شهر کوفه عراق

کوفه شهر بی وفا

تاریخ کوفه

  

تاریخ کوفه از منظر یک مستشرق فرانسوی چاپ نخست کتاب «جغرافیای تاریخی کوفه» تالیف «لویی ماسینیون» با ترجمه دکتر عبدالرحیم قنوات، تهیه شده «سمت» و مرکز تحقیق و توسعه علوم ‌انسانی منتشر و روانه بازار کتاب شد.

این کتاب ترجمه فارسی اثری است از ماسینیون که توسط «تقی محمد المصعبی» به عربی ترجمه و بر آن تعلیقاتی اضافه شده و پس از آن «کامل سلمان ‌الجبوری» شرح و تعلیقاتی دیگر بر آن افزوده است. ماسینیون این متن را با تاسیس کوفه شروع کرده و سپس از راه‌ها، مقابر، محلات، نقشه اقتصادی شهر، دارالاماره، میدان، مسجد جامع و دیگر مساجد کوفه، محله مشهور کناسه، نجف و مزار امام علی(ع) سخن گفته است.

 

کوفه روبه‌‌روی حیره واقع شده است، جایی که دماغه‌ای از شن به صورت عمودی به فرات نزدیک می‌شود. بین زمینی هموار و آبگیر در مشرق و زمینی خشک و پست که در مغرب آن قرار گرفته است. اینجا بر کرانه صحرا، پستی دیده‌بانی برای نگهبانی از پل زوارق قرار دارد. این پل که بر روی رودخانه فرات بسته است، پیشتر به جاده تیسفون منتهی می‌شده و امروزه به جاده بغداد متصل است.

 

پیش از تاسیس کوفه، حیره پایتخت لخمیان بود که مدت سه قرن تحت حمایت ایرانیان بودند. با وجود این، این شهر تنها شهری بیابانی و پیوسته محلی برای مبادله کالا میان دست‌نشاندگان و ماموران دولت ایران از یک سو و شترداران بزرگ بادیه‌نشین از سوی دیگر بود. همان گونه که محل تلاقی و ارتباط مسیحیان متعصب شهرها و قریه‌های آرامی و عشیره‌های کوچک گوسفندچرانی بود که به رفت و آمد به آنجا خو گرفته بودند.

 

کوفه از حیره به فرات نزدیک‌تر و بر پلی مسلط بوده که پیوسته برپا بوده است تا دسترسی به راه بازرگانی بزرگی که نقاط دوردست آسیا را به دورترین نقطه یمن وصل می‌کرده، ممکن باشد.

 

پیش از اسلام، نام‌های این مکان بر پایه شبکه‌بندی نهرها و زمین‌های مساحی شده از دوران‌های بسیار قدیم انتخاب شده بودند.(ایرانی‌ها در دوره ساسانی، اسامی تقسیمات کشوری‌شان را این‌گونه انتخاب می‌کردند).

 

کوفه در قرن چهارم هجری، شهر مرکزی یکی از استان‌های شش‌گانه عراق شد که توابع آن عبارت بودند از: بابل و عین‌التمر(مناطق ۲-۱ و ۶-۵ از استان دهم) سورا و النیل(مناطق شماره ۲ و ۴ از استان یازدهم) و در دوره عثمانی به منطقه‌ای ساده از ناحیه نجف(استان کربلا) تنزل یافت و اکنون نیز در تقسیمات کشوری عراق، همین موقعیت را دارد. جز اینکه استان کربلا را که پیشتر سنجق کربلا می‌گفتند، اکنون لواء کربلا می‌نامند.

 

لویی ماسنیون ـ‌مستشرق مشهور فرانسوی‌ـ که در میان شرق‌شناسان او را با کسانی مانند «نولدکه» و «گولدزیهر» مقایسه کرده‌اند، در پاریس به دنیا آمد. پدرش فرناند ماسینیون پس از آنکه در طب به تحصیل پرداخته بود، آن را رها کرده و به هنر روی آورد. او در پیکر تراشی و به ویژه قلم‌زنی روی گچ مهارت داشت. برخی معتقدند پیشه پدر بر بینش پسر نیز تاثیر گذاشت.

 

ماسینیون در سال ۱۹۰۰ میلادی، دیپلم ادبیات و فلسفه و یک سال بعد دیپلم ریاضیات گرفت. وی همچنین در مدرسه ملی زبان‌های زنده شرقی، عربی آموخت. در سال ۱۹۰۱ میلادی سفر کوتاهی به الجزایر کرد. در سال ۱۹۰۴ میلادی به مراکش سفر کرد و تحقیقی مختصر درباره آنجا نوشت و با ارائه آن موفق به اخذ دیپلم تحقیقات عالی در بخش علوم دینی از دانشگاه سوربن شد. او از همین سال‌ها شرق‌شناسی را شروع کرد. در سال ۱۹۰۵ میلادی در چهاردهمین کنفرانس جهانی خاورشناسان که در الجزایر بر پا بود، شرکت کرد و با برخی شرق‌شناسان بزرگ از جمله گولدزیهر آشنا شد. یک سال بعد دانشجوی مرکز فرانسوی آثار شرقی در مصر شد و به مصر رفت و در آنجا به تحقیق پرداخت. در همین سال‌ها آثاری نیز منتشر کرد که از آن جمله می‌توان به تصویری از جغرافیای مغرب در ۱۵ سال اول قرن شانزدهم، راه فاس و مراکش پس از فتح عربی اشاره کرد.

