الزامات و ملاحظات پدافند غیرعامل به منظور بهره برداری از فضای ایستگاه مترو حضرت ولیعصر(عج) جهت اسکان اضطراری

جلسه دفاعیه پایان نامه کارشناسی ارشد با داوری دکتر سید جواد هاشمی فشارکی

و دکتر علی سعیدی در تاریخ 6 تیر 1401 برگزار شد .

عنوان: الزامات و ملاحظات پدافند غیرعامل به منظور بهره برداری از فضای ایستگاه مترو حضرت ولیعصر(عج) جهت اسکان اضطراری

استاد راهنما: دکتر صفا خزائی

استاد مشاور: مهندس سید احمد مهدی نیا

 دانشجو: مهندس رضا فرجی

*******************************

مواردی که دکتر سید جواد هاشمی فشارکی جهت اصلاح تحقیق بیان نمود شامل موارد زیر می باشد :

در انتهای چکیده یافته های تحقیق اضافه شود

فصل1-کلیات تحقیق

در بیان مساله ذکر حملات به شهرها و بخصوص ایران در جنگ بعث عراق اضافه شود

انتهای بیان مسئله ؛ مساله این تحقیق اضافه شود

1-2-1-هدف اصلی

هدف اصلی این پژوهش، ارائه الزامات و ملاحظات پدافند غیرعامل به منظور بهره برداری از فضای ایستگاه مترو حضرت ولیعصر(عج) جهت اسکان اضطراری است.

الزامات و ملاحظات دو مفهوم و دومقوله اند ، لذا بایستی هدف دو بخش شده و یافته های تحقیق در دو دسته مجزا ارایه شوند .

1-2-2-اهداف فرعی

آسیب پذیریهای ایستگاه مترو اضافه شود.

تهدیدات متوجه ایستگاه مترو اضافه شود.

سوالات تحقیق اضافه شود

1-3-بررسی اهمیت وضرورت اجرای طرح   

بجای طرح ، تحقیق درج شود

اهمیت وضرورت  الزامات و ملاحظات پدافند غیرعامل به منظور بهره برداری از فضای ایستگاه مترو حضرت ولیعصر(عج) جهت اسکان اضطراری بصورت مجزا و مشخص بیان شود

1-4-پیشینه تحقیق

موضوع و نوع پژوهش و مکان آن و یافته های تحقیق مشخص شود 

مقالات حذف شوند

1-6-روش انجام تحقیق

از نوع توصیفی- تحلیلی ذکر شده . ولی تحلیل در فصل چهار ارایه نشده است

1-7-سازماندهی تحقیق

ادبیات به  سوم شخص تبدیل شود

فصل2-مبانی نظری تحقیق

2-3-تهدید و آسیب پذیری

تهدید و آسیب پذیری مجزا باشد 

تضاد تعاریف اصلاح شود

بجز مطالب کلی از منابع ؛ بلاخره تهدید و آسیب پذیری های ایستگاه مشخص شود

2-2-پدافند غیرعامل

انجام اقدامات دفاع غیرعامل درحوادث طبیعی حذف شود  

تعریف مصو ب ابلاغی سیاستهای کلی  اضافه شود

2-5-سکونت گاه های پس از بحران

کافی نیست و مترو قابلیت دارد

2-5-1-اسکان اضطراری

تیتر جدول 2-2 ویژگی های مهم درج شده و بالای جدول2-2. عوامل موثر در برقراری اسکان های پس از بحران ذکر شده

8 بخش مال مکان یابی و فواصل هست و کاربردی در ایستگاه مترو موجود ندارد – بجز بند 9 که مرتبط با ایستگاه است

2-6-دومنظوره سازی

سیاست کلی نظام در خصوص دو یا چند منظورگی اضافه شود

2-7-مترو

در ویژگیهای مترو   امن بودن ففضای زیر  بیان نشده

معرفی چند مترو دو منظوره مسکو و پیونگ یانگ ،  اوکراین  ..... ومشخصات  چند منظوره آن اضاقه شود

2-7-1-پیشینه متروی تهران

درتاریخچه آن به بحث پدافند اشاره نشده

2-8-ضوابط معماری مترو

ضوابط معماری و اجزای مترو ندارد 

2-8-2-ورودی

یکبار ایستگاه بصورت مطلق معرفی شود ویک بار ایستگاه میدان ولیعصر عج  : مترو ایستگاه ولیعصر بصورت مجزا توصیف شود . از کلان تا خرد (موقعیت در شهر – موقعیت در میدان و خیابانها و کاربریهای مجاور – معرفی اجزای مترو )

تصاویر و اشکال زیرنویس ومنبع داشته باشند

2-8-9-فضای خارجی

میدان داخل مترو جلوخان تلقی نمیشود و در ضمن جز فضای داخلی مترو هست و دید از بیرون هم بدان دارد

2-9-تاسیسات ایستگاه مترو

نقاط قوت و ضعف آن مشخص شود .

2-11-تهدیدات مترو

انواع تهدیدات ( انفجار و جملات هوایی / بمب گذاری تروریستی /انتشار مواد گازی و سمی ) در مترو تجدید نظر شود .

2-12-آسیب پذیری در مترو

2-12-1-نقش آموزش جهت جلوگیری از آسیب پذیری در  مترو بی ارتباط با موضوع است .

