نقد اساتید دانشگاه بر مهم‌ترین سند قرآنی کشور/ غفلت از گفتمان‌سازی قرآنی در منشور توسعه
جمعه, ۶ مهر ۱۳۹۷، ۰۶:۰۸ ق.ظ
در این نشست تخصصی اساتیدی همچون لسانی فشارکی .....
گروه فعالیت‌های قرآنی: اساتید دانشگاه در نشست تخصصی آسیب‌شناسی ساختار اجرایی منشور توسعه فرهنگ قرآنی که در دانشکده الهیات دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد، ضمن وارد دانستن برخی نقدها به منشور، گفتمان‌سازی قرآنی را مهم‌ترین جنبه مغفول مانده آن عنوان کردند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، نشست تخصصی «آسیب‌شناسی ساختار اجرایی منشور توسعه فرهنگ قرآنی» بعدازظهر امروز ۲۹ آذرماه در دانشگاه علامه طباطبایی و با حضور جمعی از کارشناسان قرآنی شورای توسعه و اساتید و دانشجویان این دانشگاه برگزار شد.
در ابتدای این نشست رضا سلامت‌پناه، معاون مطالعات و برنامه‌ریزی راهبردی شورای توسعه فرهنگ قرآنی در سخنانی، گفت: شکل‌گیری نهادها و گسترش فعالیت‌های قرآنی در دهه ۷۰ موجب نابسامانی‌هایی در فعالیت‌ها و تعارضاتی در ماموریت‌های قرآنی به وجود آورد که مراجع سیاست‌گذار را به بازآرایی این ماموریت‌ها و ساماندهی این فعالیت‌ها ملزم می‌کرد.
وی افزود: درج یک برنامه ملی قرآنی در برنامه چهارم توسعه و پیگیری طرح‌هایی برای هماهنگ‌سازی و راهبری فعالیت‌های قرآنی کشور موجب شد تا مجلس شورای اسلامی، سازمان تبلیغات و شورای عالی انقلاب فرهنگی بررسی‌ها و پیشنهادهایی را برای هماهنگ‌سازی امور قرآنی کشور تدوین نمایند و بعدها با گردش کاری که با مقام معظم رهبری صورت گرفت شورای عالی انقلاب فرهنگی ماموریت یافت تا پیگیری و تولیت این مهم را عهده‌دار شود.
سلامت‌پناه تصریح کرد: شورا نیز که پیشتر به حوزه پژوهشی‌های مدیریت و ساماندهی امور قرآنی ورود جدی داشت پس از چندین سال به بازآفرینی مفاهیم و ترسیم الگوئی در توسعه فرهنگ قرآنی موفق شد که در قالب منشور شورای توسعه فرهنگ قرآنی ارائه شد و به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید.
معاون مطالعات و برنامه‌ریزی راهبردی شورای توسعه فرهنگ قرآنی در ادامه به بیان برخی از جزئیات منشور پرداخت و اظهار کرد: سند منشور توسعه فرهنگ قرآنی شامل یک مقدمه، اهداف، سیاست‌ها و راهبردها و نیز مدل اجرائی شدن این سند در قالب شورا و کمیسیون‌هاست و به عنوان نخستین سند جامع راهبری فعالیت‌های قرآنی کشور در سه حوزه آموزش عالی و پژوهش، تبلیغ و ترویج و آموزش عمومی بناست تا به گسترش امر قرآن در نظام جمهوری اسلامی ایران بپردازد.
وی خاطرنشان کرد: در گام میان مدت نیز بحث فرهنگسازی قرآن مطرح شده است، در این حوزه استفاده از دو بازوی اصلی مورد توجه قرار گرفته است. در حوزه بلندمدت نیز که دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه در آنجا بیشتر مورد توجه قرار گرفته اند، بحث نظام سازی به معنی بازسازی نظام‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی براساس قرآن است.
معاون مطالعات و برنامه ریزی راهبردی شورای توسعه فرهنگ قرآنی در ادامه و پس از قرائت بخشی از مقدمه منشور توسعه فرهنگ قرآنی، بیان کرد: تمسک به تعالیم قرآن، تعمیم معرفت و تعمیم فهم و درک قرآن کریم و التزام به تعالیم قرآنی کریم و ... از جمله اهداف منشور توسعه فرهنگ قرآنی است. این منشور سه رویکرد کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت دارد. در رویکرد کوتاه مدت قرار بوده است تا منشور دستگاه ها و نهادهایی که در حوزه قرآن فعالیت دارند، راهبری کند و اقداماتی برای آنها مشخص کند تا هماهنگ کند.
سلامت پناه عنوان کرد: منشور توسعه فرهنگ قرآنی یک شورا دارد که متشکل از مدیران ارشد در حوزه فرهنگ و علم و دین و نیز صاحب نظران مردمی است. این شورا سه بازوی اصلی که شامل کمیسیون است، دارد که سه وزارتخانه علوم، وزارت ارشاد و وزارت آموزش و پرورش مسئولیت فراسازمانی تولیت این سه حوزه را برعهده گرفته اند.
در ادامه این نشست، مسعود عالمی، از اساتید جامعه‌شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی با تأکید بر اینکه منشور توسعه فرهنگ قرآنی یک شجره طبیه است، گفت: منشور به تدریج ثمره خود را نشان داده و نشان خواهد داد. علاوه بر این منشور یک حاصل عمر است. بنابر این اگر نقدی به این سند وارد می شود دلیل بر کم اهمیت بودن آن نیست.
وی افزود: اگر بخواهیم منشور را به سه بخش تقسیم کنیم شامل سه بخش اهداف، سیاست ها و اجرائیات می شود. ما باید توجه کنیم که منشور یک مصوبه است، یعنی به اینکه منشور راجع به قرآن است یا هر چیز دیگر کاری نداشته باشیم. اگر از این زاویه نگاه کنیم که جنس منشور چیست و اینکه آیا منشور یک برنامه مانند برنامه های توسعه ای است؟ اگر اینگونه است پس اهداف عملیاتی آن کجا هست؟
عالمی با طرح این سوال که آیا منشور یک آرمان یا «مانیفست» است، گفت: اگر آرمان است، آیا نیاز به مصوبه دارد یا خیر، آیا منشور یک قاعده و قانون الزام آور است، اگر اینگونه است ضمانت اجرایی آن در خود منشور کجاست یا در جای دیگری است؟ بنابراین در وهله اول باید جنس منشور را روشن کنیم که در کدام دسته بندی از قوانین قرار می گیرد.
