پهنه بندی آمایش دفاع شهری تهران بااستفاده از مدل فرایند تحلیل شبکه ای (ANP)
یکی از منابع مورد استفاده در این مقاله :
17- هاشمی فشارکی، شکیبامنش؛ سیدجواد،امیر. (1390)؛ طراحی شهری از منظر دفاع غیرعامل، تهران: انتشارات بوستان حمید.
پهنه بندی آمایش دفاع شهری تهران بااستفاده از مدل فرایند تحلیل شبکه ای (ANP)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار شهرسازی، برنامه ریزی شهری و منطقه ای، دانشگاه علامه طباطبایی،تهران،ایران
2 کارشناس ارشد مهندسی شهرسازی گرایش برنامه ریزی شهری، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران،ایران
10.22131/SEPEHR.2018.33562
http://www.sepehr.org/article_33562.html
چکیده
آمایش دفاع شهری فرآیندی است که از طریق بازسازماندهی فضایی یک شهر سعی در کاهش آسی بپذیری و افزایش پایداری و تاب آوری پدافندی آن در برابر حملات خصمانه دشمن دارد. در این راستا، پژوهش حاضر به پهنه بندی عرصه های جغرافیایی مختلف کلانشهر تهران در قالب طبقاتی همگن از نظر آسیب پذیری دفاع غیرعامل پرداخته است. بدین منظور با مطالعه پژوهش های پیشین در زمینه مدیریت بحران های طبیعی و انسان ساخت اقدام به استخراج معیارهایی هشت گانه گردید. در ادامه برای سنجش پذیر ساختن این معیار ها ، 48شاخص با توجه به داده های قابل دسترسی تعریف شدند و در ذیل8 معیار مذکور طبقه بندی گردیدند. سپس با بهره گیری از نظرات پنل متخصصین وزن دهی به معیا رها و زیرمعیارها (شاخص ها) به روش فرآیندتحلیل شبکه‌ای (ANP) درنرم افزارSuper Decision انجام گرفت. همچنین به منظورافزایش دقت و انعطاف‌پذیری طبقه بندی اقدام به دسته بندی هر شاخص در 5 طبقه مطلوبیت گردید. سپس با وارد کردن شاخص‌هابه محیطArcGIS 10.5 و پیاده سازی آن‌هابرگستره شهر، نقشه‌های مربوط به هر شاخص تولید شد؛ از تلفیق نقشه‌های زیرمعیارهای مربوط به هر معیار، نقشه پهنه بندی براساس آن معیارخاص ودرنهایت ازتلفیق این نقشه‌های 8 گانه،پهنه بندی نهایی آمایش دفاعی کلان شهرتهران به صورت کیفی (در 5 طبقه) به دست آمد.
براساس بررسی‌های صورت گرفته تنها 10 درصدازسطح شهر تهران در وضعیت کاملاً مناسب، 27 درصد در وضعیت مناسب و متوسط و در حدود 63 درصددر وضعیت‌های نامناسب و کاملا نامناسب قرار دارند.
