدید می باشد .
- ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری ایرانی-اسلامی ( مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران )
- مصوبه ضوابط و شاخص های لازم جهت بازیابی هویت شهرسازی و معماری اسلامی-ایرانی ( مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران )
- تصریح معماری اسلامی در طرح راهبردی ساختاری توسعه و عمران شهر تهران ( مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران )
- مصوبه پیرامون لزوم حفاظت و احیاء ارزش های شهرسازی و معماری ایرانی ـ اسلامی در بافت فرهنگی ـ تاریخی شهر شیراز ( مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران )
- سند جامع ارتقای کیفی سیما و منظر شهری( مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران )
- الزام شهرداری تهران به ارائه لایحه برنامه راهبردی توسعه، مقاوم سازی، تعمیر، تجهیز و احداث مساجد مبتنی بر معماری اسلامی – ایرانی ( مصوبه شورای شهر)
- ساماندهی وضعیت سیما و منظر شهری و کیفیت محیطی شهر تهران ( مصوبه شورای شهر)
- نتیجه گیری
با عنایت به موارد مذکور ، موضوع ساخت 4 ملیون خانه جدید معطوف به چند بخش میشود، که بایستی مورد توجه قرارگیرد :
- الف - مکان یابی شهرک های جدید ( موقعیت شهرک )
مجتمع های مسکونی در بیرون وحاشیه شهرها و روستاها بایستی براساس مطالعات مکان یابی صورت گیرد .
- ب - مطالعه و طرح شهرک ( شهر سازی )
در مطالعات توجیهی وطرح شهرک های مسکونی جدید بایستی علاوه برمطالعات زیر ساختی و اقلیمی و..... و توجه به طرح جامع شهر ، اصول شهرسازی اسلامی در عمل حتما رعایت شود .
- ج - طرح ونقش واحدهای مسکونی شهری ( معماری مسکونی)
در مطالعات و طراحی واحدهای مسکونی جدید بایستی علاوه برمطالعات اقلیمی و جغرافیایی و ..... اصول معماری اسلامی در منازل شهرک ها حتما رعایت شود .
- د- مطالعه و طرح مجموعه مسکونی الحاق به بافت طرح هادی روستا ( شهر سازی )
در مطالعات توجیهی وطرح مجتمع مسکونی جدید درحاشیه روستاهای کشور بایستی علاوه بر مطالعات زیر ساختی و اقلیمی و..... وتوجه به طرح هادی روستا ، اصول شهرسازی اسلامی حتما رعایت شود .
- ه - طرح ونقش واحدهای مسکونی روستایی( معماری مسکونی)
در مطالعات وطراحی واحدهای مسکونی جدید جهت روستاها بایستی علاوه برمطالعات اقلیمی و جغرافیایی و ..... اصول معماری اسلامی در مسکن روستایی حتما رعایت شود .
- سخن پایانی
پس از انقلاب اسلامی در قوانین عادی مصوبه جمهوری اسلامی¬ایران ویا در سایر مقررات موضوعه ویا مصوبات شورای عالی شهرسازی و معماری ایران و مصوبات شورای اسلامی شهر وغیره مصوبات بسیار مناسبی داشته ایم ، لکن در حوزه اجرا ، بسیاری از مدیران عالی و میانی یا بدان عمل نکرده اند ویا بسیار کمرنگ بوده ونیاز به تحول در مقام اجرا می باشد .
نظر به رویکرد انقلابی دولت آیت الله رییسی و با توجه به اهمیت موضوع هویت اسلامی در واحدهای مسکونی ، که زندگی 16 ملیون نفر را در آینده تحت تاثیر مستقیم قرار می دهند و با توجه به اهمیت موضوع بستر و زیرساختها شهری و معماری در شکل گیری سبک زندگی اسلامی ایرانی ، و جیات طیبه اسلامی مورد تاکید رهبر انقلاب اسلامی ، بایستی در برنامه طرح وساخت 4 ملیون واحد مسکونی مورد توجه قرارگرفته و بعنوان الگویی برای آینده کشور و نیز سایر کشورهای علاقمند قرارگیرد.
ضروری است وزیر محترم و بخشهای زیر مجموعه هایی که وی منصوب می نمایند ،علاوه بر اینکه بایستی اهتمام لازم را مصروف نمایند ، نهادهای نظارتی مانند کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی وسازمان بازرسی کل کشور نظارت لازم را داشته باشند. تا بافت رسوب کرده از دوره لیبرال سکولارهای وزارت راه وشهرسازی که با محوریت شخص وزیر دولت یازدهم آقای روحانی در کمیته به ظاهر اعتلای معماری ایران ، بدنبال ایرانشهری بجای شهراسلامی بودند ، مجدد آنرا به انحراف نبرده ویا مسکوت ننمایند .
دکتر سید جواد هاشمی فشارکی ، استاد دانشگاه و مولف کتاب « نظام مدیریت فرهنگی در شهر اسلامی – ایرانی » و «معماری و شهرسازی اسلامی در آیینه قوانین و مقررات» و «معماری اسلامی-ایرانی (اصول و راهبردهای طراحی) »
