چند منظوره سازی فضاهای زیر زمینی شهرک مسکونی مسکن ملی اراک

استاد راهنما: دکتر سید جواد هاشمی فشارکی

سخنان استاد راهنما 

منتشر شده در :

https://aparat.com/v/ahbhh2v

مدت زمان : 09:51

چند منظوره سازی فضاهای زیر زمینی شهرک  مسکونی مسکن ملی اراک

قابل مشاهده در :

https://aparat.com/v/ahbhh2v

پاور پوینت ارایه توسط دانشجو : 

https://aparat.com/v/secx9qd

پایان¬نامه جهت دریافت درجه کارشناسی ارشد در رشته مهندسی پدافند غیرعامل گرایش طراحی

عنوان:

چند منظوره سازی فضاهای زیر زمینی شهرک  مسکونی مسکن ملی اراک

دانشجو: مهندس محمد کاظمی

نمره مکتسبه 19 

7 خرداد  1404

 چکیده

افزایش جمعیت شهرنشین، کمبود فضاهای سطحی و تهدیدات طبیعی و انسانی، لزوم بهره‌برداری مؤثر از فضاهای زیرزمینی را در قالب طراحی‌های چندمنظوره بیش از پیش نمایان ساخته است. پژوهش حاضر با هدف شناسایی و تبیین الزامات طراحی فضاهای زیرزمینی چندمنظوره در مجتمع‌های مسکونی انجام شده است. این تحقیق از نوع کاربردی و به روش توصیفی-پیمایشی با رویکرد ترکیبی (کمی و کیفی) انجام شده است. ابزار گردآوری داده‌ها شامل مطالعات اسنادی، پرسشنامه‌های تخصصی، مصاحبه با خبرگان، و بازدید میدانی از پروژه‌های منتخب در طرح مسکن ملی شهر اراک بوده است.

یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که طراحی چندمنظوره فضاهای زیرزمینی نیازمند درنظر گرفتن پنج دسته الزام اساسی است: الزامات فضایی و عملکردی (نظیر طراحی ماژولار و پارتیشن‌های قابل‌حمل)، زیرساختی (تهویه، برق اضطراری، و شبکه ارتباطی)، خدماتی و بهداشتی (سرویس بهداشتی، بهداری)، روانی-محیطی (رنگ، نورپردازی، تهویه هوای مطبوع)، و ایمنی و پدافندی (مسیرهای فرار، سیستم‌های هشدار و مصالح مقاوم). بر اساس نتایج، تلفیق الزامات مهندسی با عوامل روانی-اجتماعی نقش کلیدی در ارتقاء عملکرد این فضاها در شرایط عادی و بحرانی ایفا می‌کند.

نتایج این پژوهش می‌تواند مبنایی برای تهیه دستورالعمل‌های طراحی، تدوین مقررات ملی، و ارتقاء کیفیت زیرساخت‌های زیرزمینی در حوزه مسکن شهری قرار گیرد.

واژگان کلیدی: فضاهای زیرزمینی، طراحی چندمنظوره، مجتمع‌های مسکونی، پدافند غیرعامل، اراک

 

فصل اول

کلیات تحقیق

 

مقدمه

رشد جمعیت و ملاحظات اقتصادی دو محدودیت اصلی شهرها هستند که پیامدهای متعددی ازجمله رشد عمودی و توسعه فزاینده فضاهای زیرزمینی را به ارمغان آورده انـد. نقش ها، عملکردها و ظرفیتهای فراوانی را میتوان برای فضاهای زیرزمینی برشمرد. عدم تملک زمین، مصونیت و امکان تداوم خدمات زیرساخت ها، انتقال برخی از کاربری های ناسازگار با محیط شهری به زیر سطح زمین، کاهش مصرف انرژی، کاهش آلودگی محیطزیست، بهره برداری درزمینه دفاع غیرنظامی و موارد متعدد دیگر از مزایای فضاهای زیرزمینی است که به جهت استقرار در عمق زمین، برای آنها ایجاد میشود. در اینجا به بررسی مسکن ملی شهر اراک که به 8100 واحدی معروف میباشد میپردازیم. و با توجه به موقعیت این مجتمع که در کمربندی شمالی شهر واقع هست و فاصله از مرکز شهر به بررسی استفاده از این فضاهای زیر زمینی در شرایط عادی و همچنین نحوه استفاده و چند منظوره کردن این فضاها در شرایط بحران می پردازیم .