این استاد دانشگاه بیان کرد: اگر کمی جدی تر به مواد منشور نگاه کنیم متوجه خواهیم شد که همین ابهام وجود دارد. در بندهای چهار، پنج و دو از ماده یک به عنوان مثال بند پنج به تحقق فرهنگ قرآنی در نظام مدیریت تصمیم گیری و برنامه ریزی کشور و قرآنی شدن آن اشاره دارد. همچنین بند ۱۰ و ۱۱ ماده دو به ارتقاء بخشی نظام تعلیم و تربیت، نظام رسانه ای و سایر نظام های مؤثر با الهام از تعالیم قرآن اشاره دارد.
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی با طرح این سوال که آیا منشور بالاتر است یا قانون اساسی، گفت: دلیل این سوال این است که وقتی بحث نظام سازی مطرح می شود، این تسری به همه نظام ها پیدا می کند و چون قرآن مهیمن است و همه ابعاد را شامل می شود، بنابراین برای همه موارد باید نظام سازی شود. بنابراین آیا منشور حرفی بالاتر از قانون اساسی است یا همان حرف ها هست با این تفاوت که تا کنون اجرا نشده است؟ زمانی که بحث در مورد اهداف بلندمدت می شود باید مشخص کنیم حد عالی موفقیت برنامه ما کجاست. اگر ما نگوئیم برنامه ای تا فلان سال به فلان موقعیت می رسد، موفق نخواهد بود.
عالمی با تأکید بر اینکه نسبت این منشور با قانون و برنامه های استراتژیک باید مشخص شود، افزود: اگر این حد و حدود مشخص و روشن نشود در اجرا دچار خلل خواهیم شد.
وی سومین نکته را بررسی خروجی های منشور عنوان و اظهار کرد: در این بخش اگر پرسیده شود چند نفر با منشور آشنا هستند، پاسخ نگران کننده خواهد بود. هفت سال از تدوین منشور گذشته است. فعالیت هایی که صورت گرفته است بعد از تصویب منشور، تصویب شورا، تصویب کمیسیون، تصویب دبیرخانه کمیسیون ها و ... بوده است. تأسیس این موارد هیچ اشکالی ندارد اما چه اقداماتی مستقیماً ناظر به اهدافی که مستقیماً صورت گرفته انجام شده است. باید این نکته را مدنظر داشت که اگر در سیاستگذاری زیاد به ساختار بپردازیم از هدف اصلی مقداری دور خواهیم شد. به عنوان مثال در بحث انس با قرآن کریم، آیا فعالیت هایی که باعث افزایش انس با قرآن به موازات ساختارسازی شده، صورت گرفته است یا خیر. نتایج ممکن است شکل های مختلفی داشته باشد. آیا در راستای منشور قانونی در مجلس تصویب شده است که در راستای قرآنی کردن زندگی مردم باشد یا خیر.
این استاد دانشگاه در بخش دیگری از صحبت های خود در این نشست خبری با تأکید بر اینکه یکی از مصادیق منشور این است که قانون بر علیه اعتیاد، جرم و ... تصویب کنیم، اذعان کرد: ممکن است عده ای بگویند همه اینها جزء کار منشور نیست، اگر این حرف گفته شود بسیار بهتر خواهد بود.
بخش دیگری از این نشست به صحبت های محمدحسین فریدونی، مشاور دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی اختصاص داشت. وی در سخنانی و در پاسخ به این سوال که آیا متن منشور برنامه است یا خیر، گفت: منشور توسعه فرهنگ قرآنی یک بهانه بود برای اینکه ما نیاز داریم در سطح کلان نظام در جاهایی که برای امور فرهنگی کشور تصمیم می‌گیرند، جایی را برای قرآن باز کنند. اگر اطراف خود را نگاه کنیم در روزمره ما که در حوزه تعلیم و تعلم قرآن هستیم، خود قرآن چندان جدی نیست. برای خود دانشجویان، حافظان و قاریان و فعالان این حوزه قرآن به چه میزان جدی است؟
وی افزود: منشور برای این بود تا تلنگری به نظام برنامه ریزی فرهنگی کشور باشد تا به قرآن توجه شود. البته آنهایی که این پیشنهاد را تنظیم کردند چون تجربه اجرایی را داشتند و راه های دیگر را مرور کرده بودند مقدماتی را فراهم کردند تا شاید از حوزه های دیگر جلوتر باشند. شورای عالی انقلاب فرهنگی ۱۱ شورای تخصصی دارد اما مصوبات هیچ کدام از مصوبات آنها مستقیم به روزنامه رسمی نمی رود، در صورتی که مصوبات شورای توسعه فرهنگ قرآنی مستقیم به روزنامه رسمی کشور می رود. شورای عالی انقلاب فرهنگی در هیچ سالی ورود به بودجه فرهنگی کشور نداشته است اما افرادی که کار منشور را دنبال کردند در متن منشور پیش بینی ضوابط هزینه ای بودجه های امور قرآنی را در متن منشور آوردند و در ادامه رایزنی هم شد تا بودجه ای خاص اجرای منشور به صورت سالانه تصویب شود. در حال حاضر سالانه ۲۰۰ میلیارد بودجه تصویب شده است.
فریدونی با تأکید بر اینکه همه امکانات کشور در دست دستگاه های اجرایی است، تصریح کرد: برای اینکه دستگاه های اجرایی حضور داشته باشند، سه بازوی اصلی تعریف شد و قرار شد بالاترین مسئول اجرایی همان حوزه مسئول کمیسیون باشد تا به این ترتیب دستگاه های اجرایی که امکانات را در اختیار داشتند نیز در این حوزه فعالیت داشته باشند.
مشاور دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی بیان کرد: ایراد دیگری که در زمان تدوین منشور وارد بود بحث سیاسی شدن آن و وارد شدن به حوزه سیاست و نیز تغییر دولت ها بود، در پاسخ گفته شد که خوشبختانه همه جریانات سیاسی در بحث قرآن هیچ مشکلی ندارند و ارادت به این ساحت دارند. اینگونه نیست اگر طرحی قرآنی برده شود هر مسئولی از هر جناحی با آن طرح به خاطر فکر سیاسی خود مخالفت کند. ضمن اینکه در برخی موارد و در اساس نامه ها آورده شده است که هیچ کدام از اعضای اتحادیه ها حق هیچ گونه فعالیت سیاسی ندارند.
وی همچنین اظهار کرد: به اعتقاد من برای وجودی که در جامعه هیچ مورد توجه نبوده است هفت سال بسیار کم است، اما گزاره هایی باید محل شور و بحث قرار بگیرد. به اعتقاد من در محافل علمی باید به آن پرداخته شود. آیا می شود عمل به قرآن داشت اما مردم با قرآن آشنا نبوده و مأنوس نباشند؟ پاسخ به این سوال اولویت بندی ما را مشخص می کند.
