حرم مطهرقمربنی هاشم حضرت ابوالفضل العباس (س ) کربلا

طرح و  تصویر

حرم مطهر حضرت اباالفضل العباس (علیه السلام)

مروری بر تاریخچه حرم مطهر حضرت اباالفضل العباس (علیه السلام)

آستانه ابولفضل العباس ، مدفن حضرت عباس فرزند امیرالمومنین علی ابن ابیطالب (علیه السلام)  مکنی به اباالفضل و مشهور به قمر بنی هاشم و سقای کربلا . مادر وی فاطمه مشهور به ام البنین دختر حزام ابن خالد ، از قبیله بنی کلاب بود . در سال 26 قمری به دنیا آمد و در روز عاشورای سال 61 ق در کنار نهر القمه به شهادت رسید.

این آستانه تقریبا تاریخ مشترکی با آستانه سید الشهداء ابی عبد الله الحسین (علیه السلام) دارد و یکی از مهمترین زیارتگاه های شیعیان جهان می باشد . حضرت اباالفضل العباس (علیه السلام)  که به امر برادرش سید الشهدا (علیه السلام)  جهت تهیه آب برای خیمه گاه خاندان نبوت به آبشخور فرات رفته بود در یک نبر دلیرانه در کنار نهر القمه به شهادت رسید و به علت دوری محل شهادت وی از خیمه گاه سید الشهدا (علیه السلام)  و میدان نبرد و شدت یافتن جنگ ، پیکر مطهر او در محل باقی ماند ، سپس بنی اسد بدن شریف وی را به خاک سپردند . اینان اولین کسانی بودند که قبر مطهر او را به شکل بارز و برجسته بنا کردند که آثار آن از بین نرود . در سالهای اول ، قبر شریف وی بدون سایبان بود . اولین زائران این آستانه مطهر نخست عبید الله فرزند حر جعفی ، از برجستگان شیعه در کوفه ، سپس در بیستم صفر سال 62 قمری صحابی مشهور جابر ابن عبد الله انصاری بود .

   عمارت اول : مختار ثقفی در سال 66 قمری با کمک ایرانیان که از شیعیان علی ابن ابیطالب (علیه السلام)  بودند، به خون خواهی سید الشهداء (علیه السلام)  قیام کرد و پس از به قدرت رسیدن یا مستقیما توسط وی و یا مسلما در عصر او توسط شیعیان اولین عمارت آستانه بنا گشت و این عمارت و به طورکلی تمام شهر کربلا کم کم رو به آبادانی نهاد ولی هارون الرشید در 170 قمری دستور خراب کردن آن را داد .

   عمارت دوم : مامون که در سال 198 قمری قدرت را بدست گرفت بر خلاف سیاست پدر خود و به جهت رضایت شیعیان خراسان روش دوستانه ای با شیعیان در پیش گفت ، لذا محبین خاندان عصمت و طهارت این فرصت را مغتنم شمرده و عمارت دوم آستانه در عصر مامون انجام گرفت . در سال 232 قمری متوکل عباسی بر مسند خلافت نشست . وی که در دشمنی با شیعیان و آل ابیطالب شهرت خاصی دارد دستور داد تا دو آستانه حضرت سید الشهدا(علیه السلام)  و اباالفضل العباس (علیه السلام)  و تمامی شهر کربلا را خراب نمایند و پس از خراب کردن تمامی آن منطقه را شخم زدند و آب بستند.

   عمارت سوم : المنتصر خلیفه عباسی برخلاف سیاست پدر خود متوکل با شیعیان روش دوستانه و صمیمانه ای داشت و اموال زیادی بین علویین تقسیم کرد و دستور بنای شهر کربلا و آستانه ابولفضل العباس را صادر نمود و کربلا در عصر او رونق یافت و زائرین از اطراف و اکناف به سوی این شهر مقدس سرازیر گشتند.

   عمارت چهارم : درسال 367 قمری عضد الدوله دیلمی وارد بغداد شد، سپس به زیارت کربلا و نجف شتافت و دستور بنای آستانه عظیم و مجللی را بر قبر حضرت اباالفضل العباس (علیه السلام)  صادر نمود که شروع آن در سال 367 قمری بوده و در سال 372 قمری بنای مذکور پایان یافت و عمارت امروزه آستانه مطهر حضرت اباالفضل العباس (علیه السلام)  از آثار عضد الدوله است که از عظمت و شکوه خاصی برخوردار است .

    عصر جلایریان : پس از تأسیس دولت جلایریان در ایران و به قدرت رسیدن شیخ حسن ایلکانی در سال 740 قمری ، سلطان اویس فرزند شیخ حسن تعمیرات وسیعی را در این آستانه مطهر شروع نمود که در عصر فرزندش سلطان احمد در سال786 قمری پایان یافت و هدایای زیادی از ایران جهت این آستانه مطهر ارسال شد.

   عصر صفویه : شاه اسماعیل صفوی در روز 25 جمادی الثانی 914 قمری فاتحانه وارد بغداد گشت و مورد استقبال بی نظیر شیعیان قرار گرفت، سپس در روز بعد 26 جمادی الثانی به سمت کربلا حرکت کرد و یک شبانه روز در حرم ابی عبد الله الحسین (علیه السلام)  معتکف گشت ، سپس به آستانه حضرت اباالفضل العباس (علیه السلام)  شتافت و دستور  تعمیرات وسیعی را در این آستانه صادر نمود و دوازده  قندیل از طلای خالص به نام دوازده امام  که با خود آورده بود به حرم حضرت اباالفضل العباس (علیه السلام)  اهدا کرد و تمامی حرم مطهر و رواقها را با فرش گرانبهای ابریشمی بافت اصفهان مفروش نمود و خدمه مخصوصی برای نگهداری و روشنایی قندیلهای آستانه استخدام کرد که تا امروز این خاندان به آل قندیل در کربلا شهرت دارند. وی دستور کاشیکاری گنبد را صادر نمود که تا سال 1302 قمری این کاشیکاری بطول انجامید .