این ارقام نشانگر وضعیت بحرانی دفاع غیر عامل این کلانشهر م یباشد، به همین دلیل در پایان پژوهش پیشنهادات و راهکارهایی در راستای افزایش تاب آوری پدافندی و کاهش خسارات و تلفات در پی وقوع حمله احتمالی ارائه شده است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Zonation of civil defense spatial planning using Analytic Network Process (ANP) - A Case Study of Tehran
نویسندگان [English]
- Gholamreza Latifi 1
- Sina Shahidi 2
1 Associate professor of urban and regional planning, AllameTabataba'i University, Tehran, Iran
2 MA in Urban Planning, Allame Tabatabai University, Tehran, Iran
چکیده [English]
Extended abstract
Introduction
Over the past 3 decades,major wars have taken place in our country and the areas around it, including the 8-yearimposed war by Iraq against Iran, the First and Second wars of the Persian Gulf (1991, 2003), the war of Afghanistan (2003), the 33-day war of Lebanon with the Zionist regime (2006), the 22-day, 8-day and 40-day wars of the Zionist regime against the people of Gaza, the war of the ISIS terrorist group against Syria over the past 7 years and against Iraq over the past 3 years, and the war in Yemenover the past 3 years. The war of Yemen and the fight against ISIS are still going on, and it has become more difficult to resolve these conflicts due to the formation of a controversial coalition led by the United States of America. Due to its prominent position in its geopolitical and anti-arrogance policy, the Islamic Republic of Iran has always been subjected to threats by the United States of America, the Zionist and othertotalitarian regimes in recent years.The expedients and guidelines of the Supreme leader of revolution are based on strengthening all infrastructure of the country against theenemy’s threats. In this regard, passive defense is considered as a complementary part for active or armed defense,which includes unarmed measures to increase deterrence and decrease vulnerability, sustaining vital activities, promoting national sustainability and favorable effectiveness of crisis management against threats and armed actions by the enemy.CivilDefense planning (Spatial organization) is a process which leads to the reduction of vulnerability and the increase of defensive reversibility, sustainability and tolerability against enemy’s attacks through reorganizing and rearranging spatial elements of a city.This research examines the passive defense indices in land use, urban texture and structure by taking the passive defense principles and requirements into consideration and then, zones the metropolis of Tehran from the civil defense planning perspective in an analytical manner,specifies its vulnerable and secure areas and providessolutions to increase its defensive sustainability. In this Regard, this research tries to zone different geographical regions of Tehran metropolis in the form of homogeneous classes based on their vulnerability conditions from the passive defense. For this purpose, 8 criteria were extracted after studying the literature and the history of the subject in the field ofnatural and man-made crisis management. Then, 48 indices or sub-criteria were determined, and classified under 8 predefined criteria in order to make these criteria measurable, based on accessible data. Afterward, using experts’ opinions, the criteria and sub-criteria were weighed by ANP method through paired comparisons in the form of questionnaire and then adjustedand modified in the Super Decision software (in order to maintain inconsistency rate of the comparisons within the acceptable limits). In addition to that, each indicator was categorized into 5 classes of desirability in order to achieve a result withgreater accuracy of comprehensiveness and more flexibility. Then, the maps related to each index were producedby inserting the indices into ArcGIS 10.5 and applying them to the city domain. By integrating and combining the sub-criteria maps related to each criterion, the zoning map based on that specific criterion, and finally, by combining the maps of these 8 criteria, the ultimate zoning map of civil defense spatial organizing was generated qualitatively (in 5 desirability classes).
Materials & Methods
Since this research seeks to discover causal relationships between indices and their effects on the city,based on the basic sources of research method, it is an exploratory research which uses an analytical-descriptive method with an applied goal to study and interpret the data. This research uses both qualitative and quantitative procedures that means using quantitative methods along with qualitative approach in data analysisto facilitate classifications, calculations, and deductions. The study area involves all 22 regions of Tehran municipality. Regarding the collection of data and information, this research is a documentary study that uses Persian and English books and articles, related maps, internet portals and other documents. In addition, questionnaires and interviews with experts have been used. Finally, the integration and classificationof the exploratory and documentary findings and research analyses are carried out using inferential statistics, then,research suggestions are presented. M.S. Excel, ArcGIS 10.5 and Super Decision were the software used to prepare tables, maps and to analyze data. Making use ofthe experts’ opinions to weighthe indices, these indices were inserted into M.S. Excel the elimination of the scale differences and normalization as well. Then, they were categorized into 5 distinct classes of desirability. In order to obtainthe final weight and priority of indices considering ANP method, theirpairwise comparisons were inserted into Super Decision software. Finally, the results in ArcGIS 10.5 environmentwere assigned to different areas of Tehran metropolis, and the final zoning map of the defensive vulnerabilitywas generated as a Likert spectrum based on 8 criteria and their 48 sub-criteria on 5 levels, through the combination and integration of the weighted indices layers.
Results & Discussion, Conclusion
According to the surveys, only 10% of the city of Tehran is in perfect, 27% is in moderate and appropriate,and about 63% is in completely inappropriate conditions.