فریدونی با طرح این سوال که آیا در جامعه ای که مردم فرق یک جمله عربی با یک آیه از قرآن کریم را تشخیص نمی دهند می توان فرهنگ سازی قرآنی انجام داد؟ گفت: در چنین جامعه ای آیا می توان عمل به قرآن را نهادینه کرد؟ باید این فرایند را بررسی کرد که اگر واقعاً عمل به قرآن بدون توجه فرهنگی به قرآن امکان پذیر نیست، پس باید اول فرهنگ سازی کنیم و کاری کنیم که مردم با متن قرآن مأنوس شوند و معنا و مفهوم آن را بفهمند و به جایی برسند که آیه قرآن را بقیه متون تشخیص دهند.
مشاور دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی خاطرنشان کرد: سال ها و دهه ها از قرآن دوره بوده ایم، مکتب خانه ای که ظاهر قرآن را آموزش می داد تعطیل شد. ریشه کار که دنبال شد به ترتیب به دانش آموز، معلم، دانشگاه، واحد درسی رسید و در نهایت این نتیجه گرفته شد که واحد درسی به این دلیل وجود ندارد که همه علم ها هست اما متن قرآن نیست. بنابراین هنوز اول راه هستیم.
وی در پایان بخش اول صحبت های خود با اشاره به اینکه نقد عدم گفتمان سازی را به شورای توسعه فرهنگ قرآنی وارد می دانم، گفت: شاید از این موضوع غفلت هم شده باشد، گفتمان سازی به عنون اینکه مسئله پرداختن به قرآن مسئله حداقل جامعه تحصیل کرده دانشگاهی باشد.
در بخش دیگری از این نشست تخصصی، علیرضا فخاری، عضو هیئت علمی دانشکده الهیات دانشگاه علامه طباطبایی، به بیان سخنانی پرداخت. وی در ابتدا یادداشتی از یک دانشجوی «خداناباور» که پس از برخورد با یک استاد بازگشت به زندگی داشته است، را قرائت کرد و گفت: زمانی که چنین فردی در یک جلسه دو یا سه ساعته تغییر می کند پس حتماً در جامعه کنونی نیز می شود تغییراتی در افراد ایجاد کرد.
وی افزود: سوالی که از قبل در ذهن من بوده این است که چرا ما همیشه نگاه از بالا به پائین استفاده می کنیم. در حالی که اصل بحث به خود والدین بر می گردد، یعنی باید اول آنها تربیت شوند و در ادامه فرزندان را تربیت کنند. در این نشست گفته شد که هفت سال از منشور گذشته است و هیچ کاری صورت نگرفته است، از سوی دیگر پاسخ داده شد که هفت سال بسیار کم است. ما در کشوری زندگی می کنیم که علاقه های مذهبی در آن غیر قابل انکار است اما اینکه چه مواردی به وجود آمده است که به وضعیت فعلی رسیده ایم نیاز به بررسی بیشتر دارد.
فخاری خاطرنشان کرد: در برخورد با یکی از اولیاء دانش آموزان متوجه این دغدغه شدم که نتوانسته است یک مدرسه که به زعم آنها اسلامی باشد و مأمنی برای فرزندش به حساب بیاید، پیدا کند. من این را می گویم که چرا باید یک وزیری که بعد از ۴۰ سال نتوانسته است مأمنی برای فرزندانمان تأمین کند، عضو شورای توسعه باشد، آیا این وزیر می تواند عامل ایجاد اهدافی که در منشور آمده است باشد؟ وزیری که یک دقیقه برای شورا وقت نگذاشته است چرا باید عضو شورا باشد؟
این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه اولین ایرادی که به شورا و منشور وارد می داند، بحث طراحی ساختار و ترکیب اعضای آن است، گفت: آیا اعضای حقوقی می توانند دغدغه قرآنی داشته باشند و آیا می توانند دغدغه های قرآنی ها را به ظهور برسانند؟ اگر اینگونه نیست پس شورا شکل تشریفاتی به خود گرفته است.
وی اذعان کرد: به اعتقاد من تا زمانی ترکیب شورا تغییر نکند و دغدغه مندان این حوزه به صورت حقیقی وارد آن نشوند، هیچ اتفاق خاصی در رابطه با منشور و اهداف آن به وجود نخواهد آمد. پس باید عامل این ایجادها و تحقق ها که در اهداف منشور ایجاد شده است را شناسایی کرد.
فخاری اظهار کرد: متولی پیگیری ها و مأموریت ها کمیسیون ها انتخاب شده اند و برای هر کدام از آنها یک وزارتخانه به عنوان متولی انتخاب شده است. با توجه به اینکه هر وزارتخانه مخاطب خاص خود را دارد، ابهاماتی ایجاد شده است، به عنوان مثال کمیسیون توسعه پژوهش و آموزش عالی مستقر در وزارت علوم چه مخاطبانی دارد؟ آیا همه دانشجویان مخاطب هستند یا اساتید و یا ...، هنوز تعریف درستی ارائه نشده است، احتمالاً این ابهامات به رویکردهای اولیه و تعریفاتی است که از بعضی اصطلاحات ارائه شده است.
این عضو هیئت علمی دانشگاه علامه خاطرنشان کرد: در متن منشور توسعه فرهنگ قرآنی سه اصطلاح علوم قرآنی، مفاهیم قرآنی امور قرآنی تعریف شده است که البته جعل اصطلاح رایج است اما آنچه قابل گفتن است این است که علوم قرآنی دقیقاً مترادف با معارف قرآنی است و این علوم قرآنی مخالف با امور قرآنی است یعنی حرف «ی» مسیر را تغییر داده است.
وی گفت: منشور بر اساس برخی پیش فرض ها تدوین شده است که برخی از این پیش فرض ها محل تضارب آراء اندیشمندان در عصر کنونی است. یعنی هنوز بر سر اینکه آیا مضامین قرآنی می تواند نقشه راه برای نظام های تعریف شده بدهد یا نمی تواند، تضارب اندیشه وجود دارد. به اعتقاد من بعد از گذشت هفت سال همانگونه که قانون اساسی نیاز به بازنگری دارد، باید یکبار دیگر منشور را بازنگری کنیم و مروری بر ساختارها و ترکیب اعضاء منشور داشته باشیم تا بتوانیم کاستی ها را پیدا کرده و آن را پیدا کنیم.
فخاری در بخش دیگری از صحبت های خود اظهار کرد: هشت هدف در اهداف منشور آمده است که همان اهداف برای شورای توسعه فرهنگ قرآنی نیز تکرار شده است، این موضوع خالی از اشکال نیست. بخشی از این یعنی هدف های دوم، سوم و چهارم معرفتی است، هدف اول نیز اداری است اما موردهای پنج، شش، هفت و هشت مشخص نیست اداری است یا معرفتی و مشخص نیست با استفاده از چه ابزاری به آن هدف دست یافت.
