مشاور فنی شرکت توسعه منابع اب ونیروی ایران
دکتر سید جواد هاشمی فشارکی
اهم سیاستهای کلی نظام جمهوری اسلامی ایران در موضوعات امنیت اقتصادی، انرژی، منابع آب، بخش معدن، منابع طبیعی و حمل و نقل با مشارکت کلیه دستگاههای کشور در مجمع تشخیص مصلحت نظام تدوین و مورد تصویب قرار گرفت و پس از تائید و تنفیذ مقام معظم رهبری در تاریخ ١٣٧٩/١١/٣ برای اجرا به دولت ابلاغ گردیده است.
مفاداین مصوبات در زمینهمنابع آب ، عبارتند از :
ایجاد نظام جامع مدیریت در کل چرخه آب بر اساس اصول توسعه پایدار و آمایش سرزمین در حوضه های آبریز کشور
- ارتقای بهره وری و توجه به ارزش اقتصادی و امنیتی و سیاسی آب در استحصال، عرضه، نگهداری و مصرف آب
- افزایش استحصال آب و به حداقل رساندن ضایعات طبیعی و غیرطبیعی آب در کشور از هر طریق ممکن
- تدوین برنامه جامع به منظور رعایت تناسب در اجرای طرح های سد، آبخیزداری، آبخوان‌داری، و شبکه‌های آبیاری و تجهیز و تسطیح اراضی و حفظ کیفیت آب و مقابله با خشکسالی و پیشگیری از سیلاب و بازچرخانی و استفاده از آب های غیرمتعارف و ارتقای دانش و فنون و تقویت نقش مردم در استحصال و بهره‌برداری
- مهار آب هایی که از کشور خارج می شود و اولویت استفاده از منابع آب مشترک
http://www.wrm.ir/SC.php?type=static&id=12
« راهبردهای توسعه بلندمدت منابع آب کشور » که در تاریخ ٢٧/٧/١٣٨٢ به تصویب هیأت وزیران جمهوری اسلامی ایران رسیده است، به عنوان راهنمای مناسبی برای تدوین برنامه‌های میان‌مدت و کوتاه‌مدت مدیریت آب کشور بوده و در عین حال با ایجاد هم‌پیوندی در عرصه‌های مدیریت فرابخشی آب موجب بهره‌برداری بهینه از منابع آب کشور خواهد گردید.
در این سند، راهبردهای توسعه بلندمدت منابع آب کشور براساس نگرشی جامع و با لحاظ هماهنگیهای متقابل بین بخشهای مختلف، در ١٨ بند بشرح زیر ذکر شده است.
١- مدیریت کلان
مدیریت ملی آب کشور باید بر اساس مدیریت توامان عرضه و تقاضا، جامع‌نگری در کل چرخه آب و اصول توسعه پایدار و آمایش سرزمین در حوضه‌های آبریز کشور و مشترک تقویت شده و به منظور تحقق مدیریت یکپارچه (جامع) منابع آب هماهنگیهای متقابل بین بخشهای مختلف اقتصادی، اجتماعی، زیر بنائی و خدماتی با بخش آب فراهم گردد.
٢- مدیریت منابع
بهره برداری از منابع آب کشور درهر یک از حوضه‌های‌آبریز با رعایت ظرفیت تحمل آنها به گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که میزان استحصال‌ازآبهای زیرزمینی حسب مورد (بیلان منفی) ازمیزان فعلی تجاوز نکرده و اقدامات سازه‌ای وغیرسازه‌ای برای تعادل بخشی آنها و تامین نیازهای جدید کشور صورت گیرد، به طوری که سهم بهره‌برداری از منابع آب سطحی از رقم چهل وشش درصد(٤٦%) فعلی به حدود پنجاه وپنج درصد (٥٥%) در بیست سال آتی افزایش یابد و حداقل نیاز محیطهای طبیعی آبی به طور پایدار تأمین گردد.٣- مدیریت مصارف
اصلاح ساختار مصرف آب در کشور، به گونه‌ای که سهم مصارف آب کشاورزی از نود و دو درصد( ٩٢%) در وضع فعلی با احتساب سایر نیازها به‌حداکثر هشتادوهفت درصد(٨٧%) در بیست سال‌آینده تغییر یابد و درعین حال با افزایش راندمان آبیاری و تخصیص‌آب به محصولات باارزش اقتصادی بیشتر، بازدهی آب در بخش کشاورزی به ازای یک مترمکعب آب از وضع فعلی به دو برابر در بیست سال آتی افزایش یابد. اولویت تخصیص های جدید آب به ترتیب به مصارف شرب و بهداشت ، صنعت و خدمات ، باغداری و زراعت خواهد بود.