These numbers represent the critical state of passive defense in this metropolis, a densely populated city which is the capital city of a sensitive country in the geopolitics of the region and still has a centralizedmanagement method and has a serious and urgent need for attention and reorganization in this regard. Therefore, suggestions and solutions are proposed to increase the defensive tolerability and reducethe damages and losses following the occurrence of a possible attack. Some of the results of the research are as follows:
- Providing the context to identify the vulnerable zones and to invest in order to increase their level of defensive tolerability.
- Making use of secure zones in order to locate temporary habitation sites at the time of a possible attack and to copy the patterns of their defensive space organization in future developments.
- Thinking ofimmediate measures to promote the level of defensive tolerability in inappropriate zones by building shelters, developing public safe havens, and developing permanent relief and rescue centers or temporary relief and rescue sites.
- Locating important, sensitive and vital useswith regard to the performed zoning and determining the security effects resulting from them on the surrounding areas.
کلیدواژه‌ها [English]
- Spatial organizing
- Civil defense
- Passive defense
- Zoning
- ANP
مراجع
1- ابراهیمیان قاجاری، آل شیخ، مدیری؛ و همکاران، یاسر، علی اصغر، مهدی، (1393)؛ مدل سازی آسیب پذیری ساختمان های شهری با استفاده از رو ش های دلفی و تحلیل سلسله مراتبی در محیط GIS (مطالعه موردی: منطقه 6 شهرتهران)،فصلنامه اطلاعات جغرافیایی (سپهر) دوره 23،شماره 91.
2- حسینی امینی، اسدی، برنافر؛ حسن، صالح، مهدی. (1389)؛ ارزیابی ساختار شهر لنگرود جهت برنامه ریزی پدافند غیرعامل، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، جلد 15،شماره 18،پاییز 1389.
3- دهخدا،علی اکبر. (1377)؛لغت نامه دهخدا،تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
4- رضایی،سعید. (1388)؛ تحلیل مکان یابی در آمایش دفاعی و پدافند غیر عامل، همایش سراسری سامانه اطلاعات مکانی، تهران: دانشگاه صنعتی مالک اشتر.
5- زبردست،اسفندیار. (1388)؛کاربردفرایندتحلیل شبکه‌ای (ANP) دربرنامه‌ریزی شهری ومنطقه‌ای،نشریه هنرهای زیبا،شماره 41،صص 79-90.
6- سوادکوهی،ساسان. (1392)؛تحلیل فضای شهری بارویکردپدافندغیرعامل،تهران: انتشارات دانشگاه جامع امام حسین (ع).
7- شورای عالی شهرسازی و معماری ایران. (1386)؛سنداصلی طرح راهبردی – ساختاری توسعه وعمران شهرتهران (طرح جامع تهران)،تهران: وزارت مسکن وشهرسازی،شهرداری تهران.
8- شورای عالی شهرسازی و معماری ایران.. (1391)؛ طرح تفصیلی جدید شهر تهران، تهران: شهرداری تهران، معاونت معماری و شهرسازی.
9- شیخ بیگلو،رعنا. (1393)؛ نقش انعطاف پذیری کاربری اراضی شهری در پدافند غیرعامل، دومین همایش ملی معماری پایدار و توسعه شهری با رویکرد پدافند غیر عامل در معماری و شهرسازی، قم: انجمن علمی پدافند غیرعامل ایران
10- صیامی، لطیفی، تقی نژاد، زاهدی کلاکی؛ قدیر، غلامرضا، کاظم، ابراهیم. (1392)؛ آسیب شناسی پدافندی ساختار شهری با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی AHP و GIS مطالعه موردی شهر گرگان، مجله آمایش جغرافیایی فضا، سال سوم، شماره دهم.
11- عندلیب،اخگر؛علیرضا،حامد. (1394)؛ ارزیابی نحوه بهر ه گیری از مفهوم پدافندغیرعامل در طرح های توسعه و عمران(جامع) شهری، نشریه پژوهش و برنامه ریزی شهری، سال ششم، شماره بیست و دوم، پاییز 1394.
12- عزیزی،برنافر؛محمدمهدی،مهدی. (1391)؛ ارزیابی آسی بپذیری شهری ناشی از حملات هوایی: ناحیه یک از منطقه 11 شهرتهران،شهر تهران، مجله علوم و فناوری های پدافند غیرعامل، سال سوم، شماره 2.