جدول2-3. لیست مخاطرات موجود در سیستم حمل‌ونقل ریلی (نظری، 1387)  ارتباطش با تیتر مغایرت دارد ومظالب مخلوط شده است

2-13-اسکان در مترو

سرانه و متراژ اسکان اضافه شود

فصل3-روش تحقیق

3-1-ایستگاه مترو مورد مطالعه

انتخاب این ایستگاه بر اساس مشورت با قسمت فنی و مهندسی مترو انجام پذیرفت و دلایل انتخاب آن ازدحام زیاد جمعیت، مرکزی بودن ایستگاه – مرکزی بودن مدلل نیست

 بررسی ندارد

3-2-هندسه ایستگاه مترو میدان حضرت ولیعصر(عج)

نقشه ها راهنما ندارد – در بخش توصیف وضع موجود باشد

3-3-سناریو تهدید  

سناریو تهدید  در فصل دو باشد

ورود افراد معاند غیر مرتبط با تهدید شناسی است

قطعی برق 

افتادن سقف کاذب ها

3-4-مراحل انجام تحقیق

بازنگری شود

استخراج تجارب متروهای چندمنظوره دنیا و الزامات دومنظوره سازی اضافه شد

3-5-ظرفیت سنجی ایستگاه مترو

مبنای محاسبه ظرفیت : فضاهای قابلیت اسکان تقسیم بر سرانه استقرار هرنفر برمترمربع باشد .

3-6-نیازهای حیاتی انسان برای اسکان اضطراری

آب مصارف بهداشتی ؛ فضای استقرارجمعیت ؛ حمام ؛ تهویه مکانیکی ؛ فضای درمانی و زباله و ابدارخانه و..... اضاقه شود . بجای چراغ قوه از چراغ شارژی دیواری استفاده شود

به جای حجم مترمعکب ؛ سطح مترمربع فضا محاسبه شود .

3-7-الزامات پدافندغیرعامل جهت طراحی ایستگاه مترو به منظور اسکان اضطراری

بایستی موارد الزامی ذکر شود

3-8-دو منظوره سازی ایستگاه مترو

چگونگی بیان شود

3-9-ایمنی سازی ایستگاه مترو

• مطالب اقدامات و ... در روش تحقیق نباید باشد

فصل4-تجزیه و تحلیل

توصیف های بی ارتباط با یافته ها حذف شود

مطالب تحلیلی اضافه شود

یافته ها  براساس دسته بندی کلان تا خرد ارایه شود

4-3-محاسبه ظرفیت

مبنای محاسبه بایستی : فضاهای قابلیت اسکان تقسیم بر سرانه استقرار هرنفر برمترمربع باشد .

4-6-الزامات پدافند غیرعامل جهت طراحی ایستگاه حضرت ولیعصر(عج)

ادبیات  باید الزام اور باشد .

5-1-مروری بر تحقیق

مرور ضرورت ندارد

5-2-پاسخ به سوالات تحقیق

سوالات در فصل یک وجود نداشت و مشخص نیست براساس چه روشی استخراج شده است

5-3-محدودیت های تحقیق

عدم ارائه نقشه جزئیات معماری ساختمان مترو ضرورت نداشت ؛ با  همین نقشه ها ومصور کردن بخشها میتوانست بهتر معرفی شود .

5-4-پیشنهادات

• طراحی چند منظورگی ایستگاه اضاقه شود
• پیشنهادات اجرایی نداشت

ویرایش ادبی و فرمت پایان پایان نیز تجدیدنظر شود . موفق باشید

*******************************

چکیده

ملاحظات دفاعی جهت شکل گیری سکونتگاه های انسانی یکی از عوامل تاثیرگذار در طول تاریخ بوده و با گستردگی پدید شوم جنگ و آمدن جنگ ها از مرزها به مراکز شهر، نقطه امنی روی کره زمین باقی نگذاشته است. کلان شهر تهران از جمله شهرهایی می باشد که همیشه مورد تهدید و تخاصم دشمنان قرار گرفته است، بنابراین ایستگاه های مترو بخشی از عرصه همگانی شهر بوده و در ارتباط مستقیم با مردم می باشد تا با دومنظوره کردن این ایستگاه ها و در نظر گرفتن الزامات پدافندغیرعامل، طراحی آنها به عنوان پناهگاه یا اسکان اضطراری در ساعات اولیه جنگ ایده جذابی باشد. در همین راستا ایستگاه مترو حضرت ولیعصر(عج) به دلیل مرکزی بودن و جمعیت زیاد در مجاورت ایستگاه و همچنین به دلیل نزدیکی این ایستگاه با مراکز ثقلی کلانشهر تهران، نمونه موردی جذابی به عنوان اسکان اضطراری شد. در این پژوهش تهدید بالقوه و اصلی حملات هوایی و بمباران در نظر گرفته شد تا به مدت دو شبانه روز ایستگاه را به منظور اسکان اضطراری تعبیه کنیم. با بررسی کلی در تمامی جوانب متوجه شدیم مهمترین نقطه آسیب پذیر پناهگاه می تواند دربهای ورودی و خروجی و بعد از آن ورودی ایستگا ه به دلیل داشتن فضای باز باشد، بنابراین راهکارهایی در راستای ایمنی ایستگاه ارائه شد، اما در حالت کلی ایستگاه حضرت ولیعصر(عج) به منظور اسکان اضطراری، ظرفیت 7800 نفر را دارا می باشد و نیازهای حیاتی برای پناهند ها با توجه به ظرفیت گفته شده به این صورت است که مجموع 248 سرویس بهداشتی،296400 لیتر آب ،46800 بسته غذایی کنسرو، داشتن تهویه کارا در دوشبانه روز و همچنین ظرفیت فاضلاب 171000لیتر در روز مورد نیاز است.