بیان مسأله

در استراتژی های جنگی موفق اخیر (استراتژی واردن) کانون های جمعیتی، مراکز حیاتی، حساس، مهم و شهرها به اهداف جنگی تبدیل شده اند. با بررسی جنگ های اخیر در قرن بیستم و بیست ویکم و به استناد تجارب هشت سال دفاع مقدس مشخص میشود ،که با پیشرفت های صورت گرفته در سطح تسلیحات و تجهیزات نظامی، مناطق شهری بیشتری در معرض خطر تهاجم طرفهای جنگ قرار گرفته و بیشترین تلفات انسانی به جای نیروهای نظامی درگیر در جبه های اصلی نبرد، در بین عموم مردم ساکن در مراکز شهری با بار جمعیتی بالا ثبت شده است. جبهه های اصلی نبرد به شهرها نیز کشیده شده است.

بحرانها، تهدیدها و، سوانح ... به دو شاخه اصلی:

طبیعی شامل: زلزله، سیل، زمین لغزش، خشکسـالی و...

انسانی شامل: جنگ، تصادفات رانندگی و بیماریها میباشد

 که جملگـی بـیش از  50نـوع اسـت

موضـوع مـورد بررسی در این پژوهش بحرانهای ناشـی از جنـگ در مسکن ملی شهر اراک است. در جنگ های تمام عیار نظـامی، یکی از اهداف غایی طرف هـای درگیـر تـلاش بـرای کشاندن وسعت و دامنه میدان جنگ به مناطق و مراکز غیرنظامی، خصوصاّ مراکز شهری اسـت کـه ایـن کـار معمولاّ با حملات هوایی سنگین توأم است. این اقـدام یکــی از اســتراتژیهــای تأثیرگــذار در سرنوشــت جنگهاست. کشیده شدن جنگها به مناطق مسـکونی معمولاّ با تخریبات وسیع و تلفات انسانی بـالا همـراه اســـت کـــه در صـــورت عـــدم اتخـــاذ تـــدابیر و برنامه ریزی های کلان در زمان صلح، حین وقوع جنگ ایــن تلفــات دو چنــدان شــده و بــار روانــی بســیار وحشتناکی برای سیاستمداران و فرماندهان رده بـالای نظامی به ارمغان میآورد. از عوامل عمده افزایش آمـار تعداد کشته شـدگان و مجروحـان در زمـان حمـلات نظــامی، خرابکــاری هــای امنیتــی و وقــوع حــوادث غیرمترقبه و طبیعی در منـاطق شـهری، آسـیب پـذیری بالای ساختمانهاسـت کـه بـه موجـب برنامـه ریـزی ناصـحیح در حـوزه مسـکن، سـاختاربندی و آرایـش فضایی نامناسب، مشکلات مهندسی ساختمان (سازه ها و اســتحکامات نــاامن)، معمــاری نامناســب (عــدم پیشبینی پناهگاه، فضاهای باز و...)، شبکه های ارتباطی غیراستاندارد و... است. بنابراین، رعایت اصول کلیـدی پدافند غیرعامل در ساختمان ها زمینه ای بـرای توسـعه امنیت پایدار در مناطق شـهری تلقـی مـیشـود. بـا تلفیـق هوشـمندانه عناصـر طبیعـی، عناصـر معمـاری و اصـول پدافنـد غیرعامـل میتوان این خطرات و تهدیدات را به حـداقل ممکـن کــاهش داد (داعــینــژاد،  23 ،1385). و یکی از مهم ترین راه کار ها در این زمینه استفاده درست و به موقع و مناسب از فضاهای زیر زمینی میباشد.