13- کامران، حسینی امینی، شهریاری؛ حسن، حسن، مهدی. (1392)؛ آمایش دفاعی سرزمین از منظر پدافند غیرعامل، تهران: انتشارات آثار معاصر.
14- مجمع تشخیص مصلحت نظام. (1386)؛سیاست‌های کلی پدافندغیرعامل کشور،تهران.
15- مشهدی،حسن. (1394)؛ ارزیابی تهدیدها، آسیب پذیری و ریسک در زیرساخت های حیاتی، تهران: انتشارات دانشگاه صنعتی مالک اشتر.
16- میراحمدی،یادگارزاده؛مریم،بنفشه. (1394)؛ بررسی آسیب پذیری فرم شهرها از دیدگاه پدافند غیر عامل و راهکارهای کاهش آن، نشریه دانش نما، شماره143.
17- هاشمی فشارکی، شکیبامنش؛ سیدجواد،امیر. (1390)؛ طراحی شهری از منظر دفاع غیرعامل، تهران: انتشارات بوستان حمید.
18- یاسی،رحمان. (1390)؛ کلیات پدافند غیر عامل، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
19- Amarelo, Monica A. (Ed.) (2012); Recommendations from the FAS Symposium on Preventing Catastrophic Threats, Washington, DC: Federation of American Scientists.
20- Austin, Robert F.; DiSera, David P.; Brooks, Talbot J. (2016); GIS for Critical Infrastructure Protection, Florida, Boca Raton: CRC Press, Taylor & Francis Group, LLC.
21- MacFarlane, R. (2005); A Guide to GIS Applications in Integrated Emergency Management, Emergency Planning College, Cabinet Office.
22- Malczewski, Jacek; Rinner, Claus. (2015); Multicriteria Decision Analysis in Geographic Information Science, Springer New York Heidelberg Dordrecht London.
23- ZadehL.A. ,(1965); Fuzzy Sets, Information & Control, No. 8, Pp. 338-353.
پایگاه‌های اینترنتی
24- پایگاه اینترنتی شهرداری تهران. (1395)،tehran.ir.
25- پایگاه اینترنتی شرکت بهره‌برداری از راه آهن شهری تهران و حومه (1390)،metro.tehran.ir.
26- پایگاه اینترنتی اطلس جامع شهرتهران. (1396)،atlas.tehran.ir.
27- پایگاه اینترنتی قرارگاه پدافند پرتوی. (1394)؛نگاهی به پدافندغیرعامل یا دفاع بدون سلاح در ایران و جهان،padafandpartovi.ir.
28- نقشه آنلاین پمپ سوخت یاب. (1396)،gasstationfinder.ir.
29- نرم افزار گوگل ارث و گوگل مپ. (1396)،maps.google.com.
30- نقشه دیجیتال شهرتهران. (1396)،map.tehran.ir.
http://www.sepehr.org/article_33562.html
درباره نشریه
نشریه علمی- پژوهشی « اطلاعات جغرافیایی(سپهر) » دارای رتبه علمی – پژوهشی و وابسته به سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح است. این نشریه انتشار مقالات خود را از بهار 1369 با عنوان نشریه سپهر آغاز کرده است و در تابستان 1393 با کسب مجوز علمی پژوهشی عنوان نشریه به اطلاعات جغرافیایی(سپهر) تغییر کرد.
این فصلنامه، به زبان فارسی و به همراه چکیده‌های انگلیسی منتشر می‌شود و مقالات تخصصی را در حوزه های زیر می‌پذیرد:
- اطلاعات جغرافیایی
- استخراج،پردازش،تولید و نمایش داده های جغرافیایی
- نقشه برداری
- دورسنجی(RS)
- سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS)
- ژئودزی
- هیدروگرافی(آبنگاری)
- ثقل سنجی؛ عکسبرداری هوایی
- مسائل مناطق مرزی کشور
- جغرافیای نظامی و انتظامی
- آمایش سرزمین در بعد دفاعی
- وضعیت سرزمینی و امنیتی مناطق مرزی
دسترسی آزاد
به منظور دسترسی آسان و جهانی به آخرین یافته های پژوهشی، این نشریه به عنوان یک نشریه دسترسی-آزاد پایه گذاری شده است.