فهرست مطالب

فصل1-کلیات تحقیق.. 10

1-1-مقدمه. ........................................

1-2-بیان مسئله. 10

1-3-اهداف تحقیق.. 11

1-3-1-هدف اصلی.. 11

1-3-2-اهداف فرعی.. 11

1-4-بررسی اهمیت وضرورت اجرای طرح.. 11

1-5-پیشینه تحقیق.. 12

1-6-روش انجام تحقیق.. 14

1-7-سازماندهی تحقیق.. 14

فصل2-مبانی نظری تحقیقی.. 16

2-1-مقدمه. ........................................

2-2-پدافند غیرعامل.. 16

2-2-1-موارد مهم مورد نظر پدافندغیرعامل در طرح‌های توسعه و عمران(جامع) شهری.. ........................................

2-3-تهدیدها 16

2-3-1-انواع تهدیدات و خطرات... ........................................

2-4-آسیب پذیری.. ........................................

2-5-سکونت گاه های پس از بحران.. 19

2-5-1-اسکان اضطراری.. 19

2-6-دومنظوره سازی.. 25

2-7-مترو 26

2-7-1-پیشینه متروی تهران.. 27

2-7-2-تاثیرات و ویژگی های سیستم مترو 30

2-8-ضوابط معماری مترو 30

2-8-1-فضای داخلی مترو 30

2-8-2-ورودی.. 31

2-8-3-سالن فروش بلیت... 32

2-8-4-فضاهای ارتباطی.. 33

2-8-5-سکو. 34

2-8-6-فضاهای اداری.. 36

2-8-7-فضاهای تجاری.. 37

2-8-9-فضای خارجی.. 37

2-9-تاسیسات ایستگاه مترو 38

2-9-1-تأسیسات مکانیکی.. 39

2-9-2-تأسیسات برقی.. 41

2-10-دارایی مترو 41

2-11-تهدیدات مترو 42

2-12-آسیب پذیری در مترو 43

2-12-1-نقش آموزش جهت جلوگیری از آسیب پذیری.. 44

2-13-اسکان در مترو 46

فصل3-روش تخقیق.. 49

3-1-ایستگاه مورد مطالعه. 49

3-2-هندسه ایستگاه میدان ولیعصر(عج) 50

3-3-سناریو تهدید. 51

3-4-تهیه مصاحبه و جمع آوری اطلاعات... ........................................

3-5-فلوچارت تحقیق.. 53

3-6-شرایط اسکان اضطراری در ایستگاه مترو 55

3-7-ظرفیت سنجی ایستگاه مترو 55

3-8-استقرار پناهنده ها در ایستگاه مورد مطالعه. ........................................

3-9-نیازهای حیاتی انسان برای اسکان اضطراری.. 56

3-10-دو منظوره سازی ایستگاه مترو ........................................

3-11-الزامات پدافندغیرعامل جهت طراحی ایستگاه مترو به منظور اسکان اضطراری.. 58

3-12-ایمنی سازی ایستگاه مترو 59

3-12-1-الزامات ایمنی پدافندغیرعامل برای تاسیسات ایستگاه 60

3-12-2-پارامترهای ایمنی ایستگاه مورد مطالعه طبق الزامات پدافند غیرعامل جهت اسکان اضطراری.. 61

فصل4-تجزیه و تحلیل.. 64

4-1-مقدمه. 64

4-2-تشخیص فضاهای امن در ایستگاه مترو حضرت ولیعصر(عج) 66

4-3-محاسبه ظرفیت... 66

4-3-1-سکوها 67

4-3-2-طبقه 3 (سالن تقسیم) 67

4-3-2-طبقه 2 (سالن فروش بلیت) 68

4-4-نیازهای حیاتی افراد. 70

4-4-1-آب... 70

4-4-2-غذا 70

4-4-3-روشنایی.. 71

4-4-4-سرویس بهداشتی.. 73

4-4-5-تهویه. 76

4-5-الزامات پدافند غیرعامل جهت طراحی طراحی ایستگاه مورد مطالعه. 77

4-5-1-طراحی های پیشنهادی.. 80

4-6-دو منظوره سازی ایستگاه مترو حضرت ولیعصر(عج) 82

4-7-ایمنی سازی ایستگاه مترو جهت اسکان اضطراری.. 84

4-7-1-الزامات ایمنی پدافندغیرعامل برای تاسیسات ایستگاه 84

4-7-2-پارامترهای ایمنی ایستگاه حضرت ولیعصر(عج) طبق الزاماتپدافند غیرعامل جهت اسکان اضطراری.. 85

4-8-بررسی همه جانبه ایستگاه میدان حضرت ولیعصر (عج) جهت اسکان اضطراری.. 88

فصل5-نتیجه گیری و پیشنهادات.. 92

5-1-مروری بر تحقیق.. 92

5-2-پاسخ به سوالات تحقیق.. 92

5-3-محدودیت های تحقیق.. 94

5-4-پیشنهادات... 94

مراجع.. ........................................

 

فصل اول

کلیات تحقیق

فصل1-کلیات تحقیق

1-1-بیان مسئله

امروزه ظهور سلاح های دوربرد سبب گسترش دامنه جنگ ها از حاشیه مرزها به عمق سرزمین گردیده است؛ درواقع جنگ دیگر در مرزها نیست، بلکه در شهرهاست و شهرها به میدان های جدید کارزار تبدیل شده اند. کیفیت سلاح ها، پیچیدگی تکنیک ها، حملات هوایی و موشکی، تسلیحات هسته ای و جنگ های شیمیایی از جمله خصوصیات بارز جنگ های امروزی است. بنابراین، چنانچه ملاحظات دفاع غیرعامل در طراحی شهری اعمال نشود و زیرساخت های شهری از ایمنی لازم برخوردار نگردیده باشند، در ساعات اولیه حمله، شهر دچار بحران می شود.