اهمیت و ضرورت تحقیق

روند رو به افزایش جمعیت در دنیای حاضر ما را با مشکلات اساسی در زمینه تأمین مسکن روبرو کرده است. تغییرات اجتماعی، فرهنگی واقتصادی نیز در کمیت و کیفیت این امر تأثیرگذار بوده است. زمانی که گنجایش محدود زمین برای پذیرش جمعیتی که رو به افزونی است، نتوانست پاسخگو باشد، ساخت و ساز در ارتفاع مورد توجه قرار گرفت. برای اولین بار، لوکوربوزیه این مسئله را عنوان کرد که به جای گسترش بنا در سطح که به مرور زمان ما را با محدودیتهای طبیعی و کمبود فضای سبز مواجه خواهد کرد، میتوان ساخت و ساز را در جهت عمودی به کار گرفت. به این ترتیب سطح قابل توجهی از زمین برای طراحی فضای سبز تفریحی و ارتباطی، آزاد میشود. میتوان حیاط های شخصی را از خانه ها حذف کرد و ضمن مجموع کردن چند خانواده در یک ساختمان و حفظ استقلال عرصه های خصوصی هر یک، از این زمینهای آزاد شده به عنوان حیاط های عمومی و مشاع استفاده کرد. لذا ساخت و ساز در ارتفاع پاسخی پذیرفته شده برای پذیرش جمعیت رو به رشد در شهرها است. جمهوری اسلامی ایران دارای  15همسایه است. دو تا سه کشور در جهان هستند که این تعداد همسایه را دارند، همسایه های کشورمان به صورت مستمر شرایط و رفتارشان را متناسب و بر اساس منافع و میزان اقتدار و توان تنظیم مینمایند. امروزه پدافند غیرعامل به عنوان یکی از مؤثرترین و پایدارترین روشهای دفاع در مقابل تهدیدات، همواره مد نظر اکثر کشورهای جهان قرار دارد و حتی کشورهای برخوردار از توان نظامی بسیار بالا مثل آمریکا به این موضوع به صورت ویژهای پرداخته اند و یا کشوری مانند سوئیس با وجود بیطرفی در اکثر معادلات سیاسی و نظامی به این موضوع توجه بسیار داشته است.

پدافند غیرعامل، موجب صرفه جویی اقتصادی در تسلیحات نظامی و پایداری زیرساختها میشود. پدافند غیرعامل، از مراکز حیاتی، حساس و مهم در برابر حملات و بمبارانهای هوایی و حملات زمینی دشمن به خصوص مراکز مسکونی و تأسیسات شهری محافظت نموده، خسارات و صدمات را کاهش داده و ادامه فعالیت و مقاومت در شرایط بحرانی و جنگ را ممکن مینماید. (نیازی تبار،  1386.)از طرف دیگر اهمیت مسئله وقتی

آشکارتر میشود که بدانیم حجم قابل توجهی از ساخت و ساز سالانه کشور مربوط به ساختمانها میباشد و این ساختمانها در جنگهای اخیر مورد هدف مستقیم و غیرمستقیم دشمن قرارگرفته اند. پس از گذشت 30 سال از دفاع مقدس با بررسی اجمالی از وضع موجود شهرها و سکونتگاه ها به این نتیجه میرسیم که متأسفانه شهرهای ما در توسعه های خود ملاحظات ایمنی، پایداری و انرژی را چنانکه شایسته و بایسته است مورد توجه

قرار نداده اند و حتی اصول، الزامات و ملاحظات پدافند غیرعامل جهت طراحی معماری مورد بی مهری بوده است. همانطور که میدانیم معماری و شهرسازی به عنوان یک واسطه، قدرت دفاعی را بالا میبرد. تدابیر پدافند غیرعامل در معماری و شهرسازی میتواند علاوه بر کاهش خسارت تهدیدات انسان ساز مانند جنگ، جهت کاهش خطرپذیری در برابر انواع خطرات طبیعی نیز مفید واقع شود(فرزام شاد،  1388.)لذا مطلوب است جهت به حداقل رساندن مخاطرات حاصل از تمامی تهدیدات، الگوهای مسکن مطابق بر اصول پدافند غیرعامل به اجرا درآمده تا امنیت روانی و جانی ساکنین قبل و بعد از وقوع حوادث تأمین شود. که یکی از راه کارهای رایج در جهان استفاده چند منظوره از فضاهای زیر زمینی میباشد. خاطر نشان است با توجه به موقعیت این مسکن ملی که در نزدیکی فرودگاه اراک ،آلومینیوم سازی و دیگر نقاط صنعتی و مهم شهر اراک قرار دارد و با توجه به سابقه بمباران شهر اراک در زمان دفاع مقدس ؛ و همچنین تعداد خانوار این مجتمع مسکونی 8112 واحد میباشد و جمعیت این مجتمع با بعد خانوار 3 برابر است با 24500 نفر میباشد و لذا ضرورت دارد تا این پروژه را از نظر پدافند غیر عامل بررسی کرد و اقدامات لازم در خصوص طراحی و اجرای فضاهای زیرزمینی دز جهت حفظ امنیت شهروندان را اجرا کرد .

