قلعه پرتغالی ها در جزیزه قشم

 دکتر سید جواد هاشمی فشارکی

بازدید

 ( در سال 1393)

از جمله جاذبه های گردشگری جزیره ی قشم، قلعه ی پرتغالی ها است. این قلعه، در ضلع شمالی جزیره ی قشم و توسط دریانوردی پرتغالی به نام آلفونسو آلبرکرک، در سال ۱۵۰۷ بنا شد.

با ساخت چندین قلعه در بنادر و جزایر جنوبی ایران، پرتغالی ها، استیلای کامل را بر جنوب ایران تثبیت کردند و از این طریق، بر راه بازرگانی دریایی بین هند و اروپا تسلط یافتند.چیرگی پرتغالی ها بر این آبراه مهم دریایی ۱۱۰ سال طول کشید. در این مدت، آنها به ساختن دژها و استحکاماتی پرداختند که از آن جمله دژهای هرمز ، قشم و لارک است.

قلعه پرتغالی ها در سال 1507 میلادی به فرمان آلفونسو آلبرکرک دریانورد پرتغالی در ضلع شمالی جزیره قشم و در ساحل دریای خلیج فارس احداث شد.

آلبوکرک، جزایر دهانه خلیج فارس را تصرف کرده و از این طریق بر راه بازرگانی دریایی بین هند و اروپا تسلط یافت، چیرگی پرتغالیها براین آبراه مهم دریایی 110 سال طول کشید.

قلعه قشم با مساحتی بیش از 2 هزار متر مربع از سنگهای آهکی و گچی با ملاط ساروج محلی ساخته شده و طی یک قرن چندین بار استحکام بخشی یافته است. این دژ راست گوشه است.

چهاربرج در چهارگوشه و بازوهایی بلند دارد که توپ و منجنیق ها برروی پهنای آن مستقر می شده اند قلعه قشم کاربردی چون یک انبار بزرگ یا جای نگهداری مهمات و سلاح داشته که در مواقع اضطراری به دیگر دژها کمک می رسانده است. قلعه پرتغالیها یک قلعه تدارکاتی بود که برای ارتباط با قلعه هرمز و رساندن تدارکات و خدمات به این قلعه مرکزی در قشم ساخته شده بود.

قلعه های پرتغالیها تقریباً در بیشتر مناطق حاشیه خلیج فارس وجود دارد، در بندر قشم، کنگ، در عمان، در رأس الخیمه، در قشم، در جزیره هرمز، وجاهای دیگر. این قلعهها با پلان چهار ضلعی نامنظم، دارای دیوارهای به قطر حدود ۳/۵ متر و برجهایی به ارتفاع حدود ۱۲ متر در چهار گوشه قلعهاست.

قلعه پرتغالیهای قشم شامل انبارهای اسلحه، آب انبار بزرگ، اتاقهای سرباز خانه، زندان، کلیسا، مقر فرماندهی، تالار است. کلیسای بعضی از این قلعهها، دارای دو ردیف ستونهای سنگی دایرهای شکل با قوسهای زیبایی از سنگهای مرجانی تراش خوردهاست. قلعههای پرتغالیها یکی از نقاط دیدنی استان هرمزگان است.

http://www.mizanonline.com/fa/news/402535/معرفی-قلعه-پرتغالی-ها-در-جزیره-قشم-تصاویر

درباره استحکامات و مصالح به کار برده شده در ساخت قلعه، لازم به ذکر است که قلعه پرتغالی ها در قشم با مساحتی بیش از ۲ هزار متر مربع از سنگ های آهکی و گچی، با ملاط ساروج محلی ساخته شده و طی یک قرن، چندین بار استحکام آن افزایش یافته است. این دژ، راست گوشه است. چهار برج در چهارگوشه، بازوهایی بلند داشته اند و توپ و منجنیق ها بر روی پهنای آن مستقر می شده اند. قلعه قشم، کاربردی چون یک انبار بزرگ یا جای نگهداری مهمات و سلاح داشته که در مواقع اضطراری به دیگر دژها کمک می رسانده است. قلعه پرتغالی‌ها یک قلعه تدارکاتی در گذشته بوده که برای ارتباط با قلعه هرمز و رساندن تدارکات و خدمات به این قلعه مرکزی در قشم ساخته شده است.

و اما سرانجام در سال ۱۶۲۳ میلادی، این قلعه و دیگر پایگاهها در دهانه خلیج فارس را یکی از سرداران صفوی تصرف کرده و ایرانیان تا امروز بر این پر ارزش ترین آبراهه دنیا مسلط هستند.