  عصر نادر شاه افشار : در سال 1153 قمری نادر هدایای زیادی جهت آستانه حضرت اباالفضل العباس (علیه السلام)  ارسال داشت و تعمیرات وسیعی در این آستانه انجام گشت .در 18 ذی الحجه الحرام سال 1216 قمری که تمامی جوانان و مردان کربلا جهت زیارت عید غدیر به نجف اشرف رفته بودند ، سعود ابن عبد العزیز وهابی فرصت را مغتنم شمرده و با لشکری عظیم به شهر کربلا حمله نمود و دستور تاراج تمامی شهر را صادر کرد و آستانه حضرت اباالفضل العباس (علیه السلام) را تخریب نمود و تمامی هدایای سلاطین و ملوک صفویه و نادرشاه و قندیل های طلا و نقره و غیره را به غارت برد .

   عصر قاجاریه : بعد از حمله وهابی های آل سعود به کربلا و رسیدن خبر این جنایت وحشتناک به ایران ، فتحعلیشاه قاجار و مردم خیر ایران کمک های سخاوتمندانه ای به این شهر ماتم زده نمودند و تمامی خرابی های وارده را ترمیم کردند. آستانه حضرت اباالفضل العباس (علیه السلام) نیز به شکل احسن تعمیر گشت و از آن جمله ضریح نقره اهدائی فتحعلیشاه قاجار بود که در سال 1227 قمری نصب آن پایان یافته است. تعمیرات این آستانه در طول سلطنت قاجاریه قطع نشد و ناصرالدین شاه کاشیکاری گنبد را تجدید نمود که در سال 1304 قمری  کاشیکاری صحن شریف و در سال 1305 قمری کاشیکاری گنبد پایان یافت .همچنین شیخ عبدالحسین شیخ العراقین از ثلث میرزا تقی خان امیرکبیر ، صدر اعظم ایران در این آستانه تعمیرات وسیعی انجام داد .

 عصر حاضر : آستانه حضرت اباالفضل العباس (علیه السلام) حدود سیصد و پنجاه متری شمال شرقی آستانه سیدالشهداء ابی عبدالله الحسین (علیه السلام) واقع است که یک میدان بزرگ هر دو آستانه را در بر دارد. در وسط حرم شریف قبر مطهر واقع است و بر وی آن صندوق خاتم نفیس اهدایی وجود دارد که با گذشت زمان تعمیراتی روی آن انجام شده است . روی صندوق را ضریح نقره ای پوشانده که به همت سید محسن حکیم و به دست هنرمندان ایرانی در اصفهان با به کار بردن چهارصد هزار مثقال نقره خالص و هشت هزار مثقال طلا پس از سه سال کار مداوم در سال 1385 قمری در حرم مطهر نصب گشت.

چهار طرف حرم شریف دارای چهار رواق قرینه است که ابهت خاصی به حرم بخشیده است و به یکدیگر منتهی می گردد . سقف و تمامی دیوارهای حرم مطهر و رواقها به دست هنرمندان ایرانی آیینه کاری شده و بالای ضریح یک گنبد بزرگ بنا شده که در سال 1375 قمری طلا کاری آن انجام گشت . دو طرف ایوان جنوبی حرم دو مأذنه (مناره) به شکل زیبایی سر به فلک کشیده و در قسمت جنوبی حرم یک ایوان سرتاسری سرپوشیده واقع است که در وسط آن یک در طلایی مینا کاری ساخت اصفهان و در قسمت شرق و غرب آن دو در کوچک دیگر واقع است که هر سه در به داخل رواق جنوبی منتهی می گردد .

آستانه حضرت ابا الفضل (علیه السلام) دارای یک صحن چهار گوش است که حرم مطهر در وسط آن واقع شده است و در چهار طرف صحن حجراتی بنا گشته که در آن جمعی کثیر از علمای امامیه و سلاطین و امرای شیعه دفن شده اند و تمامی صحن آستانه کاشی کاری عصر قاجاریه به بعد است .

صحن شریف دارای هشت در بزرگ ورودی و خروجی است : در قسمت جنوب صحن در قبله و یا باب الرسول (صل الله علیه وآله وسلم ) واقع است و سمت شمال در امام محمد جواد (علیه السلام) و قسمت غرب صحن دارای چهار در می باشد : 1) در امام حسن (علیه السلام) ؛ 2) در امام حسین (علیه السلام) ؛ 3) در امام صاحب الزمان عجل الله تعالی ؛ 4) در امام موسی بن جعفر (علیه السلام) ؛ و سمت شرقی صحن دارای دو در به نامهای در امام امیرالمومنین (علیه السلام) و در امام علی بی موسی الرضا (علیه السلام) می باشد. مساحت آستانه حضرت ابا الفضل (علیه السلام) بالغ بر 4370 متر مربع است و این آستانه مطهر از نظر نقشه و سبک معماری مانند آستانه سید الشهداء ابی عبد الله الحسین (علیه السلام) فقط کوچکتر از آن می باشد .

منبع : دایرة المعارف تشیع جلد یک ( آب – احیاء ) زیر نظر ؛ احمد صدر حاج سید جوادی ، بهاالدین خرمشاهی ، کامران فانی 1383 چاپ پنجم نشر شهید سعید محبی ، صفحات 66-

 

 

http://fa.atabat.org/view/3336/حرم-مطهر-حضرت-اباالفضل-العباس-علیه-السلام-