شهر به دلیل آنکه از گستردگی بالایی برخوردار است و بسیاری از مکان های حساس و مهم کشور نیز در آن قرار گرفته اند، تبدیل به محل زندگی بخش عمده‏ای از جمعیت شده است، ، لذا طبیعتاً احتمال هجوم دشمن به شهرها از سایر نقاط کشور بسیار بیشتر خواهد بود، از طرف دیگر استفاده از حفاظت‏های نظامی و پدافند عامل برای جلوگیری از این امر به تنهایی کافی نیست؛ بنابراین در چنین شرایطی، یک شهر نیاز به پناهگاه های زیرزمینی دارد. کشورهای پیشرفته نظیر آمریکا، انگلستان، سوئد، چین و روسیه این نیاز را به خوبی درک کردند و سال ها پیش از این نوع پناهگاه ها برخوردار شدند (Farahat  ، 2016).

استفاده از متروهای زیرزمینی مستلزم شناخت واقعی از تمام ظریفیت ها و پتانسیل های بالقوه می باشند. هدف اصلی و اولیه از احداث مترو، فراهم کردن حمل ونقل سریع مردم با ظرفیت بالا در مناطق شهری است؛ اما با مشخص شدن ارزش چندکارکردی مترو به ویژه در طول جنگهای جهانی و بعد از آن می توان نگاهی چندمنظوره به آنها داشت و به عنوان پناهگاه های زیرزمینی از آنها استفاده کرد. در واقع، هنگام حوادث می توان با استفاده بهینه از این فضاها با توجه به میزان ظرفیتشان به عنوان اسکان اضطراری استفاده حداکثری کرد. لذا این تحقیق در نظر دارد الزامات و ملاحظات پدافند غیرعامل به منظور بهره برداری از فضای مترو جهت اسکان اضطراری را بررسی نماید

کلان شهر تهران یکی از پرجمعیت ترین شهرهای ایران است که همیشه مورد تهدید و تخاصم دشمن بوده است. از آن جا که ایستگاه های مترو این کلان شهر در خط اصلی شهر قرار دارند و می توانند موارد مناسبی برای پناهگاه در مقابل تهاجم دشمن قرار گیرند، باید بررسی اساسی بر روی آنها صورت گیرد. ایستگاه مترو تئاترشهر یکی از ایستگاه های خط 3 و خط 4 متروی تهران است که در تقاطع خیابان ولیعصرعج و خیابان انقلاب واقع شده است. شلوغی و ازدحام موجود در این دو خیابان همواره یکی از دغدغه های اصلی مدیریت بحران کشور بوده است. این تحقیق در نظر دارد الزامات و ملاحظات پدافند غیرعامل را به منظور بهره برداری از فضای ایستگاه مترو تئاترشهر جهت اسکان اضطراری مردم ارائه نماید.

1-2-اهداف تحقیق

1-2-1-هدف اصلی

هدف اصلی این پژوهش، ارائه الزامات و ملاحظات پدافند غیرعامل به منظور بهره برداری از فضای ایستگاه مترو حضرت ولیعصر(عج) جهت اسکان اضطراری است.

1-2-2-اهداف فرعی

• شناسایی پارامترها و عوامل اصلی تاثیرگذار در اسکان اضطراری با استفاده از ایستگاه های مترو
• ظرفیت سنجی فضای موجود در ایستگاه مترو حضرت ولیعصر(عج) جهت اسکان اضطراری مردم.

1-3-بررسی اهمیت وضرورت اجرای طرح

مسأله دفاع از شهر، امنیت شهروندان و توجه به جان انسانها در برابر حوادث، دارای اهمیت بسیار بالاست. بنابراین، با توجه به افزایش قدرت انفجار بمب ها و موشک ها،دانش احداث سازه های زیر سطحی و پناهگاه های زیرزمینی در کشورهای قدرتمند پیشرفت چشمگیری داشته است. چرا که برای مقاومت در مقابل بمب و موشک های مختلف و شناسایی ماهواره های پیشرفته لزوم پناه بردن به زیر زمین اهمیت بیشتری مییابد. از طرفی اگرچه هزینه ساخت این پناهگاه ها بسیار بالاست ولی با استفاده از چندکارکردی می توان به این مهم دست یافت. یکی از نیاز های اصلی شهر تهران که هیچ زمان دور از تهدید دشمن نبوده ساخت این گونه پناهگاه هاست، پناهگاه هایی که بتواند بیشترین افراد ممکن را در زمان مناسب به آنجا برساند، در این شرایط تلفات جانی بسیار کاهش می یابد.استفاده از فضاهای ایستگاه های مترو که هم قابلیت چندمنظوره سازی به جهت کاهش هزینه ها را دارند و هم در مراکز اصلی شهر واقع شده اند تا نیاز به جابه جایی و تحرک کمتری باشد برای اینکه تلفات انسانی به حداقل برسد بسیار مناسب است؛ از طرفی، از مزیت دیگر استفاده از ایستگاه های مترو به عنوان پناهگاه های زیرزمینی این است که از دید دشمن کاملا محفوظ هستیم.