 

در سال ۱۹۰۷ میلادی به واسطه اشعار عطار با حلاج آشنا شد و این آشنایی تا پایان عمر و تحقیق در شرح حال و آثار و افکار این عارف مشهور تاریخ اسلام را به یکی از فعالیت‌های اصلی او تبدیل کرد.

 

طی سال‌های ۸-۱۹۰۷ مامور انجام تحقیقاتی باستان‌شناسی در عراق شد. او در بغداد میهمان خانواده مشهور آلوسی شد و در ابنیه و آرامگاه‌های عراق به خصوص در جنوب این کشور پژوهش‌هایی صورت داد. از جمله به دیدن قریه سلمان پاک رفت، کوفه و بصره قدیم را کاوش و کاخ اخیضر را کشف کرد. نتیجه کاوش‌های باستان‌شناسانه او در کتابی دو جلدی با عنوان Mission en Mesopotamie (ماموریت در بین‌النهرین) منتشر شد. او در سال ۱۹۱۰ میلادی مقالاتی با عناوین: «کوچ مردگان در بغداد»، «المحمره»، «جنگ اخیر بین رفاعیه و قادریه»، «حج مردمی در بغداد» و تحقیقاتی درباره نسخه‌های خطی در بغداد منتشر کرد.

 

ماسینیون درباره فرقه‌های شیعی، آثاری قابل توجه دارد. از آن جمله است: فهرستی از منابع درباره فرقه نصیریه، فهرست منابع درباره قرامطه و خانواده بنی‌فرات. او تحقیقاتی نیز درباره حضرت زهرا(س) منتشر کرد. اثری نیز تحت عنوان «مباهله در مدینه» به رشته تحریر درآورد. یکی از مشهورترین کارهای او در این باب کتاب «سلمان پاک» و «نخستین شکوفه‌های معنویت اسلام ایران» است.

 

ماسینیون به موضوع اصحاب کهف نیز توجه و نوشته‌هایی در این باب منتشر کرد. آخرین اثر او مقاله‌ای تحت عنوان ابرهای ماژلان و اکتشاف آنها توسط اعراب بود.

 

وی طی سال‌ها فعالیت در کالج دوفرانس، خطابه‌هایی بسیار درباره اوضاع و نظامات اجتماعی اسلام و مسلمانان ایراد کرد که متاسفانه هیچ‌کدام تدوین نشدند. شمار آثار ماسینیون را بالغ بر ۶۵۰ عنوان تالیف، ترجمه، مقاله، خطابه و... دانسته‌اند. او عضو مجامع علمی مهمی از جمله جمعیت آسیایی، مجمع‌اللغوی مصر و مجمع العلمی ‌العربی دمشق بود.

ماسینیون در ایران بیشتر به واسطه دکتر علی شریعتی که مدتی را نزد او شاگردی کرده بود، می‌شناسند. از وی تاکنون دو اثر به فارسی ترجمه شده است: سلمان پاک و نخستین شکوفه‌های معنویت اسلام ایران، که دکتر شریعتی آن را ترجمه و منتشر کرد و قوس زندگی منصور حلاج که به وسیله عبدالغفور روان‌فرهادی ـ‌نویسنده افغانی که او نیز شاگرد ماسینیون بوده‌ـ به فارسی برگردانده شده است. این کتاب با مقدمه مختصری از مرحوم حسین خدیوجم به چاپ رسیده است.

 

لویی ماسنیون، علاوه بر مراجعه به متون و منابع مکتوب، طی دو سفر به کوفه، از آثار باقی‌مانده در این شهر بازدید کرده و در عراق به حفاری‌های باستان‌شناسی دست زده است. یکی از دلایل اهمیت این کتاب، قدمت تالیف آن نسبت به کتاب‌هایی است که در دوره‌های اخیر درباره کوفه نوشته شده‌اند.

 

کتاب حاضر، برای دانشجویان رشته تاریخ و تمدن ملل اسلامی در مقطع کارشناسی و کارشناسی‌ارشد به عنوان منبع کمک درسی برای درس جغرافیای تاریخی تدوین شده است. همچنین قابل استفاده محققان و پژوهشگران رشته تاریخ و تاریخ اسلام نیز هست.

 

در انتهای این اثر، علاوه بر نمایه‌‌ای از اعلام، اماکن، قبایل، فرق و گروه‌ها و چند نقشه و تصویر از موقعیت کوفه (قدیم و جدید) نیز درج شده است.

 

چاپ نخست کتاب «جغرافیای تاریخی کوفه» در شمارگان ۲۰۰۰ نسخه، ۱۲۶ صفحه و بهای ۱۴۰۰۰ ریال راهی بازار نشر شد.

 

http://fa.atabat.org/view/3333/تاریخ-کوفه-