وی در پایان خاطرنشان کرد: ما باید عمل به فرهنگ قرآنی را متفاوت با روخوانی قرآن ببینیم. افرادی را داشته ایم که سواد قرآنی نداشته اند اما سراپا قرآنی بوده اند لذا صرف اینکه چون شخصی قرآن خواندن نمی داند پس قرآنی نیست، یک نظریه اشتباه است و باید مورد بازنگری قرار گیرد.
در ادامه این نشست تخصصی یکی از دانشجویان حاضر در نشست به بیان برخی سوالات پرداخت که وجود داشتن یا نداشتن چشم انداز برای منشور، اجرایی شدن چند درصد از منشور تا کنون، کمیسیون ها تا چه میزان به منشور دغدغه دارند؟ ضمانت اجرایی منشور چه چیزهایی است؟ برای عدم مهجوریت قرآن منشور توسعه قرآنی چه قدمی برداشته است؟ از جمله سوالاتی بود که به آن پرداخته شد.
در ادامه نیز رضا سلامت پناه، معاون مطالعات و برنامه‌ریزی راهبردی شورای توسعه فرهنگ قرآنی در سخنانی و در پاسخ به سوالات مطرح شده، گفت: بسیاری از مسائلی که بیان شد نشان از راه طولانی و البته قابل تحقق در فرهنگسازی و تعامل دانشگاه با توسعه فرهنگ قرآنی است.
وی افزود: متاسفانه ابتدائاً اقتصاد کشور برنفت در حوزه‌های علم و دانشگاه ما نیز اثرات مخربی داشته که یکی از آنها دوری دانشگاه از پردازش به مسائل واقعی و خلل در کارکردهای اجتماعی دانشگاه است. فی المثل با وجود منظومه‌ای متکثر از سوالات و نیازهای ما در تولید ادبیات علمی توسعه فرهنگ قرآنی و نیز ابلاغ اولویت‌های پژوهشی قرآنی سمت و سوی دانشگاه ما در تولیدات علمی اعم از مقاله و پایان نامه و کتاب ارتباطی با اتجاهات توسعه کشور ندارد.
سلامت پناه اذعان کرد: در بررسی‌های اخیری که در دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی با موضوع مقالات علمی پژوهشی قرآنی در پنج‌ساله اخیر صورت گرفت فی‌المثل استادی ده‌ها مقاله چاپ شده در ده‌ها رشته مختلف علوم انسانی با عنوان قرآن دارد و از مزایای اداری و اجتماعی این مقالات نیز استفاده می‌کند ولی وقتی به نیازهای واقعی خود می‌رسیم دست ما خالی است هر چند که در موضوع کیفیت این مقالات نیز اهل فن بایست نظردهند.
وی گفت: اینکه گفته می‌شود چرا برخی اعضا غیر تخصصی هستند دلایلی دارد. اگر در قالب هنر یک فعالیتی را انجام می دهیم، آیا نمی توان آن فعالیت را در قالب قرآن انجام داد؟ اگر پاسخ مثبت است، پس این محتوا در کجا باید تولید شود؟ در حال حاضر بسیاری از مسائل جهان توسط سینما و رسانه مدیریت می شود اما ما تا کنون نتوانسته ایم برداشتی در این زمینه داشته باشیم؟ بنابراین دانش پشتیبان برای تبدیل نص قرآن به موضوعات و مضمون و ادبیات قابل ارائه تولید نمی‌شود. تربیت نیرو و دانش برای این مسئله باید کجا باشد. عدم درک متقابل باعث گسست‌های زیادی می‌شود.
سلامت پناه افزود: نص قرآن وقتی به جنس یک زبان دیگر تبدیل می‌شود، انبوهی آئین نامه علمی لازم دارد، حال همین متن قرآن باید جنس هویتی دیگری مانند تصویر و نمایش و ... پیدا کند، آیا برای این کار آئین نامه داریم؟ دانشگاه ها و حوزه های علمیه کجا این ضوابط را به ما داده اند؟
در ادامه نیز علی شریفی، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی در سخنانی، گفت: شورا و منشور هرج و مرجی که در عرصه فعالیت های قرآنی بود را برطرف کرد، تقسیم کارهایی را انجام داد و هر کدام از کمیسیون ها وظایف خود را شناختند. منشور با اینکه بسیار مفید بوده است اما ابتدای کار است و راه زیادی وجود دارد که امیدوارم با تعامل بیشتر با بخش آکادمیک ایده خود را در معرض تضارب آراء قرار دهند تا بتواند برای فعالیت های آینده راهگشا شود.
پایان بخش نسست تخصصی «آسیب شناسی ساختار اجرایی منشور توسعه فرهنگ قرآنی» صحبت های محمدحسین فریدونی، مشاور دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی بود. وی در صحبت های خود در این بخش گفت: اینکه پیش فرض های معرفتی و مبنایی برای این مدل ها بوده درست است، اما باید حق داد که یک فرد که کارشناس تصمیم‌سازی است و اطلاعتش در حد یک مجتهد نیست، برای آنکه در محل اختلاف آراء مبنایی تصمیم بگیرد، قاعدتاً باید به اعلم فرض بگیرد، ما برای این مبانی مبناهای حضرت امام(ره) را مد نظر قرار داده ایم.
وی افزود: نکته دیگر در مورد عضویت وزرا در شورا است. در این زمینه ما تجربه نهادهای دینی در کشور را زیاد داشته و داریم و هم اکنون نیز محل بحث بودجه و مجلس است. تجربه نشان داد که ورود و حوزه تأثیر نهادهای موازی فرهنگی آموزشی بسیار محدود است. همه نهادها را جمع کنید، در رشته علوم قرآنی نمی توانند مداخله کنند چون شورای عالی برنامه ریزی و بسیاری چیزهای دیگر است.
فریدونی خاطرنشان کرد: اینکه می گوئیم وزرا یا اعضای حاضر در شورا توجه ندارند، باید آنها را بیدار کنیم، زمانی که همه امکانات در دست آنها قرار دارد، باید آنها نیز باشند تا استفاده از آن امکانات راحت تر شود. همه قبول داریم که هنوز انگیزه جدی وجود ندارد. دلیل آن هم این است که مطالباتی که از مدیران کشوری مطرح می شود به همان اندازه آنها نیز وقت می گذارند.
مشاور دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی همچنین در پاسخ به سوالی در مورد وجود داشتن چشم انداز اجرایی برای منشور، بیان کرد: در برنامه پنجم توسعه پیش بینی شده سه سند برای توسعه آموزش عمومی قرآن، آموزش عالی و تبلیغ و ترویج آماده شود، آن سندها در کمیسون ها مطرح و متن اولیه آنها تهیه شده و در شورا در نوبت بررسی هستند، در آن اسناد چشم انداز، راهبردها و اهداف مشخص و پیش بینی شده است. البته ایده آل نیست.