1-4-پیشینه تحقیق

Farahat (2016) ، در یک پژوهش در شهر قاهره موضوع استفاده از ایستگاه های مترو و تونل ها به عنوان جانپناه های سازه ای در برابر حملات هسته ایتمامی خطوط مترو این شهر را بررسی کرده و سه ایستگاه آن را به عنوان نمونه در آن الزامات طراحی را ارائه نموده است. وی با بررسی این فضاها محاسبه کرده که به هنگام وقوع جنگ هسته ای هر کدام این ایستگاه ها ظرفیت چه تعداد افراد را دارند ،سپس مسائل زیستی و روزمرگی انسان برای زندگی را درآنجا بررسی کرده است، او البته علاوه بر طراحی معماری ایستگاه ها به بررسی راههایی برای ایمنی سازی بیشتر ایستگاه ها ارائه داده است، به طوریکه اشعه گاما نتواند به آنجا نفوذ کند.

نوروزی و عندلیب(1396)، در یک پژوهش با عنوان راهکارهای پدافند غیرعامل در مناسب سازی ایستگاه های مترو به عنوان فضاهای امن پناهگاهی بررسی های لازم را بر روی ایستگاه مترو E7 تهران انجام داده و روشهای استفاده از فضاهای جنبی و خدماتی ایستگاه در زمان بحران و راهکارهای چندمنظوره سازی یک ایستگاه مترو را مورد بررسی قرار داده است ،سپس با استفاده از پرسشنامه ای علمی پیشنهاداتی جهت مناسبسازی ایستگاه جهت پناهگاه در بخشهای اتاقهای فرعی، تسریع در انتقال افراد، دربها و دریچهها، روشنایی، سیستم برق اضطراری، سیستم دفع فاضلاب، سرویسهای هداشتی، سیستم تهویه ارائه کرده است.

Wenو همکارانش (2020) ، در یک پژوهش تهویه و هواکشی در ایستگاه های مترو را به صورت تخصصی و مهندسی را بررسی نموده اند. آنها در این پژوهش آلاینده های سمی در زیر زمین وتهویه درست آنهارا به صورت اپیدمی و مهندسی بررسی کرده و به این نتیجه رسیده اند که تهویه یک عملکرد دوگانه قابل توجه در مورد بهداشت محیط در ایستگاه های مترو اعمال می کند. در این تحقیق بیان شده است که یک اقدام قابل قبول برای بهینه سازی محیط فیزیکی در یک ایستگاه مترو که می تواند به طور منفی باعث ایجاد باد و آلودگی صوتی شود، این است که استراتژی جریان هوای داخلی و خارجی باید با توجه به آب و هوای منطقه ای تعیین شود.

جلالی و جربانی (1397)، در یک تحقیق معیار های ایستگاهی روزمینی در سامانه راه آهن شهر با تکیه برپدافند غیرعامل را بررسی کرده اند. ایشان در بعد اول معماری این فضاها را ارزیابی کردند و شاخص های پدافند غیرعامل را برای آنها تعریف کردند و سپس به میزان چگالی این فضاها پی بردند که در فضاهای با چگالی کم (فضای باز) حرکت امواج ناشی از انفجار به راحتی صورت می گیرد و تلفات انسانی در این فضاها افزایش می یابد.

حاجی کاظمی و همکارانش (1396) در یک تحقیق به بررسی اولویت بندی ایستگاه های مترو شهری به عنوان پناهگاه های زیرزمینی با تکیه بر اصول پدافندغیرعامل در کلان شهر تبریز پرداختند. آنها تمام ایستگاه های مترو تبریز را با هم مقایسه کرده و ایستگاه های خط مرکزی 1 و 2 و6 را برای استقرار پناهگاه های زیرزمینی بسیار مطلوب دیدند، آنها دریافتند که احداث پناهگاه باید در تعامل و تقابل با محیط طبیعی و انسان ساخت باشد و در صورت عدم توجه به این نکته به شدت از کارایی آن می کاهد و یا غیرقابل استفاده می کند ، طبق این پژوهش دریافتند هرچه فاصله پناهگاه ها از هم کمتر باشد بهتر است، البته آن ها از بعد معماری و سازه ای هم این ایستگاه ها را بررسی کردند.

کاظمی و همکارانش (1396)، با استفاده از تکنیک دلفی و با تکیه بر اصول پدافند غیرعامل الزامات معماری را برای ایستگاه های مترو تعریف کردند. آنها در این تحقیق توصیه به دو منظوره کردن ایستگاه های مترو داشته اند و یکسری ضوابط مثلا حداکثر شعاع قابل دسترسی به ایستگاه ها باید 500 متر باشد و به خودکفایی ضروری تهویه شبکه، وجود مجاری متعدد تهویه ، خروجی های اضطراری و... اشاره داشته اند.

جلالی و همکارانش (1392)، تهدیدات انسان ساخت عمدی در ایستگاه های مترو را تعیین و رتبه بندی کردند. آنها این رتبه بندی را براساس شدت خسارات توانایی دشمن، جذابیت هدف و سابقه رخداد تهدیدات انجام دادند و بیان داشتند که خطرناک ترین تهدید بمب گذاری در این ایستگاه هاست.

رئوفت و همکارانش (1396)، تمهیدات پدافند غیر عامل را در طراحی معماری ایستگاه های مترو به کار بردند. آنها در مرحله اول تهدیدات موجود برای این ایستگاه ها را دسته بندی کردند، سپس به شناخت دارایی های مترو پرداختند. آنها دارایی های این ایستگاه های مترو را به چهار دسته تقسیم کردند که عبارتند از انسانی، معنوی ، سایبری و کالبدی و سپس متوجه آسیب پذیری ها شدند به طوری که اگر این تهدیدات خارجی بر عوامل داخلی منطبق شود خطر جدی رخ می دهد، به همین منظور در گام بعد نقاط ضعف را استخراج کردند.