٤- ارزش اقتصادی
مدیریت آب کشور باید ارزش اقتصادی آب، شامل ارزش ذاتی آن در هر یک از حوضه های آبریز، متناسب با شرایط طبیعی و اقلیمی دسترسی به آب ، ارزش سرمایه گذاریهای تامین ، انتقال ، توزیع وبازیافت آب برای بخشهای مختلف مصرف را تعیین و اعلام نماید تا در برنامه های توسعه بخشهای مصرف منظور گردد.
٥- کنترل کیفیت
مدیریت فعالیتهای مصرف‌کنندگان مختلف آب، به گونه‌ای اعمال شود که ابتدا آلودگیهای منابع آب ناشی از فعالیتهای این بخشها کنترل و سپس شاخصهای کیفی آب به تدریج ارتقاء یابد. برای تحقق این هدف رعایت استانداردهای ملی حفاظت کیفی منابع آب، توسط مصرف‌کنندگان برای پساب خروجی الزامی است.
٦- هزینه تأمین
تعیین نرخ آب در مصارف مختلف به گونه‌ای انجام شود تا نیازهای پایه آب شرب و بهداشت مردم (در چهارچوب الگوی مصوب برای شهر و روستا) به صورت ترجیحی تامین گردد و برای مصارف فرا تر از آن و سایر مصارف با توجه به تامین منابع مالی و تنوع بخشی به این منابع، در مرحله اول هزینه‌های بهره‌برداری و نگهداری پوشش داده و در مراحل بعدی بازیافت هزینه های سرمایه‌گذاری را تامین نماید.
٧- مبادله آب
با توجه به نقش آب در توسعه ملی و ارزش اقتصادی آن در بازارهای منطقه با لحاظ منافع ملی و بر اساس طرح جامع آب کشور، مبادله آب با کشورهای همجوار با رعایت توجیهات فنی ، اقتصادی ، زیست محیطی و اجتماعی در برنامه های توسعه لحاظ گردد.
٨- آمایش سرزمین
در تهیه طرحهای توسعه کالبدی و آمایش سرزمین، محدودیت منابع آب کشور از نظر کمی و کیفی و توزیع مکانی و زمانی آن به لحاظ هزینه فرصت و ارزش ذاتی آب مورد توجه و عمل قرارگرفته و برنامه های توسعه بخشهای آب و کشاورزی، صنعت و معدن، انرژی، عمران شهرها و روستاها و سایر بخشها در هر یک از حوضه های آبریز با رعایت ظرفیت تحمل آنها تهیه و به اجرا درآید.
٩- انتقال میان حوضه ای
طرحهای انتقال آب بین حوضهای از دیدگاه توسعه پایدار، با رعایت حقوق ذی‌نفعان و برای تامین نیازهای مختلف مصرف، مشروط به توجیهات فنی، اقتصادی، اجتماعی و منافع ملی موردنظر قرار گیرد.
١٠- مدیریت و ساختار
ساختار مدیریت آب کشور در جهت تمرکززدایی در اجرا و بهره برداری با افزایش نقش مشارکت مردم و سازمانهای محلی وجامعنگری در چرخه آب و با ملحوظ نمودن حوضه‌های آبریز به عنوان واحدهای طبیعی مدیریت آب و واحدهای استانی برای عملیات اجرایی و مشارکت بهرهبرداران، با رعایت قوانین و مقررات بهبود یافته و اصلاح گردد.
١١- تقسیمات حوضه ای
در برنامه های توسعه استانی، حوضه های آبریز به عنوان قلمرو موثردر توسعه اقتصادی و اجتماعی استان مورد توجه قرار گیرد.
١٢- مدیریت پیشگیری
تهیه و اجرای برنامه‌های مدیریت خشکسالی و سیلاب بامشارکت کلیه دستگاههای ذی ربط و با تکیه بر مدیریت پیشگیری (ریسک) انجام پذیرد.
١٣- توزیع آب شهری
اعمال شیوه های مختلف مدیریت مصرف و جلوگیری از هدر رفت آب در خطوط انتقال آب و شبکه های توزیع آب شهری و روستایی ، به عنوان اولویت اول فعالیتها در مدیریت آبرسانی شهری و روستایی لحاظ گردد.
١٤- آموزش همگانی
برنامه های آگاه سازی عمومی برای حفاظت کمی و کیفی آب و بهره برداری بهینه از آن تدوین و به مرحله عمل گذاشته شود.
١٥- آبهای مشترک و مرزی
مهار آبهای خروجی، استفاده از آبهای مشترک و ساماندهی رودخانه‌های مرزی با رعایت جنبه های اقتصادی و زیست محیطی تحقق یابد.
