***مسجد جامع کبیر نیریز ترکیب معماری و هنر دوره اولیه مسلمان شدن ایرانیان / یادداشت ***
شهرستان نی ریز در ۲۳۰ کیلومتری شرق شیراز قرار دارد ، و مسجد جامع کبیر درمحله قدیمی در جنوب شهر نیریز قرار دارد و از قدیمی ترین مساجد ایران بوده و مربوط به سده نخستین دوران اسلامی ایران می باشد.
این مسجد دارای یک صحن مربع شکل ، دو ایوان جنوبی و شمالی و دو شبستان در شرق و غرب صحن است و در گوشه شمالی آن، یک مناره آجری دارد . و تزیینات آن شامل آجرکاری، کاشی کاری و گچبری بوده و در ایوان اصلی ، محرابی بسیار زیبا شبیه محراب الجایتو ساخته شده که به صورت گچبری برجسته از اشکال هندسی و گل و گیاه و آیاتی از قرآن مجید و همچنین کتیبه ای از نام معصومین در اطراف محراب وجود دارد.
معماری اولیه با توجه به نوع جرزها و سقف و مصالح بکار رفته ؛ فقط دارای یک ایوان عمیق (به عمق ۱۸ و عرض ۷/۵ متر) بوده و بعد ایوان شمالی و سپس شبستانهای مجاور الحاق یافته وهمچنین در چند دوره مرمت شده است . پیشینه آن به آتشکده نیزنسبت داده شده ، ولی نه مستند بوده و نه هویت معماری آن مبین این مساله می باشد .
این بنا نخستین مسجد یک ایوانی است که بعداً به دو ایوانی تبدیل‌شده و معماری آن همانند مسجد تاری خانه دامغان بسیار ساده بوده وقابل مقایسه با ایوان کاخ فیروزآباد، طاق‌های سنگی دوره ساسانی می باشد .
دکتر سید جواد هاشمی فشارکی
*************************************************
پیوست
نمای غربی - و - ورودی
نمای شبستان جانبی
نمای داخل شبستان جانبی
حجم بیرونی
موقعیت :