یادآور می‌شود، در این نشست تخصصی اساتیدی همچون لسانی فشارکی، عباس اشرفی و جمعی از دانشجویان علوم قرآن و حدیث دانشگاه علامه طباطبایی حضور داشتند. دبیر این نشست نیز روح الله علی نژاد بود.
برای مشاهده گزارش تصویری این نشست اینجا کلیک کنید!
در ابتدای این نشست رضا سلامت‌پناه، معاون مطالعات و برنامه‌ریزی راهبردی شورای توسعه فرهنگ قرآنی در سخنانی، گفت: شکل‌گیری نهادها و گسترش فعالیت‌های قرآنی در دهه ۷۰ موجب نابسامانی‌هایی در فعالیت‌ها و تعارضاتی در ماموریت‌های قرآنی به وجود آورد که مراجع سیاست‌گذار را به بازآرایی این ماموریت‌ها و ساماندهی این فعالیت‌ها ملزم می‌کرد.
وی افزود: درج یک برنامه ملی قرآنی در برنامه چهارم توسعه و پیگیری طرح‌هایی برای هماهنگ‌سازی و راهبری فعالیت‌های قرآنی کشور موجب شد تا مجلس شورای اسلامی، سازمان تبلیغات و شورای عالی انقلاب فرهنگی بررسی‌ها و پیشنهادهایی را برای هماهنگ‌سازی امور قرآنی کشور تدوین نمایند و بعدها با گردش کاری که با مقام معظم رهبری صورت گرفت شورای عالی انقلاب فرهنگی ماموریت یافت تا پیگیری و تولیت این مهم را عهده‌دار شود.
سلامت‌پناه تصریح کرد: شورا نیز که پیشتر به حوزه پژوهشی‌های مدیریت و ساماندهی امور قرآنی ورود جدی داشت پس از چندین سال به بازآفرینی مفاهیم و ترسیم الگوئی در توسعه فرهنگ قرآنی موفق شد که در قالب منشور شورای توسعه فرهنگ قرآنی ارائه شد و به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید.
معاون مطالعات و برنامه‌ریزی راهبردی شورای توسعه فرهنگ قرآنی در ادامه به بیان برخی از جزئیات منشور پرداخت و اظهار کرد: سند منشور توسعه فرهنگ قرآنی شامل یک مقدمه، اهداف، سیاست‌ها و راهبردها و نیز مدل اجرائی شدن این سند در قالب شورا و کمیسیون‌هاست و به عنوان نخستین سند جامع راهبری فعالیت‌های قرآنی کشور در سه حوزه آموزش عالی و پژوهش، تبلیغ و ترویج و آموزش عمومی بناست تا به گسترش امر قرآن در نظام جمهوری اسلامی ایران بپردازد.
وی خاطرنشان کرد: در گام میان مدت نیز بحث فرهنگسازی قرآن مطرح شده است، در این حوزه استفاده از دو بازوی اصلی مورد توجه قرار گرفته است. در حوزه بلندمدت نیز که دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه در آنجا بیشتر مورد توجه قرار گرفته اند، بحث نظام سازی به معنی بازسازی نظام‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی براساس قرآن است.
معاون مطالعات و برنامه ریزی راهبردی شورای توسعه فرهنگ قرآنی در ادامه و پس از قرائت بخشی از مقدمه منشور توسعه فرهنگ قرآنی، بیان کرد: تمسک به تعالیم قرآن، تعمیم معرفت و تعمیم فهم و درک قرآن کریم و التزام به تعالیم قرآنی کریم و ... از جمله اهداف منشور توسعه فرهنگ قرآنی است. این منشور سه رویکرد کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت دارد. در رویکرد کوتاه مدت قرار بوده است تا منشور دستگاه ها و نهادهایی که در حوزه قرآن فعالیت دارند، راهبری کند و اقداماتی برای آنها مشخص کند تا هماهنگ کند.
سلامت پناه عنوان کرد: منشور توسعه فرهنگ قرآنی یک شورا دارد که متشکل از مدیران ارشد در حوزه فرهنگ و علم و دین و نیز صاحب نظران مردمی است. این شورا سه بازوی اصلی که شامل کمیسیون است، دارد که سه وزارتخانه علوم، وزارت ارشاد و وزارت آموزش و پرورش مسئولیت فراسازمانی تولیت این سه حوزه را برعهده گرفته اند.
در ادامه این نشست، مسعود عالمی، از اساتید جامعه‌شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی با تأکید بر اینکه منشور توسعه فرهنگ قرآنی یک شجره طبیه است، گفت: منشور به تدریج ثمره خود را نشان داده و نشان خواهد داد. علاوه بر این منشور یک حاصل عمر است. بنابر این اگر نقدی به این سند وارد می شود دلیل بر کم اهمیت بودن آن نیست.
وی افزود: اگر بخواهیم منشور را به سه بخش تقسیم کنیم شامل سه بخش اهداف، سیاست ها و اجرائیات می شود. ما باید توجه کنیم که منشور یک مصوبه است، یعنی به اینکه منشور راجع به قرآن است یا هر چیز دیگر کاری نداشته باشیم. اگر از این زاویه نگاه کنیم که جنس منشور چیست و اینکه آیا منشور یک برنامه مانند برنامه های توسعه ای است؟ اگر اینگونه است پس اهداف عملیاتی آن کجا هست؟
عالمی با طرح این سوال که آیا منشور یک آرمان یا «مانیفست» است، گفت: اگر آرمان است، آیا نیاز به مصوبه دارد یا خیر، آیا منشور یک قاعده و قانون الزام آور است، اگر اینگونه است ضمانت اجرایی آن در خود منشور کجاست یا در جای دیگری است؟ بنابراین در وهله اول باید جنس منشور را روشن کنیم که در کدام دسته بندی از قوانین قرار می گیرد.
این استاد دانشگاه بیان کرد: اگر کمی جدی تر به مواد منشور نگاه کنیم متوجه خواهیم شد که همین ابهام وجود دارد. در بندهای چهار، پنج و دو از ماده یک به عنوان مثال بند پنج به تحقق فرهنگ قرآنی در نظام مدیریت تصمیم گیری و برنامه ریزی کشور و قرآنی شدن آن اشاره دارد. همچنین بند ۱۰ و ۱۱ ماده دو به ارتقاء بخشی نظام تعلیم و تربیت، نظام رسانه ای و سایر نظام های مؤثر با الهام از تعالیم قرآن اشاره دارد.