پیشینه تحقیق

در خصوص چند منظوره سازی فضای زیر زمینی مسکن ملی اراک به نکته اشاره کنیم که تا امروز مطالعات یا طرح های انجام شده به صورت مکان یابی شهر و مجتمع مسکونی ،جابجایی و جابجایی اماکن و پادگان های نظامی خارج از شهر ( ، معیارها ) خانه های مسکونی ،تجاری ، عمومی و خدماتی (اسکان موقت ) پس از وقوع حادثه سیل ، زلزله ، آتش سوزی وجنگ می باشد که مقالات و پایان نامه های مختلفی در زمینه های فوق انجام شده است.

پژوهش های انجام شده که به مکان یابی با رویکرد پدافند غیر عامل پرداخته است می توان بـه مقالـه محمد قنبری با عنوان مکان یابی مراکز نیروی انتظامی با رویکرد پدافند غیر عامل نمونـه مـورد شـهر کازرون  ، 1392مرتضی عباسی و حسین ربیعی با مقاله ارائه رویکردی سیسـتماتیک و هدفمنـد بـه انتخاب مکان سازمانها و صنایع امنیتی -نظامی در قالب کار گروهی با رویکرد پدافند غیرعامل 1391، محمد حسین مسعودی و محمود براتی با مقاله بررسـی ملاحظـات پدافنـد غیـر عامـل در طراحـی ساختمان های امن  ، 1390مهدی کرباسیان و عبدالامیر فرهند با مقاله ارائه یک الگو برای جانمـایی و چیدمان فضای داخلی برای یک بندر فرضی با ملاحظات پدافند غیر عامـل  ، 1391ابـراهیم مـرادی و علی اشرف عزیز پور با مقاله اصول و ملاحظات معماری و شهرسازی در پدافنـد غیـر عامـل ، 1393 حمید رضا شریفی رسایی با مقاله ضرورت اسکان موقت شهری پس از وقوع.

فرزام شاد (1390)در مقاله خود تحت عنوان "ملاحظات طراحی فضاهای باز مسکونی با رویکرد پدافند غیر عامل " اشاره میکند که با طراحی هوشمندانه محوطه ها مـیتـوان تـا حـدود زیادی از آسیبپذیری محـیط مسکونی در شـرایط بحرانـی و در زمان اولیه حمله دشمن جلوگیری نمود. از نظر وی محصور نمودن فضا یکی از مؤثرترین روشها برای ایجاد فضاهای امن میباشد که با روشهای محصوریت توسط دیوار، اختلاف سطح و ردیفی از درختان تحقق مییابد. علاوه براین فرم پلکانی ساختمان میتواند تأثیر زیادی در جلوگیری از ریزش آوار به محوطه داشته باشد. همچنین گوشه های گرد نیز در رد کردن موج انفجار و مستهلک نمودن آن نقش مهمی دارد.

مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن (1391)مبحث بیست و یکم مقررات ملی ساختمان(پدافند غیرعامل)را منتشر کرد. در این مبحث پس از معرفی کلیاتی در زمینه پدافند غیرعامل و تهدیدات، طراحی ساختمان به سه قسمت معماری، سازه و تأسیسات تقسیم شده و الزامات و ملاحظاتی در هر یک از زمینه ها، بیان گردیده است. نتیجه این مبحث در حوزه معماری، ارائهی ملاحظاتی در راستای طراحی معماری در تمام انواع ساختمانهای روزمینی بر اساس اصول پدافند غیرعامل میباشد.