آدرس: ضلع شمالی جزیره قشم، ساحل خلیج فارس

در آبان ۱۳۸۷ نیز در پی حفاری های شرکت برق منطقه ای قشم، در محدوده ۵۰۰ متری قلعه پرتغالی ها، تونل قدیمی متصل به این قلعه در شهر قشم، کشف شد.

این تونل که به قلعه پرتغالی ها متصل می باشد، راه فرار فرماندهان و نیروهای نظامی پرتغالی و همچنین مکان نگهداری مهمات نظامی آنان بوده است. این تونل تا محدوده میدان سعدی شهر قشم به طول حدود سه کیلومتر، ادامه دارد.

گفته می شود که تونل مذکور براساس برخی روایات، از قلعه پرتغالی ها در شهر قشم تا غارهای خربس (در ۱۵ کیلومتری جنوب شهر قشم) نیز ادامه دارد.

بیشتر بخوانید : “غار خربس قشم”

در قلعه ی پرتغالی ها، با پلان چهار ضلعی نامنظم، دیوارهایی به قطر حدود ۳/۵ متر و برج‌هایی به ارتفاع حدود ۱۲ متر در ۴ گوشه قلعه ساخته شده‌‌ است.

بیشتر این قلعه ها، شامل انبارهای اسلحه، آب انبار بزرگ، اتاق‌های سرباز خانه، زندان، کلیسا، مقر فرماندهی و تالار است.

درباره عبادتگاه های ساخته شده در داخل این استحکامات، جالب است بدانید که کلیسای بعضی از این قلعه‌ها، دارای دو ردیف ستون‌های سنگی دایره‌ای شکل بوده که با قوس‌های زیبایی از سنگ‌های مرجانی، تراش خورده‌است.

سیطره ی پرتغالی ها بر جنوب ایران، ۱۱۰ سال ادامه یافت و در این مدت، آنها دائماً به تحکیم استحکامات خود می پرداختند تا اینکه در زمان شاه عباس، با همکاری انگلیسی ها، قوای پرتغالی از جزایر ایرانی، یک به یک بیرون رانده شدند.

شاه عباس صفوی به افتخار بیروت راندن پرتغالی ها از جزایر خلیج فارس و بندر بزرگ گمبرون، نام این بندر را به بندرعباس تغییر داد. در دوره ی نادرشاه نیز، با توجه به تشکیل نیروی دریایی شاهنشاهی، وی شروع به ساختن استحکامات نظامی، سرباز خانه، اسلحه خانه و حتی کارخانه ی تولید باروت و مهمات کرد که آثار آن، تا به اکنون باقی است که از این جمله، قلعه ی معروف لافت که به قلعه ی نادرشاه معروف است را می توان نام برد.

بیشتر بخوانید : “بندر لافت ، از جاذبه های گردشگری قشم”

قلعه پرتغالی های لافت، نمونه ای از ساخت و سازها جهت کنترل عبور و مرور و مرزداری پرتغالی هاست .

در انتها، لازم می دانیم کمی درباره تاریخچه ی استعمارگری پرتغالی ها و دلایل اشغال خلیج فارس و دریای عمان بگوییم. پس از تشکیل امپراتوری عثمانی و تصرف قسطنطنیه (استانبول) در سال ۴۵۳ توسط ترکان و از بین رفتن مسیر تجاری جاده ابریشم، روابط تجاری بین آسیا و اروپا با مشکل مواجه شد. از سوی دیگر رقابت بین تجار ونیزی و دیگر اروپاییان بر سر کالاهای گران قیمت شرق، اروپاییان را به فکر یافتن راه های جدید تجاری در مناطق شرقی انداخت که منجر به آغاز دور جدیدی از استعمار در کشور های مسلمان به ویژه ایران و هند شد. در طول قرن پانزدهم، پرتغالی ها بیش از همه برای در دست گرفتن این تجارت مهم تلاش کردند. از این رو ناوگان های متعددی را به همراه دریانوردانی چون «واسکو دوگوما» ، «بارتولو مئو دیاس» ، «پرودی کویلیان» برای شناسایی این مناطق به شرق و سواحل جنوبی آفریقا، جنوب هند و عربستان فرستادند.

قبل از آمدن پرتغالی ها، تجارت دریایی مشرق در دست اعراب عمان و یمن بود، پرتغالی ها این تجارت را به زور از دست آنان گرفته و به مدت چند قرن در اختیار داشتند.

قلعه ی پرتغالی های لافت، تنها نمونه ای از این ساخت و سازها جهت کنترل عبور و مرور و مرزداری پرتغالی ها است.

https://www.eghamat24.com/blog/2511/قلعه-ی-پرتغالی-ها-قشم