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی با طرح این سوال که آیا منشور بالاتر است یا قانون اساسی، گفت: دلیل این سوال این است که وقتی بحث نظام سازی مطرح می شود، این تسری به همه نظام ها پیدا می کند و چون قرآن مهیمن است و همه ابعاد را شامل می شود، بنابراین برای همه موارد باید نظام سازی شود. بنابراین آیا منشور حرفی بالاتر از قانون اساسی است یا همان حرف ها هست با این تفاوت که تا کنون اجرا نشده است؟ زمانی که بحث در مورد اهداف بلندمدت می شود باید مشخص کنیم حد عالی موفقیت برنامه ما کجاست. اگر ما نگوئیم برنامه ای تا فلان سال به فلان موقعیت می رسد، موفق نخواهد بود.
عالمی با تأکید بر اینکه نسبت این منشور با قانون و برنامه های استراتژیک باید مشخص شود، افزود: اگر این حد و حدود مشخص و روشن نشود در اجرا دچار خلل خواهیم شد.
وی سومین نکته را بررسی خروجی های منشور عنوان و اظهار کرد: در این بخش اگر پرسیده شود چند نفر با منشور آشنا هستند، پاسخ نگران کننده خواهد بود. هفت سال از تدوین منشور گذشته است. فعالیت هایی که صورت گرفته است بعد از تصویب منشور، تصویب شورا، تصویب کمیسیون، تصویب دبیرخانه کمیسیون ها و ... بوده است. تأسیس این موارد هیچ اشکالی ندارد اما چه اقداماتی مستقیماً ناظر به اهدافی که مستقیماً صورت گرفته انجام شده است. باید این نکته را مدنظر داشت که اگر در سیاستگذاری زیاد به ساختار بپردازیم از هدف اصلی مقداری دور خواهیم شد. به عنوان مثال در بحث انس با قرآن کریم، آیا فعالیت هایی که باعث افزایش انس با قرآن به موازات ساختارسازی شده، صورت گرفته است یا خیر. نتایج ممکن است شکل های مختلفی داشته باشد. آیا در راستای منشور قانونی در مجلس تصویب شده است که در راستای قرآنی کردن زندگی مردم باشد یا خیر.
این استاد دانشگاه در بخش دیگری از صحبت های خود در این نشست خبری با تأکید بر اینکه یکی از مصادیق منشور این است که قانون بر علیه اعتیاد، جرم و ... تصویب کنیم، اذعان کرد: ممکن است عده ای بگویند همه اینها جزء کار منشور نیست، اگر این حرف گفته شود بسیار بهتر خواهد بود.
بخش دیگری از این نشست به صحبت های محمدحسین فریدونی، مشاور دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی اختصاص داشت. وی در سخنانی و در پاسخ به این سوال که آیا متن منشور برنامه است یا خیر، گفت: منشور توسعه فرهنگ قرآنی یک بهانه بود برای اینکه ما نیاز داریم در سطح کلان نظام در جاهایی که برای امور فرهنگی کشور تصمیم می‌گیرند، جایی را برای قرآن باز کنند. اگر اطراف خود را نگاه کنیم در روزمره ما که در حوزه تعلیم و تعلم قرآن هستیم، خود قرآن چندان جدی نیست. برای خود دانشجویان، حافظان و قاریان و فعالان این حوزه قرآن به چه میزان جدی است؟
وی افزود: منشور برای این بود تا تلنگری به نظام برنامه ریزی فرهنگی کشور باشد تا به قرآن توجه شود. البته آنهایی که این پیشنهاد را تنظیم کردند چون تجربه اجرایی را داشتند و راه های دیگر را مرور کرده بودند مقدماتی را فراهم کردند تا شاید از حوزه های دیگر جلوتر باشند. شورای عالی انقلاب فرهنگی ۱۱ شورای تخصصی دارد اما مصوبات هیچ کدام از مصوبات آنها مستقیم به روزنامه رسمی نمی رود، در صورتی که مصوبات شورای توسعه فرهنگ قرآنی مستقیم به روزنامه رسمی کشور می رود. شورای عالی انقلاب فرهنگی در هیچ سالی ورود به بودجه فرهنگی کشور نداشته است اما افرادی که کار منشور را دنبال کردند در متن منشور پیش بینی ضوابط هزینه ای بودجه های امور قرآنی را در متن منشور آوردند و در ادامه رایزنی هم شد تا بودجه ای خاص اجرای منشور به صورت سالانه تصویب شود. در حال حاضر سالانه ۲۰۰ میلیارد بودجه تصویب شده است.
فریدونی با تأکید بر اینکه همه امکانات کشور در دست دستگاه های اجرایی است، تصریح کرد: برای اینکه دستگاه های اجرایی حضور داشته باشند، سه بازوی اصلی تعریف شد و قرار شد بالاترین مسئول اجرایی همان حوزه مسئول کمیسیون باشد تا به این ترتیب دستگاه های اجرایی که امکانات را در اختیار داشتند نیز در این حوزه فعالیت داشته باشند.
مشاور دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی بیان کرد: ایراد دیگری که در زمان تدوین منشور وارد بود بحث سیاسی شدن آن و وارد شدن به حوزه سیاست و نیز تغییر دولت ها بود، در پاسخ گفته شد که خوشبختانه همه جریانات سیاسی در بحث قرآن هیچ مشکلی ندارند و ارادت به این ساحت دارند. اینگونه نیست اگر طرحی قرآنی برده شود هر مسئولی از هر جناحی با آن طرح به خاطر فکر سیاسی خود مخالفت کند. ضمن اینکه در برخی موارد و در اساس نامه ها آورده شده است که هیچ کدام از اعضای اتحادیه ها حق هیچ گونه فعالیت سیاسی ندارند.
وی همچنین اظهار کرد: به اعتقاد من برای وجودی که در جامعه هیچ مورد توجه نبوده است هفت سال بسیار کم است، اما گزاره هایی باید محل شور و بحث قرار بگیرد. به اعتقاد من در محافل علمی باید به آن پرداخته شود. آیا می شود عمل به قرآن داشت اما مردم با قرآن آشنا نبوده و مأنوس نباشند؟ پاسخ به این سوال اولویت بندی ما را مشخص می کند.
فریدونی با طرح این سوال که آیا در جامعه ای که مردم فرق یک جمله عربی با یک آیه از قرآن کریم را تشخیص نمی دهند می توان فرهنگ سازی قرآنی انجام داد؟ گفت: در چنین جامعه ای آیا می توان عمل به قرآن را نهادینه کرد؟ باید این فرایند را بررسی کرد که اگر واقعاً عمل به قرآن بدون توجه فرهنگی به قرآن امکان پذیر نیست، پس باید اول فرهنگ سازی کنیم و کاری کنیم که مردم با متن قرآن مأنوس شوند و معنا و مفهوم آن را بفهمند و به جایی برسند که آیه قرآن را بقیه متون تشخیص دهند.