هاشمی فشارکی و همکاران (1391)اظهار میدارند انتخاب نوع سازماندهی فضا نقش بسیار مهمی درکاهش آسیب پذیری و افزایش ایمنی مراکز و مجتمع های مسکونی اداری خدماتی و غیره، با توجه به نوع کاربری و سطح اهمیت کارکرد آن در شرایط بحران دارد. همچنین توجه به سازماندهی فضای مناسب موجب کاهش آسیبپذیری، سبب تسهیل مدیریت در شرایط بحرانی، سبب افزایش کارایی استتار،اختفا و فریب وارتقاء پایداری مجموعه میگردد. از طرفی عدم توجه به سازماندهی فضا سبب سهولت شناسایی مراکز و مجموعه ها و نیز بخشهای حساس آن میشود.

حسینی و همکاران (1392) ر مقاله ای با عنوان "ارزیابی شاخصهای طراحی پناهگاههای دو منظوره مجتمع های مسکونی" به عنوان الزامات در طراحی به موارد ذیل اشاره کرده اند:

- ورودی پناهگاه از داخل مجتمع مسکونی باشد.

- خروجی اضطراری در فضای باز باشد.

- در طراحی پناهگاههای مجتمعهای مسکونی، رعایت اصول استتار، اختفاء و فریب ضروری است.

- فرمهای پیشنهادی برای طراحی پلان پناهگاه به صورت دایره و شش ضلعی با سازماندهی شعاعی و مرکزی میباشد.

رحمتی دهکردی (1396)در پژوهشی با عنوان ''بررسی مقایسه ای سیستم هوشمندانه خانه های ایرانی- اسلامی در رابطه با پدافند غیرعامل " به این نتیجه رسیده است که ترتیب فضاها و روابط آنها در بهبود عملکرد سیستم مؤثر هستند. علاوه براین او تعیین طرح هندسی، محل بازشوها و دسترسیهای مناسب و پیشبینی فضای امن برای ساختمان را یکی از مسئولیتهای معمار جهت کاهش خسارت و تلفات میداند. معمار باید ساختمان را باتوجه به عملکرد و استانداردها طوری طراحی کند که هم در زمینه پدافند غیرعامل کارایی مناسب داشته باشد و هم در زمان صلح .

سینا محمودپور و مجتبی یاری(1395)با ارائه مقاله ظرفیت های چند منظوره سازی فضای های زیرزمینی در راستای پدافند غیرعامل و توسعه پایدار شهری بیان میکنند آنچه کمتر مورد توجه قرار گرفته شده، بهره برداری بهینه از شفت ها و رمپ های دو سمت محل ایجاد تونل های مترو بعنوان یک فضایی که تاکنون غالبا بطور موقت و تنها جهت انجام حفاری بدان نگریسته می شد، بوده است. این فضاها تا امروز پس از اتمام مراحل عمرانی و ساخت تونل ها و ایستگاه های مترو بصورت بلااستفاده قرار می گرفتند و یا دوباره توسط نخاله های ساخت پر و دفن می شدند. در این مقاله به بررسی هر یک از موارد ذکر شده قابل ایجاد در فضاهای زیر زمینی و شفت ها پرداخته می شود و الزامات، محدودیت ها، مزایا و معایب هر یک جهت شناخت و بهره بندی بهینه در راستای پدافند غیرعامل و توسعه پایدار شهری ارایه می گردد.

افشار سیدین و همکاران(1400) در مقاله ای با عنوان: مکان‌یابی پناهگاه‌های عمومی و چند منظوره با رویکرد پدافند غیر عامل (مطالعه موردی: شهر اردبیل) به بیان 11 شاخص  برای مکان یابی پناهگاه در شهر اردبیل پرداخته و اهمیت این شاخص ها را بررسی کرده است.

با توجه به تحقیق های گفته شده و با توجه به اهمیت ساخت و ساز به صورت انبوه در جهت رفع مشکلات مسکن میتوان کم بودن تحقیق در حوزه پدافند غیر عامل و استفاده چند منظوره از فضاها به خصوص فضاهای زیر زمینی را احساس کرد.

اهداف:

هدف اصلی :

 هدف اصلی طراحی فضاهای زیرزمینی این مجتمع مسکونی به گونه ای که بهترین کارایی را هم در شرایط عادی و هم شرایط بحران داشته باشد.

اهداف فرعی :

1- شناسایی تهدیدات این مجتمع مسکونی میباشد .

2-بررسی ضعف های این مجتمع مسکونی و برطرف کردن آن.

3-استفاده از این فضاهای زیر زمینی در شرایط بحران به کاربری های اطراف در شرایط مورد نیاز .