بیک(1394) در مقاله ای با عنوان تبیین نقش مولفه های طراحی شهری در طراحی ایستگاه های مترو با تاکید بر پدافندغیرعامل به شناسایی مولفه های طراحی شهری و ابعاد کیفی بخشهای متداول ایستگاه مترو پرداخته است؛ سپس ارتباط این مولفه ها را با الزامات پدافند غیرعامل در طراحی ایستگاه های مترو تدوین می کند. نتایج تحقیق نشان می دهد که مجموعه ایستگاه مترو از سه بخش اصلی "فضای داخلی"، "مفصل ورودی" و "فضای خارجی" تشکیل می شود و دانش طراحی شهری "بر کیفیت ساخت آنها تاثیرگذار است.

نیازی و همکاران(1395) در مقاله ای با عنوان مقایسه تطبیقی ساختار فیزیکی متروی تهران، پیونگ یانگ و مسکو از دیدگاه پدافند غیرعامل به معرفی راه های و تمهیدات لازم در سامانه حمل و نقل درون شهری به منظور دفع آسیب های احتمالی تحت تاثیر حملات می پردازد.

1-6-روش انجام تحقیق

این پژوهش بر اساس هدف، کاربردی بوده و بر اساس ماهیت، از نوع توصیفی- تحلیلی است. در گام نخست، اطّلاعات پایه بر اساس مطالعات اسنادی، کتابخانه ای و مراجعه به سازمان ها و ارگان های مربوطه جمع آوری می­شود. در مرحله بعد، در مرحله بعد، پارامترها و عوامل اصلی تاثیرگذار در اسکان اضطراری با استفاده از ایستگاه های مترو شناسایی می­شود. سپس بر مبنای مطالعات انجام شده و همچنین اخذ نظرات خبرگان، الزامات و ملاحظات پدافند غیرعامل به منظور بهره برداری از فضای مترو جهت اسکان اضطراری مردم تعیین می­شوند. در مرحله بعد، با مراجعه به منطقه مورد مطالعه (ایستگاه مترو تئاتر شهر) به روش میدانی اطلاعات پایه مورد نیاز (داده های جمعیتی، دسترسی ها، نقشه ها و ...) جمع آوری می­شود. در گام آخر، ظرفیت فضای موجود در ایستگاه مترو تئاتر شهر جهت اسکان اضطراری مردم ارزیابی می­شود و در این ایستگاه، الزامات و ملاحظات پدافند غیرعامل به منظور بهره برداری از فضای مترو جهت اسکان اضطراری مردم ارائه می­شود.

1-7-سازماندهی تحقیق

در این فصل، کلیات تحقیق ارائه گردید. در ادامه، ساختار پایان نامه به این صورت است که، در فصل دوم،مبانی نظری تحقیق شامل تعریف های کلی و مباحثی که در این پژوهش با آن سر و کار داریم و در فصل سوم، مواد و روش پژوهش است که در این فصل نیز ایستگاه مورد مطالعه را در تمامی جوانب شناسایی کرده ایم و سپس مراحل پژوهش را توضیح داده ایم و در فصل چهارم، تجزیه و تحلیل داده ها می باشد که پژوهش تحلیل و بررسی شده است و در نهایت فصل پنجم، نتیجه گیری و پیشنهادات ارائه می شود.

*******************************

 