١٦- مدیریت اطلاعات
تجهیز و تکمیل شبکه‌های اندازه‌گیریهای کمی وکیفی منابع ومصارف آب و نیز تکمیل سامانه‌های اطلاعاتی و اطلاع رسانی مورد توجه قرار گیرد.
١٧- حفاظت بناهای تاریخی
حفظ، احیا و بهره برداری پایدار از سازه های تاریخی آبی در تهیه و تدوین برنامه‌های آب کشور مورد توجه قرار گیرد.
١٨- مدیریت فرابخشی
هماهنگی سیاستگذاریها در زمینه تامین، توزیع و مصرف آب، مطابق ماده (١٠) قانون تشکیل وزارت جهاد کشاورزی - مصوب ١٣٧٩ - با شورای عالی آب خواهد بود
http://www.wrm.ir/SC.php?type=static&id=13
سیاستهای کلی آب نیرو
ایجاد نظام جامع مدیریت منابع آب با نگرش مدیریت توأمان عرضه و تقاضا در کل چرخه آب در چارچوب آمایش سرزمین در حوضه های آبریز کشور، با لحاظ نمودن ارزش اقتصادی، امنیتی، سیاسی، اجتماعی و زیست محیطی آب در استحصال، عرضه، حفاظت و بهره برداری مطلوب از آن برای نیل به توسعه پایدار کشور
http://www.wrm.ir/SC.php?type=static&id=14
موضوع فعالیت شرکت عبارت است از مدیریت سهام و سرمایه‌های شرکت در شرکتهای زیرمجموعه و انجام هر گونه فعالیت در راستای شناخت، مطالعه، توسعه، حفاظت، بهره‌برداری بهینه از منابع آب، تأسیسات و سازه‌های آبی (به استثنای امور مربوطه به توزیع آب، جمع‌آوری و انتقال و تصفیه فاضلاب شهری و روستایی) و ظرفیتهای برق آبی اعم از مدیریت نظارت، سرمایه‌گذاری در چارچوب تکالیف مندرج در قوانین و مقررات مربوط و سیاستهای وزارت‌نیرو که از طریق شرکتهای زیرمجموعه و یا عنداللزوم با تصویب مجمع عمومی توسط شرکت انجام خواهد شد. موارد ذیل از جمله آن می‌باشد:
١. کارگزاری وزارت نیرو در اجرای قانون توزیع عادلانه آب و سایر قوانین و مقررات مربوط به آب، از جمله مدیریت و کنترل بهره‌برداری از منابع آب و انجام امور و مطالعات پایه و حفاظت کمی و کیفی منابع آب
٢. بررسی و تدوین پیشنهادهای لازم در زمینه راهبردها، سیاستها، برنامه‌های بلند مدت و میان مدت بخش آب و ارایه آنها به وزارت‌نیرو
٣. اجرای برنامه‌ها و مصوبات وزارت‌نیرو
٤. جمع‌آوری، تهیه، تولید و تحلیل اطلاعات پایه مورد نیاز برای شناخت و رفتارسنجی کمی و کیفی منابع آب
٥. راهبری و انجام نظارت در شناخت، مطالعه و اجرای طرحهای تأمین و انتقال آب، شبکه‌های آبیاری و زهکشی، پایداری و ایمنی سدها، مهندسی رودخانه‌ها و سواحل، کنترل سیلاب و تغذیه مصنوعی و تولید انرژی برق آبی و همچنین راهبری و انجام نظارت در بهره‌برداری از تأسیسات و سازه‌های مربوط
تبصره: تولید انرژی برق آبی توسط شرکتهای زیرمجموعه با رعایت دستورالعمل‌های بهره‌برداری و تحت مدیریت مرکز ملی راهبری و پایش شبکه سراسری برق کشور (دیسپاچینگ) خواهد بود.