سؤالات تحقیق

    سوال اصلی : 

 1- با توجه به اهمیت پدافند غیر عامل در ایران و به خصوص شهر اراک که تجربه موشک باران در مراکز صنعتی خود را دارد ،در این مجتمع مسکونی فضاهای زیرزمینی چگونه و در کدام محل طراحی  شوند تا بتوانیم به این مهم دست یابیم؟

 2 –چگونه می توان به معیارهای مناسبی در کلان طراحی فضاهای زیرزمینی مجتمع مسکونی از حیث تاکید بر مسئلة پدافند غیر عامل دست یافت که سطح کیفیت مسکن را در این پژوهش نکاسته و در عین حال موجب تقویت آن نیز گردد؟

 سوالات فرعی :

1-چگونه میتوان در صورت تهدید نظامی ، حتی به مناطق صنعتی اطراف ، از فضاهای زیر زمینی  دو منظوره این مجتمع برای خدمات رسانی به افراد آن مناطق صنعتی استفاده کرد ؟

2-تهدید ها و ضعف های این مجتمع مسکونی چیست ،و چگونه میتوان با استفاده از فضاهای چند منظوره زیر زمینی  آن را برطرف کرد ؟

فرضیه های تحقیق

فرضیه اصلی : 

طراحی و انتخاب بهترین محل و کاربری فضاهای زیر زمینی در جهت استفاده درست هم در شرایط بحران و هم در شرایط عادی به طوری که بر محیط محله تاثیر به سزایی بگزارد.

فرضیه های فرعی :

1- طراحی این فضاها به گونه ای میباشد که میتواند در صورت نیاز به مناطق اطراف از جمله مناطق صنعتی، دانشگاهی و ... خدمت رسانی کند.

2- ضعف ها و کاستی های این مجتمع در برابر بحران های انسانی به حداقل می رسد.

نوع تحقیق

          بنیادی □       کاربردی           توسعه ای □

روش تحقیق

رویکرد حاکم بر این پژوهش، توصیفی- تحلیلی است و نظر به اینکه نتایج پژوهش میتواند برای بهبود وضعیت به کارگیری فضاهای زیر زمینی  در مجتمع های مسکونی مورد استفاده قرارگیرد ،میتوان گفت پژوهش حاضر کاربردی است. در این پژوهش ابتدا آمار و داده های مورد نیاز از مطالعات کتابخانه ای، جمع آوری مطالب از نشریات و مجله های تخصصی و معتبر، جستجوی اینترنتی، پیمایش های میدانی، مشاهده، پرسشنامه و غیره جمع آوری شده است.

جامعه آماری، روش نمونه‏گیری و حجم نمونه (در صورت وجود و امکان)

قلمرو پژوهش

الف – قلمرو موضوعی :

قلمرو موضوعی این پژوهش طراحی فضاهای زیر زمینی چند منظوره میباشد.

ب- قلمرو مکانی :

مسکن ملی شهر اراک مکان این تحقیق میباشد.

ج- قلمرو زمانی :

در 6 ماهه دوم سال 1402 انجام میشود .

محدودیت های پژوهش

از محدودیت های این پروژه میتوان:

 کم بودن منابع مورد نیاز و اطلاعات پروژه

توقف عملیات اجرایی کارگاه و تغییر پیمانکار و به طبع تغییر نقشه های اجرایی

محدودیت های فضایی سایت

 

منابع:

• حمید؛ "فرهنگ اصطلاحات پدافند غیرعامل"، چاپ دوم، تهران، بوستان حمید، 1389.
• عیسی؛ "توصیه­نامه طراحی سازه­های امن"، چاپ اول، تهران، دفتر سازه­های امن وزارت مسکن و شهرسازی، 1367.
• عباس؛ "فضاهای امن پناهگاهی"، نشریه شماره 5 پدافند غیرعامل، معاونت پدافند غیرعامل قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیا^(ص)، 1384.
• صفا؛ "استحکامات و سازه­های امن"، چاپ اول، تهران، انتشارات دانشگاه صنعتی مالک اشتر، 1386.
• فراهانی، غلامرضا؛ "مقدمه­ای بر روش و مدل برآورد تهدیدات در پدافند غیرعامل"، چاپ اول، تهران، مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه جامع امام حسین^{(علیه السلام)}، 1391.
• فراهانی، غلامرضا؛ "مقدمه­ای بر مبانی نظری پدافند غیرعامل با رویکرد تهدیدات جدید"، تهران، مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه جامع امام حسین^{(علیه السلام)}، 1391.
• فراهانی، غلامرضا؛ "پدافند غیرعامل و تهدیدات نوین"، چاپ اول، تهران، بوستان حمید، 1390.
• فراهانی، غلامرضا؛ "چهار گفتار در باب پدافند غیرعامل"، چاپ اول، تهران، محدث، 1391.
• فراهانی، غلامرضا و هاشمی فشارکی، سید جواد؛ "پدافند غیرعامل در آیینه قوانین و مقررات"، تهران، انتشارات نقش یاس، 1389.
• شلمانی، محمد؛ "ملاحظات پدافندغیرعامل طراحی ورودی فضاهای زیرزمینی در برابر آشکارسازی سنجنده­های ماهواره­ای"، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده و پژوهشکده پدافند غیرعامل، دانشگاه جامع امام حسین^{(علیه السلام)}، 1392.
• شاد، مصطفی؛ "مبانی نظری معماری در دفاع غیرعامل"، تهران، مؤسسه انتشاراتی جهان جام جم، 1386.
• مشاور، مهرداد و نگین تاجی، صمد؛ "جایگاه فضاهای زیرزمینی در طرح­های شهری"، مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران، دانش شهر، شماره 12 – شهریور ماه 1389، صص 1-21.
• غلامرضا و شهردار، شهاب الدین؛ "بررسی تحلیلی انواع پناهگاه و سیستم‌های آن"، مجموعه مقالات همایش سراسری تبیین سیستم‌های مهندسی و مدیریت پدافند غیرعامل، دانشگاه جامع امام حسین ^{(علیه السلام)}، 21 تیرماه 1391.
• مسکن و شهرسازی دفتر امور مقررات ملّی ساختمان، "مبحث بیست و یکم مقررات ملّی ساختمان پدافند غیرعامل"، چاپ ششم، نشر توسعه ایران، 1392.
• فنی و اجرایی وزارت مسکن و شهرسازی؛ "ضوابط ساخت پناهگاه خصوصی در آلمان"، نشریه شماره 1، 1364.
• فشارکی، سید جواد، محمودزاده، امیر؛ "فرهنگ توصیفی دفاع غیرعامل"، اصفهان، علم آفرین‏، ۱۳۹1.
• فشارکی، سید جواد، قراباغی، محسن؛ "مبانی طراحی و ساخت فضاهای امن پناهگاهی"، تهران، نخبه‌سازان‏، ۱۳۹۰.
• فشارکی، سید جواد و شکیبا منش، امیر؛ "طراحی شهری از منظر دفاع غیرعامل"، چاپ اول، تهران، بوستان حمید، 1390.
• رحمان؛ "کلیات پدافند غیرعامل"، چاپ اول، تهران، دانشگاه امام صادق^{(علیه السلام)}، 1390.
• شاد، مصطفی.( 1389). طراحی محوطه ها درپدافند غیرعامل، فصلنامه پدافند غیرعامل، سال دوم، شماره 1
• شاد، مصطفی.( 1392). مبانی نظری معماری در دفاع غیرعامل، انتشارات جهان جام جم،تهران،ایران
• فشارکی، سید  جواد. عراقی زاده، مجتبی. بیطرفان، مهدی.( 1390). سازماندهی فضایی در شهرسازی ازمنظر پدافند غیرعامل. اولین همایش علمی پژوهشی شهرسازی و معماری. تهران، اردیبهشت ،1390دانشگاه صنعتی مالک اشتر
• حسن،امینی داود،حسینی امینی حسن .( 1391 ). کاربرد پدافند غیر عامل در برنامه ریزی شهری، مطالعات و پژوهش های شهری و منطقه ای ، سال چهارم،شماره 15، زمستان1391
• مریم،عامری سیاهویی حمیدرضا ،( 1397)، طراحی مجتمع مسکونی برای کارکنان معدن سنگ آهن شهرستان خواف با رویکرد پدافند غیرعامل،پایان نامه کارشناسی ارشد،دانشگاه پیام نور واحد بندر عباس،تیرماه1397
• ،مهدی ،حسینی،سید  بهشید،(1395 )، طراحی مجتمع مسکونی با در نظر گرفتن ملاحظات پدافند غیر عامل