          مراجع

منابع فارسی

1. نوروزی،امیرهمایون؛ عندلیب،علیرضا؛ 1396، راهکارهای پدافند غیرعامل در مناسب سازی ایستگاه های مترو به عنوان فضاهای امن پناهگاهی(مطالعه موردی ایستگاه7مترو تهران)،کنفرانس ملی پدافند غیرعامل و پیشرفت پایدار.
2. کاملی،محسن؛ مطوف، شریف؛حسینی، سیدباقر، 1395، الزامات معمارانه پدافند غیر عامل در طراحی ایستگاه های مترو با استفاده از تکنیک دلفی،مهندسی تونل و فضاهای زیرزمینی.
3. جلالی فراهانی،غلامرضا؛ شمسایی زفرقندی،فتح الله؛ غضنفری، مصطفی؛ قنبری نسب،علی؛1392، تعیین و رتبه بندی تهدیدات انسان ساخت عمدی در اجزای اصلی ایستگاه های مترو،فصلنامه علمی پژوهشی مدیریت بحران.
4. جلالی فراهانی، غلامرضا؛1391، مقدمه ای بر روش و مدل برآورد تهدیدات در پدافند غیرعامل، تهران، موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه جامع امام حسین(ع).
5. عبدالله زاده طرف،اکبر؛ حاجی کاظمی،فرشته؛1397، اولویت بندی ایستگاهای مترو شهری به عنوان پناهگاه های زیرزمینی براساس اصول و ملاحظات پدافند غیرعامل،فصلنامه علمی_ترویجی پدافند غیرعامل.
6. شمسایی زفرقندی، فتح الله؛ هاشمی فشارکی،جواد؛ احمدیوسفی،حامد؛1399، شناسایی نقش و ظرفیت مترو در تخلیه اظطراری شهر، علمی پدافند غیرعامل.
7. رئوفت،محمدرضا؛ علی آبادی، محمد؛ مغاره،محمدرضا؛1396، بررسی تمهیدات پدافند غیرعامل در طراحی معماری ایستگاه های مترو،همایش ملی پدافند غیرعامل در عمران و معماری توسعه شهرپایدار.
8. جربان،محمدعلی؛ جلالی فراهانی، غلامرضا؛ 1397،معیارهای طراحی ایستگاه های روزمینی در سامانه ی راه آهن شهری از منظر پدافندغیرعامل، فصلنامه علمی پژوهشی مدیریت بحران.
9. بیک،فرزین؛1394،تبیین نقش مولفه های شهری در طراحی ایستگاه های مترو با تاکید بر پدافند غیرعامل،کنفرانس بین المللی عمران، معماری و زیرساخت های شهری.
10. نیازی،کیوان؛ستایشی،زهرا؛غریبی،سحر؛1395،مقایسه تطبیقی ساختار فیزیکی متروی تهران، کنفرانس پژوهش های معماری،شهرسازی و مدیریت شهری.
11. دوست محمدی، محمدرضا؛ 1387، ارزیابی و سنجش تهدیدات، فصلنامه علوم و فنون نظامی دانشکده فرماندهی و ستاد آجا.
12. قنادی تقی زاده، زهرا؛ باقری، حسن؛ 1400، بررسی میزان آسیب پذیری ایستگاه های مترو در برابر تهدیدات تروریستی شیمیایی مطالعه موردی: ایستگاه های نیمه شمالی خط یک مترو تهران، فصلنامه مدیریت بحران و وضعیت اضطراری سال سیزدهم، شماره یک،
13. صیامی، قدیر؛ لطیفی، غلامرضا؛ تقی نژاد، کاظم؛ زاهدی کلاکی، ابراهیم؛ 1392،آسیب شناسی پدافندی ساختار شهری، مجله آمایش جغرافیایی فضا.
14. اسکندری، حمید، 1389، دانستنی های پدافند غیر عامل، تهران:بوستان حمید.
15. نیازی تبار، حسن؛ 1387، آسیب شناسی پدافند غیرعامل در برابر اقدامات NBC، کمیته پژوهش های راهبردی معاونت پژوهش و تولید علم، تهران.
16. احمرلویی، محمد حسین،1389، پدافند غیرعامل در جنگ‌های نوین، دانشکده فارابی، تهران.
17. عندلیب،علیرضا؛اخگر، حامد،1394، ارزیابی نحوه بهره گیری از مفهوم پدافند غیرعامل در طرح‌های توسعه و عمران(جامع) شهری، فصلنامه علمی - پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری، تهران.
18. اصغریان جدی،احمد،1386،الزامات معمارانه در دفاع غیرعامل پایدار،انتشارات دانشگاه شهید بهشتی،تهران.
19. ساجدی، فتح الله؛ هاشمی، حمید؛ کالوندی، محسن؛1397، بهینه سازی زمان و هزینه در استقرار سکونت گاه های موقت پس از بحران، نشریه مهندسی عمرانی امیرکبیر.
20. حسینی، حسن؛1393، انواع مدل های اسکان اضطراری در حوادث و چالش های پیش رو، کنفرانس بین المللی مدیریت جامع بحران.
21. سرتیپی پور، محسن؛1390، معماری با مصالح کاغذی، اجرای بناهای موقت پس از سانحه، مسکن و حیط وستا.
22. نوجوان، مهدی؛امیدوار، بابک؛ صالحی، اسماعیل؛ 1392، مکانیابی اسکان موقت با استفاده از الگوریتم های فازی مطالع موردی: منطقه1 شهرداری تهران، مدیریت شهری 31.
23. فرقانی، محمدعلی؛ فرقانی، سمانه؛1394،  ارزیابی عوامل مؤثر در انتخاب مکان های اسکان موقت پس از زلزله با استفاده از GIS و تکنیک AHP، مطالعه موردی: منطقه 4 کرمان، امداد و نجات.
24. میسمی، حسین؛ 1400، تهیه پلان مدیریت رخداد بر مبنای دو منظوره سازی فضاهای معماری در پدافند غیرعامل( مطالعه موردی: باغ بانوان شهر مبارکه)، کنفرانس ملی معماری، عمران، شهرسازی و افق های هنر اسلامی در بیانیه گام دوم انقلاب.
25. سلحشور، نیما؛ 1388، کتاب طراحی ایستگاههای متروی شهری، تهران: نشرکارور.
26. پورتال شرکت بهره‌برداری مترو تهران.
27. غضنفری، مصطفی؛1392، آسیب شناسی ایستگاه های مترو در برابر تهدیدات انسان ساخت و ارائه راهکارهای کاهش آسیب پذیری(مطالعه موردی: ایستگاه حضرت ولیعصر(عج))، دانشگاه مالک اشتر.
28. مهندسین مشاور گئو؛1390، خط 4 متروی تهران مروری بر طراحی و اجرا، تهران، نشر فدک ایساتیس.
29. مبحث مقررات ملی جلد 21، 1392.
30. منتظری، محمد؛ 1387، سیستم های راه آهن شهری، چاپ اول، تهران، شرکت بهره برداری راه آهن شهری تهران و حومه(مترو).
31. نصرآزادانی، سیدمسعود؛ 1388، اصول و طراحی ایستگاه های راه آهن، چاپ اول، تهران، نشر راهدان.
32. مهندسین مشاور بهروی تهران، 1386.، گزارش مرحله اول ایستگاه شهید کلاهدوز.
33. سازمان پدافند غیرعامل کشور، معاونت مدیریت بحران و دفاع غیرنظامی،1390، راهنمای پدافند غیرعامل در مدیریت بحران ناشی از جنگ.
34. شجاع عراقی،مهناز؛ تولایی، سیین؛ضیاییان، پرویز؛ 1390، مکانیابی بهینه پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی(مطالعه موردی: منطقه 6 تهران).
35. نظری، عباس، 1390،"ریسک مدیریت آن در سامانه‌های حمل‌ونقل ریلی درون‌شهری (مترو)"، نهمین همایش حمل‌ونقل ریلی، تهران، انجمن حمل‌ونقل ریلی، دانشگاه علم و صنعت
36. هاشمی فشارکی، سیدجواد؛ محمودزاده، امیر؛ سهپر، هادی؛ 1390، بررسی آسیب پذیری متروها در برابر تهدیدات انسان ساز، مجموعه مقالات اولین همایش علمی-پژوهشی شهرسازی و معماری با رویکرد پدافند غیرعامل، دانشگاه صنعتی مالک اشتر.