٦. تهیه، تدوین دستورالعمل‌ها و روشهای استفاده بهینه از منابع آب و ارایه آنها به وزارت‌نیرو برای تصویب
٧. انجام عملیات لازم به منظور نظارت در نحوه استفاده از منابع آب در بخشهای مختلف مصرف به نمایندگی از طرف وزارت‌نیرو و همچنین ترویج فرهنگ مدیریت مصرف به منظور بهینه‌سازی مصرف و کاهش مصارف غیر ضروری
٨. تهیه دستوالعمل‌ها، ظوابط، معیارها و استانداردهای فنی و تخصصی مورد نیاز در زمینه احداث، نگهداری و بهره‌برداری از تأسیسات و سازه‌های آبی و ارایه آن به وزارت‌نیرو برای تصویب
٩. انجام اقدامات لازم برای توسعه تحقیقات، فن‌آوری، انتقال دانش فنی، اطلاع‌رسانی در زمینه‌های آب و انرژی برق آبی و نیز تأمین منابع مالی و پشتیبانی از اینگونه فعالیتها
١٠. انجام اقدامات لازم به منظور آموزش و توسعه منابع انسانی و سایر موارد مؤثر در ارتقای مدیریت و بهره‌وری در بهره‌برداری از تأسیسات و سازه‌های آبی و برق آبی
١١. حمایت از توسعه فعالیتهای آموزشی و پژوهشی و تحقیقات در زمینه‌های تخصصی مرتبط با بخش آب و پشتیبانی از برنامه‌های تربیت متخصصان مورد نیاز بخش آب کشور
١٢. عضویت در انجمن‌های علمی و تخصصی داخلی و بین‌المللی در چارچوب قوانین و مقررات ذی‌ربط
١٣. همکاری با مؤسسات داخل و خارج کشور و تبادل اطلاعات علمی برای انجام وظایف شرکت
١٤. تدوین و پیشنهاد تعرفه‌های آب برای مشترکین شرکتهای زیرمجموعه به وزارت‌نیرو و انجام هماهنگیهای لازم با دستگاههای ذی‌ربط برای سیر مراحل قانونی تصویب و نظارت بر اعمال تعرفه‌ها در شرکتهای زیرمجموعه
١٥. انجام معاملات و انعقاد قراردادهای مربوط به خرید و فروش عمده آب و انرژی برق آبی از طریق شرکتهای زیرمجموعه
١٦. مدیریت، توسعه و تأمین منابع مالی و بخش آب جهت سرمایه‌گذاری در تأسیسات تأمین آب، انتقال آب و انرژی برق آبی برابر برنامه‌های مصوب و استفاده بهینه از این منابع از طریق برقراری تسهیلات و گردش منابع مالی، فی‌مابین شرکت و شرکتهای زیرمجموعه
١٧. اتخاذ روشها و راهکارهای مدیریت مالی و اجرایی و تدابیر راهکارهای لازم به منظور حصول اطمینان از اجرای صحیح و به موقع طرحها و انجام سایر فعالیتها
١٨. اخذ هر گونه وام و تسهیلات مالی از منابع داخلی و خارجی، عرضه اوارق قرضه و مشارکت داخلی و پیش فروش اشتراک و سایر روشهای تأمین مالی و همچنین تضمین شرکتهای زیر مجموعه برای اخذ وام و تسهیلات با رعایت ظوابط و دستوالعملهای مصوب مجمع عمومی
١٩. برنامه‌ریزی و انجام اقدامات لازم به منظور تأمین منابع مالی، جلب مشارکتهای مردمی و بخش خصوصی و همچنین جلب سرمایه بر اساس ظوابط و مقررات به منظور توسعه ظرفیتهای اجرای طرحهای آب و بهره‌برداری از تأسیسات مربوط
٢٠. انجام اقدامات و پشتیبانی‌های لازم به منظور توسعه مشارکت بخش خصوصی کشور برای انجام امور مطالعاتی، اجرایی، بهره‌برداری و نگهداری طرحهای آب و برق آبی و تأسیسات مربوط براساس ظوابط و مقرارت مربوط
٢١. هماهنگی و تنظیم روابط فنی، مالی، اداری بین شرکتهای زیرمجموعه با یکدیگر و با شرکت
٢٢. ارزیابی از عملکرد سالانه شرکتهای زیرمجموعه در زمینه‌های مدیریت فنی، مالی، اداری و منابع انسانی
٢٣. تشکیل شرکت و مشارکت در شرکتهای دیگر که مرتبط با موضوع شرکت باشد با رعایت مقررات مربوط
٢٤. مبادرت به هر گونه فعالیت که با هدف شرکت مرتبط باشد.
http://www.wrm.ir/SC.php?type=static&id=17
خط مشی
کلیه پیشنهادها و برنامه های بلندمدت و سالانه صنعت آب می بایست منطبق با خط مشی مصوب و قوانین بالادستی کشور باشند. در این ارتباط ارایه گزارشهای سالانه و میان دوره ای عملکرد صنعت آب بنحوی که بیانگر وضعیت صنعت، ارزیابی و مقایسه «عملکرد سالانه» با «برنامه های بلندمدت و سالانه» همراه با جداول مقایسه‌ای «اعتبارات هزینه شده» و «شاخص‌هایی که مبین ارتقاء بهره‌وری شرکت و شرکتهای زیرمجموعه» باشد، ضروری است.
١) شرکت داری
٢) تغییر فضای کسب و کار، واگذاری ها و توسعه مشارکت بخش غیردولتی
٣) تحقیقات و منابع انسانی
٤) توسعه و بهره برداری تاسیسات آب
٥) بهره وری، اقتصاد آب و امور مشترکین
٦) حقوق آب
٧) حفاظت منابع آب کشور