( نمونه موردی استان سیستان و بلوچستان – شهرستان ایرانشهر)، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فارابی، بهمن ماه 1395

• 1397 )، ارائه الگویی نوین درساخت مجتمع های مسکونی از منظر آمایش سرزمینی با رویکرد پدافند غیرعامل (نمونه موردی شهرستان بردسیر)، نشریه علمی-پژوهشی شهر ایمن،دوره 1،شماره 1، بهار1397
• سید کاظم،مرادی نسب،حمید،(1399)،طراحی مجموعه مسکونی آپرتمانی 400 واحدی برای افراد کم درامد با محوریت پدافند غیر عامل،پایان نامه کارشناسی ارشد ،دانشگاه آزاد اسلامی واحد سمنان،تابستان 1399
• پور،علی اکبر ،فیضی ، وحید،ضیا خواه،سیما،(1390)،جایگاه برنامه ریزی شهری در پدافند غیر عامل در حوزه میانی شرقی مشهد،فصل نامه جغرافیا و برنامه ریزی شهری چشم انداز زاگرس،سال چهارم، شماره11، صفحات 104 تا126،بهار 1391
• ، مهدی ، حسنی،زینب،(1395)، پدافند غیر عامل و معماری مجتمع های مسکونی بلند مرتبه شهرهای نو بنیاد،کنفرانس ملی پدافند غیر عامل وتوسعه پایدار،صفحات 252 تا 279 ،مهر ماه 1395
• رضا. ملکی، سعید. (1390). بررسی عوامل و عناصر موثر در پدافند غیرعامل در شهرهای ایران.سومین همایش پدافند غیرعامل. دانشگاه ایلام. ص 9.
• جدی، احمد. ، (1386). الزامات معمارانه در دفاع غیرعامل پایدار ،تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی
• سید بهشید. هاشمی فشارکی، سید جواد. عزیز آبادی فراهانی، احمد. (1392). ارزیابی شاخص های طراحی پناهگاههای دو منظوره مجتمعهای مسکونی. فصلنامه علمی- تخصصی انجمن علمی پدافند غیرعامل ایران، دورة 1 ،شماره1  ،صفحات 17 تا26 .
•  صادق پور آذری، علی. (1392) . تاریخچه پدافند غیرعامل در طبیعت، آیات و روایات و ایران باستان، ششمین کنگره انجمن ژئوپلتیک ایران پدافند غیرعامل. مشهد. آبان ماه 1392 . انجمن ژئوپلتیک ایران، دانشگاه فردوسی مشهد
• پژمان. هاشمی فشارکی، سید جواد. (1394 ) .الزامات طراحی معماری پناهگاههای عمومی با رویکرد پدافند غیرعامل. فصلنامه علمی- ترویجی پدافند غیرعامل، سال ششم، شماره3  ،صفحات 1 -14
• پاریزی، صدیقه. (1393) . بررسی رویکرد پدافند غیرعامل در اشکال مختلف شهری و الگوی کلان شهرها، ششمین کنفرانس ملّی برنامهریزی و مدیریت شهری با تأکید بر مؤلفه های شهر اسلامی، مشهد
• علی. نخعی،جلال. پیری، حسن. (1394). ملاحظات پدافند غیرعامل مبتنی بر آمایش دفاعی در مجتمع-های مسکونی. اولین همایش توسعه پایدار شهری، تهران. مرداد .1394مرکز همایش های بین المللی شهید بهشتی
• فشارکی، سید جواد. قراباغی، محسن. (1390)مبانی طراحی و ساخت فضاهای امن پناهگاهی.انتشارات نخبه سازان. تهران. شماره  161

 هاشمی فشارکی، سید جواد. عراقی زاده، مجتبی. بیطرفان، مهدی. (1390)سازماندهی فضایی در شهرسازی ازمنظر پدافند غیرعامل. اولین همایش علمی پژوهشی شهرسازی و معماری. تهران، اردیبهشت ،1390دانشگاه صنعتی مالک اشتر