حق انتشار
این نشریه تحت قانون بین المللی کپی رایت Attribution-NoDerivs 3.0 Unported (CC BY-ND 3.0) می باشد.
نویسنده ای که قصد انتشار مقاله در این نشریه را دارند به شرایط زیر پایبند هستند
الف. حق نشر برای نویسنده می باشد و نویسنده تحت مجوز Creative Commons Attribution License به مجله این امکان را می دهد که مقاله چاپ شده را با دیگران به اشتراک گذاشته منوط به اینکه حقوق مؤلف اثر حفظ شود و به انتشار اولیه مقاله در این مجله اشاره بشود.
ب. نویسنده ها قادر به ورود و جدا از ترتیبات قراردادی اضافی برای توزیع غیر انحصاری از نسخه منتشر شده این مجله از کار (به عنوان مثال، آن را به یک مخزن نهادی و یا انتشار آن در یک کتاب)، با اذعان به انتشارش به این مجله است.
پ. نویسنده مجاز و تشویق به ارسال کار خود به صورت آنلاین می باشد (به عنوان مثال، در مخازن سازمانی و یا در وب سایت خود) حتی قبل و در طول فرآیند ارسال، به شرط آنکه به مبادلات تولیدی منجر شود، و همچنین استناد به آثار منتشر شده رعایت شده باشد.
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
پهنه بندی آمایش دفاع شهری تهران بااستفاده از مدل فرایند تحلیل شبکه ای (ANP)
نویسندگان: غلامرضا لطیفی سینا شهیدی
منبع: سپهر دوره 27 پاییز 1397 شماره 107
آمایش دفاع شهری فرآیندی است که از طریق بازسازماندهی فضایی یک شهر سعی در کاهش آسی بپذیری و افزایش پایداری و تاب آوری پدافندی آن در برابر حملات خصمانه دشمن دارد. در این راستا، پژوهش حاضر به پهنه بندی عرصه های جغرافیایی مختلف کلانشهر تهران در قالب طبقاتی همگن از نظر آسیب پذیری دفاع غیرعامل پرداخته است. بدین منظور با مطالعه پژوهش های پیشین در زمینه مدیریت بحران های طبیعی و انسان ساخت اقدام به استخراج معیارهایی هشت گانه گردید. در ادامه برای سنجش پذیر ساختن این معیار ها ، 48شاخص با توجه به داده های قابل دسترسی تعریف شدند و در ذیل8 معیار مذکور طبقه بندی گردیدند. سپس با بهره گیری از نظرات پنل متخصصین وزن دهی به معیا رها و زیرمعیارها (شاخص ها) به روش فرآیندتحلیل شبکه ای ( ANP ) درنرم افزار Super Decision انجام گرفت. همچنین به منظورافزایش دقت و انعطاف پذیری طبقه بندی اقدام به دسته بندی هر شاخص در 5 طبقه مطلوبیت گردید. سپس با وارد کردن شاخص هابه محیط ArcGIS 10.5 و پیاده سازی آن هابرگستره شهر، نقشه های مربوط به هر شاخص تولید شد؛ از تلفیق نقشه های زیرمعیارهای مربوط به هر معیار، نقشه پهنه بندی براساس آن معیارخاص ودرنهایت ازتلفیق این نقشه های 8 گانه،پهنه بندی نهایی آمایش دفاعی کلان شهرتهران به صورت کیفی (در 5 طبقه) به دست آمد. براساس بررسی های صورت گرفته تنها 10 درصدازسطح شهر تهران در وضعیت کاملاً مناسب، 27 درصد در وضعیت مناسب و متوسط و در حدود 63 درصددر وضعیت های نامناسب و کاملا نامناسب قرار دارند. این ارقام نشانگر وضعیت بحرانی دفاع غیر عامل این کلانشهر م یباشد، به همین دلیل در پایان پژوهش پیشنهادات و راهکارهایی در راستای افزایش تاب آوری پدافندی و کاهش خسارات و تلفات در پی وقوع حمله احتمالی ارائه شده است.