مشاور دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی خاطرنشان کرد: سال ها و دهه ها از قرآن دوره بوده ایم، مکتب خانه ای که ظاهر قرآن را آموزش می داد تعطیل شد. ریشه کار که دنبال شد به ترتیب به دانش آموز، معلم، دانشگاه، واحد درسی رسید و در نهایت این نتیجه گرفته شد که واحد درسی به این دلیل وجود ندارد که همه علم ها هست اما متن قرآن نیست. بنابراین هنوز اول راه هستیم.
وی در پایان بخش اول صحبت های خود با اشاره به اینکه نقد عدم گفتمان سازی را به شورای توسعه فرهنگ قرآنی وارد می دانم، گفت: شاید از این موضوع غفلت هم شده باشد، گفتمان سازی به عنون اینکه مسئله پرداختن به قرآن مسئله حداقل جامعه تحصیل کرده دانشگاهی باشد.
در بخش دیگری از این نشست تخصصی، علیرضا فخاری، عضو هیئت علمی دانشکده الهیات دانشگاه علامه طباطبایی، به بیان سخنانی پرداخت. وی در ابتدا یادداشتی از یک دانشجوی «خداناباور» که پس از برخورد با یک استاد بازگشت به زندگی داشته است، را قرائت کرد و گفت: زمانی که چنین فردی در یک جلسه دو یا سه ساعته تغییر می کند پس حتماً در جامعه کنونی نیز می شود تغییراتی در افراد ایجاد کرد.
وی افزود: سوالی که از قبل در ذهن من بوده این است که چرا ما همیشه نگاه از بالا به پائین استفاده می کنیم. در حالی که اصل بحث به خود والدین بر می گردد، یعنی باید اول آنها تربیت شوند و در ادامه فرزندان را تربیت کنند. در این نشست گفته شد که هفت سال از منشور گذشته است و هیچ کاری صورت نگرفته است، از سوی دیگر پاسخ داده شد که هفت سال بسیار کم است. ما در کشوری زندگی می کنیم که علاقه های مذهبی در آن غیر قابل انکار است اما اینکه چه مواردی به وجود آمده است که به وضعیت فعلی رسیده ایم نیاز به بررسی بیشتر دارد.
فخاری خاطرنشان کرد: در برخورد با یکی از اولیاء دانش آموزان متوجه این دغدغه شدم که نتوانسته است یک مدرسه که به زعم آنها اسلامی باشد و مأمنی برای فرزندش به حساب بیاید، پیدا کند. من این را می گویم که چرا باید یک وزیری که بعد از ۴۰ سال نتوانسته است مأمنی برای فرزندانمان تأمین کند، عضو شورای توسعه باشد، آیا این وزیر می تواند عامل ایجاد اهدافی که در منشور آمده است باشد؟ وزیری که یک دقیقه برای شورا وقت نگذاشته است چرا باید عضو شورا باشد؟
این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه اولین ایرادی که به شورا و منشور وارد می داند، بحث طراحی ساختار و ترکیب اعضای آن است، گفت: آیا اعضای حقوقی می توانند دغدغه قرآنی داشته باشند و آیا می توانند دغدغه های قرآنی ها را به ظهور برسانند؟ اگر اینگونه نیست پس شورا شکل تشریفاتی به خود گرفته است.
وی اذعان کرد: به اعتقاد من تا زمانی ترکیب شورا تغییر نکند و دغدغه مندان این حوزه به صورت حقیقی وارد آن نشوند، هیچ اتفاق خاصی در رابطه با منشور و اهداف آن به وجود نخواهد آمد. پس باید عامل این ایجادها و تحقق ها که در اهداف منشور ایجاد شده است را شناسایی کرد.
فخاری اظهار کرد: متولی پیگیری ها و مأموریت ها کمیسیون ها انتخاب شده اند و برای هر کدام از آنها یک وزارتخانه به عنوان متولی انتخاب شده است. با توجه به اینکه هر وزارتخانه مخاطب خاص خود را دارد، ابهاماتی ایجاد شده است، به عنوان مثال کمیسیون توسعه پژوهش و آموزش عالی مستقر در وزارت علوم چه مخاطبانی دارد؟ آیا همه دانشجویان مخاطب هستند یا اساتید و یا ...، هنوز تعریف درستی ارائه نشده است، احتمالاً این ابهامات به رویکردهای اولیه و تعریفاتی است که از بعضی اصطلاحات ارائه شده است.
این عضو هیئت علمی دانشگاه علامه خاطرنشان کرد: در متن منشور توسعه فرهنگ قرآنی سه اصطلاح علوم قرآنی، مفاهیم قرآنی امور قرآنی تعریف شده است که البته جعل اصطلاح رایج است اما آنچه قابل گفتن است این است که علوم قرآنی دقیقاً مترادف با معارف قرآنی است و این علوم قرآنی مخالف با امور قرآنی است یعنی حرف «ی» مسیر را تغییر داده است.
وی گفت: منشور بر اساس برخی پیش فرض ها تدوین شده است که برخی از این پیش فرض ها محل تضارب آراء اندیشمندان در عصر کنونی است. یعنی هنوز بر سر اینکه آیا مضامین قرآنی می تواند نقشه راه برای نظام های تعریف شده بدهد یا نمی تواند، تضارب اندیشه وجود دارد. به اعتقاد من بعد از گذشت هفت سال همانگونه که قانون اساسی نیاز به بازنگری دارد، باید یکبار دیگر منشور را بازنگری کنیم و مروری بر ساختارها و ترکیب اعضاء منشور داشته باشیم تا بتوانیم کاستی ها را پیدا کرده و آن را پیدا کنیم.
فخاری در بخش دیگری از صحبت های خود اظهار کرد: هشت هدف در اهداف منشور آمده است که همان اهداف برای شورای توسعه فرهنگ قرآنی نیز تکرار شده است، این موضوع خالی از اشکال نیست. بخشی از این یعنی هدف های دوم، سوم و چهارم معرفتی است، هدف اول نیز اداری است اما موردهای پنج، شش، هفت و هشت مشخص نیست اداری است یا معرفتی و مشخص نیست با استفاده از چه ابزاری به آن هدف دست یافت.
وی در پایان خاطرنشان کرد: ما باید عمل به فرهنگ قرآنی را متفاوت با روخوانی قرآن ببینیم. افرادی را داشته ایم که سواد قرآنی نداشته اند اما سراپا قرآنی بوده اند لذا صرف اینکه چون شخصی قرآن خواندن نمی داند پس قرآنی نیست، یک نظریه اشتباه است و باید مورد بازنگری قرار گیرد.