 

منابع خارجی

1. Farahat . M (2016). The Use of Underground Metro Stations and Tunnels as Protective Structures in Case of Nuclear Emergencies, Journal of Environmental Science and Engineering.
2. Hadian B, MoghasemiA.,(2017)” Bioterrorism, a thraet to general health”,  Yafteh   Fall 2017 , Volume 19 , Number 3 (Special issue of passive defense).
3. Chu, J.; Y. Su. 2012. The application of TOPSIS method in selecting fixed seismic shelter for evacuation in cities. Systems Engineering Procedia.
4. Xu, J.; X. Yin, D. Chen, J. An, and G. Nie. 2016. Multi -criteria location model of earthquake evacuation shelters to aid in urban planning. International Journal of Disaster Risk Reduction.
5. IFRC. 2013. Post–disaster shelter: Ten designs . International Federation of Red Cross and Red Crescent Societies, Geneva.
6. Liu, Q.; X. Ruan, and P. Shi. 2011. Selection of emergency shelter sites for seismic disasters in mountainous regions: Lessons from the 2008 Wenchuan Ms 8.0 Earthquake, China. Journal of Asian Earth Sciences.
7. Kelly, C. 2005. Checklist -based guide to identifying critical environmental considerations in emergency shelter site selection, construction, management and decommissioning. CARE International.
8. UNHCR, R. 2007. Handbook for emergencies . United Nations High Commissioner for Refugees , - ---Geneva.
9. Kilcy,F.; B. Y. Kara, and B. Bozkaya. 2015. Locating temporary shelter areas after an earthquake: A case for Turkey. European Journal of Operational Research.
10. Nappi, M. M. L.; J. C. Souza. 2014. Disaster management: hierarchical structuring criteria for selection and location of temporary shelters. Natural Hazards.
11. Omidvar, B.; M. Baradaran ‐Shoraka, and M. Nojavan. 2013. Temporary site selection and decision ‐ making methods: a case study of Tehran, Iran. Disasters.
12. Zhao, L.; H. Li, Y. Sun, R. Huang, Q. Hu, J. Wang, and F. Gao. 2017. Planning Emergency Shelters for Urban Disaster Resilience: An Integrated Location-Allocation Modeling Approach.
13. Gangnæs Enger, Simen ,2013. Dual-Use Technology and Defence– Civilian Spillovers:Evidence from the Norwegian Defence Industry, Master’s thesis, Faculty of Social Science, University of Oslo.
14. Merindol, V & Versalles, D (2010) Dual-Use as Knowledge-Oriented Policy: France During the 1990–2000s. International Journal of Technology Management.
15. Cheng, H., & Yang, X. (2012). “Emergency evacuation capacity of subway stations.” Procedia-Social and Behavioral Sciences.
16. Helbing, D. (2004). “Collective phenomena and states in traffic and self-driven many-particle systems.” Computational materials science.
17. Mao P., Li J., Xiong L., Wang R., Wang X., Tan Y., Li H.2019, Characterization of Urban Subway Microenvironment Exposure—A Case of Nanjing in China. Int. J. Environ. Res. Public Health.
18.  Ross, Julian, 2000, railway station, planning, design and management. Publisher: architectural press.
19. Leng .J , Wen .Y, Shen .X , Han .G, Sun .L and Yu .F (2020), Environmental and health effect of ventilation in subway station, International Journal of Environmental Research and Public Health
20. Kameli.M , Zarei.S ,Kalantari.M ,Soleiman Nejad.E , (2014), Criteria of Passive Defense in Subway Stations, Journal of Civil Engineering and Urbanism.
21. Zhen-Yu Li, Minbo Tang, Dong Liang, Zhe Zhao,2016, Numerical simulation of evacuation in subway staion, procedia engineering.
22. Ministry of Information, State Information Service. 1999. Underground Metro New Life Artery. Arab: StateInformation Service Press.
23. Home Office. 1981. Protect and Survive . London: HMSO.
24. Kearny, C. H. 1987. Nuclear War Survival Skills. USA:Oregon Institute of Science and Medicine Cave Junction Oregon.
25. Hanesalo, B. A., and Hanesalo, K. E. 1996. Advanced Protective Shelter Design. USA: Military, Info. Product.
26. Arab Republic of Egypt. 2000. Achievements of the Transport & Communications Sector: During the Period from 1981 till 1998 . Cairo: Ministry of Transport and Communications.
27. Ministry of Information. 1998. The Underground : A Project for the Future . Cairo: State Information Service Press.