در ادامه این نشست تخصصی یکی از دانشجویان حاضر در نشست به بیان برخی سوالات پرداخت که وجود داشتن یا نداشتن چشم انداز برای منشور، اجرایی شدن چند درصد از منشور تا کنون، کمیسیون ها تا چه میزان به منشور دغدغه دارند؟ ضمانت اجرایی منشور چه چیزهایی است؟ برای عدم مهجوریت قرآن منشور توسعه قرآنی چه قدمی برداشته است؟ از جمله سوالاتی بود که به آن پرداخته شد.
در ادامه نیز رضا سلامت پناه، معاون مطالعات و برنامه‌ریزی راهبردی شورای توسعه فرهنگ قرآنی در سخنانی و در پاسخ به سوالات مطرح شده، گفت: بسیاری از مسائلی که بیان شد نشان از راه طولانی و البته قابل تحقق در فرهنگسازی و تعامل دانشگاه با توسعه فرهنگ قرآنی است.
وی افزود: متاسفانه ابتدائاً اقتصاد کشور برنفت در حوزه‌های علم و دانشگاه ما نیز اثرات مخربی داشته که یکی از آنها دوری دانشگاه از پردازش به مسائل واقعی و خلل در کارکردهای اجتماعی دانشگاه است. فی المثل با وجود منظومه‌ای متکثر از سوالات و نیازهای ما در تولید ادبیات علمی توسعه فرهنگ قرآنی و نیز ابلاغ اولویت‌های پژوهشی قرآنی سمت و سوی دانشگاه ما در تولیدات علمی اعم از مقاله و پایان نامه و کتاب ارتباطی با اتجاهات توسعه کشور ندارد.
سلامت پناه اذعان کرد: در بررسی‌های اخیری که در دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی با موضوع مقالات علمی پژوهشی قرآنی در پنج‌ساله اخیر صورت گرفت فی‌المثل استادی ده‌ها مقاله چاپ شده در ده‌ها رشته مختلف علوم انسانی با عنوان قرآن دارد و از مزایای اداری و اجتماعی این مقالات نیز استفاده می‌کند ولی وقتی به نیازهای واقعی خود می‌رسیم دست ما خالی است هر چند که در موضوع کیفیت این مقالات نیز اهل فن بایست نظردهند.
وی گفت: اینکه گفته می‌شود چرا برخی اعضا غیر تخصصی هستند دلایلی دارد. اگر در قالب هنر یک فعالیتی را انجام می دهیم، آیا نمی توان آن فعالیت را در قالب قرآن انجام داد؟ اگر پاسخ مثبت است، پس این محتوا در کجا باید تولید شود؟ در حال حاضر بسیاری از مسائل جهان توسط سینما و رسانه مدیریت می شود اما ما تا کنون نتوانسته ایم برداشتی در این زمینه داشته باشیم؟ بنابراین دانش پشتیبان برای تبدیل نص قرآن به موضوعات و مضمون و ادبیات قابل ارائه تولید نمی‌شود. تربیت نیرو و دانش برای این مسئله باید کجا باشد. عدم درک متقابل باعث گسست‌های زیادی می‌شود.
سلامت پناه افزود: نص قرآن وقتی به جنس یک زبان دیگر تبدیل می‌شود، انبوهی آئین نامه علمی لازم دارد، حال همین متن قرآن باید جنس هویتی دیگری مانند تصویر و نمایش و ... پیدا کند، آیا برای این کار آئین نامه داریم؟ دانشگاه ها و حوزه های علمیه کجا این ضوابط را به ما داده اند؟
در ادامه نیز علی شریفی، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی در سخنانی، گفت: شورا و منشور هرج و مرجی که در عرصه فعالیت های قرآنی بود را برطرف کرد، تقسیم کارهایی را انجام داد و هر کدام از کمیسیون ها وظایف خود را شناختند. منشور با اینکه بسیار مفید بوده است اما ابتدای کار است و راه زیادی وجود دارد که امیدوارم با تعامل بیشتر با بخش آکادمیک ایده خود را در معرض تضارب آراء قرار دهند تا بتواند برای فعالیت های آینده راهگشا شود.
پایان بخش نسست تخصصی «آسیب شناسی ساختار اجرایی منشور توسعه فرهنگ قرآنی» صحبت های محمدحسین فریدونی، مشاور دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی بود. وی در صحبت های خود در این بخش گفت: اینکه پیش فرض های معرفتی و مبنایی برای این مدل ها بوده درست است، اما باید حق داد که یک فرد که کارشناس تصمیم‌سازی است و اطلاعتش در حد یک مجتهد نیست، برای آنکه در محل اختلاف آراء مبنایی تصمیم بگیرد، قاعدتاً باید به اعلم فرض بگیرد، ما برای این مبانی مبناهای حضرت امام(ره) را مد نظر قرار داده ایم.
وی افزود: نکته دیگر در مورد عضویت وزرا در شورا است. در این زمینه ما تجربه نهادهای دینی در کشور را زیاد داشته و داریم و هم اکنون نیز محل بحث بودجه و مجلس است. تجربه نشان داد که ورود و حوزه تأثیر نهادهای موازی فرهنگی آموزشی بسیار محدود است. همه نهادها را جمع کنید، در رشته علوم قرآنی نمی توانند مداخله کنند چون شورای عالی برنامه ریزی و بسیاری چیزهای دیگر است.
فریدونی خاطرنشان کرد: اینکه می گوئیم وزرا یا اعضای حاضر در شورا توجه ندارند، باید آنها را بیدار کنیم، زمانی که همه امکانات در دست آنها قرار دارد، باید آنها نیز باشند تا استفاده از آن امکانات راحت تر شود. همه قبول داریم که هنوز انگیزه جدی وجود ندارد. دلیل آن هم این است که مطالباتی که از مدیران کشوری مطرح می شود به همان اندازه آنها نیز وقت می گذارند.
مشاور دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی همچنین در پاسخ به سوالی در مورد وجود داشتن چشم انداز اجرایی برای منشور، بیان کرد: در برنامه پنجم توسعه پیش بینی شده سه سند برای توسعه آموزش عمومی قرآن، آموزش عالی و تبلیغ و ترویج آماده شود، آن سندها در کمیسون ها مطرح و متن اولیه آنها تهیه شده و در شورا در نوبت بررسی هستند، در آن اسناد چشم انداز، راهبردها و اهداف مشخص و پیش بینی شده است. البته ایده آل نیست.
یادآور می‌شود، در این نشست تخصصی اساتیدی همچون لسانی فشارکی، عباس اشرفی و جمعی از دانشجویان علوم قرآن و حدیث دانشگاه علامه طباطبایی حضور داشتند. دبیر این نشست نیز روح الله علی نژاد بود.
برای مشاهده گزارش تصویری این نشست اینجا کلیک کنید!
